ABOUT THE SPEAKER
Frances Larson - Anthropologist
Frances Larson explores the dark and varied obsessions that our culture has had with decapitated heads and skulls throughout history.

Why you should listen
Oxford anthropologist Frances Larson wrote Severed: A History of Heads Lost and Heads Found. The book, which she describes as a survey of our “traditions of decapitation,” was published in 2014, just before beheadings sadly started populating the front pages of the news once more. She previously wrote an acclaimed biography of Sir Henry Wellcome.
More profile about the speaker
Frances Larson | Speaker | TED.com
TEDGlobalLondon

Frances Larson: Why public beheadings get millions of views

Frances Larson: Dlaczego publiczne egzekucje przyciągają miliony widzów

Filmed:
1,187,917 views

Frances Larson w niepokojącej, ale też fascynującej wędrówce po kartach historii, bada dziwną relację ludzkości z publicznymi egzekucjami, zwłaszcza ze ścinaniem głów. Udowadnia, że gapie byli zawsze, najpierw na placu, a teraz na YouTube. Dlaczego jest to równie straszliwe jak istotne?
- Anthropologist
Frances Larson explores the dark and varied obsessions that our culture has had with decapitated heads and skulls throughout history. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
For the last yearrok,
0
960
1256
Przez ostatni rok
00:14
everyone'swszyscy been watchingoglądanie the samepodobnie showpokazać,
1
2240
2656
każdy oglądał ten sam spektakl.
00:16
and I'm not talkingmówić
about "GameGra of ThronesTrony,"
2
4920
2216
Nie mówię tutaj o "Grze o tron",
00:19
but a horrifyingprzerażające, real-lifeprawdziwe dramadramat
3
7160
2936
ale o okropnym przedstawieniu
z prawdziwego życia,
00:22
that's provedudowodnione too fascinatingfascynujący to turnskręcać off.
4
10120
3256
które jest zbyt fascynujące,
by z niego zrezygnować.
00:25
It's a showpokazać producedwytworzony by murderersmorderców
5
13400
2696
Spektakl wyprodukowali mordercy
00:28
and sharedudostępniony around the worldświat
viaprzez the InternetInternet.
6
16120
2760
i publikują go w Internecie.
00:32
TheirIch namesnazwy have becomestają się familiarznajomy:
7
20080
2456
Imiona ofiar stały się znane:
00:34
JamesJames FoleyFoley, StevenSteven SotloffSotloffa,
DavidDavid HainesHaines, AlanAlan HenningHenning, PeterPeter KassigKassig,
8
22560
6896
James Foley, Steven Sotloff,
David Haines, Alan Henning, Peter Kassig,
00:41
HarunaHaruna YukawaYukawa, KenjiKenji GotoGoto JogoJogo.
9
29480
3616
Haruna Yukawa, Kenji Goto Jogo.
00:45
TheirIch beheadingsścięcia głowy by the IslamicIslamska StatePaństwa
10
33120
2696
Państwo Islamskie ścięło im głowy,
00:47
were barbaricbarbarzyńskie,
11
35840
1616
co było barbarzyństwem,
00:49
but if we think they were archaicarchaiczny,
12
37480
2920
jednak myśl, że to coś archaicznego,
00:53
from a remotezdalny, obscurezasłaniać agewiek,
13
41280
2856
z dalekich, ponurych czasów,
00:56
then we're wrongźle.
14
44160
1656
to pomyłka.
00:57
They were uniquelywyjątkowo modernnowoczesny,
15
45840
2736
Morderstwa były wyjątkowo nowoczesne,
01:00
because the murderersmorderców acteddziałał knowingporozumiewawczy well
16
48600
2856
bo mordercy doskonale wiedzieli,
01:03
that millionsmiliony of people
would tuneTune in to watch.
17
51480
2680
że obejrzą go miliony ludzi.
01:07
The headlinesnagłówki callednazywa them
savagesRodzina Savage and barbariansbarbarzyńców,
18
55680
3336
Nagłówki krzyczały
o dzikusach i barbarzyńcach,
01:11
because the imageobraz of one man
overpoweringprzytłaczający anotherinne,
19
59040
3456
bo widok człowieka,
który obezwładnia ofiarę
01:14
killingzabicie him with a knifenóż to the throatgardło,
20
62520
2255
i morduje ją, podrzynając gardło nożem,
01:16
conformsjest zgodny to our ideapomysł
of ancientstarożytny, primitiveprymitywny practicespraktyki,
21
64800
4296
odpowiada naszym wyobrażeniom
o starożytnych, prymitywnych obrzędach,
01:21
the polarpolarny oppositenaprzeciwko
of our urbanmiejski, civilizedcywilizowany wayssposoby.
22
69120
3680
przeciwieństwie naszego zurbanizowanego,
cywilizowanego zachowania.
01:26
We don't do things like that.
23
74240
2680
Nie robimy takich rzeczy.
01:29
But that's the ironyironia.
24
77960
1816
Tu jednak kryje się ironia.
01:31
We think a beheadingścięcie
has nothing to do with us,
25
79800
2656
Sądzimy, że ścinanie głów
nie ma z nami nic wspólnego,
01:34
even as we clickKliknij on the screenekran to watch.
26
82480
2840
nawet jeśli klikamy, by obejrzeć film.
01:38
But it is to do with us.
27
86280
1880
Ale to nas dotyczy.
01:41
The IslamicIslamska StatePaństwa beheadingsścięcia głowy
28
89840
2456
Ścinanie głów przez Państwo Islamskie
01:44
are not ancientstarożytny or remotezdalny.
29
92320
2696
wcale nie jest dawne czy odległe.
01:47
They're a globalświatowy, 21stul centurystulecie eventzdarzenie,
30
95040
3016
To wydarzenia XXI wieku na skalę światową,
01:50
a 21stul centurystulecie eventzdarzenie that takes placemiejsce
in our livingżycie roomspokoje, at our desksbiurka,
31
98080
4936
odgrywające się w naszych salonach,
na naszych biurkach,
01:55
on our computerkomputer screensekrany.
32
103040
2336
na ekranach naszych komputerów.
01:57
They're entirelycałkowicie dependentzależny
on the powermoc of technologytechnologia to connectpołączyć us.
33
105400
4320
Polegają na technice,
która zapewnia nam łączność.
02:02
And whetherczy we like it or not,
34
110880
1576
Chcąc nie chcąc,
02:04
everyonekażdy who watcheszegarki
is a partczęść of the showpokazać.
35
112480
3080
każdy widz jest częścią spektaklu.
02:09
And lots of people watch.
36
117280
2240
Mnóstwo ludzi jest widzami.
02:13
We don't know exactlydokładnie how manywiele.
37
121560
1536
Nie wiemy dokładnie ile.
02:15
ObviouslyOczywiście, it's difficulttrudny to calculateobliczać.
38
123120
2656
Oczywiście trudno to oszacować.
02:17
But a pollAnkieta takenwzięty in the UKWIELKA BRYTANIA,
for exampleprzykład, in AugustSierpnia 2014,
39
125800
5656
Sondaż w Wielkiej Brytanii
w sierpniu 2014 roku
02:23
estimatedszacowany that 1.2 millionmilion people
40
131480
4840
oszacował, że 1,2 miliona osób
02:29
had watchedoglądaliśmy the beheadingścięcie of JamesJames FoleyFoley
41
137320
3456
obejrzało zabójstwo Jamesa Foleya
02:32
in the fewkilka daysdni after it was releasedwydany.
42
140800
2640
w ciągu kilku dni od publikacji.
02:36
And that's just the first fewkilka daysdni,
43
144600
2456
A to tylko pierwsze dni
02:39
and just BritainWielkiej Brytanii.
44
147080
1200
i tylko Wielka Brytania.
02:41
A similarpodobny pollAnkieta takenwzięty in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa
45
149680
2416
Podobny sondaż przeprowadzono w USA,
02:44
in NovemberListopada 2014
46
152120
1720
w listopadzie 2014 roku.
02:46
founduznany that ninedziewięć percentprocent of those surveyedbadanych
47
154960
2736
Okazało się, że 9% ankietowanych
02:49
had watchedoglądaliśmy beheadingścięcie videosfilmy wideo,
48
157720
2080
oglądało nagrania z egzekucji,
02:52
and a furtherdalej 23 percentprocent
49
160520
2256
a kolejne 23% oglądało film,
02:54
had watchedoglądaliśmy the videosfilmy wideo but had stoppedzatrzymany
just before the deathśmierć was shownpokazane.
50
162800
4000
ale przerwało go
tuż przed śmiercią ofiary.
03:00
NineDziewięć percentprocent maymoże be a smallmały minoritymniejszościowych
of all the people who could watch,
51
168720
4976
9% to może niewielka
część potencjalnych widzów,
03:05
but it's still a very largeduży crowdtłum.
52
173720
3056
ale to i tak tłum ludzi.
03:08
And of coursekurs that crowdtłum
is growingrozwój all the time,
53
176800
2736
Oczywiście ten tłum wciąż rośnie,
03:11
because everykażdy weektydzień, everykażdy monthmiesiąc,
54
179560
2136
bo co tydzień, co miesiąc,
03:13
more people will keep downloadingPobieranie
and keep watchingoglądanie.
55
181720
3160
coraz więcej osób
będzie pobierać i oglądać filmy.
03:18
If we go back 11 yearslat,
56
186600
1936
Jeśli cofniemy się o 11 lat,
03:20
before siteswitryny like YouTubeYouTube
and FacebookFacebook were bornurodzony,
57
188560
3456
do czasów bez YouTube czy Facebooka,
03:24
it was a similarpodobny storyfabuła.
58
192040
1736
działo się podobnie.
03:25
When innocentniewinny civilianscywilów like DanielDaniel PearlPerła,
59
193800
3376
Niewinni cywile jak Daniel Pearl,
03:29
NickNick BergBerg, PaulPaweł JohnsonJohnson, were beheadedścięty,
60
197200
3936
Nick Berg, Paul Johnson zostali ścięci.
03:33
those videosfilmy wideo were shownpokazane
duringpodczas the IraqIrak WarWojny.
61
201160
3616
Nagrania pokazano podczas wojny w Iraku.
03:36
NickNick Berg'sBerg beheadingścięcie
62
204800
1656
Ścięcie Nicka Berga
03:38
quicklyszybko becamestał się one of the mostwiększość
searchedprzeszukany for itemsprzedmiotów on the InternetInternet.
63
206480
4800
stało się jednym z najczęściej
szukanych haseł w Internecie.
03:44
WithinW ramach a day, it was the topTop searchszukanie termsemestr
64
212200
3016
W ciągu dnia stało się
najpopularniejszym hasłem
03:47
acrossprzez searchszukanie enginessilniki
like GoogleGoogle, LycosLycos, YahooYahoo.
65
215240
5096
w wyszukiwarkach
typu Google, Lycos czy Yahoo.
03:52
In the weektydzień after NickNick Berg'sBerg beheadingścięcie,
66
220360
3176
W tydzień po ścięciu Nicka Berga
03:55
these were the topTop 10 searchszukanie termswarunki
in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa.
67
223560
4240
nagranie było w pierwszej dziesiątce
haseł szukanych w USA.
04:00
The BergBerg beheadingścięcie videowideo remainedpozostał
the mostwiększość popularpopularny searchszukanie termsemestr for a weektydzień,
68
228880
4896
Film ze ścięcia Berga przez tydzień
był najpopularniejszym hasłem,
04:05
and it was the seconddruga mostwiększość popularpopularny
searchszukanie termsemestr for the wholecały monthmiesiąc of MayMoże,
69
233800
4616
a drugim przez cały miesiąc maj,
04:10
runner-updrugie miejsce only to "AmericanAmerykański IdolIdol."
70
238440
2720
ustępując tylko "American Idol".
04:14
The al-Qaeda-linkedpowiązanych z Al Kaidą websitestronie internetowej
that first showedpokazał NickNick Berg'sBerg beheadingścięcie
71
242640
4696
Stronę internetową Al-Kaidy,
która jako pierwsza
zamieściła ścięcie Berga,
04:19
had to closeblisko down withinw ciągu a couplepara of daysdni
duez powodu to overwhelmingprzytłaczający trafficruch drogowy to the siteteren.
72
247360
5320
zamknięto po paru dniach
z powodu przeciążenia serwera.
04:25
One DutchHolenderski websitestronie internetowej ownerwłaściciel said
that his dailycodziennie viewingoglądanie figuresfigury
73
253600
4136
Jeden holenderski właściciel strony
powiedział, że liczba dziennych odsłon
04:29
roseRóża from 300,000 to 750,000
74
257760
4816
rosła z 300 000 do 750 000
za każdym razem,
04:34
everykażdy time a beheadingścięcie in IraqIrak was shownpokazane.
75
262600
2960
gdy pokazywano film
z nowego zabójstwa w Iraku.
04:38
He told reportersreporterzy 18 monthsmiesiące laterpóźniej
76
266440
3136
18 miesięcy później powiedział reporterom,
04:41
that it had been downloadedpobrane
manywiele millionsmiliony of timesczasy,
77
269600
3376
że film ściągnięto miliony razy,
04:45
and that's just one websitestronie internetowej.
78
273000
1920
a to tylko jeden portal.
04:47
A similarpodobny patternwzór was seenwidziany again and again
79
275760
2496
Podobne sytuacje się powtarzały,
04:50
when videosfilmy wideo of beheadingsścięcia głowy
were releasedwydany duringpodczas the IraqIrak WarWojny.
80
278280
4640
gdy publikowano nagrania
ze ścięć z wojny w Iraku.
04:56
SocialSpołeczne mediagłoska bezdźwięczna siteswitryny have madezrobiony these imagesobrazy
more accessibledostępny than ever before,
81
284880
5016
Portale społecznościowe sprawiły,
że dostęp do obrazów jest łatwiejszy,
05:01
but if we take
anotherinne stepkrok back in historyhistoria,
82
289920
3536
ale jeśli cofniemy się w czasie,
05:05
we'lldobrze see that it was the cameraaparat fotograficzny
that first createdstworzony a newNowy kinduprzejmy of crowdtłum
83
293480
5136
okaże się, że kamera
ukształtowała nowy typ widzów
05:10
in our historyhistoria of beheadingsścięcia głowy
as publicpubliczny spectacleSpektakl.
84
298640
4176
w historii egzekucji
jako publicznego przedstawienia.
05:14
As soonwkrótce as the cameraaparat fotograficzny
appearedpojawił się on the scenescena,
85
302840
3056
Jak tylko pojawiła się kamera,
05:17
a fullpełny lifetimeżycie agotemu on JuneCzerwca 17, 1939,
86
305920
3736
17. czerwca 1939 roku,
05:21
it had an immediatenatychmiastowy
and unequivocaljednoznaczne effectefekt.
87
309680
3696
wywarła natychmiastowy
i jednoznaczny wpływ.
05:25
That day, the first filmfilm of a publicpubliczny
beheadingścięcie was createdstworzony in FranceFrancja.
88
313400
5120
Wtedy pokazano pierwszy film
z egzekucji, nakręcony Francji.
05:31
It was the executionwykonanie, the guillotiningCięcie,
of a GermanNiemiecki serialpowieść w odcinkach killerzabójca, EugenEugen WeidmannWeidmann,
89
319680
5736
Zgilotynowano niemieckiego
seryjnego zabójcę, Eugena Weidmanna,
05:37
outsidena zewnątrz the prisonwięzienie
Saint-PierreSaint-Pierre in VersaillesVersailles.
90
325440
2720
przed więzieniem Saint-Pierre w Wersalu.
05:42
WeidmannWeidmann was duez powodu to be executedwykonywane
at the crackpęknięcie of dawnświt,
91
330240
2976
Weidemanna mieli ściąć bladym świtem,
05:45
as was customaryzwyczajowe at the time,
92
333240
2176
co było zgodne ze zwyczajem,
05:47
but his executionerkatem was newNowy to the jobpraca,
93
335440
2576
ale jego kat dopiero co zaczął pracę
05:50
and he'don by underestimatedniedoceniana
how long it would take him to prepareprzygotować.
94
338040
3856
i nie oszacował właściwie,
ile czasu potrzeba na przygotowanie.
05:53
So WeidmannWeidmann was executedwykonywane
at 4:30 in the morningranek,
95
341920
4136
Weidemanna ścięto o 4:30,
05:58
by whichktóry time on a JuneCzerwca morningranek,
96
346080
2376
a w czerwcu o tej porze
06:00
there was enoughdość lightlekki
to take photographsfotografie,
97
348480
2560
było wystarczająco jasno na zdjęcia.
06:03
and a spectatorwidz in the crowdtłum
filmednakręcony the eventzdarzenie,
98
351880
4136
Jeden z widzów sfilmował wydarzenie
06:08
unbeknownstnie wiemy to the authoritieswładze.
99
356040
2976
bez wiedzy władz.
06:11
SeveralKilka still photographsfotografie
were takenwzięty as well,
100
359040
4296
Zrobiono nawet parę zdjęć ze statywem.
06:15
and you can still watch
the filmfilm onlineonline todaydzisiaj
101
363360
4136
Nadal można obejrzeć film w Internecie
06:19
and look at the photographsfotografie.
102
367520
2120
i obejrzeć zdjęcia.
06:22
The crowdtłum on the day
of Weidmann'sWeidmann's executionwykonanie
103
370960
3416
Tłum obecny na egzekucji Weidmanna
06:26
was callednazywa "unrulyniesforne"
and "disgustingobrzydliwy" by the pressnaciśnij,
104
374400
3976
był według prasy
"niesforny" i "odrażający",
06:30
but that was nothing comparedporównywane
to the untoldniewypowiedziany thousandstysiące of people
105
378400
4176
ale to nic w porównaniu
do niezliczonej liczby ludzi,
06:34
who could now studybadanie the actionczynność
106
382600
2616
która teraz może analizować film
06:37
over and over again,
107
385240
1216
ciągle na nowo,
06:38
freeze-framedFreeze-Framed in everykażdy detailSzczegół.
108
386480
2280
klatka po klatce.
06:43
The cameraaparat fotograficzny maymoże have madezrobiony these scenessceny
more accessibledostępny than ever before,
109
391120
4856
Kamera ułatwiła dostęp do tych scen,
06:48
but it's not just about the cameraaparat fotograficzny.
110
396000
2656
ale to nie tylko kwestia kamery.
06:50
If we take a biggerwiększy leapskok back in historyhistoria,
111
398680
2416
Jeśli jeszcze bardziej
cofniemy się w czasie,
06:53
we'lldobrze see that for as long
as there have been
112
401120
2176
dowiemy się, że od samego początku
06:55
publicpubliczny judicialsądowe executionsegzekucje and beheadingsścięcia głowy,
113
403320
3096
na egzekucje sądowe i ścięcia
06:58
there have been the crowdstłumy to see them.
114
406440
2080
ściągały tłumy widzów.
07:01
In LondonLondyn, as latepóźno as
the earlywcześnie 19thth centurystulecie,
115
409920
3136
W Londynie jeszcze na początku XIX wieku
07:05
there mightmoc be fourcztery or fivepięć thousandtysiąc
people to see a standardstandard hangingwiszące.
116
413080
4656
na zwyczajną egzekucję przez powieszenie
przychodziło 4 do 5 tysięcy osób.
07:09
There could be 40,000 or 50,000
to see a famoussławny criminalkryminalista killedzabity.
117
417760
4320
Gdy mordowano znanych przestępców,
tłum liczył nawet 40 lub 50 tysięcy osób.
07:15
And a beheadingścięcie, whichktóry was
a rarerzadko spotykany eventzdarzenie in EnglandAnglia at the time,
118
423080
4416
Śmierć przez ścięcie, którą w Anglii
rzadko wówczas stosowano,
07:19
attractedprzyciąga even more.
119
427520
1320
przyciągała nawet bardziej.
07:21
In MayMoże 1820,
120
429840
2360
W maju 1820 roku
07:24
fivepięć menmężczyźni knownznany as
the CatoCato StreetUlica ConspiratorsSpiskowcy
121
432920
4016
pięciu mężczyzn znanych jako
Spiskowcy z Cato Street
07:28
were executedwykonywane in LondonLondyn for plottingdrukowania
122
436960
2136
stracono w Londynie, bo zmówili się,
07:31
to assassinatezamachu na membersczłonków
of the BritishBrytyjskie governmentrząd.
123
439120
2600
że zamordują członków brytyjskiego rządu.
07:34
They were hungzawieszony and then decapitatedDecapitated.
124
442440
3656
Powieszono ich, a następnie ścięto.
07:38
It was a gruesomemakabryczne scenescena.
125
446120
1976
To był makabryczny widok.
07:40
EachKażdy man'smężczyzny headgłowa was hackedhacked off in turnskręcać
and heldtrzymany up to the crowdtłum.
126
448120
4376
Każdemu skazańcowi
odrąbano głowę i pokazano tłumowi.
07:44
And 100,000 people,
127
452520
2176
100 000 osób,
07:46
that's 10,000 more than can fitdopasowanie
into WembleyWembley StadiumStadion,
128
454720
3616
to o 10 tysięcy osób więcej,
niż może pomieścić Stadion Wembley,
07:50
had turnedobrócony out to watch.
129
458360
1936
zjawiło się, by patrzeć.
07:52
The streetsulice were packedzapakowane.
130
460320
2256
Ulice były zatłoczone.
07:54
People had rentedwynajęty out
windowsWindows and rooftopsdachy.
131
462600
4216
Ludzie wynajmowali okna
i miejsca na dachu.
07:58
People had climbedwspiął się ontona cartswózki
and wagonswagony in the streetulica.
132
466840
3016
Ludzie wspinali się na wozy
i furmanki stojące na ulicy.
08:01
People climbedwspiął się lamplampa postsogłoszenia.
133
469880
2096
Wspinali się nawet na słupy latarni.
08:04
People had been knownznany to have diedzmarły
in the crushCrush on popularpopularny executionwykonanie daysdni.
134
472000
4800
Kilka osób tłum zadeptał na śmierć.
08:10
EvidenceDowody suggestswskazuje
that throughoutpoprzez our historyhistoria
135
478120
3416
Dowody wskazują na to,
że przez całą historię
08:13
of publicpubliczny beheadingsścięcia głowy
and publicpubliczny executionsegzekucje,
136
481560
3336
publicznego ucinania głów
i publicznych egzekucji
08:16
the vastogromny majoritywiększość of the people
who come to see
137
484920
3336
znaczna większość widzów
08:20
are eitherzarówno enthusiasticentuzjastycznie
or, at bestNajlepiej, unmovedniewzruszony.
138
488280
4200
albo tryska entuzjazmem,
albo pozostaje niewzruszona.
08:25
DisgustNiesmak has been comparativelystosunkowo rarerzadko spotykany,
139
493520
3616
Niesmak był stosunkowo rzadki,
08:29
and even when people
are disgustedoburzony and are horrifiedprzerażony,
140
497160
4216
a nawet gdy ludzie są
zniesmaczeni i przerażeni,
08:33
it doesn't always stop them
from comingprzyjście out all the samepodobnie to watch.
141
501400
4040
to nie rezygnują z chodzenia na egzekucje.
08:38
PerhapsByć może the mostwiększość strikinguderzający exampleprzykład
142
506600
3216
Najbardziej uderzającym przykładem
08:41
of the humanczłowiek abilityzdolność to watch
a beheadingścięcie and remainpozostawać unmovedniewzruszony
143
509840
5295
ludzkiej zdolności do oglądania ścięć
z obojętnością, czy wręcz z zawodem,
08:47
and even be disappointedrozczarowany
144
515159
2337
08:49
was the introductionwprowadzenie in FranceFrancja
in 1792 of the guillotineGilotyna,
145
517520
5456
było wprowadzenie we Francji
w 1792 roku gilotyny,
08:55
that famoussławny decapitationścięcie machinemaszyna.
146
523000
3216
słynnej machiny do obcinania głów.
08:58
To us in the 21stul centurystulecie,
147
526240
2616
Ludziom żyjącym w XXI wieku
09:00
the guillotineGilotyna maymoże seemwydać się
like a monstrouspotworne contraptionprzyrząd,
148
528880
3496
gilotyna może się wydawać
koszmarnym urządzeniem,
09:04
but to the first crowdstłumy who saw it,
it was actuallytak właściwie a disappointmentrozczarowanie.
149
532400
5160
jednak pierwsi świadkowie
gilotynowania byli wręcz zawiedzeni.
09:10
They were used to seeingwidzenie long, drawn-outwyciągnięta,
torturousokrutne executionsegzekucje on the scaffoldRusztowania,
150
538880
6536
Przyzwyczaili się do długich
i makabrycznych egzekucji na szafocie,
09:17
where people were mutilatedokaleczony
and burnedspalony and pulledciągnięty apartniezależnie slowlypowoli.
151
545440
5456
gdzie ludzi kaleczono,
przypalano i powoli rozrywano.
09:22
To them, watchingoglądanie
the guillotineGilotyna in actionczynność,
152
550920
2976
Dla nich gilotynowanie
09:25
it was so quickszybki, there was nothing to see.
153
553920
3176
było zbyt szybkie, nic do oglądania.
09:29
The bladeOstrze fellspadł, the headgłowa fellspadł
into a basketkosz, out of sightwidok immediatelynatychmiast,
154
557120
5216
Ostrze opadało, głowa wpadała
do koszyka, znikając z oczu.
09:34
and they callednazywa out,
155
562360
1696
Tłum wołał,
09:36
"Give me back my gallowsSzubienica,
give me back my woodendrewniane gallowsSzubienica."
156
564080
3840
że chce z powrotem drewniane szubienice.
09:41
The endkoniec of torturousokrutne publicpubliczny
judicialsądowe executionsegzekucje in EuropeEuropy and AmericaAmeryka
157
569360
5176
Koniec straszliwych publicznych egzekucji
sądowych w Europie i w USA
09:46
was partlyczęściowo to do with beingistota
more humanehumanitarny towardsw kierunku the criminalkryminalista,
158
574560
3936
nastąpił z powodu bardziej
ludzkiego podejścia do zbrodniarzy.
09:50
but it was alsorównież partlyczęściowo because the crowdtłum
obstinatelyuparcie refusedodmówił to behavezachować się
159
578520
4736
Stało się też tak z powodu tłumów,
które z uporem maniaka odmawiały zachowań,
09:55
in the way that they should.
160
583280
2256
których od nich oczekiwano.
09:57
All too oftenczęsto, executionwykonanie day
161
585560
2336
Bardzo często dzień egzekucji
09:59
was more like a carnivalKarnawał
than a solemnuroczyste ceremonyCeremonia.
162
587920
3160
stawał się wręcz karnawałem,
a nie poważną ceremonią.
10:04
TodayDzisiaj, a publicpubliczny judicialsądowe executionwykonanie
in EuropeEuropy or AmericaAmeryka is unthinkablenie do pomyślenia,
163
592520
4816
Dzisiaj publiczne egzekucje sądowe
w Europie czy USA są nie do pomyślenia,
10:09
but there are other scenariosscenariusze
that should make us cautiousostrożne
164
597360
2736
ale wciąż są sytuacje,
które burzą przekonanie,
10:12
about thinkingmyślący
that things are differentróżne now
165
600120
2056
że teraz jest inaczej,
10:14
and we don't behavezachować się like that anymorejuż.
166
602200
2320
że już tak nie postępujemy.
10:17
Take, for exampleprzykład,
the incidentsincydentów of suicidesamobójstwo baitingprzynęty.
167
605560
4616
Weźmy pod uwagę przypadki
namawiania do samobójstwa.
10:22
This is when a crowdtłum gathersgromadzi
168
610200
2176
Tłum się zbiera, żeby obserwować osobę,
10:24
to watch a personosoba who has climbedwspiął się
to the topTop of a publicpubliczny buildingbudynek
169
612400
3616
która weszła na dach budynku,
10:28
in orderzamówienie to killzabić themselvessami,
170
616040
2416
chcąc się zabić.
10:30
and people in the crowdtłum shoutkrzyk and jeerdrwić,
171
618480
2976
Tłum krzyczy i szydzi:
10:33
"Get on with it! Go on and jumpskok!"
172
621480
2080
"Dalej! Dalej, skacz!".
10:36
This is a well-recognizeddobrze znaną phenomenonzjawisko.
173
624600
3496
To bardzo znane zjawisko.
10:40
One paperpapier in 1981 founduznany that in 10
out of 21 threatenedzagrożony suicidesamobójstwo attemptspróbowanie,
174
628120
6256
Artykuł z 1981 roku ukazał,
że w 10 na 21 prób samobójczych
10:46
there was incidentsincydentów of suicidesamobójstwo baitingprzynęty
and jeeringszyderczy from a crowdtłum.
175
634400
4856
drwiący tłum namawiał do samobójstwa.
10:51
And there have been incidentsincydentów
reportedzgłaszane in the pressnaciśnij this yearrok.
176
639280
5576
Prasa również w tym roku
informowała o podobnych przypadkach.
10:56
This was a very widelyszeroko reportedzgłaszane incidentincydent
177
644880
2776
Sławne stało się zajście
10:59
in TelfordTelford and ShropshireShropshire
in MarchMarca this yearrok.
178
647680
2976
w Telford i Shropshire w marcu tego roku.
11:02
And when it happensdzieje się todaydzisiaj,
179
650680
1616
Jeśli dziś coś takiego się zdarza,
11:04
people take photographsfotografie
and they take videosfilmy wideo on theirich phonestelefony
180
652320
3416
ludzie robią zdjęcia
i nagrywają filmiki swoim telefonem,
11:07
and they poststanowisko those videosfilmy wideo onlineonline.
181
655760
2200
żeby potem je wrzucić do Internetu.
11:12
When it comespochodzi to brutalbrutalny murderersmorderców
who poststanowisko theirich beheadingścięcie videosfilmy wideo,
182
660120
3696
Brutalni mordercy wrzucają
filmy z egzekucji przez ścięcie,
11:15
the InternetInternet has createdstworzony
a newNowy kinduprzejmy of crowdtłum.
183
663840
3696
a internauci stali się
nowym rodzajem tłumu.
11:19
TodayDzisiaj, the actionczynność takes placemiejsce
in a distantodległy time and placemiejsce,
184
667560
5016
Morderstwa dzieją się
w odległych miejscach i czasie,
11:24
whichktóry givesdaje the viewerwidz a sensesens
of detachmentOddział from what's happeningwydarzenie,
185
672600
3296
przez co widzowi wydaje się,
że coś go dzieli od tych wydarzeń,
11:27
a sensesens of separationseparacja.
186
675920
1256
poczucie oderwania.
11:29
It's nothing to do with me.
187
677200
1736
To nie ma ze mną nic wspólnego.
11:30
It's alreadyjuż happenedstało się.
188
678960
1280
To już się stało.
11:33
We are alsorównież offeredoferowany
an unprecedentedbez precedensu sensesens of intimacyintymność.
189
681400
3536
Mamy też nieznane dotąd
poczucie bliskości.
11:36
TodayDzisiaj, we are all offeredoferowany frontz przodu rowrząd seatssiedzenia.
190
684960
2696
Wszyscy siedzą w pierwszym rzędzie.
11:39
We can all watch in privateprywatny,
in our ownwłasny time and spaceprzestrzeń,
191
687680
3736
Oglądamy filmiki w domowych pieleszach,
11:43
and no one need ever know
that we'vemamy clickedkliknięty on the screenekran to watch.
192
691440
5056
klikamy bez niczyjej wiedzy.
11:48
This sensesens of separationseparacja --
193
696520
1976
To uczucie oderwania od innych ludzi,
11:50
from other people,
from the eventzdarzenie itselfsamo --
194
698520
2976
od samego wydarzenia,
11:53
seemswydaje się to be keyklawisz to understandingzrozumienie
our abilityzdolność to watch,
195
701520
3576
wydaje się kluczem do zrozumienia
naszej zdolności do patrzenia.
11:57
and there are severalkilka wayssposoby
196
705120
1256
Internet na wiele sposobów
11:58
in whichktóry the InternetInternet
createstworzy a sensesens of detachmentOddział
197
706400
3256
daje poczucie oderwania,
12:01
that seemswydaje się to erodeosłabienie
individualindywidualny moralmorał responsibilityodpowiedzialność.
198
709680
3600
co narusza indywidualne poczucie
odpowiedzialności moralnej.
12:06
Our activitieszajęcia onlineonline
are oftenczęsto contrastedskontrastowane with realreal life,
199
714680
3696
Nasze działania w Internecie
i prawdziwym życiu często się różnią,
12:10
as thoughchociaż the things we do onlineonline
are somehowjakoś lessmniej realreal.
200
718400
3080
jako że aktywność w sieci
jest jakby mniej rzeczywista.
12:14
We feel lessmniej accountableodpowiedzialny for our actionsdziałania
201
722280
2976
W mniejszym stopniu
odpowiadamy za nasze czyny,
12:17
when we interactoddziaływać onlineonline.
202
725280
3336
gdy surfujemy w Internecie.
12:20
There's a sensesens of anonymityanonimowość,
a sensesens of invisibilityniewidzialność,
203
728640
4096
Istnieje poczucie
anonimowości, niewidzialności,
12:24
so we feel lessmniej accountableodpowiedzialny
for our behaviorzachowanie.
204
732760
2640
więc czujemy się mniej
odpowiedzialni za zachowanie.
12:28
The InternetInternet alsorównież makesczyni it fardaleko easierłatwiejsze
to stumblepotykać się uponna things inadvertentlynieumyślnie,
205
736800
4616
Internet pozwala nam
niechcący natykać się na rzeczy,
12:33
things that we would usuallyzazwyczaj avoiduniknąć
in everydaycodziennie life.
206
741440
3616
których w normalnym życiu
raczej byśmy unikali.
12:37
TodayDzisiaj, a videowideo can startpoczątek playinggra
before you even know what you're watchingoglądanie.
207
745080
4856
Dzisiaj film może się włączyć,
zanim w ogóle wiemy, o czym jest.
12:41
Or you maymoże be temptedkuszony to look at materialmateriał
that you wouldn'tnie look at in everydaycodziennie life
208
749960
4016
Może kusić obejrzenie materiału,
na który normalnie byśmy nie spojrzeli,
12:46
or you wouldn'tnie look at if you
were with other people at the time.
209
754000
3120
albo którego nie oglądałoby się
w towarzystwie.
12:50
And when the actionczynność is pre-recordednagrane
210
758120
2896
Gdy akcję nagrano wcześniej,
12:53
and takes placemiejsce
in a distantodległy time and spaceprzestrzeń,
211
761040
4216
gdy odbywa się ona
w odległym czasie i miejscu,
12:57
watchingoglądanie seemswydaje się like a passivebierny activityczynność.
212
765280
3976
oglądanie wydaje się czynnością bierną.
13:01
There's nothing I can do about it now.
213
769280
1810
Nic nie mogę na to poradzić.
13:03
It's alreadyjuż happenedstało się.
214
771120
1550
Przecież już się stało.
13:05
All these things make it easierłatwiejsze
as an InternetInternet userużytkownik
215
773160
3296
Dlatego Internet pozwala
nam, użytkownikom,
13:08
for us to give in to our sensesens
of curiosityciekawość about deathśmierć,
216
776480
3816
ulec ciekawości na temat śmierci,
13:12
to pushPchać our personalosobisty boundariesGranic,
217
780320
2696
przesunąć wewnętrzne granice,
13:15
to testtest our sensesens of shockzaszokować,
to explorebadać our sensesens of shockzaszokować.
218
783040
4920
sprawdzić reakcję na szok,
zbadać to uczucie.
13:21
But we're not passivebierny when we watch.
219
789360
2336
Jednak jako widzowie
nie jesteśmy wcale bierni.
13:23
On the contraryprzeciwnie, we're fulfillingspełnianie
the murderer'smordercy desirepragnienie to be seenwidziany.
220
791720
4496
Wręcz spełniamy marzenie
mordercy o tym, że ktoś go zobaczy.
13:28
When the victimofiara of a decapitationścięcie
is boundgranica and defenselessbezbronny,
221
796240
4456
ofiara egzekucji jest
obezwładniona i bezbronna,
13:32
he or she essentiallygłównie becomesstaje się
a pawnpion in theirich killer'szabójcy showpokazać.
222
800720
4480
staje się pionkiem
w spektaklu mordercy.
13:38
UnlikeW przeciwieństwie do a trophytrofeum headgłowa
that's takenwzięty in battlebitwa,
223
806520
2856
Nie jest to trofeum z bitwy,
13:41
that representsreprezentuje the luckszczęście and skillumiejętność
it takes to winzdobyć a fightwalka,
224
809400
4320
odzwierciedlenie fartu i wprawy
potrzebnej do zwycięstwa.
13:47
when a beheadingścięcie is stagedwystawił,
225
815200
2136
Jeśli egzekucja odbywa się na scenie,
13:49
when it's essentiallygłównie a piecekawałek of theaterteatr,
226
817360
2936
kiedy jest częścią przedstawienia,
13:52
the powermoc comespochodzi from the receptionrecepcja
the killerzabójca receivesodbiera as he performswykonuje.
227
820320
5480
morderca czerpie siłę z odbioru
jego dzieła przez publiczność.
13:58
In other wordssłowa, watchingoglądanie
is very much partczęść of the eventzdarzenie.
228
826880
4736
Oglądanie jest częścią tego wydarzenia.
14:03
The eventzdarzenie no longerdłużej takes placemiejsce
in a singlepojedynczy locationLokalizacja
229
831640
3536
Wydarzenie nie dzieje się już
w jednym miejscu,
14:07
at a certainpewny pointpunkt in time as it used to
and as it maymoże still appearzjawić się to.
230
835200
5160
w określonym czasie, jak to było wcześniej
i jak się może nadal wydawać.
14:13
Now the eventzdarzenie is stretchedrozciągnięty out
in time and placemiejsce,
231
841200
3936
Wydarzenia rozciągają się
w czasie i przestrzeni,
14:17
and everyonekażdy who watcheszegarki playsgra theirich partczęść.
232
845160
2960
każdy widz jest jego częścią.
14:21
We should stop watchingoglądanie,
233
849520
1880
Trzeba przestać oglądać,
14:24
but we know we won'tprzyzwyczajenie.
234
852120
1560
ale wiadomo, że tego nie zrobimy.
Historia uczy nas, że tak nie będzie,
14:26
HistoryHistoria tellsmówi us we won'tprzyzwyczajenie,
235
854440
2456
14:28
and the killersKillers know it too.
236
856920
1600
mordercy też o tym wiedzą.
14:31
Thank you.
237
859240
1216
Dziękuję.
14:32
(ApplauseAplauz)
238
860480
4496
(Brawa)
14:37
BrunoBruno GiussaniGiussani: Thank you.
Let me get this back. Thank you.
239
865000
2896
Bruno Giussani: Dziekuję.
Wezmę to od ciebie. Dziękuję.
14:39
Let's moveruszaj się here. While they installzainstalować
for the nextNastępny performancewydajność,
240
867920
2896
Póki szykują scenę na następną prelekcję,
14:42
I want to askzapytać you the questionpytanie
that probablyprawdopodobnie manywiele here have,
241
870840
2856
chcę cię zapytać, inni pewnie też,
14:45
whichktóry is how did you
get interestedzainteresowany in this topictemat?
242
873720
2600
co cię skłoniło
do zajęcia się tym tematem?
14:50
FrancesFrances LarsonLarson: I used to work at a museummuzeum
243
878360
2016
Frances Larson: Pracowałam w muzeum
14:52
callednazywa the PittPitt RiversRzek MuseumMuzeum in OxfordOxford,
244
880400
1936
Pitt Rivers Museum w Oxfordzie,
14:54
whichktóry was famoussławny for its displaypokaz
of shrunkenskurczony headsgłowy from SouthPołudniowa AmericaAmeryka.
245
882360
3856
znanego z wystawy
spreparowanych głów z Ameryki Południowej.
14:58
People used to say, "Oh, the shrunkenskurczony headgłowa
museummuzeum, the shrunkenskurczony headgłowa museummuzeum!"
246
886240
3936
Mówiono: "Muzeum spreparowanych głów!".
15:02
And at the time,
I was workingpracujący on the historyhistoria
247
890200
3616
Wówczas zajmowałam się historią
15:05
of scientificnaukowy collectionskolekcje of skullsczaszki.
248
893840
2016
zbioru czaszek na cele naukowe.
15:07
I was workingpracujący on the cranialczaszkowy collectionskolekcje,
249
895880
2576
Zajmowałam się kolekcją czaszek,
15:10
and it just struckpowalony me as ironicironiczny
250
898480
1816
wydało mi się ironicznie,
15:12
that here were people comingprzyjście to see
this gorykrwawy, primitiveprymitywny, savagebrutalny culturekultura
251
900320
4776
że ludzie przychodzą oglądać
tę brutalną i dziką kulturę,
15:17
that they were almostprawie
fantasizingfantazjowanie about and creatingtworzenie
252
905120
3520
niemal o niej fantazjują,
15:21
withoutbez really understandingzrozumienie
what they were seeingwidzenie,
253
909960
2381
nie rozumiejąc, co oglądają.
15:24
and all the while these vastogromny --
I mean hundredssetki of thousandstysiące
254
912365
3571
Tymczasem te ogromne
zbiory czaszek, idące w setki i tysiące,
15:27
of skullsczaszki in our museumsMuzea,
all acrossprzez EuropeEuropy and the StatesPaństwa --
255
915960
4136
w muzeach Europy i USA
15:32
were kinduprzejmy of upholdingpodtrzymywanie this EnlightenmentOświecenie
pursuitpościg of scientificnaukowy rationalityracjonalność.
256
920120
5256
miały za zadanie wspierać
naukową racjonalność.
15:37
So I wanted to kinduprzejmy of twistTwist it roundokrągły
and say, "Let's look at us."
257
925400
5056
Chciałam rzucić na to inne światło,
żebyśmy spojrzeli na siebie samych.
15:42
We're looking throughprzez the glassszkło casewalizka
at these shrunkenskurczony headsgłowy.
258
930480
2896
Patrzymy przez szybę
na spreparowane głowy.
15:45
Let's look at our ownwłasny historyhistoria and our ownwłasny
culturalkulturalny fascinationfascynacja with these things.
259
933400
4536
Spójrzmy na własną historię
i zainteresowanie takimi sprawami.
15:49
BGBG: Thank you for sharingdzielenie się that.
260
937960
1817
BG: Dziękuję za wystąpienie.
15:51
FLFL: Thank you.
261
939802
1174
FL: Dziękuję.
15:53
(ApplauseAplauz)
262
941000
3080
(Brawa)
Translated by Magda Komorowska
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Frances Larson - Anthropologist
Frances Larson explores the dark and varied obsessions that our culture has had with decapitated heads and skulls throughout history.

Why you should listen
Oxford anthropologist Frances Larson wrote Severed: A History of Heads Lost and Heads Found. The book, which she describes as a survey of our “traditions of decapitation,” was published in 2014, just before beheadings sadly started populating the front pages of the news once more. She previously wrote an acclaimed biography of Sir Henry Wellcome.
More profile about the speaker
Frances Larson | Speaker | TED.com