TED2005
Carmen Agra Deedy: Once upon a time, my mother ...
Carmen Agra Deedy verzint verhalen
Filmed:
Readability: 2.8
877,598 views
Verteller Carmen Agra Deedy verzint een grappig, wijs en verhelderend verhaal over ouders en kinderen, met in de hoofdrol haar Cubaanse moeder. Zet je goed en geniet van de rit -- mama zit aan het stuur!
Carmen Agra Deedy - Storyteller
Carmen Agra Deedy's luminous, funny, digressive tales of childhood and adulthood bring out the starry-eyed listener in us all. Full bio
Carmen Agra Deedy's luminous, funny, digressive tales of childhood and adulthood bring out the starry-eyed listener in us all. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
When I knew I was going to come to speak to you, I thought,
0
0
5000
Toen ik wist dat ik voor jullie zou komen spreken, dacht ik:
00:24
"I gotta call my mother."
1
6000
2000
"Ik moet mijn moeder bellen."
00:26
I have a little Cuban mother -- she's about that big.
2
8000
3000
Ik heb een kleine Cubaanse mama -- ze is ongeveer zo groot.
00:29
Four feet. Nothing larger than the sum of her figurative parts.
3
11000
3000
1m20, niet groter dan de som van haar figuurlijke delen.
00:32
You still with me? (Laughter)
4
14000
2000
Volgen jullie nog (Gelach)
00:34
I called her up.
5
16000
1000
Ik belde haar.
00:35
"Hello, how're you doing, baby?"
6
17000
2000
"Hallo, kindje, hoe gaat het met jou?"
00:37
"Hey, ma, I got to talk to you."
7
19000
2000
"Hallo, ma, ik moet je spreken."
00:39
"You're talking to me already. What's the matter?"
8
21000
2000
"Je spreekt al met me. Wat is er?"
00:41
I said, "I've got to talk to a bunch of nice people."
9
23000
2000
Ik zei: "Ik moet spreken voor een groep leuke mensen."
00:43
"You're always talking to nice people, except when you went
10
25000
2000
"Je spreekt altijd met leuke mensen, behalve toen je
00:45
to the White House."
11
27000
1000
naar het Witte Huis ging --"
00:46
"Ma, don't start!"
12
28000
2000
"Ma, begin niet!"
00:50
And I told her I was coming to TED, and she said,
13
32000
3000
Ik vertelde haar dat ik naar TED kwam, en ze zei:
00:53
"What's the problem?"
14
35000
1000
"Wat is het probleem?"
00:54
And I said, "Well, I'm not sure."
15
36000
2000
Ik zei: "Wel, ik ben niet zeker.
00:56
I said, "I have to talk to them about stories.
16
38000
5000
Ik moet ze over verhalen vertellen.
01:02
It's 'Technology, Entertainment and Design.'"
17
44000
3000
Het is Technologie, Vermaak en Ontwerp."
01:06
And she said, "Well, you design a story when you make it up,
18
48000
6000
Ze zei: "Wel, je ontwerpt een verhaal als je het verzint,
01:12
it's entertainment when you tell it,
19
54000
2000
het is vermaak als je het vertelt,
01:14
and you're going to use a microphone."
20
56000
2000
en je gaat een microfoon gebruiken."
01:16
(Laughter)
21
58000
3000
(Gelach)
01:19
I said, "You're a peach, ma. Pop there?"
22
61000
2000
Ik zei: "Je bent een schat, ma. Paps in de buurt?"
01:21
"What's the matter? The pearls of wisdom
23
63000
2000
"Wat is het probleem? Zijn de parels van wijsheid
01:23
leaping from my lips like lemmings is no good for you?"
24
65000
3000
die als lemmingen van mijn lippen springen, niet goed genoeg voor jou?"
01:26
(Laughter)
25
68000
2000
(Gelach)
01:28
Then my pop got on there.
26
70000
1000
Toen kwam mijn Paps erbij.
01:29
My pop, he's one of the old souls, you know --
27
71000
3000
Mijn Paps is één van die oude zielen,
01:32
old Cuban man from Camaguey.
28
74000
3000
een oude Cubaanse man uit Camaguey.
01:35
Camaguey is a province in Cuba.
29
77000
2000
Camaguey is een provincie in Cuba.
01:37
He's from Florida.
30
79000
2000
Hij komt uit Florida.
01:39
He was born there in 1924.
31
81000
2000
Hij werd er in 1924 geboren.
01:41
He grew up in a bohio of dirt floors,
32
83000
4000
Hij groeide op in een bohio met vuile vloeren,
01:45
and the structure was the kind used by the Tainos,
33
87000
3000
met een structuur zoals die door de Tainos werd gebruikt,
01:48
our old Arawak ancestors.
34
90000
2000
onze oude Arawak voorvaders.
01:51
My father is at once quick-witted, wickedly funny,
35
93000
6000
Mijn vader is tegelijk bijdehand, vreselijk grappig,
01:58
and then poignancy turns on a dime and leaves you breathless.
36
100000
8000
en dan, ad rem, maakt pijlsnel rechtsomkeert en snijdt je de adem af.
02:06
"Papi, help."
37
108000
3000
"Papi, help."
02:09
"I already heard your mother. I think she's right."
38
111000
3000
"Ik heb je moeder al gehoord. Volgens mij heeft ze gelijk."
02:12
(Laughter)
39
114000
2000
(Gelach)
02:14
"After what I just told you?"
40
116000
2000
"Na wat ik je pas heb verteld?"
02:16
My whole life, my father's been there.
41
118000
2000
Mijn vader is er al mijn hele leven geweest.
02:18
So we talked for a few minutes, and he said,
42
120000
2000
Dus we praatten even, en hij zei:
02:20
"Why don't you tell them what you believe?"
43
122000
2000
"Waarom vertel je ze niet wat je gelooft?"
02:22
I love that, but we don't have the time.
44
124000
3000
Prima, maar daar is geen tijd voor.
02:25
Good storytelling is crafting a story that someone wants to listen to.
45
127000
6000
Een goede verhalenverteller maakt een verhaal waar iemand naar wil luisteren.
02:31
Great story is the art of letting go.
46
133000
4000
Een fantastisch verhaal is de kunst van het loslaten.
02:36
So I'm going to tell you a little story.
47
138000
2000
Dus ga ik jullie een klein verhaaltje vertalen.
02:38
Remember, this tradition comes to us
48
140000
2000
Onthoud dat deze traditie teruggaat,
02:40
not from the mists of Avalon, back in time, but further still,
49
142000
4000
niet tot de nevelen van Avalon, in oeroude tijden, maar nog verder,
02:44
before we were scratching out these stories on papyrus,
50
146000
3000
nog voor we deze verhalen op papyrus krasten,
02:47
or we were doing the pictographs on walls in moist, damp caves.
51
149000
6000
of pictogrammen maakten op wanden van natte, klamme grotten.
02:53
Back then, we had an urge, a need, to tell the story.
52
155000
3000
In die tijd was er een drang, een nood om het verhaal te vertellen.
02:56
When Lexus wants to sell you a car, they're telling you a story.
53
158000
4000
Als Lexus je een wagen wil verkopen, vertellen ze je een verhaal.
03:01
Have you been watching the commercials?
54
163000
2000
Heb je de reclame bekeken?
03:03
Because every one of us has this desire, for once -- just once --
55
165000
5000
Elk van ons heeft deze wens om één keer, één enkele keer
03:08
to tell our story and have it heard.
56
170000
2000
zijn verhaal te vertellen en het te doen beluisteren.
03:11
There are stories you tell from stages.
57
173000
4000
Er zijn verhalen die je van op podia vertelt.
03:15
There's stories that you may tell
58
177000
4000
Er zijn verhalen die je vertelt
03:19
in a small group of people with some good wine.
59
181000
2000
aan een kleine groep mensen, met een goed glas wijn.
03:22
And there's stories you tell late at night to a friend,
60
184000
4000
En er zijn verhalen die je 's avonds laat aan een vriend vertelt,
03:27
maybe once in your life.
61
189000
3000
misschien één keer in je leven.
03:31
And then there are stories that we whisper into a Stygian darkness.
62
193000
8000
En er zijn verhalen die we fluisteren in de duisternis van de onderwereld.
03:39
I'm not telling you that story.
63
201000
2000
Dat verhaal vertel ik je niet.
03:41
I'm telling you this one.
64
203000
2000
Ik vertel je dit verhaal.
03:43
It's called, "You're Going to Miss Me."
65
205000
2000
Het heet: "Je gaat me missen."
03:45
It's about human connection.
66
207000
3000
Het gaat over een menselijke band.
03:48
My Cuban mother, which I just briefly introduced you to
67
210000
2000
Mijn Cubaanse moeder, die ik zonet kort introduceerde,
03:50
in that short character sketch,
68
212000
3000
in die korte karakterschets,
03:54
came to the United States one thousand years ago.
69
216000
4000
kwam 1.000 jaar geleden naar de VS.
03:58
I was born in 19 -- I forget, and I came to this country
70
220000
4000
Ik werd geboren in 19 - weet ik niet meer, en ik kwam naar dit land
04:02
with them in the aftermath of the Cuban revolution.
71
224000
2000
samen met hen, in de nasleep van de Cubaanse revolutie.
04:04
We went from Havana, Cuba to Decatur, Georgia.
72
226000
3000
We gingen van Havana, Cuba naar Decatur, Georgia.
04:08
And Decatur, Georgia's a small Southern town.
73
230000
2000
Decatur, Georgia is een klein stadje in het Zuiden.
04:10
And in that little Southern town, I grew up,
74
232000
3000
In dat kleine Zuiderse stadje groeide ik op.
04:13
and grew up hearing these stories.
75
235000
2000
Ik groeide op met deze verhalen.
04:15
But this story only happened a few years ago.
76
237000
2000
Dit verhaal is maar een paar jaar oud.
04:17
I called my mom.
77
239000
2000
Ik belde mijn mama op.
04:19
It was a Saturday morning.
78
241000
2000
Het was een zaterdagochtend.
04:21
And I was calling about how to make ajiaco. It's a Cuban meal.
79
243000
2000
Ik belde over hoe ik ajiaco moest maken, een Cubaans gerecht.
04:23
It's delicious. It's savory.
80
245000
2000
Het is heerlijk. Het heeft veel smaak.
04:25
It makes spit froth in the little corners of your mouth --
81
247000
2000
Het doet de hoeken van je mond schuimen.
04:27
is that enough? It makes your armpits juicy, you know?
82
249000
3000
Je oksels worden er nat van, weet je wel?
04:30
That kind of food, yeah.
83
252000
3000
Dat soort eten, ja.
04:33
This is the sensory part of the program, people.
84
255000
2000
Dit is het zintuiglijke deel van het programma, mensen.
04:36
I called my mother, and she said, "Carmen, I need you to come, please.
85
258000
3000
Ik belde mijn mama. Ze zei: "Carmen, je moet komen, alsjeblieft.
04:39
I need to go to the mall, and you know your father now,
86
261000
3000
Ik moet naar het winkelcentrum, en je kent papa,
04:42
he takes a nap in the afternoon, and I got to go.
87
264000
2000
hij doet 's namiddags een dutje, en ik moet gaan.
04:44
I got an errand to run."
88
266000
1000
Ik moet een boodschap doen."
04:45
Let me parenthetically pause here and tell you --
89
267000
2000
Hier een kleine terzijde om je te vertellen --
04:47
Esther, my mother, had stopped driving several years ago,
90
269000
2000
Esther, mijn moeder, is enkele jaren geleden gestopt met autorijden,
04:49
to the collective relief of the entire city of Atlanta.
91
271000
2000
tot collectieve opluchting van de hele stad Atlanta.
04:52
Any vehicular outing with that woman from the time I was a young child,
92
274000
2000
Elk uitje op wielen met die vrouw, al sinds mijn prille jeugd, mensen --
04:54
guys, naturally included flashing, blue lights.
93
276000
4000
blauwe zwaailichten waren vaste prik.
04:58
But she'd become adept at dodging the boys in blue,
94
280000
4000
Maar ze wist de blauwe jongens handig te ontduiken,
05:02
and when she did meet them, oh, she had wonderful, well, rapport.
95
284000
7000
en als ze toch ontmoette, dan had ze geweldig -- wel, contact.
05:09
"Ma'am, did you know that was a light you just ran?"
96
291000
3000
"Mevrouw, wist u dat u zopas door een licht gereden bent?"
05:13
(Spanish)
97
295000
3000
(Spaans)
05:16
"You don't speak English?"
98
298000
2000
"U spreekt geen Engels?"
05:18
"No."
99
300000
2000
"Nee."
05:20
(Laughter)
100
302000
1000
(Gelach)
05:21
But eventually, every dog has its day,
101
303000
2000
Maar uiteindelijk kent iedereen zijn moment van glorie,
05:23
and she ended up in traffic court,
102
305000
2000
en ze belandde in de verkeersrechtbank,
05:25
where she bartered with the judge for a discount.
103
307000
3000
waar ze met de rechter onderhandelde over een korting.
05:28
There's a historical marker.
104
310000
2000
Een historische mijlpaal.
05:30
But now she was a septuagenarian, she'd stopped driving.
105
312000
3000
Maar intussen was ze zeventig. Ze reed niet meer.
05:33
And that meant that everyone in the family had to sign up
106
315000
4000
Dat betekende dat iedereen in de familie haar om de beurt
05:37
to take her to have her hair dyed, you know,
107
319000
3000
naar de kapper moest brengen om haar haar te kleuren,
05:40
that peculiar color of blue that matches her polyester pants suit,
108
322000
3000
weet je, die speciale blauwe tint die past bij haar polyester broek,
05:43
you know, same color as the Buick.
109
325000
2000
weet je wel, zelfde kleur als de Buick.
05:45
Anybody? All right.
110
327000
2000
Iemand? OK.
05:47
Little picks on the legs, where she does her needlepoint, and leaves little loops.
111
329000
4000
Kleine prikjes op de benen, waar ze borduurt en lusjes maakt.
05:51
Rockports -- they're for this.
112
333000
2000
Rockports -- daar dienen ze voor.
05:53
That's why they call them that.
113
335000
2000
Daarom heten ze zo.
05:55
(Laughter)
114
337000
1000
(Gelach)
05:56
This is her ensemble.
115
338000
2000
Dit is haar ensemble.
05:58
And this is the woman that wants me to come on a Saturday morning
116
340000
2000
En dit is de vrouw die wil dat ik op een zaterdagochtend opdaag,
06:00
when I have a lot to do, but it doesn't take long because Cuban guilt is a weighty thing.
117
342000
5000
als ik veel te doen heb, maar het gaat snel, want het Cubaanse schuldgevoel weegt zwaar.
06:05
I'm not going political on you but ... And so, I go to my mother's.
118
347000
4000
Ik wil niet politiek worden maar -- dus ik ga naar mijn moeder.
06:09
I show up. She's in the carport.
119
351000
2000
Ik daag op. Ze staat in de carport.
06:11
Of course, they have a carport.
120
353000
1000
Natuurlijk hebben ze een carport.
06:12
The kind with the corrugated roof, you know.
121
354000
2000
Het soort met het verroeste dak, weet je wel.
06:14
The Buick's parked outside,
122
356000
1000
De Buick staat buiten geparkeerd.
06:15
and she's jingling, jangling a pair of keys.
123
357000
2000
Ze laat een paar sleutels voor mijn neus bengelen.
06:17
"I got a surprise for you, baby!"
124
359000
2000
"Ik heb een verrassing voor je, kindje!"
06:19
"We taking your car?"
125
361000
2000
"Nemen we jouw auto?"
06:21
"Not we, I."
126
363000
2000
"Niet wij, ik."
06:23
And she reaches into her pocket and pulls out a catastrophe.
127
365000
4000
Uit haar zak haalt ze een ramp.
06:28
Somebody's storytelling. Interactive art. You can talk to me.
128
370000
3000
Iemand verzint een verhaal. Interactieve kunst. Maak mij wat wijs.
06:31
Oh, a driver's license, a perfectly valid driver's license.
129
373000
2000
Oh, een rijbewijs -- een perfect geldig rijbewijs.
06:33
Issued, evidently, by the DMV in her own county of Gwinnett.
130
375000
4000
Uitgegeven, natuurlijk, door de overheid van haar thuisbasis Gwinnett.
06:37
Blithering fucking idiots.
131
379000
2000
Stomme idioten.
06:39
(Laughter)
132
381000
1000
(Gelach)
06:40
I said, "Is that thing real?"
133
382000
1000
Ik zeg: "Is dat ding echt?"
06:41
"I think so."
134
383000
1000
"Ik denk het."
06:42
"Can you even see?"
135
384000
1000
"Kan jij zien, dan?"
06:43
"I guess I must."
136
385000
1000
"Ik neem aan dat dat moet."
06:44
"Oh, Jesus."
137
386000
1000
"Oh, Jezus."
06:45
She gets into the car -- she's sitting on two phone books.
138
387000
3000
Ze stapt in de auto. Ze zit op twee telefoonboeken.
06:48
I can't even make this part up because she's that tiny.
139
390000
2000
Dat kan ik zelfs niet verzinnen, zo klein is ze.
06:50
She's engineered an umbrella so she can -- bam! -- slam the door.
140
392000
3000
Ze heeft een paraplu in stelling om -- bam! -- de deur dicht te slaan.
06:53
Her daughter, me, the village idiot with the ice cream cone
141
395000
2000
Haar dochter, ik dus -- de dorpsgek met het ijsje
06:55
in the middle of her forehead, is still standing there, slack-jawed.
142
397000
3000
midden op haar voorhoofd -- staat daar nog steeds, met open mond.
06:58
"You coming? You no coming?"
143
400000
1000
"Kom je? Kom je?"
06:59
"Oh, my God." I said, "OK, fine. Does pop know you're driving?"
144
401000
3000
"Mijn God," zei ik, "OK, goed. Weet paps dat je rijdt?"
07:02
"Are you kidding me?"
145
404000
2000
"Wat dacht je?"
07:04
"How are you doing it?"
146
406000
1000
"Hoe doe je het?"
07:05
"He's got to sleep sometime."
147
407000
3000
"Soms moet hij slapen."
07:08
And so we left my father fast asleep, because I knew he'd kill me
148
410000
3000
Dus lieten we mijn vader diep in slaap achter. Hij zou me vast vermoorden
07:11
if I let her go by herself, and we get in the car.
149
413000
2000
als ik haar alleen liet gaan. We stappen in.
07:13
Puts it in reverse. Fifty-five out of the driveway, in reverse.
150
415000
3000
Zet hem in achteruit. Aan topsnelheid de oprit af, achteruit.
07:16
I am buckling in seatbelts from the front.
151
418000
2000
Ik klik de gordel vooraan vast,
07:18
I'm yanking them in from the back. I'm doing double knots.
152
420000
3000
ruk de achtergordels naar voor, maak dubbele knopen.
07:21
I mean, I've got a mouth as dry as the Kalahari Desert.
153
423000
2000
Mijn mond is zo droog als de Kalahari-woestijn.
07:23
I've got a white-knuckle grip on the door. You know what I'm talking about?
154
425000
3000
Ik hou met witte knokkels de deur vast. Begrijp je?
07:26
And she's whistling, and finally I do the kind of
155
428000
4000
Zij fluit, en ik doe aan
07:30
birth breathing -- you know, that one?
156
432000
2000
zwangerschapsyoga -- ken je dat?
07:32
Only a couple of women are going uh-huh, uh-huh, uh-huh. Right.
157
434000
2000
Maar sommige vrouwen doen uh-huh, uh-huh, uh-huh. Juist.
07:35
And I said, "Ma, would you slow down?"
158
437000
1000
En ik zeg: "Ma, kan het wat trager?"
07:36
Because now she's picked up the Highway 285,
159
438000
3000
Want ze zit nu op de Highway 285,
07:39
the perimeter around Atlanta, which encompasses now --
160
441000
3000
de ring rond Atlanta, die intussen --
07:42
there's seven lanes, she's on all of them, y'all.
161
444000
3000
zeven rijstroken heeft. Ze rijdt op alle zeven.
07:45
I said, "Ma, pick a lane!"
162
447000
2000
Ik zeg: "Ma, kies een rijstrook!"
07:47
"They give you seven lanes, they expect you to use them."
163
449000
2000
"Ze geven je zeven rijstroken, die zijn om te gebruiken!"
07:49
And there she goes, right.
164
451000
2000
Daar gaat ze.
07:52
I don't believe for a minute she has been out and not been stopped.
165
454000
3000
Ik geloof niet dat ze gereden heeft zonder te worden tegengehouden.
07:55
So, I think, hey, we can talk. It'll be a diversion.
166
457000
2000
Dus denk ik: laten we praten. Zal haar afleiden.
07:57
It'll help my breathing. It'll do something for my pulse, maybe.
167
459000
3000
Zal me helpen ademen. Zal misschien mijn pols deugd doen.
08:00
"Mommy, I know you have been stopped."
168
462000
2000
"Mammie, ik weet dat ze je tegengehouden hebben."
08:02
"No, no, what you talking about?"
169
464000
2000
"Nee, nee, waar heb je het over?"
08:04
"You have a license. How long have you been driving?"
170
466000
1000
"Je hebt een rijbewijs. Hoe lang rijd je al?"
08:05
"Four or five days."
171
467000
1000
"Vier of vijf dagen."
08:06
"Yeah. And you haven't been stopped?"
172
468000
1000
"Jep. En je bent niet tegengehouden?"
08:07
"I did not get a ticket."
173
469000
2000
"Ik heb geen boete gekregen."
08:10
I said, "Yeah, yeah, yeah, yeah, but come on, come on, come on."
174
472000
4000
Ik zeg: "Jaja, jaja, maar komaan..."
08:14
"OK, so I stopped at a light
175
476000
2000
"OK, ik stopte aan een licht
08:16
and there's a guy, you know, in the back."
176
478000
2000
en er is een man, achter mij."
08:18
"Would this guy have, like, a blue uniform
177
480000
2000
"Heeft die man soms een blauw uniform
08:20
and a terrified look on his face?"
178
482000
2000
en een verschrikte gelaatsuitdrukking?"
08:22
"You weren't there, don't start."
179
484000
1000
"Je was er niet bij, begin niet."
08:23
"Come on. You got a ticket?"
180
485000
2000
"Komaan. Kreeg je een boete?"
08:25
"No." She explained,
181
487000
3000
"Nee." Ze legde uit --
08:28
"The man" -- I have to tell you as she did,
182
490000
2000
"De man" -- Ik moet het je vertellen zoals zij,
08:30
because it loses something if I don't, you know --
183
492000
2000
want anders verliest het zijn kracht --
08:32
"he come to the window, and he does a thing like this,
184
494000
3000
"Hij komt naar het raampje en doet zoiets -
08:35
which tells me he's pretty old, you know.
185
497000
2000
dat me zegt dat hij nogal oud is.
08:41
So I look up and I'm thinking,
186
503000
2000
Ik kijk dus op en ik denk:
08:43
maybe he's still going to think I'm kind of cute."
187
505000
2000
misschien vindt hij me nog best aardig."
08:45
"Ma, are you still doing that?"
188
507000
1000
"Ma, doe je dat nog steeds?"
08:46
"If it works, it works, baby.
189
508000
2000
"Als het werkt, werkt het, kindje."
08:48
So, I say, 'Perdon, yo no hablo ingles.'
190
510000
2000
"Dus ik zeg (Spaans)"
08:50
Well, wouldn't you know, he had been in Honduras for the Peace Corps."
191
512000
3000
"Wel, hij was in Honduras geweest voor het Vredeskorps."
08:53
(Laughter)
192
515000
2000
(Gelach)
08:55
So he's talking to her, and at some point she says,
193
517000
2000
Hij praat met haar, en op een bepaald punt, zegt ze:
08:57
"Then, you know, it was it. That was it. It was done."
194
519000
4000
"Dat was het. Het was voorbij."
09:01
"Yeah? What?
195
523000
2000
"Ja? Wat?
09:03
He gave you a ticket? He didn't give you a ticket? What?"
196
525000
3000
Gaf hij je een boete? Geen boete? Wat?"
09:06
"No, I look up, and the light, she change."
197
528000
3000
"Nee, ik kijk op, en het licht verandert."
09:09
(Laughter)
198
531000
4000
(Gelach)
09:13
You should be terrified.
199
535000
1000
Je zou doodsbang moeten zijn.
09:14
Now, I don't know if she's toying with me,
200
536000
2000
Ik weet niet of ze met me dolt,
09:16
kind of like a cat batting back a mouse, batting back a mouse --
201
538000
2000
zoals een kat die dolt met een muis --
09:18
left paw, right paw, left paw, right paw --
202
540000
2000
linkerpoot, rechterpoot, linkerpoot, rechterpoot.
09:20
but by now, we've reached the mall.
203
542000
2000
Maar intussen zijn we bij het winkelcentrum.
09:22
Now, you have all been at a mall during the holidays, yes?
204
544000
2000
Je bent al naar een winkelcentrum geweest in de kerstperiode?
09:24
Talk to me. Yes. Yes. You can say yes.
205
546000
3000
Zeg wat. Ja. Ja. Je mag ja zeggen.
09:27
Audience: Yes.
206
549000
1000
Publiek: Ja.
09:28
Carmen Agra Deedy: All right, then you know that you have now entered parking lot purgatory,
207
550000
3000
OK. Dan weet je dat je nu het voorgeborchte van de parking binnengaat,
09:31
praying to that saint of perpetual availability
208
553000
2000
en bidt tot de heilige van de eeuwige beschikbaarheid,
09:33
that as you join that serpentine line of cars crawling along,
209
555000
3000
dat, zodra je invoegt in dat slingerlint van wagens,
09:36
some guy's going to turn on the brake lights
210
558000
2000
een kerel zijn remlichten gaat aanzetten
09:38
just as you pull up behind him.
211
560000
1000
net als jij achter hem opduikt.
09:39
But that doesn't happen most of the time, right?
212
561000
3000
Maar dat is niet wat meestal gebeurt, of wel?
09:42
So, first I say, "Ma, why are we here?"
213
564000
2000
Dus ik zeg eerst: "Ma, waarom zijn we hier?"
09:44
"You mean, like, in the car?"
214
566000
1000
"Bedoel je in de kosmos?"
09:45
"No, don't -- why are we here today?
215
567000
3000
"Nee, waarom zijn we hier vandaag.
09:48
It's Saturday. It's the holidays."
216
570000
4000
Het is zaterdag. Het is de kerstperiode."
09:52
"Because I have to exchange your father's underwear."
217
574000
3000
"Omdat ik het ondergoed van je vader moet omruilen."
09:55
Now, see, this is the kind of Machiavellian thinking,
218
577000
2000
Dit is een echt machiavellistische gedachte,
09:57
that you really have to -- you know, in my mind, it's a rabbit's warren,
219
579000
2000
dat je echt moet -- volgens mij is het een konijnenhol,
09:59
this woman's mind.
220
581000
1000
het hoofd van die vrouw.
10:00
Do I want to walk in, because unless I have Ariadne's thread to anchor --
221
582000
4000
Ga ik binnen? Want zonder draad van Ariadne als ankerpunt --
10:04
enough metaphors for you? -- somewhere, I may not get out.
222
586000
3000
genoeg metaforen? -- geraak ik er misschien niet uit.
10:07
But you know.
223
589000
1000
Maar weet je --
10:08
(Laughter)
224
590000
4000
(Gelach)
10:12
"Why do we have to take pop's underwear back now?
225
594000
3000
"Waarom moeten we het ondergoed van paps nu terugbrengen?
10:15
And why? What is wrong with his underwear?"
226
597000
2000
En waarom? Wat is er mis met zijn ondergoed?"
10:17
"It will upset you."
227
599000
1000
"Het zal je van de wijs brengen."
10:18
"It won't upset me. Why? What? Is something wrong with him?"
228
600000
3000
"Nee hoor. Waarom? Wat? Wat is er mis met hem?"
10:21
"No, no, no. The only thing with him is, he's an idiot.
229
603000
3000
"Nee, nee. Het enige dat mis is, is dat hij een idioot is.
10:24
I sent him to the store, which was my first mistake,
230
606000
3000
Ik stuurde hem naar de winkel -- mijn eerste fout --
10:27
and he went to buy underwear, and he bought the grippers,
231
609000
3000
en hij ging ondergoed kopen, en hij koopt grippershorts,
10:30
and he's supposed to buy the boxers."
232
612000
1000
terwijl hij boxershorts moet kopen."
10:32
"Why?"
233
614000
1000
"Waarom?"
10:33
"I read it on the Intersnet. You cannot have children."
234
615000
3000
"Ik heb het op het internet gelezen. Je kan geen kinderen krijgen."
10:36
"Oh, my God!"
235
618000
1000
"Lieve help!"
10:37
(Laughter)
236
619000
3000
(Gelach)
10:40
Olivia? Huh? Huh?
237
622000
2000
Olivia? Huh?
10:43
By now, we have now crawled another four feet,
238
625000
5000
We zijn anderhalve meter verder gekropen,
10:48
and my mother finally says to me, "I knew it, I knew it.
239
630000
3000
en mijn mama zegt: "Ik wist het. Ik wist het.
10:51
I'm an immigrant. We make a space. What I tell you? Right there."
240
633000
2000
Ik ben immigrant. We maken een plek. Wat zeg ik je? Daar."
10:53
And she points out the passenger window, and I look out,
241
635000
3000
Ze wijst langs het passagiersvenster, ik kijk,
10:56
and three -- three -- aisles down,
242
638000
3000
en drie - drie - rijen verder --
11:00
"Look, the Chevy."
243
642000
2000
"Kijk, de Chevy."
11:02
You want to laugh, but you don't know --
244
644000
2000
Je wil lachen, maar je weet niet --
11:04
you're that politically corrected, have you noticed?
245
646000
2000
zo politiek correct ben je, zag je dat?
11:06
Correct the other direction now, it's OK.
246
648000
3000
Corrigeer nu in de andere richting, het mag.
11:09
"Look, the Chevy -- he's coming this way."
247
651000
1000
"Kijk, de Chevy -- hij komt hierheen."
11:10
"Mama, mama, mama, wait, wait, wait. The Chevy is three aisles away."
248
652000
3000
"Mama, mama, wacht even. De Chevy is drie rijen verder."
11:13
She looks at me like I'm her, you know, her moron child,
249
655000
2000
Ze kijkt me aan als was ik haar idiote kind --
11:15
the cretin, the one she's got to speak to very slowly and distinctly.
250
657000
3000
de dommerik, het kind dat ze heel traag en duidelijk moet toespreken.
11:18
"I know that, honey. Get out of the car
251
660000
4000
"Ik weet dat, schat. Stap uit de auto
11:22
and go stand in the parking space till I get there."
252
664000
3000
en ga op de parkeerplaats staan tot ik er ben."
11:25
OK, I want a vote. Come on, come on. No, no.
253
667000
4000
Ok, stemmen graag. Komaan. Nee, nee.
11:29
How many of you once in your -- you were a kid, you were an adult --
254
671000
2000
Hoeveel van jullie hebben ooit, als kind of volwassene,
11:31
you stood in a parking space to hold it for someone?
255
673000
3000
op een parkeerplaats gestaan om ze voor iemand vrij te houden?
11:34
See, we're a secret club with a secret handshake.
256
676000
2000
Zie je, we zijn een geheime club met een eigen handdruk.
11:36
(Laughter)
257
678000
2000
(Gelach)
11:38
And years of therapy later, we're doing great.
258
680000
2000
En na jaren van therapie gaat het prima met ons.
11:40
We're doing great. We're doing fine.
259
682000
2000
Het gaat prima met ons.
11:42
Well, I stood up to her.
260
684000
1000
Ik protesteerde.
11:43
This is -- you know, you'd think by now I'm -- and still holding?
261
685000
6000
Dat wil zeggen -- je zou zeggen dat ik intussen -- en nog steeds -- vrijhouden?
11:49
I said, "No way, ma, you have embarrassed me my entire life."
262
691000
3000
Ik zeg: "Geen denken aan, ma, je zet me al mijn hele leven te kijk."
11:52
Of course, her comeback is, "When have I embarrassed you?"
263
694000
3000
Natuurlijk riposteert ze: "Wanneer heb ik je te kijk gezet?"
11:55
(Spanish)
264
697000
2000
(Spaans)
11:57
And she's still talking while she puts the car in park,
265
699000
2000
En ze praat nog steeds terwijl ze de auto parkeert,
11:59
hits the emergency brake, opens the door,
266
701000
3000
de handrem opzet, de deur opent,
12:02
and with a spryness astounding in a woman her age,
267
704000
3000
en met een voor haar leeftijd verrassende kwiekheid
12:05
she jumps out of the car, knocks out the phone books,
268
707000
3000
springt ze uit de auto, gooit de telefoonboeken eruit,
12:08
and then she walks around --
269
710000
1000
en loopt rond --
12:09
she's carrying her cheap Kmart purse with her --
270
711000
2000
ze heeft haar goedkope Kmart-handtas bij zich --
12:11
around the front of the car.
271
713000
2000
rond de voorkant van de auto.
12:13
She has amazing land speed for a woman her age, too.
272
715000
2000
Ze is ook te land verrassend snel voor haar leeftijd.
12:16
Before I know it, she has skiddled across the parking lot
273
718000
2000
Voor ik er erg in heb, is ze de parking al over,
12:18
and in between the cars, and people behind me, with that kind of
274
720000
3000
tussen de auto's door, en mensen achter mij, met dat soort
12:21
usual religious charity that the holidays bring us, wah-wah wah-wah.
275
723000
5000
religieuze liefdadigheid dat typisch is voor de kerstdagen, wah-wah, wah-wah.
12:26
"I'm coming." Italian hand signals follow.
276
728000
2000
"Ik kom eraan." Gevolgd door Italiaanse handsignalen.
12:28
I scoot over. I close the door. I leave the phone books.
277
730000
3000
Ik ren. Ik sluit de deur. Ik laat de telefoonboeken liggen.
12:32
This is new and fast, just so you -- are you still with us?
278
734000
3000
Dit is nieuw en snel -- volgen jullie nog?
12:35
We'll wait for the slow ones. OK.
279
737000
2000
We wachten op de trage mensen. OK.
12:37
I start, and this is where a child says to me --
280
739000
2000
Ik start -- en hier zegt een kind me --
12:39
and the story doesn't work if I tell you about her before,
281
741000
2000
het verhaal werkt niet als ik je al eerder over haar vertel.
12:41
because this is my laconic child.
282
743000
3000
Want dit is mijn laconieke kind.
12:44
A brevity, brevity of everything with this child.
283
746000
2000
Kortheid, kortheid op alle vlakken met dit kind.
12:46
You know, she eats small portions.
284
748000
2000
Ze eet kleine porties.
12:48
Language is something to be meted out
285
750000
2000
Taal dient te worden afgemeten
12:50
in small phonemes, you know -- just little hmm, hmm-hmm.
286
752000
5000
in kleine fonemen, gewoon wat hmm, hmm-hmm-hmm-hmm.
12:55
She carries a mean spiral notebook and a pen.
287
757000
2000
Ze heeft een klein notaboekje en een pen bij zich.
12:57
She wields great power.
288
759000
2000
Ze is zeer machtig.
12:59
She listens, because that's what people who tell stories do first.
289
761000
6000
Ze luistert, want dat is het eerste dat verhalenvertellers doen.
13:05
But she pauses occasionally and says,
290
767000
2000
Maar ze pauzeert af en toe en zegt:
13:07
"How do you spell that? What year? OK."
291
769000
4000
"Hoe spel je dat? Welk jaar? OK."
13:11
When she writes the expose in about 20 years,
292
773000
3000
Als ze over twintig jaar haar stuk schrijft,
13:14
don't believe a word of it.
293
776000
1000
geloof er dan geen woord van.
13:15
But this is my daughter, Lauren, my remarkable daughter,
294
777000
3000
Maar dit is mijn dochter Lauren, mijn opmerkelijke dochter,
13:18
my borderline Asperger's kid.
295
780000
3000
mijn kind met borderline Asperger.
13:22
Bless you, Dr. Watson.
296
784000
3000
Hartelijk dank, Dr. Watson.
13:26
She says, "Ma, you got to look!"
297
788000
3000
Ze zegt: "Ma, kijk nu!"
13:29
Now, when this kid says I got to look, you know.
298
791000
3000
Als kinderen zeggen dat ik moet kijken, dan weet je het.
13:32
But it isn't like I haven't seen this crime scene before.
299
794000
2000
Maar dit ziet er niet als een bekende plaats van de misdaad uit.
13:34
I grew up with this woman.
300
796000
2000
Ik ben bij deze vrouw opgegroeid.
13:36
I said, "Lauren, you know what, give me a play-by-play. I can't."
301
798000
2000
Ik zeg: "Lauren, weet je wat, vertel het mij in detail. Ik kan niet --"
13:38
"No, mama, you got to look."
302
800000
1000
"Nee, mama, je moet kijken."
13:39
I got to look. You got to look.
303
801000
2000
Ik moet kijken. Je moet kijken.
13:41
Don't you want to look?
304
803000
2000
Wil je niet kijken?
13:43
There she is.
305
805000
2000
Daar is ze.
13:45
I look in bewildered awe:
306
807000
2000
Ik sta in stomme bewondering --
13:47
she's standing, those Rockports slightly apart, but grounded.
307
809000
3000
daar staat ze, Rockports lichtjes uit elkaar, maar stevig op de grond.
13:50
She's holding out that cheap Kmart purse, and she is wielding it.
308
812000
4000
Ze heeft haar goedkope Kmart-handtas, en ze zwaait ermee.
13:54
She's holding back tons of steel with the sheer force
309
816000
7000
Ze houdt tonnen staal tegen, alleen met de kracht
14:01
of her little personality, in that crone-ish voice, saying things like,
310
823000
5000
van haar kleine persoontje, met haar krakende stemmetje, en zegt:
14:06
"Back it up, buddy! No, it's reserved!"
311
828000
4000
"Uit de weg, kerel! Nee, die is gereserveerd!"
14:10
(Laughter)
312
832000
2000
(Gelach)
14:12
Ready? Brace yourselves. Here it comes.
313
834000
1000
Klaar? Zet je schrap. Hier komt het.
14:13
"No, my daughter, she's coming in the Buick.
314
835000
2000
"Nee, mijn dochter komt eraan met de Buick.
14:15
Honey, sit up so they can see you."
315
837000
2000
Kindje, zet je recht zodat ik je kan zien."
14:17
Oh, Jesus. Oh, Jesus.
316
839000
3000
Oh, Jezus Christus.
14:20
I finally come -- and now, it's the South.
317
842000
2000
Ik kom eraan, en nu is het het Zuiden.
14:22
I don't know what part of the country you live in.
318
844000
2000
Ik weet niet uit welk deel van het land je komt.
14:24
I think we all secretly love stories.
319
846000
3000
Ik denk dat we allemaal stiekem van verhalen houden.
14:27
We all secretly want our blankie and our Boo Bear.
320
849000
2000
We willen stiekem allemaal ons dekentje en ons beertje.
14:29
We want to curl up and say, "Tell it to me, tell it to me.
321
851000
1000
We willen lekker gaan liggen en zeggen: "Vertel het me.
14:30
Come on, honey, tell it to me."
322
852000
2000
Komaan, schat, vertel het me."
14:32
But in the South, we love a good story.
323
854000
2000
Maar in het Zuiden houden we van een goed verhaal.
14:34
People have pulled aside,
324
856000
2000
Mensen zijn opzij gaan staan.
14:36
I mean, they've come out of that queue line,
325
858000
2000
Ze zijn uit de wachtrij gekomen,
14:38
they have popped their trunks, pulled out lawn chairs and cool drinks.
326
860000
2000
koffers opengedaan, klapstoeltjes bovengehaald en drankjes.
14:40
Bets are placed.
327
862000
2000
Er wordt gewed.
14:42
"I'm with the little lady. Damn!"
328
864000
2000
"Ik ben voor de kleine dame. Verdomme!"
14:44
(Laughter)
329
866000
2000
(Gelach)
14:46
And she's bringing me in with a slight salsa movement.
330
868000
2000
En ze leidt me naar mijn plaats met een lichte salsabeweging.
14:48
She is, after all, Cuban.
331
870000
2000
Vergeet niet, ze is Cubaans.
14:50
I'm thinking, "Accelerator, break. Accelerator, break."
332
872000
3000
Ik denk: "Versnellen. Remmen. Versnellen. Remmen."
14:53
Like you've never thought that in your life? Right? Yeah.
333
875000
3000
Heb je dat nooit gedacht in je leven? Ja?
14:56
I pull in. I put the car in park.
334
878000
2000
Ik parkeer de auto.
14:58
Engine's still running -- mine, not the car.
335
880000
3000
De motor loopt nog. De mijne, niet die van de auto.
15:01
I jump out next to her going, "Don't you move!"
336
883000
2000
Ik spring eruit, naast haar, en zeg "Niet bewegen!"
15:03
"I'm not going anywhere."
337
885000
2000
"Ik ga nergens heen."
15:05
She's got front seat in a Greek tragedy.
338
887000
2000
Ze heeft de beste plaats in een Griekse tragedie.
15:07
I come out, and there's Esther.
339
889000
2000
Ik kom eruit, en daar staat Esther.
15:09
She's hugging the purse.
340
891000
2000
Ze klemt haar tas vast.
15:12
"Que?" Which means "what," and so much more.
341
894000
3000
"Qué?" dat betekent "Wat?" -- en nog zoveel meer.
15:15
(Laughter)
342
897000
6000
(Gelach)
15:22
"Ma, have you no shame?
343
904000
2000
"Ma, ken je geen schaamte?
15:24
People are watching us all around," right?
344
906000
2000
Mensen staan overal te kijken naar ons."
15:26
Now, some of them you've got to make up, people.
345
908000
3000
Sommige -- moet je verzinnen, mensen.
15:29
Secret of the trade.
346
911000
1000
Beroepsgeheim.
15:30
Guess what? Some of these stories I sculpt a little, here and there.
347
912000
4000
Weet je wat? Sommige verhaaltjes werk ik hier en daar wat bij.
15:34
Some, they're just right there, right there. Put them right there.
348
916000
3000
Sommige staan er ineens.
15:37
She says this to me.
349
919000
2000
Ze antwoordt me dit.
15:39
After I say -- let me refresh you --
350
921000
3000
Nadat ik had gezegd -- kleine herinnering --
15:42
"have you no shame?"
351
924000
2000
"Ken je geen schaamte?"
15:46
"No. I gave it up with pantyhose -- they're both too binding."
352
928000
5000
"Nee. Die heb ik samen met mijn panty's buitengegooid. Allebei te knellend."
15:51
(Laughter)
353
933000
3000
(Gelach)
15:54
(Applause)
354
936000
4000
(Applaus)
15:58
Yeah, you can clap, but then you're about 30 seconds from the end.
355
940000
5000
Klap maar, je bent nog 30 seconden van het einde.
16:03
I'm about to snap like a brittle twig, when suddenly someone taps me on the shoulder.
356
945000
3000
Ik sta op het punt te breken als een bros takje, als iemand plots op mijn schouder tikt.
16:06
Intrepid soul.
357
948000
2000
Onverschrokken ziel.
16:08
I'm thinking, "This is my kid. How dare she?
358
950000
2000
Ik denk: "Dit is mijn kind. Hoe durft ze?
16:10
She jumped out of that car."
359
952000
2000
Ze is uit die auto gesprongen."
16:12
That's OK, because my mother yells at me, I yell at her.
360
954000
2000
Dat is OK, want mijn mama roept naar me en ik naar haar.
16:14
It's a beautiful hierarchy, and it works.
361
956000
2000
Het is een prachtige hiërarchie, en het werkt.
16:16
(Laughter)
362
958000
1000
(Gelach)
16:17
I turn around, but it's not a child. It's a young woman,
363
959000
2000
Ik draai me om. Het is geen kind, maar een jonge vrouw.
16:19
a little taller than I, pale green, amused eyes.
364
961000
2000
Beetje groter dan ik. Bleekgroene, geamuseerde ogen.
16:21
With her is a young man -- husband, brother, lover, it's not my job.
365
963000
4000
Met haar jonge man -- echtgenoot, broer, minnaar -- is mijn werk niet.
16:25
And she says, "Pardon me, ma'am" -- that's how we talk down there --
366
967000
3000
Ze zegt: "Excuseer, mevrouw" -- zo praten we daar --
16:28
"is that your mother?"
367
970000
2000
"is dat uw moeder?"
16:30
I said, "No, I follow little old women around parking lots
368
972000
2000
Ik zeg: "Nee, ik volg kleine vrouwtjes op parkings
16:32
to see if they'll stop. Yes, it's my mother!"
369
974000
2000
om te zien of ze stoppen. Ja, het is mijn moeder!"
16:34
The boy, now, he says. "Well, what my sister meant" --
370
976000
3000
De jongen zegt: "Wat mijn zus wilde zeggen" --
16:37
they look at each other, it's a knowing glance -- "God, she's crazy!"
371
979000
6000
ze kijken elkaar aan, veelbetekenend: "God, ze is getikt!"
16:43
I said, (Spanish), and the young girl and the young boy say,
372
985000
4000
Ik zeg (Spaans) en het jonge meisje en de jonge jongen zeggen:
16:47
"No, no, honey, we just want to know one more thing."
373
989000
3000
"Nee, schat, we willen maar één ding meer weten."
16:50
I said, "Look, please, let me take care of her, OK,
374
992000
3000
Ik zeg: "OK, laat me zorg voor haar dragen, OK,
16:53
because I know her, and believe me, she's like a small atomic weapon,
375
995000
2000
ik ken haar, geloof me, ze is als een klein atoomwapen,
16:55
you know, you just want to handle her really gingerly."
376
997000
3000
je moet haar heel voorzichtig behandelen."
16:58
And the girl goes, "I know, but, I mean, I swear to God,
377
1000000
2000
En het meisje zegt: "Weet ik, maar ik zweer het,
17:00
she reminds us of our mother."
378
1002000
4000
ze doet ons zo aan onze mama denken.
17:04
I almost miss it.
379
1006000
2000
Ik mis het bijna.
17:06
He turns to her on the heel of his shoe.
380
1008000
2000
Hij keert zich op de hak van zijn schoen naar haar toe.
17:08
It's a half-whisper, "God, I miss her."
381
1010000
6000
Hij fluistert half: "God, ik mis haar."
17:14
They turn then, shoulder to shoulder, and walk away,
382
1016000
3000
Ze draaien zich om en wandelen schouder aan schouder weg,
17:17
lost in their own reverie.
383
1019000
2000
terwijl ze opgaan in hun dagdroom.
17:19
Memories of some maddening woman who was the luck of their DNA draw.
384
1021000
4000
Herinneringen aan een gekmakende vrouw die hun winnend dna-lot was.
17:24
And I turn to Esther, who's rocking on those 'ports, and says,
385
1026000
6000
Ik keer me naar Esther, die staat te rocken op haar 'ports en zegt:
17:30
"You know what, honey?"
386
1032000
1000
"Weet je wat, schat?"
17:31
"What, ma?"
387
1033000
1000
"Wat, ma?"
17:33
"I'm going to drive you crazy probably for about 14, 15 more years,
388
1035000
3000
"Ik ga je nog 14 of 15 jaar gek maken,
17:36
if you're lucky, but after that, honey, you're going to miss me."
389
1038000
7000
als je geluk hebt, maar daarna ga je me missen, schat."
17:43
(Applause)
390
1045000
9000
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Carmen Agra Deedy - StorytellerCarmen Agra Deedy's luminous, funny, digressive tales of childhood and adulthood bring out the starry-eyed listener in us all.
Why you should listen
Carmen Agra Deedy is a storyteller and children's-book author. Born in Cuba, she moved to the United States as a child, and her childhood and family provide a rich vein of material for her vividly told stories.
She's a contributor to National Public Radio and has won numerous awards for her writing.
Carmen Agra Deedy | Speaker | TED.com