Kailash Satyarthi: How to make peace? Get angry
Kailash Satyarthi: ငြိမ်းချမ်းဖို့ ဘယ်လိုလုပ်ကြမလဲ။ စိတ်ဆိုးလိုက်ပါ။
2014 Nobel Peace Prize winner Kailash Satyarthi is a tireless activist fighting to protect the rights of voiceless children everywhere. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
ပြောမယ်။
leaving the school
သူတို့မိဘတွေ ဖတ်စာအုပ်ဖိုး မတတ်နိုင်လို့
could not afford textbooks
တာကိုမြင်တော့
of a desperate slave father
ဖခင်တဦးရဲ့ ကျဉ်းကြပ်တဲ့အခြေနေကြောင့်
about to be sold to a brothel
ရောက်တော့မယ့် အကြောင်းကိုကြားတော့လဲ
in a pool of blood,
we were taught anger is bad.
ရာစုများစွာထဲက သင်ကြားခဲ့ရတယ်။
and suppress our anger.
ထိန်းသိမ်းရမယ် ဆိုတာသင်ကြားပေးကြတယ်။
မေးချင်တယ်။
for the larger good of society?
ကိုလူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ကောင်း မှုအတွက်
ကျွန်ုပ်တို့အမျက်ဒေါသ တွေကိုသုံးပြီး
the evils of the world?
ကျွန်ုပ်တို့အမျက်ဒေါသ တွေကိုသုံးပြီး
came to my mind out of anger.
ဒေါသထွက်တဲ့အချိန်မှာ ပေါ်လာတတ်တယ်။
in a locked-up, tiny prison.
ထောင်သေးသေးလေးမှာ ထိုင်နေရစဉ်က
မွေးဖွားလာတယ်။
ပြန်ကောက်မယ်။
of how I got a name for myself.
ပုံပြင်လေးနှင့် စပါရစေ။
of Mahatma Gandhi since my childhood.
မဟတ္တမဂန္ဓီကြီးကို အထူး လေးစားသူဖြစ်ပါတယ်။
India's freedom movement.
လှုပ်ရှားမှုကို ဦးဆောင်တိုက်ခဲ့တယ်။
the most vulnerable sections,
အစိတ်အပိုင်းတွေ
with dignity and respect.
လေးစားမှုနှင့်အတူ ဆက်ဆံရန် သင်ပေးခဲ့တယ်။
birth centenary in 1969 --
ဖွားမြင်ခြင်း ရာစုနှစ်ကို ကျင်းပချိန်မှာ --
မကျင်းပနိုင်ဘူးလား။။
many of you might know,
တော်တော်များများ လည်းသိကြမှာပါပဲ။
are born in the lowest segment of caste.
အပိုင်းမှာမွေးဖွားကြတယ်။
ဆက်ဆံခံရတယ်
to go to the temples,
and shops of high-caste people.
အိမ်တွေ ဆိုင်တွေကိုတောင် မသွားနိုင်ဘူး။
the leaders of my town
ထိတွေ့မရနိုင်သူတွေ အကြောင်းတွေ
the caste system and untouchability
အတော်ကိုသဘောကျခဲ့တယ်။
let us set an example
အစားအစာတွေ ချက်ခိုင်းပြီး
cooked and served
ဆိုတဲ့စိတ်ကူးရလာတယ်။
so-called untouchable, people,
သူတို့တွေကို
but it was unthinkable for them.
ဒါဟာ တွေးလို့ကိုမရနိူင်တာပါ။
It never happened."
ဒါမဖြစ်နိုင်ဘူး။တစ်ခါမှ မဖြစ်ခဲ့ဘူး။"
they are against untouchability.
အပယ်ခံဆိုတာကို သူတို့ဆန့်ကျင်ကြတယ်။
we can set an example."
ကျွန်တော်တို့ စံတင်နိုင်မယ်။"
လို့ထင်ကြတယ်။
and invited political leaders.
ခေါင်းဆောင်တွေကိုလိုက်ဖိတ်တယ်။
သူတို့တဦးချင်းနှင့်တွေ့ပြီး
agreed to come.
အားရမိတယ်လို့ ခံစားရတယ်၊
We can set an example.
တို့တွေ စံတင်နိုင်တော့မယ်။
တို့လုပ်နိုင်တော့မယ်။
three women and two men,
အမျိုးသား၂ဦး
the best of their clothes.
သူတို့တွေဝတ်လာတယ်။
hundreds of times
for them to do.
ချက်ပြုတ်ပြီးသွားပြီ။
that the leaders become late,
နောက်ကျတာမဆန်းပါဘူး။
and went to these leaders' homes,
ခေါင်းဆောင်ကြီးတွေအိမ်တွေကို
perhaps he cannot come."
လာနိုင်မယ်မထင်ဘူး
လိုက်သွားတယ်။
"Okay, you go, he will definitely join."
သူအသေအချာလာမယ်။
will take place,
ညစာစားပွဲက ဖြစ်တော့ဖြစ်မယ်
a newly built Mahatma Gandhi Park.
မဟတ္တမဂန္ဒီ ပန်းခြံကိုပြန်သွားတယ်။
Mahatma Gandhi's statue.
မှီပြီးရပ်နေတယ်
rather exhausted.
မဟုတ်ဘူးမောပန်း နေတယ်။
the food was lying.
နေရာမှာ ထိုင်ချလိုက်တယ်။
တစ်ဦးတယောက်ရဲ့ လက်ကို ခံစားရတယ်။
of an untouchable woman.
တစ်ဦးရဲ့ အနာရောဂါငြိမ်းစေတဲ့
"Kailash, why are you crying?
"Kailash မင်းဘာလို့ ငိုနေတာလဲ?"
cooked by untouchables,
တခါမှမဖြစ်ခဲ့ဘူး"
အိမ်ပြန်ရောက်တယ်
high-caste elderly people
ဇာတ်မြင့် သက်ကြီးလူကြီး
တော်တော် အံ့အားသင့်သွားတယ်
elderly women were crying
အမျိုသ္မီးတွေ ငိုကြွေးပြီး
to these elderly people
တောင်းပန်နေကြတယ်။
to outcaste my whole family.
ပယ်ထုတ်ပစ်မယ်လို့ခြိမ်းခြောက်ခဲ့လို့လေ။
is the biggest social punishment
ဇာတ်ထဲကထုတ်ပစ်တာဟာ
and the punishment was purification.
သဘောတူခဲ့ပြီး သန့်စင်ခြင်းလုပ်တာက ပြစ်ဒဏ်ပေါ့။
away from my hometown
ကနေ မိုင် ၆၀၀ ဝေးတဲ့
စင်ကြယ်အောင် နှစ်ရမယ်။
for priests, 101 priests,
၁၀၁ ပါးအတွက်ပွဲ စီမံပေးပြီး
ထိုရေကိုသောက်ရမယ်။
လက်ခံဖို့ငြင်းလိုက်တယ်။
ဒါဏ်ခတ်သလဲ?
kitchen and my own dining room,
စားခန်းသို့ ဝင်ရောက်ခွင့်ပိတ်ပင်ခဲ့တယ်။
ပန်းကန်တွေကိုခွဲထားတယ်။
they wanted to outcaste me.
ကျွန်တော့်ကို ဇာတ်ထဲက ထုတ်ပယ်ချင်တယ်။
the entire caste system.
တခုလုံးကို ထုတ်ပယ်လိုက်တယ်။
the beginning would have been
မျိုးရိုးအမည်ကို ပြောင်းဖို့ဘဲ
family names are caste names.
များက ဇာတ်အမည်ဖြစ်လို့ဘဲ။
ပြောင်းဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။
a new name to myself: Satyarthi,
အမည်အသစ်ပေးလိုက်တယ်- Satyarthi,
of my transformative anger.
အမျက်ဒေါသရဲ့ အစဘဲ။
တစ်ဦးတယောက်က များပြောနိုင်မလား
a children's rights activist?
မဖြစ်မီ ဘာလုပ်နေခဲ့လဲဆိုတာ။
လျှပ်စစ်အင်ဂျင်နီယာ လုပ်ခဲ့ပါတယ်။
စွမ်းအင်ကို ဘယ်လို
နျူကလီးယား ပေါက်ကွဲမှုများ
နေတဲ့မြစ်ရေ စီးကြောင်း များ
and lives of millions.
ဘဝများ ပြောင်းလဲနိုင်ကြောင်း။
uncontrollable form of energy
မရနိုင်တဲ့ စွမ်းအင်ပုံစံကိုလည်း
and making society better.
အသုံးချနိုင်ကြောင်း သင်ရတယ်။
when I was caught in the prison:
ခဲ့ရတဲ့ပုံပြင်ကို ပြန်ကောက်မယ်။
a dozen children from slavery,
သူတို့မိဘတွေ လက်အပ်တာကို
when I free a child.
ရရှိသော ပျော်ရွှင်မှုကို ရှင်းမပြတတ်ဘူး။
to come back to my hometown, Delhi,
ပြန်ဖို့ရထားကို စောင့်ဆိုင်းနေခိုက်
were arriving;
ရောက်လာနေတာ မြင်ရတယ်။
ကုန်ကူးနေတာ၊
မကူညီတဲ့အပြင်
tiny shell, like an animal.
တိရစ္ဆာန်တကောင်လို ပစ်သွင်းလိုက်တယ်။
and biggest ideas was born.
စိတ်ကူးမွေးဖွားလာတယ်။
children, and 50 more will join,
နောက် ၅၀ ပိုပူးပေါင်းလိမ့်မယ်။
အင်အားကိုသိတယ်
was the first time
ပြောပါရစေ ဒါက ပထမဆုံးအချိန်
or anywhere in the world,
တိုက်ပွဲစတင်ခဲ့တာ
for child-labor-free rugs.
ကော်ဇောဝယ်လိုအားကိုဖန်တီးရန်က
we have been successful.
ကျွန်တော်တို့ အောင်မြင်တဲ့ကြပြီး
in a fall in child labor
တောင်အာရှနိုင်ငံများတွင်
ရလဒ်ဖြစ်ပါတယ်
consumer's power, or consumer's campaign
သို့မဟုတ်စားသုံးသူ စစ်ဆင်ရေးက
and other industries,
လုပ်ငန်းများတွင် ကြီးထွားလာတယ်။
maybe shoes -- it has gone beyond.
ဒါတွေထက် ကျော်လွန်သွားပြီ။
ကျွန်တော့် ဒေါသကြောင့်
education is for every child,
အရေးပါတယ် ဆိုတာသိလာတယ်။
and help the poorest children.
ကလေးတွေကို ပေးဖို့စိတ်ကူးရလာတယ်။
စာအုပ်ဘဏ် ဖန်တီးခဲ့တယ်။
campaign for education
လူ့အဖွဲ့အစည်း ပညာရေးအတွက် -
the whole thinking towards education
ဦးတည်စဉ်းစား တွေးခေါ်ခြင်းကို
to the human rights mode,
အသွင်သို့ ကူပြောင်းပေးခဲ့တယ်။
the reduction of out-of-school children
ရောက်နေတဲ့ ကလေး ဦးရေကို
အခိုင်အမာ ကူညီပေးခဲ့တယ်။
to be sold to a brothel,
မိန်းကလေးကို ကယ်တင်ဖို့
of raid and rescue,
ကယ်ဆယ်ရေးများ လုပ်ရန်။
that it is not one or 10 or 20,
ဒီလောက် ကံကောင်းတာကို ဂုဏ်ယူတယ်
to physically liberate 83,000 child slaves
ကလေး ၈၃၀၀၀ ကျေးကျွန်ဘဝမှ ကယ်နိုင်ခဲ့ပြီး
back to their families and mothers.
ပြန်လွှဲအပ်နိုင်ခဲ့တယ်။
လိုအပ်နေတာ ကျွန်တော်သိခဲ့တယ်။
against child labor
ဆန့်ကျင်ရေး ချီတက်ပွဲတွေ စီစဉ်ခဲ့တယ်။
a new international convention
အဆိုးဆုံးပုံစံများမှ ကာကွယ်ပေးရန်
who are in the worst forms.
အသစ်တစ်ခုကို စစေခဲ့တယ်။
the number of child laborers globally
ကကလေးလုပ်သား အရေအတွက်ဟာ
in the last 15 years.
လျော့နည်းသွားတယ်။
စိတ်ကူးအဖြစ် ပြောင်းလဲပြီး
Which I tried to do.
ဒါကိုလုပ်ဖို့ကြိုးစားတယ်။
ဒေါသက အင်အား
အဲဒီလို စွမ်းအင်ဖြစ်ပါတယ်။
be vanished, can never be destroyed.
မပျောက်ကွယ်နိုင်၊ မဖျက်ဆီးနိုင်ဘူး။
be translated and harnessed
ဘာ့ကြောင့် ပြောင်းလဲပြီး
a more just and equitable world?
ကမ္ဘာကို ဖန်တီးဖို့ မသုံးစွဲနိုင်တာလဲ။
အသီးအသီးအတွင်း၌ ရှိတယ်။
for a few seconds:
အတွက်သင်တို့နှင့် မျှဝေမယ်။
the narrow shells of egos,
အတ္တများရဲ့ ကျဉ်းမြောင်းသောအခွံ နှင့်
စက်ဝိုင်းတွင်း ချုပ်ထားကြလျှင်
hatred, violence, revenge, destruction.
လက်စားချေမှု၊ ဖျက်ဆီးခြင်းတွေ ဖြစ်လာမယ်။
ဒီစက်ဝိုင်းတွေကိုချိုးဖျက်နိုင်ခဲ့ရင်
into a great power.
အင်အားသို့ ပြောင်းလဲနိုင်မယ်။
by using our inherent compassion
သုံးပြီး ထိုစက်ဝိုင်းကိုချိုးဖျက်နိုင်ပြီး
compassion to make this world better.
ကရုဏာနှင့် ပိုကောင်းစေနိုင်တယ်။
transformed into it.
again, as a Nobel Laureate,
နိုဘယ်စု ရှင်တဦး အနေနှင့် တဖန်
တိုက်တွန်းနေတယ်။
တိုက်တွန်းနေတယ်။
ဒေါသအထွက်ဆုံး သူက
into idea and action.
အသွင်ပြောင်းနိုင်သူဖြစ်မယ်။
you've been an inspiration to others.
အတွက် လုံ့ဆော်မှုများဖြစ်စေခဲ့ပြီးပါပြီ။
လုံ့ဆော်မှုများ ဖြစ်စေတာလဲ?
and that is the truth,
ဒါကအမှန်တရားဘဲ
လွတ်ပေးတိုင်း
that he will ever come back to his mother,
မျှော်လင့်ချက်အကုန်လုံးကို
ပေါင်ပေါ်မှာ ပြန်လာထိုင်မယ်ဆိုတဲ့
can ever come back and sit in her lap,
ဆုံးရှုံးခဲ့တဲ့ ထိုမိခင်
rolls down on her cheek,
ဝမ်းသာလို့ကျတဲ့ ပထမမျက်ရည်
this is my biggest inspiration.
မြင်ရတယ်-အကြီးမားဆုံး လှုံ့ဆော်မှုပါ။
as I said before, but thousands of times,
တစ်ခါမဟုတ် အခါပေါင်ထောင်ပေါင်းများစွာ
in the faces of those children
မျက် နှာတွေပေါ်မှာ သက်သေမြင်ခဲ့တယ်။
အကြီးမားဆုံး လှုံ့ဆော်မှုဖြစ်ပါတယ်။
ABOUT THE SPEAKER
Kailash Satyarthi - Children’s rights activist2014 Nobel Peace Prize winner Kailash Satyarthi is a tireless activist fighting to protect the rights of voiceless children everywhere.
Why you should listen
Kailash’s work has involved organizing almost weekly raid, rescue and recovery missions on workplaces that employ and enslave children. Since 2001, Satyarthi’s has risked his own life to rescue these children and has convinced families in more than 300 Indian villages to avoid sending their children to work, and instead putting them in school.
Satyarthi’s has also managed to grab and retain the world’s attention on the problem. He organized the Global March Against Child Labor in the 1990s to raise awareness and free millions of children shackled in various forms of modern slavery. His activism was also instrumental in the adoption of Convention No. 182 by the International Labour Organization, a statue that's become a guideline for many governments on child labor.
In 2014, he and Malala Yousafzai were awarded the Nobel Peace Prize for “their struggle against the suppression of children and young people and for the right of all children to education.”
Kailash Satyarthi | Speaker | TED.com