TEDxMidAtlantic
Kakenya Ntaiya: A girl who demanded school
Kakenya Ntaiya: Một cô gái đòi được tới trường
Filmed:
Readability: 2.5
2,655,648 views
Kakenya Ntaiya thỏa thuận với bố cô rằng: Cô sẽ thực hiện buổi lể trưởng thành truyền thống của con gái ở Maasai nếu ông cho phép cô đi học trung học. Ntaiya kể câu chuyện dũng cảm về việc tiếp tục học đại học và làm việc với những bô lão ở làng để dựng nên một ngôi trường cho con gái trong cộng đồng cô. Đó là hành trình theo đuổi học vấn đã thay đổi số mệnh của 125 cô gái trẻ. (Quay tại TEDxMidAtlantic.)
Kakenya Ntaiya - Educator and activist
Kakenya Ntaiya refused to accept the continued oppression of women in her Maasai village -- so she built a school that's shifting gender expectations in her community. Full bio
Kakenya Ntaiya refused to accept the continued oppression of women in her Maasai village -- so she built a school that's shifting gender expectations in her community. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
There's a group of people in Kenya.
0
473
4608
Có một tộc người ở Kenya
00:20
People cross oceans to go see them.
1
5081
4004
mà có những người vượt biển chỉ để nhìn thấy họ.
00:24
These people are tall.
2
9085
2034
Những con người này cao to.
00:27
They jump high. They wear red.
3
11119
4507
Họ nhảy cao. Họ mặc đồ màu đỏ.
00:31
And they kill lions.
4
15626
2112
Và họ giết những con sư tử.
00:33
You might be wondering, who are these people?
5
17738
3057
Có lẽ giờ bạn đang tự hỏi, những người này là ai?
00:36
These are the Maasais.
6
20795
2594
Họ là những người Maasais.
00:39
And you know what's cool? I'm actually one of them.
7
23389
5902
Và bạn biết điều tuyệt vời ở đây là gì không?
Tôi là một trong số họ.
Tôi là một trong số họ.
00:45
The Maasais, the boys are brought up to be warriors.
8
29291
4360
Trong tộc Maasais, con trai được dạy để trở thành chiến binh.
00:49
The girls are brought up to be mothers.
9
33651
3247
Con gái được dạy để làm những người mẹ.
00:52
When I was five years old,
10
36898
2528
Khi tôi lên năm,
00:55
I found out that I was engaged
11
39426
2568
tôi phát hiện mình đã được sắp đặt
00:57
to be married as soon as I reached puberty.
12
41994
3086
để lấy chồng ngay khi tôi dậy thì.
01:00
My mother, my grandmother, my aunties,
13
45080
2986
Mẹ tôi, bà tôi, cô dì tôi,
01:03
they constantly reminded me that
14
48066
2178
họ luôn nhắc nhở tôi rằng
01:06
your husband just passed by.
15
50244
2720
chồng con vừa đi qua đấy.
01:08
(Laughter) Cool, yeah?
16
52964
4946
(Cười to) Tuyệt ha?
01:13
And everything I had to do from that moment
17
57910
3165
Và tất cả những gì tôi phải làm khi đó
01:16
was to prepare me to be a perfect woman at age 12.
18
61075
4631
là chuẩn bị để trở thành một người phụ nữ hoàn hảo ở tuổi 12.
01:21
My day started at 5 in the morning,
19
65706
3577
Một ngày của tôi bắt đầu lúc năm giờ sáng,
01:25
milking the cows, sweeping the house,
20
69283
2157
vắt sữa bò, quét nhà,
01:27
cooking for my siblings, collecting water, firewood.
21
71440
4539
nấu ăn cho gia đình, lấy nước, gom củi.
01:31
I did everything that I needed to do
22
75979
3242
Tôi làm mọi thứ tôi cần
01:35
to become a perfect wife.
23
79221
3627
để trở thành một người vợ hoàn hảo.
01:38
I went to school not because the Maasais'
24
82848
3064
Tôi tới trường không phải vì nữ giới Maasais
01:41
women or girls were going to school.
25
85912
2641
được đi học.
01:44
It's because my mother was denied an education,
26
88553
3157
Nhưng vì mẹ tôi đã không được đến trường
01:47
and she constantly reminded me and my siblings that
27
91710
3469
và mẹ luôn nhắc nhở tôi và các em rằng
01:51
she never wanted us to live the life she was living.
28
95179
3948
mẹ không bao giờ muốn chúng tôi phải sống một cuộc sống như bà.
01:55
Why did she say that?
29
99127
2529
Vì sao mẹ tôi nói thế?
01:57
My father worked as a policeman in the city.
30
101656
3328
Cha tôi làm cảnh sát trong thành phố.
02:00
He came home once a year.
31
104984
1630
Ông ấy chỉ về mỗi năm một lần.
02:02
We didn't see him for sometimes even two years.
32
106614
3357
Chúng tôi có khi không gặp ông suốt hai năm.
02:05
And whenever he came home, it was a different case.
33
109971
3888
Và mỗi lần ông ấy về, mọi chuyện khác hẳn.
02:09
My mother worked hard in the farm
34
113859
2005
Mẹ tôi làm việc cật lực trên đồng
02:11
to grow crops so that we can eat.
35
115864
1866
để trồng lương thực cho chúng tôi ăn.
02:13
She reared the cows and the goats
36
117730
2103
Bà nuôi bò và dê
02:15
so that she can care for us.
37
119833
2015
để chăm sóc chúng tôi.
02:17
But when my father came, he would sell the cows,
38
121848
2830
Nhưng khi cha tôi về, ông sẽ bán bò
02:20
he would sell the products we had,
39
124678
2383
ông sẽ bán những thứ nông sản chúng tôi làm ra
02:22
and he went and drank with his friends in the bars.
40
127061
4195
rồi đi uống với bạn nhậu của ông ở quán rượu.
02:27
Because my mother was a woman,
41
131256
1393
Bởi mẹ là một người phụ nữ,
02:28
she was not allowed to own any property,
42
132649
3001
bà không được quyền sở hữu bất cứ tài sản nào,
02:31
and by default, everything in my family anyway
43
135650
2494
và như đã được mặc định, mọi thứ trong nhà
02:34
belongs to my father, so he had the right.
44
138144
2672
đều thuộc về người cha, nên ông ấy có quyền.
02:36
And if my mother ever questioned him,
45
140816
2289
Và nếu mẹ tôi có bao giờ dám lên tiếng với ông
02:39
he beat her, abused her, and really it was difficult.
46
143105
6788
ông ấy sẽ đánh và hành hạ bà, những lúc đó thật sự rất bi kịch.
02:45
When I went to school, I had a dream.
47
149893
3006
Khi tôi đi học, tôi có một mơ ước.
02:48
I wanted to become a teacher.
48
152899
2405
Tôi muốn trở thành một cô giáo.
02:51
Teachers looked nice.
49
155304
1806
Cô giáo nhìn thật đẹp.
02:53
They wear nice dresses, high-heeled shoes.
50
157110
2253
Các cô giáo mặc những bộ váy xinh đẹp, mang giày cao gót.
02:55
I found out later that they are uncomfortable, but I admired it.
51
159363
3103
Sau này tôi mới biết rằng giày cao gót không dễ chịu gì, nhưng tôi đã ngưỡng mộ điều đó.
02:58
(Laughter)
52
162466
3255
(Cười to)
03:01
But most of all, the teacher was just writing on the board --
53
165721
3501
Nhưng trên tất cả, giáo viên chỉ đứng trên bảng viết bài
03:05
not hard work, that's what I thought,
54
169222
3074
và tôi cho rằng, chuyện đó không khó nhọc
03:08
compared to what I was doing in the farm.
55
172296
2880
so với những gì tôi phải làm trên đồng.
03:11
So I wanted to become a teacher.
56
175176
1947
Thế nên tôi muốn làm một cô giáo.
03:13
I worked hard in school, but when I was in eighth grade,
57
177123
3903
Tôi học hành chăm chỉ, nhưng khi tôi lên lớp tám,
03:16
it was a determining factor.
58
181026
2404
lúc đó là một thời điểm quyết định.
03:19
In our tradition, there is a ceremony
59
183430
2573
Theo truyền thống, có một buỗi lễ
03:21
that girls have to undergo to become women,
60
186003
2833
mà mọi đứa con gái đều phải trải qua để trở thành phụ nữ,
03:24
and it's a rite of passage to womanhood.
61
188836
2581
đó là nghi thức bước vào giai đoạn phụ nữ trưởng thành.
03:27
And then I was just finishing my eighth grade,
62
191417
3568
Và khi tôi mới học hết lớp tám,
03:30
and that was a transition for me to go to high school.
63
194985
2551
khi mà tôi đang có bước chuyển tiếp sang trường trung học,
03:33
This was the crossroad.
64
197536
1581
ngã tư đường này xuất hiện.
03:35
Once I go through this tradition, I was going to become a wife.
65
199117
5522
Một khi tôi đã hoàn thành nghi lễ truyền thống này, tôi sẽ sớm trở thành một người vợ.
03:40
Well, my dream of becoming a teacher will not come to pass.
66
204639
4242
Như vậy, giấc mơ trở thành cô giáo của tôi sẽ không thể thành hiện thực.
03:44
So I talked -- I had to come up with a plan
67
208881
2515
Thế là tôi nghĩ - mình phải vạch ra một kế hoạch
03:47
to figure these things out.
68
211396
2564
để giải quyết mọi chuyện.
03:49
I talked to my father. I did something that most girls have never done.
69
213960
4136
Tôi nói chuyện với cha tôi, một chuyện mà phần lớn các cô gái chưa bao giờ làm.
03:53
I told my father, "I will only go through this ceremony
70
218096
3200
Tôi nói với ông rằng "Con chỉ thực hiện nghi lễ này
03:57
if you let me go back to school."
71
221296
2580
nếu bố cho phép con tiếp tục đi học."
03:59
The reason why, if I ran away,
72
223876
2588
Lý do là nếu tôi bỏ trốn
04:02
my father will have a stigma, people will be calling him
73
226464
3446
bố tôi sẽ phải mang một vết nhơ, mọi người sẽ gọi ông là
04:05
the father of that girl who didn't go through the ceremony.
74
229910
3041
bố của đứa con gái chưa thực hiện nghi lễ.
04:08
It was a shameful thing for him to carry the rest of his life.
75
232951
4019
Đó là một đều quá xấu hổ mà bố tôi phải mang theo suốt phần đời còn lại.
04:12
So he figured out. "Well," he said, "okay,
76
236970
2852
Thế nên ông nói
04:15
you'll go to school after the ceremony."
77
239822
3333
"Được thôi, mày sẽ được tới trường sau buổi lễ."
04:19
I did. The ceremony happened.
78
243155
2620
Và tôi đã làm thế. Buổi lễ được tiến hành.
04:21
It's a whole week long of excitement.
79
245775
3581
Đó là một tuần dài đầy thú vị.
04:25
It's a ceremony. People are enjoying it.
80
249356
2165
Đó là một lễ hội. Mọi người đều thích nó.
04:27
And the day before the actual ceremony happens,
81
251521
2968
Và một ngày trước khi buổi lễ thực sự diễn ra,
04:30
we were dancing, having excitement,
82
254489
2488
chúng tôi nhảy múa, tận hưởng niềm vui,
04:32
and through all the night we did not sleep.
83
256977
3923
và suốt cả đêm chúng tôi không ngủ được.
04:36
The actual day came, and we walked out of the house
84
260900
3330
Và ngày đó đã đến, chúng tôi bước ra khỏi nhà
04:40
that we were dancing in. Yes, we danced and danced.
85
264230
2154
và chúng tôi nhảy múa. Phải, chúng tôi nhảy và nhảy nữa.
04:42
We walked out to the courtyard, and there were a bunch of people waiting.
86
266384
3869
Chúng tôi tiến ra sân làng, và mọi người đang chờ.
04:46
They were all in a circle.
87
270253
2611
Họ xếp thành một vòng tròn.
04:48
And as we danced and danced,
88
272864
1659
Chúng tôi lại nhảy và nhảy
04:50
and we approached this circle of women,
89
274523
2845
và chúng tôi tiến đến vòng tròn của những phụ nữ,
04:53
men, women, children, everybody was there.
90
277368
3151
đàn ông, đàn bà, trẻ con, mọi người đều có mặt.
04:56
There was a woman sitting in the middle of it,
91
280519
2568
Có một người phụ nữ ngồi ở chính giữa
04:58
and this woman was waiting to hold us.
92
283087
4538
và bà ấy đang chờ chúng tôi.
05:03
I was the first. There were my sisters and a couple of other girls,
93
287625
3675
Tôi là người đầu tiên. Lúc đó có chị em tôi và vài cô gái khác
05:07
and as I approached her,
94
291300
2994
và khi tôi lại gần,
05:10
she looked at me, and I sat down.
95
294294
2719
bà ấy nhìn tôi, tôi ngồi xuống
05:12
And I sat down, and I opened my legs.
96
297013
3578
và tôi dang hai chân ra.
05:16
As I opened my leg, another woman came,
97
300591
3468
Và khi tôi làm thế, một người phụ nữ khác tiến lại
05:19
and this woman was carrying a knife.
98
304059
3356
và người phụ nữ này cầm một con dao.
05:23
And as she carried the knife, she walked toward me
99
307415
3584
Và trong khi đang cầm dao, bà tiến đến chỗ tôi,
05:26
and she held the clitoris, and she cut it off.
100
310999
4389
rồi bà ấy giữ lấy âm vật của tôi và cắt nó.
05:31
As you can imagine, I bled. I bled.
101
315388
5263
Như bạn có thể tưởng tượng, tôi chảy máu, chảy rất nhiều máu.
05:36
After bleeding for a while, I fainted thereafter.
102
320651
5098
Rồi sau khi chảy máu một lúc, tôi ngất lịm đi.
05:41
It's something that so many girls --
103
325749
2123
Đó là điều mà biết bao cô gái khác ...
05:43
I'm lucky, I never died -- but many die.
104
327872
3898
Tôi thật may mắn, tôi đã không chết ... nhưng nhiều đứa con gái khác đã chết.
05:47
It's practiced, it's no anesthesia, it's a rusty old knife,
105
331770
6411
Không thuốc gây tê và với một con dao cũ gỉ sét,
05:54
and it was difficult.
106
338181
2801
và chuyện đó thật đau đớn.
05:56
I was lucky because one, also, my mom did something
107
340982
2737
Tôi thật may mắn bởi vì lúc đó, mẹ tôi đã làm một điều
05:59
that most women don't do.
108
343719
2997
mà những người phụ nữ khác không làm.
06:02
Three days later, after everybody has left the home,
109
346716
2827
Ba ngày sau lễ hội, khi mọi người đã về hết,
06:05
my mom went and brought a nurse.
110
349543
1722
bà tìm về nhà một y tá.
06:07
We were taken care of.
111
351265
1854
Chúng tôi được chăm sóc cẩn thận.
06:09
Three weeks later, I was healed, and I was back in high school.
112
353119
4593
Ba tuần sau, tôi đã hồi phục và tôi quay về trường trung học.
06:13
I was so determined to be a teacher now
113
357712
3471
Bấy giờ tôi thật sự quyết tâm trở thành một cô giáo
06:17
so that I could make a difference in my family.
114
361183
4000
để tôi có thể tạo ra sự khác biệt trong gia đình mình.
06:21
Well, while I was in high school, something happened.
115
365183
3767
Khi tôi đang học trung học, thì có chuyện xảy ra.
06:24
I met a young gentleman from our village
116
368950
2614
Tôi gặp một chàng trai trong làng
06:27
who had been to the University of Oregon.
117
371564
2233
người đã từng học tại đại học Oregon.
06:29
This man was wearing a white t-shirt, jeans, camera,
118
373797
5876
Anh ấy mặc áo sơ mi trắng, quần jean và mang một cái máy ảnh
06:35
white sneakers -- and I'm talking about white sneakers.
119
379673
3296
và đôi giày thể thao trắng - vâng, một đôi giày thể thao trắng.
06:38
There is something about clothes, I think, and shoes.
120
382969
3927
Tôi nghĩ... có điều gì đó về bộ quần áo, và cả đôi giày nữa.
06:42
They were sneakers, and this is in a village
121
386896
3463
Đó là giày thể thao, còn đây là một ngôi làng
06:46
that doesn't even have paved roads. It was quite attractive.
122
390359
4070
thậm chí không có đến đường nhựa. Điều đó thật thu hút.
06:50
I told him, "Well, I want to go to where you are,"
123
394429
4987
Tôi bảo anh rằng "Chà, tôi muốn được tới những nơi anh tới"
06:55
because this man looked very happy, and I admired that.
124
399416
4248
bởi lẽ người thanh niên này trông thật hạnh phúc và tôi ngưỡng mộ điều đó.
06:59
And he told me, "Well,
125
403664
2265
Và anh trả lời "Vậy,
07:01
what do you mean, you want to go?
126
405929
1134
ý cô là gì, cô muốn ra đi à?
07:02
Don't you have a husband waiting for you?"
127
407063
2320
Không phải có một người chồng đang chờ cô sao?"
07:05
And I told him, "Don't worry about that part.
128
409383
2805
Và tôi bảo anh, "Đừng lo về việc đó.
07:08
Just tell me how to get there."
129
412188
3158
Hãy chỉ tôi cách đi đến đó đi."
07:11
This gentleman, he helped me.
130
415346
2602
Và chàng trai này, anh đã giúp tôi.
07:13
While I was in high school also, my dad was sick.
131
417948
2847
Cũng trong lúc tôi đang học trung học, cha tôi bệnh.
07:16
He got a stroke, and he was really, really sick,
132
420795
3268
Ông ấy bị đội quỵ và ông thật sự, thật sự rất yếu,
07:19
so he really couldn't tell me what to do next.
133
424063
3320
nên ông không thể bảo tôi phải làm gì tiếp theo.
07:23
But the problem is, my father is not the only father I have.
134
427383
3691
Nhưng vấn đề là cha tôi không phải người cha duy nhất tôi có.
07:26
Everybody who is my dad's age, male in the community,
135
431074
3445
Tất cả những ai bằng tuổi ông và là đàn ông trong cộng đồng này
07:30
is my father by default --
136
434519
1644
đều được mặc định là bố tôi --
07:32
my uncles, all of them -- and they dictate what my future is.
137
436163
4183
những người cậu, tất cả họ -- và họ quyết định tương lai tôi.
07:36
So the news came, I applied to school
138
440346
3133
Thế là tin tức tới, tôi đã nộp đơn
07:39
and I was accepted to Randolph-Macon Woman's College in Lynchburg, Virginia,
139
443479
4232
và được nhận vào trường Đại học Nữ Randolph-Macon ở Lynchburg, Virginia,
07:43
and I couldn't come without the support of the village,
140
447711
4440
và tôi không thể đi nếu thiếu sự giúp đỡ của làng,
07:48
because I needed to raise money to buy the air ticket.
141
452151
1992
bởi tôi cần quyên tiền để mua vé máy bay.
07:50
I got a scholarship but I needed to get myself here.
142
454143
3280
Tôi có học bổng nhưng tôi phải tự đến được đó.
07:53
But I needed the support of the village,
143
457423
2688
Tôi cần sự giúp đỡ của làng,
07:56
and here again, when the men heard,
144
460111
3582
và một lần nữa, khi cánh đàn ông nghe rằng,
07:59
and the people heard that a woman had gotten an opportunity to go to school,
145
463693
4077
khi mọi người nghe rằng một phụ nữ nhận được cơ hội đi học,
08:03
they said, "What a lost opportunity.
146
467770
2425
Họ nói "Thật là lãng phí.
08:06
This should have been given to a boy. We can't do this."
147
470195
3645
Đúng ra phải đưa cơ hội này cho một nam nhi. Chúng ta không thể làm thế."
08:09
So I went back and I had to go back to the tradition.
148
473840
4327
Và thế là tôi trở lại và tôi phải quay về với truyền thống.
08:14
There's a belief among our people
149
478167
2318
Có một niềm tin trong tộc người tôi
08:16
that morning brings good news.
150
480485
3370
đó là điều tốt đẹp sẽ tới lúc trời sáng.
08:19
So I had to come up with something to do with the morning,
151
483855
2862
Thế là tôi phải nghĩ ra chuyện có thể làm khi trời sáng
08:22
because there's good news in the morning.
152
486717
2402
bởi lúc trời sáng mọi chuyện sẽ tốt đẹp.
08:25
And in the village also, there is one chief, an elder,
153
489119
4204
Và trong làng, có một tù trưởng, một bô lão,
08:29
who if he says yes, everybody will follow him.
154
493323
3652
người mà nếu ông đồng ý, mọi người đều nghe theo.
08:32
So I went to him very early in the morning, as the sun rose.
155
496975
3655
Thế là tôi đến nhà ông thật sớm khi mặc trời đang mọc.
08:36
The first thing he sees when he opens his door is, it's me.
156
500630
3761
Điều đầu tiên ông thấy khi mở cửa chính là tôi.
08:40
"My child, what are you doing here?"
157
504391
2549
"Con của ta, con làm gì ở đây thế này?"
08:42
"Well, Dad, I need help. Can you support me to go to America?"
158
506940
4275
"Già làng à, con cần được giúp đỡ. Già có thể hỗ trợ con đến nước Mỹ không?"
08:47
I promised him that I would be the best girl,
159
511215
2232
Tôi hứa với ông rằng tôi sẽ làm cô gái tốt nhất,
08:49
I will come back, anything they wanted after that,
160
513447
3234
tôi sẽ trở lại, mọi thứ mà làng muốn sau đó,
08:52
I will do it for them.
161
516681
2159
tôi sẽ làm cho họ.
08:54
He said, "Well, but I can't do it alone."
162
518840
2094
Ông nói, "Nhưng ta không thể làm việc này một mình"
08:56
He gave me a list of another 15 men that I went --
163
520934
3547
Ông đưa tôi một danh sách của 15 người đàn ông khác, à không 16 người đàn ông
09:00
16 more men -- every single morning
164
524481
2537
mà tôi phải đến mỗi buổi sáng.
09:02
I went and visited them.
165
527018
1584
Mỗi buổi sáng tôi đến và gặp họ.
09:04
They all came together.
166
528602
1741
Những người đàn ông này đồng thuận.
09:06
The village, the women, the men, everybody came together
167
530343
2990
Người làng, đàn ông, đàn bà, mọi người đều đồng ý
09:09
to support me to come to get an education.
168
533333
3319
giúp đỡ tôi được đi và tiếp nhận một nền giáo dục.
09:12
I arrived in America. As you can imagine, what did I find?
169
536652
4763
Tôi đến Mỹ. Và bạn có thể tưởng tượng được điều tôi nhìn thấy là gì không?
09:17
I found snow!
170
541415
3209
Tôi thấy tuyết!
09:20
I found Wal-Marts, vacuum cleaners,
171
544624
3158
Tôi thấy Siêu thị Wal-Marts, máy hút bụi,
09:23
and lots of food in the cafeteria.
172
547782
3076
và rất nhiều thức ăn ở các quán tự phục vụ.
09:26
I was in a land of plenty.
173
550858
2653
Tôi đang ở miền đất trù phú.
09:29
I enjoyed myself, but during that moment while I was here,
174
553511
5765
Tôi được tận hưởng, nhưng cũng trong thời gian tôi sống ở đây,
09:35
I discovered a lot of things.
175
559276
2632
tôi phát hiện ra nhiều điều.
09:37
I learned that that ceremony that I went through
176
561908
3041
Tôi biết rằng nghi lễ mà tôi đã trải qua
09:40
when I was 13 years old, it was called female genital mutilation.
177
564949
5195
khi tôi 13 tuổi được gọi là cắt bỏ âm vật ở nữ.
09:46
I learned that it was against the law in Kenya.
178
570144
3674
Tôi biết rằng nó trái lại luật pháp của Kenya.
09:49
I learned that I did not have to trade part of my body
179
573818
3952
Tôi biết rằng tôi không cần phải đổi một phần trên cơ thể mình để được đi học.
09:53
to get an education. I had a right.
180
577770
4078
Tôi có quyền.
09:57
And as we speak right now, three million girls
181
581848
3439
Trong khi chúng ta đang nói chuyện đây, ba triệu người con gái
10:01
in Africa are at risk of going through this mutilation.
182
585287
5341
ở Châu Phi đang trong nguy hiểm phải trải qua việc cắt bỏ tổn thương này.
10:06
I learned that my mom had a right to own property.
183
590628
3175
Tôi biết rằng mẹ tôi có quyền sở hữu tài sản.
10:09
I learned that she did not have to be abused
184
593803
2889
Tôi biết rằng bà không cần phải bị ngược đãi
10:12
because she is a woman.
185
596692
2443
chỉ vì bà là phụ nữ.
10:15
Those things made me angry.
186
599135
3087
Những điều đó làm tôi giận dữ.
10:18
I wanted to do something.
187
602222
1901
Tôi muốn làm điều gì đó.
10:20
As I went back, every time I went,
188
604123
2569
Và khi tôi trở về, mỗi lần tôi trở về,
10:22
I found that my neighbors' girls were getting married.
189
606692
2968
tôi đều thấy những cô gái hàng xóm chuẩn bị lấy chồng.
10:25
They were getting mutilated, and here,
190
609660
2074
Họ sắp bị cắt bỏ một phần cơ thể , và đây,
10:27
after I graduated from here, I worked at the U.N.,
191
611734
3536
sau khi tôi tốt nghiệp, tôi làm việc cho tổ chức U.N.,
10:31
I went back to school to get my graduate work,
192
615270
2523
tôi trở lại trường để học tiếp,
10:33
the constant cry of these girls was in my face.
193
617793
4110
tiếng khóc không nguôi của những cô gái đó hiện lại trước mắt tôi.
10:37
I had to do something.
194
621903
2826
Tôi phải làm điều gì đó.
10:40
As I went back, I started talking to the men,
195
624729
2920
Khi tôi quay về, tôi bắt đầu nói chuyện với cánh nam giới,
10:43
to the village, and mothers, and I said,
196
627649
1587
với người làng, và những bà mẹ, và tôi nói,
10:45
"I want to give back the way I had promised you
197
629236
2020
"Tôi muốn đền đáp điều như tôi đã hứa
10:47
that I would come back and help you. What do you need?"
198
631256
2712
là sẽ trở lại và giúp mọi người. Mọi người cần gì?"
10:49
As I spoke to the women, they told me,
199
633968
2118
Khi tôi nói chuyện với cánh nữ giới, họ bảo,
10:51
"You know what we need? We really need a school for girls."
200
636086
1976
"Con biết chúng ta cần gì không? Chúng ta thực sự cần một ngôi trường cho con gái."
10:53
Because there had not been any school for girls.
201
638062
2756
Bởi vì chưa có ngôi trường nào cho con gái cả.
10:56
And the reason they wanted the school for girls
202
640818
1813
Và lý do họ muốn có một ngôi trường cho phụ nữ
10:58
is because when a girl is raped when she's walking to school,
203
642631
3626
là vì khi một cô gái bị hãm hiếp trên đường đi học thì
11:02
the mother is blamed for that.
204
646257
2208
người mẹ sẽ gánh hết mọi tội lỗi trút lên đầu.
11:04
If she got pregnant before she got married,
205
648465
3412
Nếu cô ấy có bầu trước khi lấy chồng,
11:07
the mother is blamed for that, and she's punished.
206
651877
2369
bà mẹ sẽ bị bắt tội và bị trừng phạt.
11:10
She's beaten.
207
654246
1641
Bà sẽ bị đánh đập.
11:11
They said, "We wanted to put our girls in a safe place."
208
655887
3735
Họ nói rằng, "Chúng tôi muốn đặt các cô gái ở một nơi an toàn."
11:15
As we moved, and I went to talk to the fathers,
209
659622
2643
Khi chúng tôi tiến hành, tôi đến nói chuyện với những người cha,
11:18
the fathers, of course, you can imagine what they said:
210
662265
2373
những người cha, dĩ nhiên, bạn có thể đoán được họ nói gì:
11:20
"We want a school for boys."
211
664638
2403
"Chúng tôi muốn một ngôi trường cho con trai."
11:22
And I said, "Well, there are a couple of men from my village
212
667041
3304
Và tôi nói, "Ở làng cũng có một số người đàn ông
11:26
who have been out and they have gotten an education.
213
670345
2672
đã ra ngoài kia và được học tập.
11:28
Why can't they build a school for boys,
214
673017
2072
Sao họ không thể dựng trường cho con trai,
11:30
and I'll build a school for girls?"
215
675089
2297
còn tôi dựng trường cho con gái?"
11:33
That made sense. And they agreed.
216
677386
3275
Điều đó hợp lý. Và họ đồng tình.
11:36
And I told them, I wanted them to show me a sign of commitment.
217
680661
4659
Rồi tôi bảo họ, tôi cần họ chứng tỏ sự tận tâm của họ.
11:41
And they did. They donated land where we built the girls' school.
218
685320
4792
Và họ đã làm thế. Họ cho đất nơi chúng tôi có thể xây dựng trường học.
11:46
We have.
219
690112
1459
Và chúng tôi đã làm điều đó.
11:47
I want you to meet one of the girls in that school.
220
691571
3132
Tôi muốn mọi người gặp một trong những cô gái trong ngôi trường đó.
11:50
Angeline came to apply for the school,
221
694703
2640
Angeline tới xin vào trường,
11:53
and she did not meet any criteria that we had.
222
697343
3600
và em không đạt tiêu chí nào của chúng tôi.
11:56
She's an orphan. Yes, we could have taken her for that.
223
700943
2743
Em là trẻ mồ côi. Phải, chúng tôi có thể nhận em vì lý do đó.
11:59
But she was older. She was 12 years old,
224
703686
2744
Nhưng em hơi lớn tuổi. Em mười hai tuổi,
12:02
and we were taking girls who were in fourth grade.
225
706430
3112
và chúng tôi đang nhận những em lớp bốn.
12:05
Angeline had been moving from one place --
226
709542
1795
Angeline đã bị chuyển từ nơi này sang nơi khác --
12:07
because she's an orphan, she has no mother, she has no father --
227
711337
2341
bởi em là trẻ mồ côi, em không có mẹ, em không có cha --
12:09
moving from one grandmother's house to another one,
228
713678
2354
em đi từ nhà người bà này đến người bà khác,
12:11
from aunties to aunties. She had no stability in her life.
229
716032
3634
từ cô dì này tới cô dì khác. Em không có chút ổn định trong cuộc sống.
12:15
And I looked at her, I remember that day,
230
719666
2588
Và khi tôi nhìn em, tôi nhớ lại ngày đó,
12:18
and I saw something beyond what I was seeing in Angeline.
231
722254
4532
và tôi thấy gì đó nằm ngoài điều mà tôi đang nhìn thấy ở em.
12:22
And yes, she was older to be in fourth grade.
232
726786
2896
Phải, em khá lớn tuổi để vào lớp bốn.
12:25
We gave her the opportunity to come to the class.
233
729682
2970
Chúng tôi cho em cơ hội được đến lớp.
12:28
Five months later, that is Angeline.
234
732652
3227
Năm tháng sau, đây là Angeline.
12:31
A transformation had begun in her life.
235
735879
2766
Một sự biến chuyển đã bắt đầu trong đời em.
12:34
Angeline wants to be a pilot so she can fly around the world
236
738645
2742
Angeline muốn trở thành một phi công để có thể bay quanh thế giới
12:37
and make a difference.
237
741387
1733
và tạo ra sự khác biệt.
12:39
She was not the top student when we took her.
238
743120
1800
Em không nằm trong số những học trò giỏi khi chúng tôi nhận em.
12:40
Now she's the best student, not just in our school,
239
744920
2496
Và giờ em là học trò giỏi nhất, không chỉ trong trường chúng tôi,
12:43
but in the entire division that we are in.
240
747416
3149
mà trong toàn bộ địa phận nơi chúng tôi ở.
12:46
That's Sharon. That's five years later.
241
750565
4321
Đó là Sharon. Đây là sau năm năm.
12:50
That's Evelyn. Five months later, that is the difference that we are making.
242
754886
7169
Đó là Evelyn. Năm tháng sau, đây là thay đổi mà chúng tôi đang tạo ra.
12:57
As a new dawn is happening in my school,
243
762055
3275
Như thể có một bình minh mới xuất hiện ở trường,
13:01
a new beginning is happening.
244
765330
2259
một khởi đầu mới đang diễn ra.
13:03
As we speak right now, 125 girls will never be mutilated.
245
767589
5344
Khi tôi đang nói đây, 125 cô gái sẽ không phải trải qua việc cắt bỏ cơ thể.
13:08
One hundred twenty-five girls will not be married when they're 12 years old.
246
772933
4696
125 cô gái sẽ không phải lấy chồng khi tới tuổi mười hai.
13:13
One hundred twenty-five girls are creating and achieving their dreams.
247
777629
5968
125 cô gái đang tạo dựng và thực hiện ước mơ của các em.
13:19
This is the thing that we are doing,
248
783597
2273
Đó là điều mà chúng tôi đang làm,
13:21
giving them opportunities where they can rise.
249
785870
3327
trao cho các em cơ hội để vươn lên.
13:25
As we speak right now, women are not being beaten
250
789197
3655
Khi tôi đang nói đây, phụ nữ không bị đánh đập
13:28
because of the revolutions we've started in our community.
251
792852
3546
nhờ cuộc cách mạng chúng tôi khỏi động trong cộng đồng mình.
13:32
(Applause)
252
796398
7680
(Vỗ tay)
13:39
I want to challenge you today.
253
804078
2835
Tôi muốn thách thức các bạn hôm nay.
13:42
You are listening to me because you are here,
254
806913
2904
Các bạn nghe tôi vì bạn đang ở đây,
13:45
very optimistic.
255
809817
2444
đầy tin tưởng.
13:48
You are somebody who is so passionate.
256
812261
3514
Bạn là những người rất nhiệt huyết.
13:51
You are somebody who wants to see a better world.
257
815775
3847
Bạn là những người muốn thấy một thế giới tốt đẹp hơn.
13:55
You are somebody who wants to see that war ends, no poverty.
258
819622
4506
Bạn là người muồn thấy chiến tranh chấm dứt, không còn đói nghèo.
14:00
You are somebody who wants to make a difference.
259
824128
2749
Bạn là người muốn tạo ra sự khác biệt.
14:02
You are somebody who wants to make our tomorrow better.
260
826877
3566
Bạn là những người muốn làm cho tương lai chúng ta tốt đẹp hơn.
14:06
I want to challenge you today that to be the first,
261
830443
3778
Tôi muốn thách thức các bạn ở đây hôm nay: hãy làm người tiên phong,
14:10
because people will follow you.
262
834221
2497
bởi vì người ta sẽ đi theo bạn.
14:12
Be the first. People will follow you.
263
836718
2224
Làm người tiên phong. Người ta sẽ đi theo bạn.
14:14
Be bold. Stand up. Be fearless. Be confident.
264
838942
5283
Hãy dũng cảm. Đứng lên. Không sợ hãi. Tự tin.
14:20
Move out, because as you change your world,
265
844225
3280
Hãy tiến hành đi, bởi khi bạn thay đổi thế giới,
14:23
as you change your community,
266
847505
2439
bởi khi bạn thay đổi cộng đồng bạn,
14:25
as we believe that we are impacting one girl, one family,
267
849944
4800
là khi chúng ta tin rằng chúng ta đang thay đổi một bé gái, một gia đình,
14:30
one village, one country at a time.
268
854744
3320
một ngôi làng, một đất nước.
14:33
We are making a difference, so if you change your world,
269
858064
2865
Chúng ta đang tạo ra sự khác biệt, vậy nên nếu bạn thay đổi thế giới của bạn,
14:36
you are going to change your community,
270
860929
2049
bạn sẽ thay đổi cộng đồng,
14:38
you are going to change your country,
271
862978
1792
bạn sẽ thay đổi đất nước,
14:40
and think about that. If you do that, and I do that,
272
864770
2967
và hãy nghĩ về điều đó. Nếu bạn làm vậy và tôi làm vậy,
14:43
aren't we going to create a better future for our children,
273
867737
3600
chẳng phải chúng ta đang tạo dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho con em chúng ta,
14:47
for your children, for our grandchildren?
274
871337
2235
cho con em của các bạn, cho cháu chắt của chúng ta sao?
14:49
And we will live in a very peaceful world. Thank you very much.
275
873572
4205
Và rồi chúng ta sẽ sống trong một thế giới bình yên. Cảm ơn các bạn.
14:53
(Applause)
276
877777
17152
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Kakenya Ntaiya - Educator and activistKakenya Ntaiya refused to accept the continued oppression of women in her Maasai village -- so she built a school that's shifting gender expectations in her community.
Why you should listen
Kakenya Ntaiya was set to follow the traditional path of girls born in the small village of Enoosaen, Kenya. Engaged at the age of 5, she was to participate in a female circumcision ceremony as a young teenager and then be married. But she had a different plan. First, she negotiated with her father and willingly agree to be circumcised -- only if he would allow her to finish high school. Later, when she was accepted to Randolph-Macon Women's College in Viriginia, she negotiated with her village elders to do what no girl had ever done before: leave her village to go to college in the United States.
She didn’t leave forever, though. Deeply proud of her heritage and of her community, Ntaiya returned to the village after school and worked with her elders to establish a school for girls there. The Kakenya Center for Excellence was established in 2009 with 32 students. A primary grade boarding school just for girls, the curriculum focuses on academics, leadership and female empowerment, along with cultural preservation and life skills. While families that can afford tuition do, Ntaiya also works with donors to provide scholarships for others.
In addition to her work with the school, Ntaiya is also a National Geographic emerging explorer.
Kakenya Ntaiya | Speaker | TED.com