TED2009
Matthew Childs: 9 life lessons from rock climbing
Mathew Childs : 9 bài học cuộc sống từ việc leo núi
Filmed:
Readability: 3.1
842,059 views
Trong cuộc nói chuyện ở TED University vào năm 2009, người leo núi kì cựu Matthew Childs đã chia sẻ 9 quy tắc của việc leo núi. Những lời khuyên bổ ích này cũng có liên quan đến sự tồn tại của cuộc sống trên biển.
Matthew Childs - Marketer, rock climber
Matthew Childs is an advertising lead at Razorfish. He is a lifelong rock climber and climbing guide. Full bio
Matthew Childs is an advertising lead at Razorfish. He is a lifelong rock climber and climbing guide. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
It's pretty simple. There are nine, sort of, rules
0
0
3000
Nó thực sự đơn giản. Nó bao gồm khoảng 9 quy tắc
00:15
that I discovered after 35 years of rock climbing.
1
3000
4000
mà tôi đã khám phá sau 35 năm leo núi.
00:19
Most of them are pretty basic.
2
7000
4000
Đa số thì khá là đơn giản.
00:23
Number one: don't let go --
3
11000
3000
Quy tắc số một: Đừng bỏ cuộc --
00:26
very sure success method.
4
14000
2000
một phương pháp rất thành công.
00:28
But really, truly -- often you think about
5
16000
3000
Nhưng thưc sự, thực tế là -- thường thì bạn sẽ nghĩ đến việc
00:31
letting go way before your body does.
6
19000
2000
từ bỏ trước khi cả cơ thể bạn làm điều đó.
00:33
So hang in there,
7
21000
2000
Cho nên hãy bám thật chặt,
00:35
and you come up with some pretty peculiar solutions.
8
23000
4000
và hãy nghĩ ra những hướng giải quyết khác nhau .
00:39
Number two: hesitation is bad.
9
27000
2000
Quy tắc thứ hai: Sự chần chừ, lưỡng lự là không tốt.
00:41
This is a friction climb, up in Tuolumne Meadows,
10
29000
3000
Đây là leo núi dựa vào lực ma sát, ở Tuolumne Meadows,
00:44
in the Yosemite high country.
11
32000
2000
tại cao nguyên Yosemite.
00:46
Friction climbing doesn't have any sort of hard positive edges.
12
34000
4000
Leo núi dựa vào sự ma sát thì không có bất kỳ những cạnh sắc nhọn nào.
00:50
You're climbing on little dimples and nubbins in the rock.
13
38000
4000
Bạn chị bám vào những chỗ trũng và các điểm quan trọng trên đá.
00:54
The most friction you have is when you first put your hand
14
42000
4000
Bạn có ma sát nhiều nhất là lần đầu tiên bạn đặt bàn tay
00:58
or your foot on the rock.
15
46000
3000
hay bàn chân bạn trên đá.
01:01
And then from that point on, you're basically falling.
16
49000
4000
Và kể từ điểm đó trở đi, bạn cơ bản là đang rơi xuống.
01:05
So momentum is good. Don't stop.
17
53000
3000
Vì vậy việc lấy đà là rất quan trọng. Đừng dừng lại.
01:08
Rule number three: have a plan.
18
56000
2000
Nguyên tắc thứ 3: Hãy lập một kế hoạch.
01:10
This is a climb called the Naked Edge,
19
58000
2000
Có một nơi leo núi gọi là Naked Edge,
01:12
in El Dorado Canyon, outside of Boulder.
20
60000
2000
Ở El Dorado Canyon, ngoài Boulder.
01:14
This climber is on the last pitch of it.
21
62000
3000
Người leo núi này đang ở trên dốc leo cuối cùng.
01:17
He's actually right about where I fell.
22
65000
2000
Anh ấy ở ngay đúng chỗ mà tôi đã từng rơi xuống.
01:19
There is about 1,000 feet of air below him.
23
67000
3000
Anh ta đang ở độ cao 1000 feet (30,480 mét).
01:22
And all the hard pitches are actually below him.
24
70000
3000
Và tất cả những dốc đứng nguy hiểm thì ngay phía dưới anh ấy.
01:25
Often what happens is
25
73000
2000
Thường thì điều xảy ra là
01:27
you're planning so hard for like,
26
75000
2000
bạn luôn nghĩ ngợi quá nhiều thứ như,
01:29
"How do I get through the hardest part? How do I get through the hardest part?"
27
77000
3000
"Làm sao đây? Làm sao mà tôi có thể qua được phần khó khăn này? "
01:32
And then what happens?
28
80000
2000
Và rồi chuyện gì xảy ra?
01:34
You get to the last pitch. It's easy.
29
82000
2000
Bạn đã đến được dốc leo cuối cùng. Điều đó thật đơn giản.
01:36
And you're completely flamed out. Don't do it.
30
84000
3000
Và rồi bạn hoàn toàn kiệt sức. Đừng như vậy.
01:39
You have to plan ahead to get to the top.
31
87000
3000
Bạn phải suy nghĩ , tính toán trước làm sao để lên tới đỉnh.
01:42
But you also can't forget that each individual move
32
90000
3000
Nhưng bạn cũng không được quên là mỗi một bước di chuyển
01:45
you have to be able to complete.
33
93000
2000
bạn đều phải có thể hoàn thành.
01:47
This is a climb called the Dike Route,
34
95000
2000
Có một chỗ leo núi gọi là Dike Route,
01:49
on Pywjack Dome, up in the Yosemite high country.
35
97000
4000
ở Peyrat Dome, trên vùng Yosemite.
01:53
The interesting thing about this climb is it's not that hard.
36
101000
3000
Điều thú vị ở đây là nó không khó để leo.
01:56
But if you're the leader on it,
37
104000
2000
Nhưng nếu bạn là người dẫn đầu,
01:58
at the hardest move, you're looking at about 100 foot fall,
38
106000
4000
ở những bước di chuyển nguy hiểm, bạn cần phải tính đến việc bạn có thể rơi độ cao khoảng 100 foot (3 mét)
02:02
onto some low angle slabs.
39
110000
2000
ngã xuống những góc đá thấp hơn.
02:04
So you've got to focus.
40
112000
2000
Vì thế bạn cần phải tập trung.
02:06
You don't want to stop in the middle like
41
114000
3000
Bạn không muốn phải bỏ cuộc giữa chừng như
02:09
Coleridge's Kubla Kahn.
42
117000
2000
như Kubla Kahn của Coleridge.
02:11
You've got to keep going.
43
119000
2000
Bạn phải bước tiếp.
02:13
Rule number five: know how to rest.
44
121000
2000
Quy tắc thứ 5: Biết cách nghỉ ngơi.
02:15
It's amazing. The best climbers
45
123000
2000
Điều này thật đáng ngạc nhiên.Những người leo núi giỏi nhất
02:17
are the ones that in the most extreme situations
46
125000
3000
là người mà ngay cả khi họ ở trong tình huống khó khăn
02:20
can get their bodies into some position
47
128000
2000
họ vẫn có thể đưa cơ thể mình vào một số vị trí
02:22
where they can rest,
48
130000
2000
để có thể nghỉ ngơi,
02:24
regroup, calm themselves, focus,
49
132000
3000
sắp xếp mọi thứ, bình tĩnh, tập trung,
02:27
and keep going.
50
135000
4000
và bước tiếp.
02:31
This is a climb in the Needles, again in California.
51
139000
2000
Có một nơi leo núi ở Needles, vẫn ở California
02:33
Fear really sucks because what it means is
52
141000
2000
Sự sợ hãi thì thật là tồi tệ vì điều đó có nghĩa là
02:35
you're not focusing on what you're doing.
53
143000
3000
bạn không tập trung vào những gì bạn đang làm.
02:38
You're focusing on the consequences of
54
146000
2000
Bạn chỉ đang tập trung và kết quả của
02:40
failing at what you're doing
55
148000
3000
việc thất bại từ những việc bạn đang làm
02:43
because any given move should require
56
151000
2000
bởi vì mỗi bước di chuyển cần
02:45
all your concentration and thought processes
57
153000
5000
sự tập trung cao độ và quá trình suy nghĩ kĩ càng
02:50
to execute it effectively.
58
158000
2000
để thực hiện nó một cách hiệu quả nhất.
02:52
One of the things in climbing is, most people
59
160000
3000
Một trong những điều về leo núi là, đa số mọi người
02:55
sort of take it straight on. And they follow the most obvious solution.
60
163000
4000
thường bắt tay vào làm ngay. Và họ chọn phương án giải quyết hiển nhiên nhất.
02:59
This is the Devils Tower in Wyoming,
61
167000
3000
Đây là tháp Devils ở Wyoming,
03:02
which is a columnar basalt formation
62
170000
3000
nó có dạng hình trụ được làm từ bazan
03:05
that most of you probably know from "Close Encounters."
63
173000
3000
mà chắc rằng đa số các bạn ở đây đều biết từ "Close Encouters."
03:08
With this, typically crack climbers
64
176000
2000
Với những hòn đá như vậy, thường thì những người leo núi
03:10
would put their hands in and their toes in
65
178000
2000
sẽ đặt bàn tay và những ngón chân của họ vào khe hở,
03:12
and just start climbing.
66
180000
2000
và bắt đầu leo lên.
03:14
The cracks are too small to get your toes into
67
182000
3000
Những khe hở thì quá nhỏ để đặt những ngón chân vào
03:17
so the only way to climb is using your fingertips
68
185000
3000
nên cách duy nhất để leo lên là sử dụng các đầu ngón tay
03:20
in the cracks,
69
188000
2000
bám vào những kẻ hở
03:22
and using opposing pressure
70
190000
2000
và sử dụng lực đẩy
03:24
and forcing yourself up.
71
192000
3000
buộc người bạn phải bật lên.
03:27
Rule number eight: strength doesn't always equal success.
72
195000
3000
Quy tắc thứ tám: Sức mạnh không phải lúc nào cũng mang đến thành công.
03:30
In the 35 years I've been a climbing guide
73
198000
2000
Trong 35 năm làm nghề hướng dẫn leo núi
03:32
and taught on indoor walls, and stuff like that,
74
200000
2000
và dạy leo núi trong nhà, và những thứ đại loại vậy,
03:34
the most important thing I've learned
75
202000
2000
điều quan trọng nhất mà tôi học được
03:36
was, guys will always try to do pull-ups.
76
204000
3000
là , con trai thì luôn cố gắng nảy người lên.
03:39
Beginning guys, it's like, they thrash, they thrash,
77
207000
2000
Những chàng trai mới bắt đầu, họ như muốn di chuyển thật nhanh và mạnh mẽ,
03:41
they get 15 feet up --
78
209000
2000
Họ leo lên được độ cao chừng 15 feet ( nửa mét )
03:43
and they can do about 15 pull-ups right --
79
211000
2000
Và họ có thể nảy người thêm được 15 lần nữa đúng không?
03:45
And then they just flame out.
80
213000
2000
Và rồi họ sẽ kiệt sức.
03:47
Women are much more in balance
81
215000
2000
Phụ nữ thì giữ thăng bằng tốt hơn
03:49
because they don't have that idea
82
217000
3000
Vì họ không hề có ý nghĩ
03:52
that they're going to be able to do 100 pull-ups.
83
220000
2000
là họ có thể nảy lên những 100 lần
03:54
They think about how to get the weight over their feet
84
222000
3000
Họ chỉ nghĩ làm cách nào để giữ được trọng lượng trên đôi chân mình
03:57
because it's sort of natural -- they carry you all day long.
85
225000
3000
vì điều đó là những ý nghĩ tự nhiên thôi. Họ có thể mang theo bạn cả ngày dài.
04:00
So balance is really critical,
86
228000
2000
Vậy nên sự cân bằng là rất quan trọng,
04:02
and keeping your weight on your feet,
87
230000
2000
và giữ trọng lượng của bạn trên đôi chân,
04:04
which is your strongest muscle.
88
232000
2000
là nơi có cơ bắp mạnh nhất.
04:06
And of course there is rule number nine.
89
234000
2000
Và tất nhiên là có quy tắc thứ chín.
04:08
I came up with rule number nine after
90
236000
2000
Tôi nghĩ ra quy tắc thứ chín sau khi
04:10
I actually didn't plan for a fall,
91
238000
2000
tôi đã thực sự không dự tính đến việc té ngã
04:12
and went about 40 feet and cracked a rib.
92
240000
3000
và rơi xuống khoảng 40 feet ( 1,2 mét ) và gãy xương sườn.
04:15
Once you get to that point where you know it's going to happen,
93
243000
3000
Một khi bạn đã chạm đến điểm mà bạn không biết điều gĩ sẽ xảy ra,
04:18
you need to start thinking about how you're going to let go
94
246000
3000
bạn cần phải bắt đầu suy nghĩ làm thế nào để từ bỏ
04:21
because that is the critical piece
95
249000
3000
bởi vì đó là một phần quan trọng
04:24
of not getting hurt --
96
252000
2000
để không bị thương --
04:26
how you're going to fall onto the rope,
97
254000
4000
làm thế nào để bạn giữ vững chỉ với sợi dây thừng,
04:30
or if you're climbing without a rope,
98
258000
2000
hoặc nếu bạn đang leo mà không có dây,
04:32
fall to a place where you can actually control the fall.
99
260000
4000
thì sao để rơi vào nơi mà bạn thực sự có thể kiểm soát được.
04:36
So don't hang on till the bitter end.
100
264000
3000
Vì thế đừng cứ mãi bám chặt cho đến cùng.
04:39
Thank you very much.
101
267000
2000
Xin cám ơn rất nhiều.
04:41
(Applause)
102
269000
2000
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Matthew Childs - Marketer, rock climberMatthew Childs is an advertising lead at Razorfish. He is a lifelong rock climber and climbing guide.
Why you should listen
A specialist in digital branding and interactive services, Matthew Childs seeks out new trends in competitive markets. As an advertising lead at Razorfish, Childs draws from extensive experience in the marketing world, having led Nike's global internal communications department. Before that, he was a writer and editor for Outside Magazine and Playboy.
Apart from his career, Childs' passion is rock climbing.
Matthew Childs | Speaker | TED.com