TEDMED 2016
Sue Klebold: My son was a Columbine shooter. This is my story
Sue Klebold: Con trai tôi là tay súng ở trường Columbine. Đây là câu chuyện của tôi
Filmed:
Readability: 4
10,022,839 views
Sue Klebold là mẹ của Dylan Klebold, một trong hai tay súng gây ra vụ thảm sát ở Trường cấp 3 Columbine , giết 12 học sinh và 1 giáo viên. Bà đã dành nhiều năm tìm kiếm từng chi tiết trong cuộc sống gia đình của mình, cố gắng để hiểu bà đã có thể làm gì để ngăn chặn hành vi bạo lực của con trai bà. Trong bài diễn thuyết khó khăn, gây sốc này, Klebold tìm ra mối liên quan giữa sức khỏe tâm thần và bạo lực, tuyên truyền cho các bậc cha mẹ và các chuyên gia để tiếp tục xem xét mối liên hệ giữa suy nghĩ tự tử và giết người.
Sue Klebold - Activist
Sue Klebold has become a passionate agent working to advance mental health awareness and intervention. Full bio
Sue Klebold has become a passionate agent working to advance mental health awareness and intervention. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:26
The last time I heard my son's voice
0
1080
2496
Lần cuối cùng tôi nghe thấy
giọng của con trai tôi
giọng của con trai tôi
00:28
was when he walked out the front door
1
3600
2336
là khi nó đi ra ngoài cửa
00:30
on his way to school.
2
5960
1280
trên đường tới trường
00:33
He called out one word in the darkness:
3
8480
2200
Nó nói to một từ trong bóng tối
00:36
"Bye."
4
11320
1200
"tạm biệt mẹ"
00:38
It was April 20, 1999.
5
13000
3000
Vào ngày 20 tháng 4, 1999
00:41
Later that morning,
at Columbine High School,
at Columbine High School,
6
16880
3056
Buổi sáng hôm đó,
tại Trường cấp 3 Columbine
tại Trường cấp 3 Columbine
00:44
my son Dylan and his friend Eric
7
19960
2936
con trai tôi Dylan và bạn của nó Eric
00:47
killed 12 students and a teacher
8
22920
2320
đã giết 12 học sinh và một giáo viên
00:51
and wounded more than 20 others
before taking their own lives.
before taking their own lives.
9
26280
3680
làm bị thương hơn 20 người khác
trước khi tự sát.
trước khi tự sát.
00:56
Thirteen innocent people were killed,
10
31160
3056
13 người vô tội đã bị giết,
00:59
leaving their loved ones
in a state of grief and trauma.
in a state of grief and trauma.
11
34240
3200
bỏ lại những người yêu thương họ
trong đau đớn và tổn thương.
trong đau đớn và tổn thương.
01:03
Others sustained injuries,
12
38320
1856
Những người khác thì bị thương,
01:05
some resulting in disfigurement
and permanent disability.
and permanent disability.
13
40200
4040
một số bị hủy hoại dung nhan
và tàn tật vĩnh viễn.
và tàn tật vĩnh viễn.
Nhưng tác động của thảm kịch này
01:10
But the enormity of the tragedy
14
45840
1816
01:12
can't be measured only by the number
of deaths and injuries that took place.
of deaths and injuries that took place.
15
47680
4120
không thể được đo bằng
số lượng người chết hay bị thương
số lượng người chết hay bị thương
Không có cách nào có thể đo được
ảnh hưởng tâm lý
ảnh hưởng tâm lý
01:17
There's no way to quantify
the psychological damage
the psychological damage
16
52720
3416
01:21
of those who were in the school,
17
56160
1936
của những người có mặt tại trường,
01:23
or who took part
in rescue or cleanup efforts.
in rescue or cleanup efforts.
18
58120
3360
hay những người nỗ lực
tham gia bảo vệ hay dọn dẹp
tham gia bảo vệ hay dọn dẹp
01:27
There's no way to assess
the magnitude of a tragedy like Columbine,
the magnitude of a tragedy like Columbine,
19
62280
3640
Không có cách nào định mức được
tầm quan trọng của thảm kịch Columbine
tầm quan trọng của thảm kịch Columbine
01:31
especially when it can be a blueprint
20
66680
2256
đặc biệt khi nó có thể là kế hoạch
01:33
for other shooters who go on
to commit atrocities of their own.
to commit atrocities of their own.
21
68960
3440
cho những tay súng khác tiếp tục
phạm tội ác.
phạm tội ác.
01:38
Columbine was a tidal wave,
22
73600
1840
Columbine là một cao trào,
01:41
and when the crash ended,
23
76200
1256
và khi vụ va chạm chấm dứt
01:42
it would take years
for the community and for society
for the community and for society
24
77480
3936
cộng đồng và xã hội có thể mất nhiều năm
01:46
to comprehend its impact.
25
81440
1720
mới có thể hiểu được tác động của nó.
01:49
It has taken me years
to try to accept my son's legacy.
to try to accept my son's legacy.
26
84720
4120
Tôi đã phải mất nhiều năm
để cố gắng chấp nhận tội ác của con trai.
để cố gắng chấp nhận tội ác của con trai.
01:54
The cruel behavior
that defined the end of his life
that defined the end of his life
27
89760
3136
Hành vi tàn nhẫn
của nó trước khi chết
của nó trước khi chết
01:57
showed me that he was a completely
different person from the one I knew.
different person from the one I knew.
28
92920
3560
cho tôi thấy nó là một người hoàn toàn
khác so với người tôi biết trước đây
khác so với người tôi biết trước đây
02:02
Afterwards people asked,
29
97600
2376
Sau đó mọi người hỏi tôi,
02:05
"How could you not know?
30
100000
1760
"Sao bà có thể không biết?
02:07
What kind of a mother were you?"
31
102560
1560
Bà làm mẹ kiểu gì vậy?"
02:10
I still ask myself those same questions.
32
105240
2640
Tôi vẫn tự vấn bản thân những câu đó.
02:14
Before the shootings,
I thought of myself as a good mom.
I thought of myself as a good mom.
33
109080
2880
Trước vụ bắn súng,
tôi tự cho mình là người mẹ tốt.
tôi tự cho mình là người mẹ tốt.
02:17
Helping my children become caring,
34
112760
2456
Giúp đỡ con mình trở thành người
có lòng nhân ái,
có lòng nhân ái,
02:20
healthy, responsible adults
35
115240
2336
khỏe mạnh, và có trách nhiệm
02:22
was the most important role of my life.
36
117600
3480
là sứ mệnh quan trọng nhất trong đời tôi.
02:26
But the tragedy convinced me
that I failed as a parent,
that I failed as a parent,
37
121760
3320
Nhưng bi kịch đó đã cho tôi biết rằng
tôi là một bà mẹ thất bại,
tôi là một bà mẹ thất bại,
02:30
and it's partially this sense of failure
that brings me here today.
that brings me here today.
38
125840
3720
và cảm giác thất bại đó
đã mang tôi tới đây hôm nay.
đã mang tôi tới đây hôm nay.
02:36
Aside from his father,
39
131240
1256
Ngoài bố thằng bé,
02:37
I was the one person
who knew and loved Dylan the most.
who knew and loved Dylan the most.
40
132520
3560
tôi là người hiểu và yêu Dylan nhất
02:41
If anyone could have known
what was happening,
what was happening,
41
136800
2256
Nếu bất cứ ai biết chuyện gì đã xảy ra
02:44
it should have been me, right?
42
139080
1720
thì người đó nên là tôi, phải không?
02:47
But I didn't know.
43
142000
1200
Nhưng tôi không biết.
02:50
Today, I'm here to share the experience
44
145440
1896
Hôm nay, tôi muốn chia sẻ kinh nghiệm
02:52
of what it's like to be the mother
of someone who kills and hurts.
of someone who kills and hurts.
45
147360
3720
khi làm mẹ của một kẻ giết
và làm tổn thương người khác.
và làm tổn thương người khác.
02:57
For years after the tragedy,
I combed through memories,
I combed through memories,
46
152200
3856
Nhiều năm sau thảm kịch,
tôi lùng sục mọi kí ức
tôi lùng sục mọi kí ức
03:01
trying to figure out
exactly where I failed as a parent.
exactly where I failed as a parent.
47
156080
3600
cố gắng lí giải chính xác
bà mẹ như tôi đã thất bại ở điểm nào.
bà mẹ như tôi đã thất bại ở điểm nào.
03:05
But there are no simple answers.
48
160280
2736
Nhưng chẳng có câu trả lời đơn giản nào.
03:08
I can't give you any solutions.
49
163040
1920
Tôi không thể đưa ra cho bạn
bất cứ giải pháp nào.
bất cứ giải pháp nào.
03:10
All I can do
50
165520
1200
Những gì tôi có thể làm
03:12
is share what I have learned.
51
167760
2360
đó là chia sẻ những gì tôi đã học được.
03:16
When I talk to people
who didn't know me before the shootings,
who didn't know me before the shootings,
52
171440
3616
Khi tôi nói chuyện với những người
không biết tôi trước cuộc bắn súng,
không biết tôi trước cuộc bắn súng,
03:20
I have three challenges to meet.
53
175080
1800
Tôi phải đối mặt với 3 thách thức.
03:22
First, when I walk into a room like this,
54
177640
3200
Đầu tiên, khi tôi đi vào
một căn phòng như thế này
một căn phòng như thế này
03:26
I never know if someone there
has experienced loss
has experienced loss
55
181480
3576
tôi không bao giờ biết liệu có ai ở đây
đã trải qua sự mất mát
đã trải qua sự mất mát
03:30
because of what my son did.
56
185080
1720
do con trai tôi gây ra chưa.
03:33
I feel a need to acknowledge the suffering
caused by a member of my family
caused by a member of my family
57
188080
4136
Tôi cảm thấy cần phải chấp nhận
nỗi đau mà con trai tôi gây ra
nỗi đau mà con trai tôi gây ra
03:37
who isn't here to do it for himself.
58
192240
2200
người đã không còn sống để làm chuyện đó.
03:40
So first, with all of my heart,
59
195080
2560
vì vậy, từ tận đáy lòng, trước hết
03:43
I'm sorry if my son has caused you pain.
60
198320
3240
tôi thành thật xin lỗi nếu con trai tôi
khiến bạn trải qua nỗi đau.
khiến bạn trải qua nỗi đau.
03:48
The second challenge I have
61
203640
1760
Thách thức thứ hai
03:51
is that I must ask for understanding
and even compassion
and even compassion
62
206040
3720
là tôi phải cầu xin sự thấu hiểu
và thậm chí lòng trắc ẩn
và thậm chí lòng trắc ẩn
03:55
when I talk about
my son's death as a suicide.
my son's death as a suicide.
63
210560
3240
khi tôi nói về việc
con trai tôi tự sát.
con trai tôi tự sát.
03:59
Two years before he died,
64
214480
2136
Hai năm trước khi nó chết,
04:01
he wrote on a piece of paper in a notebook
65
216640
2216
nó đã viết một đoạn trong quyển vở
04:03
that he was cutting himself.
66
218880
1560
rằng nó đang tự rạch da.
04:06
He said that he was in agony
67
221200
1616
Nó nói rằng nó rất đau khổ
04:07
and wanted to get a gun
so he could end his life.
so he could end his life.
68
222840
2640
và muốn lấy một khẩu súng
kết liễu cuộc đời mình.
kết liễu cuộc đời mình.
04:11
I didn't know about any of this
until months after his death.
until months after his death.
69
226160
3760
Tôi không hề biết về điều này
cho đến vài tháng sau cái chết của nó.
cho đến vài tháng sau cái chết của nó.
04:15
When I talk about his death as a suicide,
70
230720
3416
Khi tôi nói về vụ tự sát của con trai,
04:19
I'm not trying to downplay the viciousness
he showed at the end of his life.
he showed at the end of his life.
71
234160
4040
tôi không cố gắng làm giảm đi sự độc ác
nó đã tạo ra lúc cuối đời.
nó đã tạo ra lúc cuối đời.
04:23
I'm trying to understand
72
238840
1976
Tôi đang cố gắng hiểu
04:25
how his suicidal thinking
73
240840
2096
cách mà ý nghĩ tự sát của nó
04:27
led to murder.
74
242960
1440
dẫn đến vụ thảm sát.
04:30
After a lot of reading
and talking with experts,
and talking with experts,
75
245080
3216
Sau khi đọc và nói chuyện với chuyên gia,
04:33
I have come to believe
76
248320
1656
cuối cùng tôi tin rằng
04:35
that his involvement in the shootings
was rooted not in his desire to kill
was rooted not in his desire to kill
77
250000
4720
vụ ám sát không liên quan đến
khao khát muốn giết người
khao khát muốn giết người
04:40
but in his desire to die.
78
255480
1680
mà liên quan đến khao khát muốn chết.
04:43
The third challenge I have
when I talk about my son's murder-suicide
when I talk about my son's murder-suicide
79
258320
5296
Thách thức thứ ba khi tôi nói về
vụ ám sát và tự sát của con trai tôi
vụ ám sát và tự sát của con trai tôi
04:48
is that I'm talking about mental health --
80
263640
2920
đó là tôi muốn nói về sức khỏe tinh thần
04:52
excuse me --
81
267680
1216
xin lỗi --
04:53
is that I'm talking about mental health,
82
268920
2616
đó là tôi muốn nói về sức khỏe tinh thần,
04:56
or brain health, as I prefer to call it,
because it's more concrete.
because it's more concrete.
83
271560
4176
hay sức khỏe não bộ,
tôi muốn gọi như thế vì nó cụ thể hơn,
tôi muốn gọi như thế vì nó cụ thể hơn,
05:00
And in the same breath,
I'm talking about violence.
I'm talking about violence.
84
275760
3736
và đồng thời, tôi cũng
đang nói về bạo lực.
đang nói về bạo lực.
05:04
The last thing I want to do
is to contribute to the misunderstanding
is to contribute to the misunderstanding
85
279520
3576
Điều cuối cùng tôi muốn làm
là đóng góp vào sự hiểu nhầm
là đóng góp vào sự hiểu nhầm
05:08
that already exists around mental illness.
86
283120
3216
xoay xung quanh bệnh tâm thần.
05:11
Only a very small percent of those
who have a mental illness
who have a mental illness
87
286360
4776
Chỉ có một số ít những người tâm thần
05:16
are violent toward other people,
88
291160
2240
có xu hướng bạo lực đến những người khác,
05:19
but of those who die by suicide,
89
294800
3136
nhưng những người chết vì tự sát
05:22
it's estimated that about 75
to maybe more than 90 percent
to maybe more than 90 percent
90
297960
4216
được ước tính chiếm từ 75 đến hơn 90%
05:27
have a diagnosable
mental health condition of some kind.
mental health condition of some kind.
91
302200
3400
có một số tình trạng sức khỏe
tinh thần chẩn đoán được.
tinh thần chẩn đoán được.
05:31
As you all know very well,
92
306680
1256
Như các bạn đều biết,
05:32
our mental health care system
is not equipped to help everyone,
is not equipped to help everyone,
93
307960
2960
hệ thống chăm sóc sức khỏe tinh thần
không thể giúp mọi người
không thể giúp mọi người
05:37
and not everyone with destructive thoughts
94
312000
2496
và không phải bất cứ ai
có suy nghĩ phá hoại
có suy nghĩ phá hoại
05:39
fits the criteria
95
314520
1736
đều phù hợp với tiêu chuẩn
05:41
for a specific diagnosis.
96
316280
2160
cho một chẩn đoán cụ thể.
05:44
Many who have ongoing feelings
97
319200
2016
Nhiều người có cảm giác
05:46
of fear or anger or hopelessness
98
321240
3736
sợ hãi, tức giận hay tuyệt vọng kéo dài
05:50
are never assessed or treated.
99
325000
1880
không bao giờ được đánh giá hay điều trị.
05:52
Too often, they get our attention
only if they reach a behavioral crisis.
only if they reach a behavioral crisis.
100
327640
4640
Họ chỉ thu hút sự chú ý của chúng ta
khi họ có một cuộc khủng hoảng hành vi.
khi họ có một cuộc khủng hoảng hành vi.
05:58
If estimates are correct
101
333400
2056
Nếu ước tính là chính xác
06:00
that about one
to two percent of all suicides
to two percent of all suicides
102
335480
2936
thì một đến hai phần trăm các vụ tự sát
06:03
involves the murder of another person,
103
338440
2080
liên quan đến vụ sát hại
của một người khác,
của một người khác,
06:07
when suicide rates rise,
as they are rising for some populations,
as they are rising for some populations,
104
342080
3920
khi tỉ lệ tự sát tăng cao,
như chúng tăng lên ở một vùng dân số
như chúng tăng lên ở một vùng dân số
06:11
the murder-suicide rates
will rise as well.
will rise as well.
105
346720
2680
thì tỉ lệ tự sát-giết người cũng sẽ tăng.
06:15
I wanted to understand what was going on
in Dylan's mind prior to his death,
in Dylan's mind prior to his death,
106
350520
5496
Tôi muốn biết Dylan nghĩ gì
trước khi nó chết,
trước khi nó chết,
06:21
so I looked for answers
from other survivors of suicide loss.
from other survivors of suicide loss.
107
356040
3720
vì vậy tôi tìm câu trả lời từ những người
sống sót trong những vụ tự sát hụt.
sống sót trong những vụ tự sát hụt.
06:26
I did research and volunteered
to help with fund-raising events,
to help with fund-raising events,
108
361640
4536
Tôi đã nghiên cứu và tình nguyện giúp đỡ
các hoạt động gây quỹ,
các hoạt động gây quỹ,
06:31
and whenever I could,
109
366200
1776
và bất cứ khi nào tôi có thể,
06:33
I talked with those who had
survived their own suicidal crisis
survived their own suicidal crisis
110
368000
4496
tôi đều nói chuyện với những người
sống sót sau những vụ tự sát
sống sót sau những vụ tự sát
06:37
or attempt.
111
372520
1200
hay cố gắng tự sát.
06:39
One of the most helpful
conversations I had
conversations I had
112
374840
2216
Cuộc nói chuyện
hữu ích nhất tôi có
hữu ích nhất tôi có
là với một đồng nghiệp
06:42
was with a coworker
113
377080
1456
vô tình nghe tôi
nói chuyện với người khác
nói chuyện với người khác
06:43
who overheard me talking to someone else
114
378560
1905
trong phòng làm việc của tôi
06:45
in my office cubicle.
115
380489
1200
06:47
She heard me say
that Dylan could not have loved me
that Dylan could not have loved me
116
382760
3416
Bà ấy nghe tôi nói rằng
Dylan có thể không yêu tôi
Dylan có thể không yêu tôi
06:51
if he could do something
as horrible as he did.
as horrible as he did.
117
386200
2760
nếu nó làm điều kinh khủng như thế.
06:55
Later, when she found me alone,
118
390000
1800
Sau đó, khi bà ấy thấy tôi ở một mình
06:57
she apologized for overhearing
that conversation,
that conversation,
119
392760
2456
bà xin lỗi vì đã nghe trộm
cuộc nói chuyện của tôi,
cuộc nói chuyện của tôi,
07:00
but told me that I was wrong.
120
395240
1560
nhưng nói rằng tôi đã sai rồi.
07:02
She said that when she was
a young, single mother
a young, single mother
121
397880
2616
Bà nói rằng khi
là một bà mẹ đơn thân trẻ tuổi
là một bà mẹ đơn thân trẻ tuổi
07:05
with three small children,
122
400520
1440
của ba đứa con thơ,
07:07
she became severely depressed
and was hospitalized to keep her safe.
and was hospitalized to keep her safe.
123
402600
4640
bà rất suy sụp
và phải đến bệnh viện điều trị
và phải đến bệnh viện điều trị
07:13
At the time, she was certain
124
408000
2296
Lúc đó, bà chắc chắn rằng
07:15
that her children
would be better off if she died,
would be better off if she died,
125
410320
3256
con mình sẽ cảm thấy tốt hơn
nếu bà chết,
nếu bà chết,
07:18
so she had made a plan to end her life.
126
413600
2240
vì vậy bà lên kế hoach
kết liễu cuộc đời mình.
kết liễu cuộc đời mình.
07:21
She assured me that a mother's love
was the strongest bond on Earth,
was the strongest bond on Earth,
127
416880
4056
Bà khẳng định với tôi rằng tình yêu của mẹ
là sợi dây mạnh nhất trên Trái đất này
là sợi dây mạnh nhất trên Trái đất này
07:25
and that she loved her children
more than anything in the world,
more than anything in the world,
128
420960
3040
và bà yêu con mình hơn
bất cứ thứ gì trên thế giới này,
bất cứ thứ gì trên thế giới này,
07:29
but because of her illness,
129
424640
2216
nhưng bởi vì căn bệnh của mình,
07:31
she was sure that they
would be better off without her.
would be better off without her.
130
426880
2840
bà chắc chắn rằng chúng sẽ sống
tốt hơn nếu không có bà.
tốt hơn nếu không có bà.
07:36
What she said and what
I've learned from others
I've learned from others
131
431680
2376
Những gì bà nói và
tôi học được từ người khác
tôi học được từ người khác
07:39
is that we do not make
the so-called decision or choice
the so-called decision or choice
132
434080
4736
đó là chúng ta không đưa ra quyết định,
07:43
to die by suicide
133
438840
1576
để tự kết liễu cuộc đời mình
07:45
in the same way
that we choose what car to drive
that we choose what car to drive
134
440440
2856
giống như chọn lái xe nào
07:48
or where to go on a Saturday night.
135
443320
2120
hay đi đâu và tối thứ Bảy.
07:51
When someone is
in an extremely suicidal state,
in an extremely suicidal state,
136
446360
3096
Khi ai đó cực kì muốn tự sát,
07:54
they are in a stage four
medical health emergency.
medical health emergency.
137
449480
4520
tức là họ đang ở trong tình trạng
sức khỏe khẩn cấp mức độ 4.
sức khỏe khẩn cấp mức độ 4.
07:59
Their thinking is impaired and they've
lost access to tools of self-governance.
lost access to tools of self-governance.
138
454680
4480
Suy nghĩ của họ bị suy yếu
và họ mất khả năng bảo vệ bản thân.
và họ mất khả năng bảo vệ bản thân.
08:05
Even though they can
make a plan and act with logic,
make a plan and act with logic,
139
460320
3176
Mặc dù họ có thể lập kế hoạch
và hành động có logic,
và hành động có logic,
08:08
their sense of truth
is distorted by a filter of pain
is distorted by a filter of pain
140
463520
3936
cảm giác đúng đắn bị bóp méo bởi nỗi đau
08:12
through which they
interpret their reality.
interpret their reality.
141
467480
2600
qua cách họ phân tích thực tế.
08:15
Some people can be very good
at hiding this state,
at hiding this state,
142
470880
3656
Một số rất giỏi che giấu cảm giác này,
08:19
and they often have
good reasons for doing that.
good reasons for doing that.
143
474560
2360
và họ thường có lí do
đúng đắn để làm điều đó.
đúng đắn để làm điều đó.
08:23
Many of us have
suicidal thoughts at some point,
suicidal thoughts at some point,
144
478840
3176
Chúng ta đôi khi cũng có suy nghĩ tự sát,
08:27
but persistent,
ongoing thoughts of suicide
ongoing thoughts of suicide
145
482040
3496
nhưng ý nghĩ tự sát kéo dài, kiên định
08:30
and devising a means to die
146
485560
2216
và đặt ra kế hoạch tự sát
08:32
are symptoms of pathology,
147
487800
2336
là triệu chứng của bệnh lý,
08:35
and like many illnesses,
148
490160
1896
và giống như những bệnh khác,
08:37
the condition has to be
recognized and treated
recognized and treated
149
492080
2760
phải phát hiện ra triệu chứng và điều trị
08:40
before a life is lost.
150
495520
1520
trước khi họ chết.
08:43
But my son's death
was not purely a suicide.
was not purely a suicide.
151
498600
2840
Nhưng cái chết của con tôi
không đơn thuần là một vụ tự sát.
không đơn thuần là một vụ tự sát.
08:47
It involved mass murder.
152
502200
1760
Nó liên quan đến vụ giết người lớn.
08:50
I wanted to know how his
suicidal thinking became homicidal.
suicidal thinking became homicidal.
153
505080
5880
Tôi muốn biết suy nghĩ tự sát của nó
dẫn đến hành động như thế nào.
dẫn đến hành động như thế nào.
08:56
But research is sparse
and there are no simple answers.
and there are no simple answers.
154
511920
3160
Nhưng nghiên cứu rải rác và
không có câu trả lời đơn giản.
không có câu trả lời đơn giản.
09:01
Yes, he probably had ongoing depression.
155
516240
2919
Con trai tôi có thể đã
trải qua trầm cảm kéo dài.
trải qua trầm cảm kéo dài.
09:05
He had a personality
that was perfectionistic and self-reliant,
that was perfectionistic and self-reliant,
156
520679
5561
Nó theo chủ nghĩa hoàn hảo
và muốn tự lực cánh sinh,
và muốn tự lực cánh sinh,
09:12
and that made him less likely
to seek help from others.
to seek help from others.
157
527120
3760
vì thế nó ít tìm đến
sự giúp đỡ từ người khác.
sự giúp đỡ từ người khác.
09:16
He had experienced
triggering events at the school
triggering events at the school
158
531880
3456
Nó đã trải qua sự kiện bắn súng ở trường
09:20
that left him feeling
debased and humiliated and mad.
debased and humiliated and mad.
159
535360
5400
khiến nó cảm thấy bị hạ thấp,
bị làm nhục, và tức giận
bị làm nhục, và tức giận
09:27
And he had a complicated friendship
160
542160
3256
Và nó cũng có một tình bạn phức tạp
09:30
with a boy who shared his feelings
of rage and alienation,
of rage and alienation,
161
545440
4336
với một cậu bé cùng chia sẻ cảm giác
tức giận và bị xa lánh như thế
tức giận và bị xa lánh như thế
09:34
and who was seriously disturbed,
162
549800
3096
và cũng là người cực kì bối rối,
09:37
controlling and homicidal.
163
552920
1880
có tính kiểm soát và giết người.
09:41
And on top of this period in his life
164
556280
2856
Và đỉnh điểm của
09:44
of extreme vulnerability and fragility,
165
559160
3160
cảm giác dễ bị tổn thương và mỏng manh,
09:48
Dylan found access to guns
166
563280
2376
Dylan đã dùng súng
09:50
even though we'd never
owned any in our home.
owned any in our home.
167
565680
2160
mặc dù nhà tôi không hề sở hữu chúng.
09:53
It was appallingly easy
for a 17-year-old boy to buy guns,
for a 17-year-old boy to buy guns,
168
568800
5216
Một chàng trai 17 tuổi có thể
cực kì dễ dàng mua súng,
cực kì dễ dàng mua súng,
09:59
both legally and illegally,
without my permission or knowledge.
without my permission or knowledge.
169
574040
4640
một các hợp pháp lẫn bất hợp pháp mà
không có sự cho phép hay biết đến của tôi,
không có sự cho phép hay biết đến của tôi,
10:04
And somehow, 17 years
and many school shootings later,
and many school shootings later,
170
579880
4520
và sau đó gây ra vụ bắn súng tại trường
10:10
it's still appallingly easy.
171
585080
1800
việc đó dễ kinh khủng.
10:14
What Dylan did that day broke my heart,
172
589160
2720
Điều Dylan làm hôm đó
làm tan nát trái tim tôi,
làm tan nát trái tim tôi,
10:18
and as trauma so often does,
173
593240
1856
và giống như mọi nỗi đau,
10:20
it took a toll on my body and on my mind.
174
595120
2960
cơ thể và trí óc tôi
bị tổn thương nặng nề.
bị tổn thương nặng nề.
10:24
Two years after the shootings,
I got breast cancer,
I got breast cancer,
175
599360
2440
Hai năm sau vụ bắn súng,
tôi bị ung thư vú,
tôi bị ung thư vú,
10:28
and two years after that,
I began to have mental health problems.
I began to have mental health problems.
176
603200
3360
và 2 năm sau đó, tôi lại có
vấn đề với sức khỏe tinh thần.
vấn đề với sức khỏe tinh thần.
10:33
On top of the constant, perpetual grief
177
608480
3416
Đỉnh điểm của nỗi đau triền miên đó
10:36
I was terrified that I would run
into a family member
into a family member
178
611920
3576
tôi sợ mình sẽ tình cờ gặp người nhà
10:40
of someone Dylan had killed,
179
615520
2056
của những người Dylan đã giết,
10:42
or be accosted by the press
180
617600
2376
hay bị truyền thông
10:45
or by an angry citizen.
181
620000
1480
và đám đông giận dữ đến gần.
10:47
I was afraid to turn on the news,
182
622920
2576
Tôi sợ xuất hiện trên tin tức,
10:50
afraid to hear myself being called
a terrible parent or a disgusting person.
a terrible parent or a disgusting person.
183
625520
4960
sợ khi bị gọi là một người mẹ kinh khủng
hay một người đáng khinh.
hay một người đáng khinh.
10:58
I started having panic attacks.
184
633320
2040
Tôi bắt đầu sợ hãi.
11:02
The first bout started
four years after the shootings,
four years after the shootings,
185
637240
4176
Nỗi sợ đầu tiên bắt đầu
4 năm sau vụ bắn súng
4 năm sau vụ bắn súng
11:06
when I was getting ready
for the depositions
for the depositions
186
641440
2536
khi tôi đã sẵn sàng cho lời khai
11:09
and would have to meet
the victims' families face to face.
the victims' families face to face.
187
644000
2800
và gặp mặt trực tiếp gia đình nạn nhân.
11:12
The second round started
six years after the shootings,
six years after the shootings,
188
647600
3376
Nỗi sợ thứ 2 bắt đầu
6 năm sau vụ bắn súng,
6 năm sau vụ bắn súng,
11:16
when I was preparing
to speak publicly about murder-suicide
to speak publicly about murder-suicide
189
651000
3456
khi tôi chuẩn bị nói trước công chúng
về giết người - tự sát
về giết người - tự sát
11:19
for the first time at a conference.
190
654480
2000
lần đầu tiên trong một cuộc hội nghị.
11:22
Both episodes lasted several weeks.
191
657520
2400
Cả hai đều kéo dài trong một vài tuần.
11:27
The attacks happened everywhere:
192
662160
2136
Nỗi đau đó xảy ra mọi nơi:
11:29
in the hardware store, in my office,
193
664320
3296
ở trong cửa hàng vũ khí,
trong văn phòng tôi,
trong văn phòng tôi,
11:32
or even while reading a book in bed.
194
667640
2040
hay thậm chí khi
đang đọc sách trên giường.
đang đọc sách trên giường.
11:35
My mind would suddenly lock
into this spinning cycle of terror
into this spinning cycle of terror
195
670600
5056
Tâm trí tôi đột ngột bị mắc kẹt
trong vòng xoáy sợ hãi
trong vòng xoáy sợ hãi
11:40
and no matter how I hard I tried
196
675680
2096
và dù tôi cố gắng thế nào
11:42
to calm myself down
or reason my way out of it,
or reason my way out of it,
197
677800
4056
để bình tâm hay trốn thoát
11:46
I couldn't do it.
198
681880
1280
tôi không thể làm nó.
11:49
It felt as if my brain
was trying to kill me,
was trying to kill me,
199
684440
2560
có cảm giác như não của tôi
đang cố giết mình,
đang cố giết mình,
11:52
and then, being afraid of being afraid
200
687920
2576
và sau đó, lo sợ mình sẽ sợ
11:55
consumed all of my thoughts.
201
690520
1800
phải gặm nhấm những suy nghĩ của mình
11:58
That's when I learned firsthand
202
693200
1896
Đó là khi tôi học được rằng
12:00
what it feels like
to have a malfunctioning mind,
to have a malfunctioning mind,
203
695120
2440
tinh thần bị trục trặc là như thế nào,
12:03
and that's when I truly
became a brain health advocate.
became a brain health advocate.
204
698640
3480
và đó là khi tôi trở thành
một người ủng hộ cho sức khỏe trí óc.
một người ủng hộ cho sức khỏe trí óc.
12:08
With therapy and medication and self-care,
205
703760
2976
Bằng phương pháp điều trị, thuốc thang
và tự chăm sóc,
và tự chăm sóc,
12:11
life eventually returned
206
706760
1816
cuộc sống cuối cùng cũng trở lại
12:13
to whatever could be thought of
as normal under the circumstances.
as normal under the circumstances.
207
708600
3480
với bất cứ thứ gì gọi là
bình thường trong mọi trường hợp.
bình thường trong mọi trường hợp.
12:18
When I looked back
on all that had happened,
on all that had happened,
208
713240
2056
Khi tôi nhìn lại tất cả
những gì đã xảy ra,
những gì đã xảy ra,
12:20
I could see that my son's
spiral into dysfunction
spiral into dysfunction
209
715320
3560
tôi có thể thấy sự rối loạn chức năng
của con trai tôi
của con trai tôi
12:24
probably occurred
over a period of about two years,
over a period of about two years,
210
719680
3496
có thể đã xảy ra suốt hai năm,
12:28
plenty of time to get him help,
211
723200
2160
khoảng thời gian đủ dài để giúp nó,
12:31
if only someone had known
that he needed help
that he needed help
212
726280
3016
giá như có ai đó biết nó cần giúp đỡ
12:34
and known what to do.
213
729320
1320
và biết phải làm gì.
12:40
Every time someone asks me,
214
735680
2576
Mỗi lần mọi người hỏi tôi,
12:43
"How could you not have known?",
215
738280
2456
"Làm sao bà lại không biết?",
12:45
it feels like a punch in the gut.
216
740760
2000
tôi cảm thấy như bị đấm vào bụng.
12:48
It carries accusation
and taps into my feelings of guilt
and taps into my feelings of guilt
217
743840
4536
Nó mang theo sự buộc tội
và cảm giác mắc tội
và cảm giác mắc tội
12:53
that no matter how much therapy I've had
218
748400
2496
mà dù cho có dùng bao nhiêu
phương pháp điều trị
phương pháp điều trị
12:55
I will never fully eradicate.
219
750920
1920
tôi cũng không bao giờ xóa bỏ nó được.
12:58
But here's something I've learned:
220
753880
1620
Nhưng đây là điều tôi đã học được:
13:01
if love were enough
221
756720
1856
nếu đủ yêu thương
13:03
to stop someone who is suicidal
222
758600
2136
để ngăn ai đó muốn tự sát
13:05
from hurting themselves,
223
760760
1440
tránh không làm đau bản thân,
13:08
suicides would hardly ever happen.
224
763000
2200
thì tự vẫn sẽ không bao giờ xảy ra.
13:11
But love is not enough,
225
766320
1800
Nhưng tình yêu không đủ,
13:14
and suicide is prevalent.
226
769240
1760
và tự sát sẽ xảy ra.
13:16
It's the second leading cause of death
227
771680
2816
Đó là nguyên nhân thứ hai dẫn đến cái chết
13:19
for people age 10 to 34,
228
774520
2200
cho những người từ 10 đến 34 tuổi,
13:22
and 15 percent of American youth
229
777640
2656
và 15% thanh niên Mỹ
13:25
report having made a suicide plan
230
780320
2736
được thống kê có ý định tự sát
13:28
in the last year.
231
783080
1200
trong năm qua.
13:31
I've learned that no matter
how much we want to believe we can,
how much we want to believe we can,
232
786160
4120
Tôi biết rằng dù chúng ta muốn tin
bản thân có thể như thế nào,
bản thân có thể như thế nào,
13:36
we cannot know or control
233
791000
2816
chúng ta cũng không thể biết và kiểm soát
13:38
everything our loved ones think and feel,
234
793840
1960
điều người chúng ta yêu nghĩ và cảm nhận
13:41
and the stubborn belief
that we are somehow different,
that we are somehow different,
235
796760
3120
và niềm tin cứng ngắc
rằng chúng ta khác nhau,
rằng chúng ta khác nhau,
rằng người chúng ta yêu sẽ không bao giờ
nghĩ đến việc làm tổn thương bản thân
nghĩ đến việc làm tổn thương bản thân
13:45
that someone we love
would never think of hurting themselves
would never think of hurting themselves
236
800560
3416
13:49
or someone else,
237
804000
1200
hay người khác,
13:51
can cause us to miss
238
806080
2016
có thể khiến chúng ta bỏ lỡ
13:53
what's hidden in plain sight.
239
808120
1800
điều giấu sau cái nhìn giản đơn.
13:56
And if worst case scenarios
do come to pass,
do come to pass,
240
811840
3440
Và nếu cảnh tượng kinh khủng nhất xảy ra
14:01
we'll have to learn
to forgive ourselves for not knowing
to forgive ourselves for not knowing
241
816520
3896
chúng ta sẽ phải học cách tha thứ
cho bản thân vì không biết
cho bản thân vì không biết
14:05
or for not asking the right questions
242
820440
2696
hay không hỏi đúng câu hỏi
14:08
or not finding the right treatment.
243
823160
2720
hay không tìm ra
đúng phương pháp điều trị.
đúng phương pháp điều trị.
14:12
We should always assume
244
827240
1256
Chúng ta nên nghĩ rằng
14:13
that someone we love may be suffering,
245
828520
2640
người chúng ta yêu thương có thể
đang trải qua nỗi đau
đang trải qua nỗi đau
14:16
regardless of what they say
246
831880
2616
bất chấp họ nói gì
14:19
or how they act.
247
834520
1240
hay cư xử như thế nào.
14:21
We should listen with our whole being,
248
836720
2120
Chúng ta nên lắng nghe bằng cả con người
14:24
without judgments,
249
839800
1200
mà không đánh giá,
14:26
and without offering solutions.
250
841680
2120
và không đưa ra giải pháp.
14:32
I know that I will live with this tragedy,
251
847360
3216
Tôi biết mình sẽ sống với bi kịch này,
14:35
with these multiple tragedies,
252
850600
1936
với tấn bi kịch này,
14:37
for the rest of my life.
253
852560
1560
suốt phần đời còn lại.
14:40
I know that in the minds of many,
254
855320
2000
Tôi biết rằng trong tâm trí nhiều người,
14:46
what I lost can't compare
to what the other families lost.
to what the other families lost.
255
861080
3760
những gì tôi mất không thể so sánh được
với những mất mát của các gia đình khác.
với những mất mát của các gia đình khác.
14:51
I know my struggle
doesn't make theirs any easier.
doesn't make theirs any easier.
256
866240
2600
Tôi biết sự chiến đấu của tôi không khiến
sự mất mát của họ nhẹ nhàng hơn.
sự mất mát của họ nhẹ nhàng hơn.
14:56
I know there are even some who think
I don't have the right to any pain,
I don't have the right to any pain,
257
871000
5376
Tôi biết có người nghĩ tôi
không có quyền để đau đớn,
không có quyền để đau đớn,
15:01
but only to a life of permanent penance.
258
876400
2840
mà phải hối lỗi suốt cuộc đời.
15:06
In the end what I know comes down to this:
259
881800
2680
Cuối cùng những gì tôi biết là:
15:10
the tragic fact is that even
the most vigilant and responsible of us
the most vigilant and responsible of us
260
885320
6176
thực tế bi thảm là ngay cả khi
chúng ta thận trọng hay trách nhiệm nhất
chúng ta thận trọng hay trách nhiệm nhất
15:16
may not be able to help,
261
891520
1920
cũng không giúp ích được,
15:19
but for love's sake,
262
894840
2176
nhưng vì yêu thương,
15:22
we must never stop trying
263
897040
2176
chúng ta sẽ không bao giờ ngừng cố gắng
15:24
to know the unknowable.
264
899240
1480
để biết điều không thể biết.
15:26
Thank you.
265
901560
1216
Cảm ơn.
15:27
(Applause)
266
902800
2160
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Sue Klebold - ActivistSue Klebold has become a passionate agent working to advance mental health awareness and intervention.
Why you should listen
Sue Klebold is the mother of Dylan Klebold, one of the two shooters at Columbine High School in 1999. Since the massacre, Sue has spent years excavating every detail of her family life, and trying to understand what she could have done to prevent it. In 2016, after years of evading public scrutiny, Klebold published A Mother's Reckoning: Living In the Aftermath of Tragedy, a powerful memoir in which she explores the crucial intersection between mental health and violence. As a passionate advocate for brain health awareness and intervention, she is donating any profits from the book to mental health charities, research and suicide prevention, hoping for solutions that will help parents and professionals spot and thwart signs of trouble.
Sue Klebold | Speaker | TED.com