TED2015
Steven Wise: Chimps have feelings and thoughts. They should also have rights
Steven Wise: Chimpansees hebben gevoelens en gedachten. Zij zouden ook rechten moeten hebben
Filmed:
Readability: 4.3
1,115,996 views
Weet je, chimpansees zijn ook mensen. Oké, niet helemaal. Maar advocaat Steven Wise werkt al 30 jaar om de status van deze dieren te veranderen van van 'dingen' in 'mensen'. Het is geen juridisch woordenspel, zoals hij in zijn fascinerende talk uitlegt. Erkennen dat dieren zoals chimpansees bijzondere cognitieve vermogens hebben en opnieuw nadenken over hoe we - juridisch - met ze omgaan, is niet minder dan een morele plicht.
Steven Wise - Animal rights lawyer
By challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights. Full bio
By challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like to have you look at this pencil.
0
949
2601
Kijk eens naar dit potlood.
Het is een ding.
Voor de wet is het een ding.
Voor de wet is het een ding.
00:15
It's a thing. It's a legal thing.
1
3550
2857
00:18
And so are books you might have
or the cars you own.
or the cars you own.
2
6407
2972
Net als de boeken die je hebt
en de auto's die je bezit.
en de auto's die je bezit.
00:22
They're all legal things.
3
10319
1939
Het zijn juridisch allemaal dingen.
00:24
The great apes that you'll see behind me,
4
12258
3623
De mensapen die jullie achter me zien,
00:27
they too are legal things.
5
15881
3668
zijn juridisch gezien ook dingen.
00:31
Now, I can do that to a legal thing.
6
19549
4273
Ik kan dit doen met een ding.
Ik kan doen wat ik wil
met mijn boek of mijn auto.
met mijn boek of mijn auto.
00:35
I can do whatever I want
to my book or my car.
to my book or my car.
7
23822
2809
00:38
These great apes, you'll see.
8
26631
2902
De foto's van deze mensapen
zijn gemaakt door James Mollison,
zijn gemaakt door James Mollison,
00:41
The photographs are taken by a man
named James Mollison
named James Mollison
9
29533
3887
die het boek schreef:
'James & andere mensapen'
'James & andere mensapen'
00:45
who wrote a book called
"James & Other Apes."
"James & Other Apes."
10
33420
3044
00:48
And he tells in his book
how every single one them,
how every single one them,
11
36464
2763
Hij vertelt in dit boek
dat iedere mensaap,
dat iedere mensaap,
00:51
almost every one of them, is an orphan
12
39227
2298
bijna iedere mensaap, wees is,
00:53
who saw his mother and father
die before his eyes.
die before his eyes.
13
41525
3615
die zijn moeder en vader
voor zijn ogen zag sterven.
voor zijn ogen zag sterven.
Het zijn wettelijk gezien dingen.
00:58
They're legal things.
14
46110
1638
00:59
So for centuries, there's been
a great legal wall
a great legal wall
15
47748
2693
Al eeuwenlang bestaat er
en grote juridische muur
en grote juridische muur
01:02
that separates legal things
from legal persons.
from legal persons.
16
50441
3344
die juridische 'dingen' scheidt
van rechtssubjecten.
van rechtssubjecten.
01:05
On one hand, legal things
are invisible to judges.
are invisible to judges.
17
53785
3785
Enerzijds zijn 'dingen'
onzichtbaar voor rechters.
onzichtbaar voor rechters.
Ze tellen niet mee voor de wet.
01:09
They don't count in law.
18
57570
1950
01:11
They don't have any legal rights.
19
59520
1695
Ze hebben geen rechten.
Hun hoedanigheid
sluit wettelijke rechten uit.
sluit wettelijke rechten uit.
01:13
They don't have
the capacity for legal rights.
the capacity for legal rights.
20
61215
2484
01:15
They are the slaves.
21
63699
2137
Het zijn slaven.
01:17
On the other side of that legal wall
are the legal persons.
are the legal persons.
22
65836
2824
Aan de andere kant van die muur
staan rechtssubjecten.
staan rechtssubjecten.
01:20
Legal persons are very visible to judges.
23
68660
2437
Rechtssubjecten zijn
erg zichtbaar voor rechters.
erg zichtbaar voor rechters.
01:23
They count in law.
24
71607
1705
Ze tellen voor de wet.
Ze kunnen veel rechten hebben.
01:25
They may have many rights.
25
73312
1927
In hun hoedanigheid kunnen ze
oneindig veel rechten bezitten.
oneindig veel rechten bezitten.
01:27
They have the capacity
for an infinite number of rights.
for an infinite number of rights.
26
75239
2903
01:30
And they're the masters.
27
78142
2368
En ze zijn meester.
01:33
Right now, all nonhuman animals
are legal things.
are legal things.
28
81300
4479
Op dit moment zijn alle
niet-menselijke dieren 'dingen'.
niet-menselijke dieren 'dingen'.
01:37
All human beings are legal persons.
29
85779
2881
Alle mensen zijn rechtssubjecten.
01:40
But being human and being a legal person
30
88660
2809
Maar mens zijn
01:43
has never been, and is not today,
synonymous with a legal person.
synonymous with a legal person.
31
91469
5643
is nooit synoniem geweest met
een rechtssubject zijn.
een rechtssubject zijn.
01:49
Humans and legal persons
are not synonymous.
are not synonymous.
32
97112
3366
Mensen en rechtspersonen
zijn niet synoniem.
zijn niet synoniem.
01:52
On the one side,
33
100478
2880
Enerzijds,
zijn er door de eeuwen heen
veel mensen geweest
veel mensen geweest
01:55
there have been many human beings
over the centuries
over the centuries
34
103358
4133
die juridisch gezien 'dingen' waren.
01:59
who have been legal things.
35
107491
1973
02:01
Slaves were legal things.
36
109464
1533
Slaven waren 'dingen'.
02:02
Women, children,
were sometimes legal things.
were sometimes legal things.
37
110997
3722
Vrouwen en kinderen waren soms 'dingen'.
Een belangrijk deel van de
eeuwenlange strijd voor burgerrechten
eeuwenlange strijd voor burgerrechten
02:07
Indeed, a great deal of civil rights
struggle over the last centuries
struggle over the last centuries
38
115499
3647
02:11
has been to punch a hole
through that wall and begin to feed
through that wall and begin to feed
39
119146
4513
ging over gaten prikken
in die juridische muur
in die juridische muur
en menselijke 'dingen' door die muur
heen rechtssubjecten te laten worden.
heen rechtssubjecten te laten worden.
02:15
these human things through the wall
and have them become legal persons.
and have them become legal persons.
40
123659
5054
02:20
But alas, that hole has closed up.
41
128713
3469
Maar dat gat is nu helaas gedicht.
Aan de andere kant staan rechtssubjecten,
02:24
Now, on the other side are legal persons,
42
132772
2047
02:26
but they've never only been
limited to human beings.
limited to human beings.
43
134819
4133
maar die zijn nooit beperkt geweest
tot menselijke wezens.
tot menselijke wezens.
02:30
There are, for example, there are many
legal persons who are not even alive.
legal persons who are not even alive.
44
138952
3988
Er zijn bijvoorbeeld vele rechtssubjecten
die niet eens leven.
die niet eens leven.
02:34
In the United States,
45
142940
1607
In de VS,
zijn we ons ervan bewust
dat bedrijven rechtspersonen zijn.
dat bedrijven rechtspersonen zijn.
02:36
we're aware of the fact
that corporations are legal persons.
that corporations are legal persons.
46
144547
3993
In koloniaal India
02:40
In pre-independence India,
47
148540
1975
vond de rechtbank dat een Hindoe-
afgodsbeeld een rechtspersoon was,
afgodsbeeld een rechtspersoon was,
02:42
a court held that a Hindu idol
was a legal person,
was a legal person,
48
150515
2624
02:45
that a mosque was a legal person.
49
153139
2061
en een moskee.
02:47
In 2000, the Indian Supreme Court
50
155200
2430
In 2000 vond het Indiase hooggerechtshof
02:49
held that the holy books
of the Sikh religion was a legal person,
of the Sikh religion was a legal person,
51
157630
3543
dat de heilige schriften van de Sikh
een rechtspersoon was,
een rechtspersoon was,
02:53
and in 2012, just recently,
52
161173
2299
en in 2012, nog maar kort geleden,
02:55
there was a treaty between
the indigenous peoples of New Zealand
the indigenous peoples of New Zealand
53
163472
3761
is er een verdrag gesloten tussen
de inheemse volkeren van Nieuw Zeeland
de inheemse volkeren van Nieuw Zeeland
02:59
and the crown, in which it was agreed
that a river was a legal person
that a river was a legal person
54
167233
3251
en de Kroon, waarin men afsprak
dat een rivier een rechtspersoon is,
dat een rivier een rechtspersoon is,
03:02
who owned its own riverbed.
55
170484
3041
die zijn eigen rivierbedding bezit.
03:05
Now, I read Peter Singer's book in 1980,
56
173525
3251
Ik heb Peter Singers boek in 1980 gelezen,
03:08
when I had a full head
of lush, brown hair,
of lush, brown hair,
57
176776
3724
toen ik een hoofd
vol weelderig bruin haar had,
vol weelderig bruin haar had,
03:12
and indeed I was moved by it,
58
180500
2588
en het raakte me,
want ik ben advocaat geworden
om op te komen voor hen
om op te komen voor hen
03:15
because I had become a lawyer because
I wanted to speak for the voiceless,
I wanted to speak for the voiceless,
59
183088
3528
die zichzelf niet kunnen verdedigen.
03:18
defend the defenseless,
60
186616
1235
03:19
and I'd never realized how voiceless
and defenseless the trillions,
and defenseless the trillions,
61
187851
4412
Ik had me nooit gerealiseerd hoe weerloos
de biljoenen, miljarden
niet-menselijke dieren zijn.
niet-menselijke dieren zijn.
03:24
billions of nonhuman animals are.
62
192263
3506
03:27
And I began to work
as an animal protection lawyer.
as an animal protection lawyer.
63
195769
3019
Ik ging werken als een advocaat
voor de bescherming van dieren.
voor de bescherming van dieren.
03:30
And by 1985, I realized that I was trying
to accomplish something
to accomplish something
64
198788
4876
Tegen 1985 besefte ik dat ik
iets probeerde te bereiken,
iets probeerde te bereiken,
03:35
that was literally impossible,
65
203664
1927
dat letterlijk onmogelijk was,
03:37
the reason being that all of my clients,
66
205591
2624
omdat al mijn ciiënten,
03:40
all the animals whose interests
I was trying to defend,
I was trying to defend,
67
208215
3482
al die dieren wier belangen
ik probeerde te verdedigen,
ik probeerde te verdedigen,
wettelijk gezien dingen waren;
ze waren onzichtbaar.
ze waren onzichtbaar.
03:43
were legal things; they were invisible.
68
211697
2485
03:46
It was not going to work, so I decided
69
214182
1920
Het zou niet gaan werken, dus besloot ik
03:48
that the only thing that was going to work
was they had, at least some of them,
was they had, at least some of them,
70
216102
3964
dat het enige wat zou werken,
was dat sommige van hen
was dat sommige van hen
03:52
had to also be moved through a hole
that we could open up again in that wall
that we could open up again in that wall
71
220066
3798
door een opnieuw geopend gat
in die muur geloodsd zouden worden
in die muur geloodsd zouden worden
03:55
and begin feeding the appropriate
nonhuman animals through that hole
nonhuman animals through that hole
72
223864
3576
zodat bepaalde niet-menselijke dieren
weer rechtssubjecten zouden worden.
03:59
onto the other side
of being legal persons.
of being legal persons.
73
227440
3546
04:02
Now, at that time, there was
very little known about or spoken about
very little known about or spoken about
74
230986
5440
Destijds was er weinig bekend
en werd nauwelijks gesproken
en werd nauwelijks gesproken
04:08
truly animal rights,
75
236426
2368
over echte dierenrechten,
04:10
about the idea of having legal personhood
or legal rights for a nonhuman animal,
or legal rights for a nonhuman animal,
76
238794
4441
over het idee van juridische erkenning
of rechten voor niet-menselijke dieren,
of rechten voor niet-menselijke dieren,
04:15
and I knew it was going
to take a long time.
to take a long time.
77
243235
2770
en ik wist dat het lang zou gaan duren.
04:18
And so, in 1985, I figured that it
would take about 30 years
would take about 30 years
78
246005
3400
In 1985 bedacht ik dat het
zo'n 30 jaar zou duren,
zo'n 30 jaar zou duren,
04:21
before we'd be able to even begin
a strategic litigation,
a strategic litigation,
79
249405
3529
voordat we zelfs konden beginnen
met een strategische juridische strijd,
met een strategische juridische strijd,
04:24
long-term campaign, in order to be able
to punch another hole through that wall.
to punch another hole through that wall.
80
252934
5782
een lange-termijncampagne, om weer
een gat in die muur te kunnen maken.
een gat in die muur te kunnen maken.
04:30
It turned out that I was pessimistic,
that it only took 28.
that it only took 28.
81
258716
5840
Het bleek dat ik pessimistisch was,
het duurde maar 28 jaar. (Gelach)
het duurde maar 28 jaar. (Gelach)
04:38
So what we had to do in order
to begin was not only
to begin was not only
82
266801
6439
Om een begin te maken
moesten we niet alleen
moesten we niet alleen
04:45
to write law review articles
and teach classes, write books,
and teach classes, write books,
83
273240
4682
artikelen schrijven, lesgeven,
boeken schrijven,
boeken schrijven,
04:49
but we had to then begin
to get down to the nuts and bolts
to get down to the nuts and bolts
84
277922
2968
maar we moesten de fijne kneepjes leren
van hoe je zo'n rechtszaak aanpakt.
04:52
of how you litigate that kind of case.
85
280890
1985
04:54
So one of the first things we needed to do
was figure out what a cause of action was,
was figure out what a cause of action was,
86
282875
4033
Het eerste wat we moesten uitzoeken,
was wat de grond zou zijn,
was wat de grond zou zijn,
04:58
a legal cause of action.
87
286908
1459
de wettelijke grond.
05:00
And a legal cause of action
is a vehicle that lawyers use
is a vehicle that lawyers use
88
288367
2897
Een wettelijke grond is iets
dat advocaten gebruiken
dat advocaten gebruiken
05:03
to put their arguments in front of courts.
89
291264
5576
om hun zaak voor de rechter te brengen.
Er blijkt een zeer interessante
zaak te zijn,
zaak te zijn,
05:08
It turns out there's
a very interesting case
a very interesting case
90
296840
2904
05:11
that had occurred almost 250 years ago
in London called Somerset vs. Stewart,
in London called Somerset vs. Stewart,
91
299744
4604
die meer dan 250 jaar geleden in Londen
speelde: Somerset tegen Stewart,
speelde: Somerset tegen Stewart,
05:16
whereby a black slave
had used the legal system
had used the legal system
92
304348
3096
waar een zwarte slaaf
het rechtssysteem gebruikte
het rechtssysteem gebruikte
05:19
and had moved from a legal thing
to a legal person.
to a legal person.
93
307444
2879
om in juridisch opzicht
van een ding een persoon te worden.
van een ding een persoon te worden.
05:22
I was so interested in it that I
eventually wrote an entire book about it.
eventually wrote an entire book about it.
94
310323
4063
Ik vond dit zo interessant, dat ik
er een heel boek over schreef.
er een heel boek over schreef.
05:26
James Somerset was an eight-year-old boy
when he was kidnapped from West Africa.
when he was kidnapped from West Africa.
95
314386
5387
James Somerset was een jongen van acht
toen hij uit West-Afrika ontvoerd werd.
toen hij uit West-Afrika ontvoerd werd.
05:31
He survived the Middle Passage,
96
319773
2947
Hij overleefde de Middenpassage
05:34
and he was sold to a Scottish businessman
named Charles Stewart in Virginia.
named Charles Stewart in Virginia.
97
322720
5174
en werd in Virginia verkocht aan de
Schotse zakenman Charles Stewart.
Schotse zakenman Charles Stewart.
05:39
Now, 20 years later, Stewart
brought James Somerset to London,
brought James Somerset to London,
98
327894
4208
Twintig jaar later nam Stewart
James Somerset mee naar Londen.
James Somerset mee naar Londen.
05:44
and after he got there, James decided
he was going to escape.
he was going to escape.
99
332102
3878
Eenmaal aangekomen,
besloot James dat hij wilde vluchten.
besloot James dat hij wilde vluchten.
05:47
And so one of the first things he did
was to get himself baptized,
was to get himself baptized,
100
335980
3640
Het eerste wat hij deed,
was zich laten dopen,
was zich laten dopen,
05:51
because he wanted to get
a set of godparents,
a set of godparents,
101
339620
2281
omdat hij peetouders wilde,
05:53
because to an 18th-century slave,
102
341901
1811
want hij wist als 18e-eeuwse slaaf,
05:55
they knew that one of the major
responsibilities of godfathers
responsibilities of godfathers
103
343712
3158
dat een van de belangrijkste
verantwoordelijkheden van peetouders
verantwoordelijkheden van peetouders
05:58
was to help you escape.
104
346870
2112
was om je te helpen vluchten.
06:00
And so in the fall of 1771,
105
348982
4016
In de herfst van 1771
had James Somerset een conflict
met Charles Stewart.
met Charles Stewart.
06:04
James Somerset had a confrontation
with Charles Stewart.
with Charles Stewart.
106
352998
2643
06:07
We don't know exactly what happened,
but then James dropped out of sight.
but then James dropped out of sight.
107
355641
4672
We weten niet precies wat er gebeurde,
maar James verdween.
maar James verdween.
06:12
An enraged Charles Stewart
then hired slave catchers
then hired slave catchers
108
360313
2996
Een woedende Charles Stewart
huurde slavenvangers in
huurde slavenvangers in
06:15
to canvass the city of London,
109
363309
2241
om Londen uit te kammen,
hem te vinden en terug te brengen --
niet naar Charles Stewart,
niet naar Charles Stewart,
06:17
find him, bring him
not back to Charles Stewart,
not back to Charles Stewart,
110
365550
2600
06:20
but to a ship, the Ann and Mary,
that was floating in London Harbour,
that was floating in London Harbour,
111
368150
6023
maar naar een schip, de Ann en Mary,
dat in de Londense haven lag,
dat in de Londense haven lag,
waar hij aan dek werd geketend.
06:26
and he was chained to the deck,
112
374173
1620
06:27
and the ship was to set sail for Jamaica
113
375793
2004
Het schip zou naar Jamaica gaan,
06:29
where James was to be sold
in the slave markets
in the slave markets
114
377797
3019
waar James op de slavenmarkt
verkocht moest worden
verkocht moest worden
06:32
and be doomed to the three to five
years of life that a slave had
years of life that a slave had
115
380816
3483
en gedoemd zou zijn tot
de 3 tot 5 jaar die een slaaf leefde,
de 3 tot 5 jaar die een slaaf leefde,
06:36
harvesting sugar cane in Jamaica.
116
384299
2851
wanneer hij suikerriet oogstte in Jamaica.
06:39
Well now James' godparents
swung into action.
swung into action.
117
387150
3209
Nu kwamen James' peetouders in actie.
06:42
They approached the most powerful judge,
118
390359
2507
Zij benaderden de machtigste rechter,
06:44
Lord Mansfield, who was chief judge
of the court of King's Bench,
of the court of King's Bench,
119
392866
3646
Lord Mansfield, die opperrechter was
aan het hof van King's Bench,
aan het hof van King's Bench,
06:48
and they demanded that he issue
a common law writ of habeus corpus
a common law writ of habeus corpus
120
396512
3645
en eisten dat hij een dagvaarding
van habeus corpus zou uitgeven
van habeus corpus zou uitgeven
06:52
on behalf of James Somerset.
121
400157
1834
namens James Somerset.
Gewoonterecht kunnen
Engelse rechters toepassen
Engelse rechters toepassen
06:53
Now, the common law is the kind of law
that English-speaking judges can make
that English-speaking judges can make
122
401991
3971
06:57
when they're not cabined in
by statutes or constitutions,
by statutes or constitutions,
123
405962
4137
wanneer ze niet zijn ingeperkt
door wetten of grondwetten,
door wetten of grondwetten,
en zo'n bevelschrift van habeus
corpus heet 'the Great Writ';
corpus heet 'the Great Writ';
07:02
and a writ of habeus corpus
is called the Great Writ,
is called the Great Writ,
124
410099
2596
07:04
capital G, capital W,
125
412695
2067
hoofdletter G, hoofdletter W.
07:06
and it's meant to protect any of us
who are detained against our will.
who are detained against our will.
126
414762
4528
Het is bedoeld om iedereen te beschermen
die tegen zijn wil wordt vastgehouden.
die tegen zijn wil wordt vastgehouden.
07:11
A writ of habeus corpus is issued.
127
419290
1973
Zo'n dagvaarding wordt uitgegeven,
07:13
The detainer is required
to bring the detainee in
to bring the detainee in
128
421263
2438
en de gevangennemer moet
de gevangene voorgeleiden
de gevangene voorgeleiden
07:15
and give a legally sufficient reason
for depriving him of his bodily liberty.
for depriving him of his bodily liberty.
129
423701
5875
en een wettelijk afdoende reden geven
voor diens vrijheidsberoving.
voor diens vrijheidsberoving.
07:21
Well, Lord Mansfield had to make
a decision right off the bat,
a decision right off the bat,
130
429576
4994
Lord Mansfield moest acuut
een keuze maken,
een keuze maken,
07:26
because if James Somerset
was a legal thing,
was a legal thing,
131
434570
2784
want als James Somerset
juridisch een 'ding' was,
juridisch een 'ding' was,
07:29
he was not eligible
for a writ of habeus corpus,
for a writ of habeus corpus,
132
437354
3065
dan kon hij geen aanspraak
maken op habeus corpus,
maken op habeus corpus,
dat kon hij alleen als rechtssubject.
07:32
only if he could be a legal person.
133
440419
2020
07:34
So Lord Mansfield decided
that he would assume,
that he would assume,
134
442439
3018
Lord Mansfield besloot aan te nemen --
07:37
without deciding, that James Somerset
was indeed a legal person,
was indeed a legal person,
135
445457
4103
zonder het te besluiten -- dat James
inderdaad een rechtspersoon was.
inderdaad een rechtspersoon was.
Hij stelde de dagvaarding
van habeus corpus op
van habeus corpus op
07:41
and he issued the writ of habeus corpus,
and James's body was brought in
and James's body was brought in
136
449560
3411
en James werd door de kaptiein
naar de rechtbank gebracht.
naar de rechtbank gebracht.
07:44
by the captain of the ship.
137
452971
1511
07:46
There were a series of hearings
over the next six months.
over the next six months.
138
454482
2701
De volgende zes maanden
werden hoorzittingen gehouden.
werden hoorzittingen gehouden.
07:49
On June 22, 1772, Lord Mansfield
said that slavery was so odious,
said that slavery was so odious,
139
457183
5828
Op 22 juni 1772 zei Lord Mansfield,
dat slavernij zo afschuwelijk was,
dat slavernij zo afschuwelijk was,
en hij gebruikte 'afschuwelijk ',
07:55
and he used the word "odious,"
140
463011
1834
dat het gewoonterecht het niet toestond
en hij beval James' vrijlating.
en hij beval James' vrijlating.
07:56
that the common law would not support it,
and he ordered James free.
and he ordered James free.
141
464845
3878
08:00
At that moment, James Somerset
underwent a legal transubstantiation.
underwent a legal transubstantiation.
142
468723
3590
Op dat moment onderging James Somerset
een wettelijke transmutatie.
een wettelijke transmutatie.
De vrije man die de rechtszaal uitliep
08:04
The free man who walked
out of the courtroom
out of the courtroom
143
472883
2060
08:06
looked exactly like the slave
who had walked in,
who had walked in,
144
474943
2248
zag er net zo uit als
de slaaf van eerder,
de slaaf van eerder,
08:09
but as far as the law was concerned,
they had nothing whatsoever in common.
they had nothing whatsoever in common.
145
477191
5139
maar voor het oog van de wet
hadden ze helemaal niets gemeen.
hadden ze helemaal niets gemeen.
De volgend stap in het project voor
Niet-Menselijke Burgerrechten,
Niet-Menselijke Burgerrechten,
08:14
The next thing we did is that
the Nonhuman Rights Project,
the Nonhuman Rights Project,
146
482790
2950
08:17
which I founded, then began to look at
what kind of values and principles
what kind of values and principles
147
485740
3510
dat ik had opgericht, was het kijken
welke waarden en principes
welke waarden en principes
08:21
do we want to put before the judges?
148
489250
2878
we voor de rechter wilden brengen.
08:24
What values and principles
did they imbibe with their mother's milk,
did they imbibe with their mother's milk,
149
492128
3879
Welke waarden en principes hebben ze
met de paplepel ingegoten gekregen,
met de paplepel ingegoten gekregen,
08:28
were they taught in law school,
do they use every day,
do they use every day,
150
496007
3083
werden hen geleerd tijdens hun studie,
gebruiken ze elke dag,
gebruiken ze elke dag,
08:31
do they believe with all their hearts --
and we chose liberty and equality.
and we chose liberty and equality.
151
499090
3689
geloven ze met heel hun hart?
We kozen vrijheid en gelijkheid.
We kozen vrijheid en gelijkheid.
08:34
Now, liberty right is the kind of right
to which you're entitled
to which you're entitled
152
502779
3032
Vrijheid is het soort recht dat je toekomt
08:37
because of how you're put together,
153
505811
2341
vanwege hoe je bent samengesteld,
08:40
and a fundamental liberty right
protects a fundamental interest.
protects a fundamental interest.
154
508152
5337
en een fundamenteel vrijheidsrecht
beschermt een fundamenteel belang.
beschermt een fundamenteel belang.
08:45
And the supreme interest in the common law
155
513489
3235
De ultieme belangen in het gewoonterecht
08:48
are the rights to autonomy
and self-determination.
and self-determination.
156
516724
4041
zijn het recht op autonomie
en het recht op zelfbeschikking.
en het recht op zelfbeschikking.
08:54
So they are so powerful that
in a common law country,
in a common law country,
157
522015
3780
Het is zo zwaarwegend, dat als je
in een land met gewoonterecht
in een land met gewoonterecht
08:57
if you go to a hospital and you refuse
life-saving medical treatment,
life-saving medical treatment,
158
525795
4598
naar een ziekenhuis gaat en een
levensreddende behandeling weigert,
levensreddende behandeling weigert,
09:02
a judge will not order it forced upon you,
159
530393
2247
geen rechter deze zal afdwingen,
09:04
because they will respect
your self-determination and your autonomy.
your self-determination and your autonomy.
160
532640
4811
omdat deze jouw recht op zelfbeschikking
en autonomie zal respecteren.
en autonomie zal respecteren.
09:09
Now, an equality right is the kind
of right to which you're entitled
of right to which you're entitled
161
537451
3263
Het gelijkheidsbeginsel is
een recht dat je toekomt
een recht dat je toekomt
09:12
because you resemble someone else
in a relevant way,
in a relevant way,
162
540714
2896
omdat je op een relevante
manier op iemand lijkt.
manier op iemand lijkt.
09:15
and there's the rub, relevant way.
163
543610
1991
Dat is de crux: een relevante manier.
09:17
So if you are that, then because
they have the right, you're like them,
they have the right, you're like them,
164
545601
3738
Dus als zij het recht hebben
en je bent zoals zij,
en je bent zoals zij,
09:21
you're entitled to the right.
165
549339
2345
dan heb jij ook dat recht.
09:23
Now, courts and legislatures
draw lines all the time.
draw lines all the time.
166
551684
2622
Rechtbanken en wetgevers
trekken continu grenzen.
trekken continu grenzen.
09:26
Some are included, some are excluded.
167
554846
2272
Sommigen vallen erbinnen,
anderen erbuiten.
anderen erbuiten.
09:29
But you have to,
at the bare minimum you must --
at the bare minimum you must --
168
557118
6142
Maar die grens moet minimaal
een redelijk middel zijn
voor een legitiem doel.
voor een legitiem doel.
09:35
that line has to be a reasonable means
to a legitimate end.
to a legitimate end.
169
563260
4435
09:39
The Nonhuman Rights Project
argues that drawing a line
argues that drawing a line
170
567695
2740
Het project voor Niet-Menselijke
Burgerrechten stelt,
Burgerrechten stelt,
09:42
in order to enslave an autonomous
and self-determining being
and self-determining being
171
570435
3307
dat een grens die autonome wezens
zoals je achter me ziet, tot slaaf maakt,
zoals je achter me ziet, tot slaaf maakt,
09:45
like you're seeing behind me,
172
573742
1788
09:47
that that's a violation of equality.
173
575530
3030
een schending van gelijkheid is.
09:51
We then searched through 80 jurisdictions,
174
579270
2550
We hebben toen in 80
rechtsgebieden gezocht.
rechtsgebieden gezocht.
09:53
it took us seven years,
to find the jurisdiction
to find the jurisdiction
175
581820
2245
Het duurde zeven jaar
om het gebied te vinden,
om het gebied te vinden,
09:56
where we wanted to begin
filing our first suit.
filing our first suit.
176
584065
2206
waar we onze eerste zaak
wilden aanspannen.
wilden aanspannen.
09:58
We chose the state of New York.
177
586271
1499
We kozen de staat New York.
09:59
Then we decided upon
who our plaintiffs are going to be.
who our plaintiffs are going to be.
178
587770
2622
Toen besloten we wie onze
eisers zouden worden.
eisers zouden worden.
10:02
We decided upon chimpanzees,
179
590392
1866
We kozen voor de chimpansess,
10:04
not just because Jane Goodall
was on our board of directors,
was on our board of directors,
180
592258
2851
niet alleen om Jane Goodall
in onze Raad van Bestuur zat,
in onze Raad van Bestuur zat,
10:07
but because they, Jane and others,
181
595109
3753
maar omdat Jane en anderen
10:10
have studied chimpanzees
intensively for decades.
intensively for decades.
182
598862
2720
chimpansees jarenlang
intensief bestudeerd hebben.
intensief bestudeerd hebben.
10:13
We know the extraordinary
cognitive capabilities that they have,
cognitive capabilities that they have,
183
601582
3576
We weten dat ze buitengewone
cognitieve vermogens bezitten,
cognitieve vermogens bezitten,
10:17
and they also resemble the kind
that human beings have.
that human beings have.
184
605158
3134
die ook lijken op die van mensen.
10:20
And so we chose chimpanzees,
and we began to then canvass the world
and we began to then canvass the world
185
608292
5132
We kozen dus voor chimpansees
en begonnen wereldwijd te zoeken
en begonnen wereldwijd te zoeken
naar experts op het gebied van
de cognitie van chimpansees.
de cognitie van chimpansees.
10:25
to find the experts
in chimpanzee cognition.
in chimpanzee cognition.
186
613424
2832
10:28
We found them in Japan, Sweden, Germany,
Scotland, England and the United States,
Scotland, England and the United States,
187
616256
4505
We vonden ze in Japan, Zweden, Duitsland,
Schotland, Engeland en in de VS.
Schotland, Engeland en in de VS.
10:32
and amongst them, they wrote
100 pages of affidavits
100 pages of affidavits
188
620761
2763
Samen schreven ze 100 pagina's
aan getuigenverklaringen,
aan getuigenverklaringen,
10:35
in which they set out more than 40 ways
189
623524
2796
waarin ze meer dan 40 manieren beschreven
10:38
in which their complex
cognitive capability,
cognitive capability,
190
626320
2800
waarop hun complexe cognitieve vermogens
10:41
either individually or together,
191
629120
2020
zowel individueel als samen,
10:43
all added up to autonomy
and self-determination.
and self-determination.
192
631140
3119
uiteindelijk wezen op
autonomie en zelfbeschikking.
autonomie en zelfbeschikking.
Dit omvatte onder meer
dat ze bewustzijn hebben,
dat ze bewustzijn hebben,
10:47
Now, these included, for example,
that they were conscious.
that they were conscious.
193
635429
3507
maar dat ze ook wéten
dat ze bewustzijn hebben.
dat ze bewustzijn hebben.
10:50
But they're also conscious
that they're conscious.
that they're conscious.
194
638936
2347
10:53
They know they have a mind.
They know that others have minds.
They know that others have minds.
195
641283
2856
Ze weten dat ze verstand hebben
en dat anderen dat hebben.
en dat anderen dat hebben.
10:56
They know they're individuals,
and that they can live.
and that they can live.
196
644139
2543
Ze weten dat ze individuen zijn,
dat ze leven.
dat ze leven.
10:58
They understand that they lived yesterday
and they will live tomorrow.
and they will live tomorrow.
197
646682
3293
Ze begrijpen dat ze gisteren leefden
en dat ze morgen leven.
en dat ze morgen leven.
11:01
They engage in mental time travel.
They remember what happened yesterday.
They remember what happened yesterday.
198
649975
3444
Ze doen aan tijdreizen in hun hoofd.
Ze herinneren zich wat gister gebeurde.
Ze herinneren zich wat gister gebeurde.
11:05
They can anticipate tomorrow,
199
653419
1451
Ze anticiperen op morgen,
11:06
which is why it's so terrible to imprison
a chimpanzee, especially alone.
a chimpanzee, especially alone.
200
654870
4717
wat het zo erg maakt om een chimpansee
op te sluiten, zeker in zijn eentje.
op te sluiten, zeker in zijn eentje.
11:11
It's the thing that we do
to our worst criminals,
to our worst criminals,
201
659587
2597
Het is wat we onze ergste
criminelen aandoen,
criminelen aandoen,
11:14
and we do that to chimpanzees
without even thinking about it.
without even thinking about it.
202
662184
4771
en we doen het chimpansees aan zonder
er zelfs maar over na te denken.
er zelfs maar over na te denken.
11:19
They have some kind of moral capacity.
203
667715
2711
Ze hebben enig moreel vermogen.
11:22
When they play economic games
with human beings,
with human beings,
204
670426
2926
Wanneer ze economische spelletjes
spelen met mensen,
spelen met mensen,
11:25
they'll spontaneously make fair offers,
even when they're not required to do so.
even when they're not required to do so.
205
673352
4040
dan doen ze spontaan eerlijke voorstellen,
zelfs als ze dit niet hoeven doen.
zelfs als ze dit niet hoeven doen.
11:29
They are numerate.
They understand numbers.
They understand numbers.
206
677392
2033
Ze kunnen tellen.
Ze begrijpen getallen.
Ze begrijpen getallen.
Ze kunnen simpele sommen maken.
11:31
They can do some simple math.
207
679425
1380
11:32
They can engage in language --
or to stay out of the language wars,
or to stay out of the language wars,
208
680805
4064
Ze kunnen aan taal meedoen --
of uit een taaloorlog blijven,
of uit een taaloorlog blijven,
11:36
they're involved in intentional
and referential communication
and referential communication
209
684869
3365
ze zijn betrokken bij intentionele
en referentiële communicatie
en referentiële communicatie
11:40
in which they pay attention
to the attitudes of those
to the attitudes of those
210
688234
2487
waarin ze op de houding letten
11:42
with whom they are speaking.
211
690721
1531
van hun gesprekspartners.
11:44
They have culture.
212
692252
1458
Ze hebben cultuur.
11:45
They have a material culture,
a social culture.
a social culture.
213
693900
2601
Ze hebben een materiële cultuur,
een sociale cultuur.
een sociale cultuur.
11:48
They have a symbolic culture.
214
696501
2415
Ze hebben een symbolische cultuur.
11:50
Scientists in the Taï Forests
in the Ivory Coast
in the Ivory Coast
215
698916
3901
Wetenschappers in het Taï Woud
in Ivoorkust
in Ivoorkust
11:54
found chimpanzees who were using
these rocks to smash open
these rocks to smash open
216
702817
3529
hebben chimpansees gevonden
die stenen gebruiken
die stenen gebruiken
11:58
the incredibly hard hulls of nuts.
217
706346
2786
om de hele harde schalen
van noten te kraken.
van noten te kraken.
12:01
It takes a long time
to learn how to do that,
to learn how to do that,
218
709132
2299
Het duurt lang om te leren
hoe je dat doet.
hoe je dat doet.
12:03
and they excavated the area
and they found
and they found
219
711431
2113
Bij opgravingen stelden ze vast
12:05
that this material culture,
this way of doing it,
this way of doing it,
220
713544
2833
dat deze manier van werken
met stenen, al minstens 4300 jaar
wordt doorgegeven
wordt doorgegeven
12:08
these rocks, had passed down
for at least 4,300 years
for at least 4,300 years
221
716377
3343
12:11
through 225 chimpanzee generations.
222
719720
4992
door 225 generaties van chimpansees.
12:16
So now we needed to find our chimpanzee.
223
724712
2392
Nu moesten we onze chimpansee vinden.
12:19
Our chimpanzee,
224
727104
3180
Onze chimpansee --
eerst vonden we er twee in New York,
12:22
first we found two of them
in the state of New York.
in the state of New York.
225
730284
2903
12:25
Both of them would die before
we could even get our suits filed.
we could even get our suits filed.
226
733187
3204
maar die stierven voordat we onze
zaak konden indienen.
zaak konden indienen.
12:28
Then we found Tommy.
227
736391
1881
Toen vonden we Tommy.
12:30
Tommy is a chimpanzee.
You see him behind me.
You see him behind me.
228
738272
3112
Tommy is de chimpansee
die je hier achter me ziet.
die je hier achter me ziet.
12:33
Tommy was a chimpanzee.
We found him in that cage.
We found him in that cage.
229
741384
2507
We vonden hem in die kooi.
12:35
We found him in a small room
that was filled with cages
that was filled with cages
230
743891
3460
We vonden hem in een klein
kamertje vol met kooien
kamertje vol met kooien
12:39
in a larger warehouse structure on a used
trailer lot in central New York.
trailer lot in central New York.
231
747351
5186
in een groter pakhuis, op een voormalig
vrachtwagenterrein in New York.
vrachtwagenterrein in New York.
12:44
We found Kiko, who is partially deaf.
232
752537
2174
We vonden Kiko, die deels doof is.
12:46
Kiko was in the back of a cement
storefront in western Massachusetts.
storefront in western Massachusetts.
233
754711
5642
Kiko zat achterin een winkelpand
in westelijk Massachusetts.
in westelijk Massachusetts.
12:52
And we found Hercules and Leo.
234
760353
1897
En we vonden Hercules en Leo.
12:54
They're two young male chimpanzees
235
762250
1703
Twee jonge mannelijke chimpansees,
12:55
who are being used for biomedical,
anatomical research at Stony Brook.
anatomical research at Stony Brook.
236
763953
3413
die bij Stony Brook werden gebruikt
voor biomedisch anatomisch onderzoek.
voor biomedisch anatomisch onderzoek.
12:59
We found them.
237
767366
1305
13:00
And so on the last week of December 2013,
238
768671
2712
In de laatste week van december 2013
13:03
the Nonhuman Rights Project filed three
suits all across the state of New York
suits all across the state of New York
239
771383
3940
maakte het burgerrechtenproject
in de staat New York drie zaken aanhangig
in de staat New York drie zaken aanhangig
13:07
using the same common law
writ of habeus corpus argument
writ of habeus corpus argument
240
775323
3478
op basis van hetzelfde
habeus corpus-argument
habeus corpus-argument
dat voor James Somerset gebruikt was.
13:10
that had been used with James Somerset,
241
778801
2728
13:13
and we demanded that the judges issue
these common law writs of habeus corpus.
these common law writs of habeus corpus.
242
781529
5087
We eisten dat de rechters zulke
dagvaardingen zouden uitgeven.
dagvaardingen zouden uitgeven.
13:18
We wanted the chimpanzees out,
243
786616
2111
We wilden de chimpansees vrij krijgen
13:20
and we wanted them brought
to Save the Chimps,
to Save the Chimps,
244
788727
2786
en ze onderbrengen bij 'Red de Chimps',
13:23
a tremendous chimpanzee
sanctuary in South Florida
sanctuary in South Florida
245
791513
3948
een geweldig reservaat voor chimpansees
in het zuiden van Florida,
in het zuiden van Florida,
13:27
which involves an artificial lake
with 12 or 13 islands --
with 12 or 13 islands --
246
795461
5087
bestaande uit een kunstmatig meer
met 12 of 13 eilandjes,
met 12 of 13 eilandjes,
met elk twee of drie hectare grond
13:32
there are two or three acres
where two dozen chimpanzees live
where two dozen chimpanzees live
247
800548
2863
waar 24 chimpansees wonen.
13:35
on each of them.
248
803411
1160
13:36
And these chimpanzees would then live
the life of a chimpanzee,
the life of a chimpanzee,
249
804571
2950
Deze chimpansees zouden het leven
van chimpansees kunnen leven
van chimpansees kunnen leven
13:39
with other chimpanzees in an environment
that was as close to Africa as possible.
that was as close to Africa as possible.
250
807521
4402
met andere chimpansees in een omgeving
die zo goed als mogelijk op Afrika lijkt.
die zo goed als mogelijk op Afrika lijkt.
13:43
Now, all these cases are still going on.
251
811923
3947
Al deze zaken lopen nog steeds.
We zijn onze Lord Mansfield
nog niet tegengekomen.
nog niet tegengekomen.
13:48
We have not yet run into
our Lord Mansfield.
our Lord Mansfield.
252
816820
3082
Dat zullen we. Dat zullen we.
13:52
We shall. We shall.
253
820622
1608
Dit is een strategisch-juridische
lange-termijncampagne.
lange-termijncampagne.
13:54
This is a long-term strategic
litigation campaign. We shall.
litigation campaign. We shall.
254
822230
3880
13:58
And to quote Winston Churchill,
255
826110
2115
Om Winston Churchill te citeren
betreffende onze rechtszaken:
betreffende onze rechtszaken:
14:00
the way we view our cases
is that they're not the end,
is that they're not the end,
256
828225
4168
ze zijn niet het einde,
ze zijn niet eens
het begin van het einde,
het begin van het einde,
14:04
they're not even the beginning of the end,
257
832393
2043
14:06
but they are perhaps
the end of the beginning.
the end of the beginning.
258
834436
3514
maar ze zijn wellicht
het einde van het begin.
het einde van het begin.
Dank je wel.
14:10
Thank you.
259
838580
1917
(Applaus)
14:12
(Applause)
260
840497
4000
ABOUT THE SPEAKER
Steven Wise - Animal rights lawyerBy challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights.
Why you should listen
Using a long-term litigation campaign based on existing habeas corpus law, Steven Wise and the Nonhuman Rights Project are redefining the playing field for animal rights law. While the high-profile New York lawsuits Wise has initiated on behalf of captive chimpanzees have yet to bear fruit, they’re only the first stage of a strategy that is changing the conversation about animal rights.
Wise’s work with the Nonhuman Rights Project is the subject of Unlocking the Cage, a forthcoming film by Chris Hegedus and D.A. Pennebaker.
Steven Wise | Speaker | TED.com