TED2004
Matthieu Ricard: The habits of happiness
म्याथ्यु रि'का: सुखको स्वभाव
Filmed:
Readability: 3.8
9,314,836 views
सुख भनेको के हो ? हामी सबैले यसलाई कसरी फेला पार्ने हो ? बौद्धभिक्षु बन्न पुगेका जीववैज्ञानिक म्याथ्यु रि’का भन्छन् हामीले परोपकारमा लाग्न, अगाध धीरता अनि असीम आनन्द पाउन चित्तलाई त्यसै अनुरूप विस्तारै प्रशिक्षित गर्दै डोर्याउँदै लान सकिन्छ ।
Matthieu Ricard - Monk, author, photographer
Sometimes called the "happiest man in the world," Matthieu Ricard is a Buddhist monk, author and photographer. Full bio
Sometimes called the "happiest man in the world," Matthieu Ricard is a Buddhist monk, author and photographer. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, I guess it is a result of globalization that you can find
0
0
5000
अँ, त, यसलाई विश्वव्यापीकरणको कमाल नै
मान्नुपर्छ कि,
मान्नुपर्छ कि,
सगरमाथाको शिखरमा
कोकाकोलाको टिन फेला पर्छ
कोकाकोलाको टिन फेला पर्छ
00:17
Coca-Cola tins on top of Everest and a Buddhist monk in Monterey.
1
5000
5000
अनि मन्टेर्ये (न्युयोर्क)मा बौध्दभिक्षु
00:22
(Laughter)
2
10000
3000
(हाँसोको लहर)
अनि म दुई दिन अघि मात्र हिमालयको
फेदीबाट अाइपुगेको
फेदीबाट अाइपुगेको
00:25
And so I just came, two days ago, from the Himalayas to your kind invitation.
3
13000
6000
तपाईको न्यानो निमन्त्रणामा
00:31
So I would like to invite you, also, for a while, to the Himalayas themselves.
4
19000
4000
तपाईहरूलाई हिमालयतिरै स्वागत गर्न
चाहन्छु एकैछिनलाई भए पनि
चाहन्छु एकैछिनलाई भए पनि
00:37
And to show the place where meditators, like me,
5
25000
6000
जहाँ ध्यानगरेर बस्ने मान्छेहरू र मजस्ता
00:43
who began with being a molecular biologist in Pasteur Institute,
6
31000
4000
पाश्चर अध्ययन संस्थामा सूक्ष्मअणु
जीववैज्ञानिक भएका मान्छेहरू प्रवेश गर्छन्
जीववैज्ञानिक भएका मान्छेहरू प्रवेश गर्छन्
00:47
and found their way to the mountains.
7
35000
4000
र पहाडतिर आफ्नो गन्तव्य फेला पार्छन्
यहाँ त्यस्ता दृश्यहरू छन् जहाँ पुग्न र
चित्र लिन पाएकोमा आफू भाग्यमानी सम्झन्छु
चित्र लिन पाएकोमा आफू भाग्यमानी सम्झन्छु
00:52
So these are a few images I was lucky to take and be there.
8
40000
5000
00:58
There's the Mount Kailash in Eastern Tibet -- wonderful setting.
9
46000
6000
कैलाश पर्वत, पूर्वी तिब्बतको अद्भूत दृश्य
01:04
This is from Marlboro country.
10
52000
2000
यो मार्लोबोरोको देश भैहाल्यो
01:06
(Laughter)
11
54000
5000
(हाँसोको लहर)
01:11
This is a turquoise lake.
12
59000
2000
यो चाहीँ नीलाभमणिको ताल
01:13
A meditator.
13
61000
2000
ध्यानमा आसन जमाएको
पूर्वी तिब्बतको कुनै ठाउँ, वर्षभरिको
सबैभन्दा गर्मी दिन, अगस्ट १ मा
सबैभन्दा गर्मी दिन, अगस्ट १ मा
01:16
This is the hottest day of the year somewhere in Eastern Tibet, on August 1.
14
64000
5000
01:21
And the night before, we camped, and my Tibetan friends said,
15
69000
5000
रात हुनु अघि डेरा जमाउने तरखरमा
तिब्बती मित्रले भने– हामी
तिब्बती मित्रले भने– हामी
01:26
"We are going to sleep outside." And I said, "Why? We have enough space in the tent."
16
74000
4000
“आज राती खुला आकाशमुनि सुत्नेछौं"
“किन? पालमुनि प्रशस्तै ठाउँ छ त’ मैले भनें
01:30
They said, "Yes, but it's summertime."
17
78000
2000
“यो गृष्मऋतु हो’ उनले भने
01:32
(Laughter)
18
80000
4000
(हाँसोको लहर)
01:37
So now, we are going to speak of happiness.
19
85000
3000
अँ, हामी सुखको बारेमा कुरा गर्न लागेका हौ
01:40
As a Frenchman, I must say that there are a lot of French intellectuals
20
88000
4000
फ्रान्सेली भएको नाताले
मैले यो भन्नैपर्ने हुन्छ
मैले यो भन्नैपर्ने हुन्छ
धेरै नै फ्रान्सेली बुध्दिजीवीहरू
01:44
that think happiness is not at all interesting.
21
92000
4000
सुख भन्ने कुरोलाई
कुनै रुचिको विषय मान्दैनन्
कुनै रुचिको विषय मान्दैनन्
(हाँसोको लहर)
01:48
(Laughter)
22
96000
1000
01:49
I just wrote an essay on happiness, and there was a controversy.
23
97000
3000
मैले भर्खरै मात्र सुखको बारेमा लेख लेखेको,
ठूलो विवाद खडा भयो
ठूलो विवाद खडा भयो
01:52
And someone wrote an article saying, "Don't impose on us the dirty work of happiness."
24
100000
5000
कसैले लेख लेखेरै भने -
“सुखजस्तो फोहोरी शब्द
हामीमाथि नथोपर्नुहोला”
हामीमाथि नथोपर्नुहोला”
01:57
(Laughter)
25
105000
2000
(हाँसोको लहर)
01:59
"We don't care about being happy. We need to live with passion.
26
107000
4000
सुखसँग हामीलाई मतलव छैन,
हामीलाई अभिलाषामा नै जिउनु छ
हामीलाई अभिलाषामा नै जिउनु छ
02:03
We like the ups and downs of life.
27
111000
3000
हामीलाई जीवनमा उतारचढाव नै प्यारो,
जीवनमा आउने दुःख नै प्यारो छ किनकि
जब एकछिन यो कम हुन्छ अनि गजब हुन्छ
जब एकछिन यो कम हुन्छ अनि गजब हुन्छ
02:06
We like our suffering because it's so good when it ceases for a while."
28
114000
3000
02:09
(Laughter)
29
117000
4000
(हाँसोको लहर)
02:13
This is what I see from the balcony of my hermitage in the Himalayas.
30
121000
5000
हिमालयमा रहेको मेरो कुटीको
बार्दलीबाट देखिने यो दृश्य
बार्दलीबाट देखिने यो दृश्य
02:18
It's about two meters by three, and you are all welcome any time.
31
126000
3000
त्यहाँबाट दुईमीटरभन्दा टाढा छैन
यहाँहरू सबैलाई जुनसुकै वेला पनि स्वागत छ
यहाँहरू सबैलाई जुनसुकै वेला पनि स्वागत छ
02:21
(Laughter)
32
129000
2000
(हाँसोको लहर)
02:23
Now, let's come to happiness or well-being.
33
131000
6000
अव हामी खुशी अथवा सर्वकल्याणतिर लागौं
सर्वप्रथम त
फ्रान्सेली विद्वानहरूले जे भने पनि,
फ्रान्सेली विद्वानहरूले जे भने पनि,
02:29
And first of all, you know, despite what the French intellectuals say,
34
137000
4000
02:33
it seems that no one wakes up in the morning thinking,
35
141000
3000
थाहै छ, एकाविहानै कोही पनि आज दिनभर
02:36
"May I suffer the whole day?"
36
144000
2000
खुबै दुख पाइयोस् भन्दै उठ्ला र?
02:38
(Laughter)
37
146000
1000
(हाँसोको लहर)
02:39
Which means that somehow -- consciously or not,
38
147000
5000
यसको मतलव चेतनामा वा अचेतनमा
02:44
directly or indirectly, in the short or the long term,
39
152000
4000
प्रत्यक्ष वा परोक्ष, लामो वा छोटो समयमा
02:48
whatever we do, whatever we hope, whatever we dream --
40
156000
4000
हामीले जे गरे पनि, जस्तो आश गरे पनि
र जस्तो सपना देखे पनि
र जस्तो सपना देखे पनि
02:52
somehow, is related to a deep, profound desire for well-being or happiness.
41
160000
8000
प्रकारान्तरले सुख अथवा सर्वकल्याणकै
अथाह एवं गहीरो चाहना नै हो
अथाह एवं गहीरो चाहना नै हो
पास्कल भन्थे -
आफैं झुण्डिन लागेको व्यक्ति पनि
आफैं झुण्डिन लागेको व्यक्ति पनि
03:00
As Pascal said, even the one who hangs himself,
42
168000
4000
अन्ततः दुःखबाट मुक्ति पाउने
उपायमा लागेर नै हो ।
उपायमा लागेर नै हो ।
03:04
somehow, is looking for cessation of suffering -- he finds no other way.
43
172000
7000
उसले यो बाहेक अरू उपाय नै देखेन”
03:11
But then, if you look in the literature, East and West,
44
179000
3000
हामीले पूर्व र पश्चिमका साहित्य
हेर्ने हो भने पनि
हेर्ने हो भने पनि
03:14
you can find incredible diversity of definition of happiness.
45
182000
5000
हामी सुखको परिभाषामा आश्चर्यजनक
विविधता पाउँछौं
विविधता पाउँछौं
03:19
Some people say, I only believed in remembering the past,
46
187000
5000
क्वै भन्छन्
वितेका पुराना कुरा सम्झनु नै सुख हो
वितेका पुराना कुरा सम्झनु नै सुख हो
03:24
imagining the future, never the present.
47
192000
2000
भविष्यको कल्पनामा,
वर्तमानमा त हुँदै हैन
वर्तमानमा त हुँदै हैन
03:26
Some people say happiness is right now;
48
194000
3000
कोही भन्लान् वर्तमान समयमा नै सुख छ
03:29
it's the quality of the freshness of the present moment.
49
197000
4000
वर्तमान समय मिठासको पार नै हो त !
03:33
And that led to Henri Bergson, the French philosopher, to say,
50
201000
4000
हुँदाहुँदै फ्रान्सका दार्शनिक
हेनरी बर्गसनले भने
हेनरी बर्गसनले भने
03:37
"All the great thinkers of humanity have left happiness in the vague
51
205000
4000
“संसारका ठूला मानवतावादी चिन्तकले
सुखलाई अस्पष्टै बनाएर छाडे
सुखलाई अस्पष्टै बनाएर छाडे
03:41
so that they could define -- each of them could define their own terms."
52
209000
4000
किनभने हरेकले आ–आफ्नै परिभाषा दिन्छन्
03:46
Well, that would be fine if it was just a secondary preoccupation in life.
53
214000
5000
अनि, जीवनमा यो दोस्रो नम्बरमा पर्ने
चासोको विषय भए त ठिकै थियो
चासोको विषय भए त ठिकै थियो
यदि यो पक्कापक्की नै
गर्नुपर्ने विषय बन्दैछ भने
गर्नुपर्ने विषय बन्दैछ भने
03:52
But now, if it is something that is going to determine
54
220000
3000
हाम्रो जीवनको हरेक क्षणको उत्कृष्ट स्वरूप
03:55
the quality of every instant of our life,
55
223000
3000
यसको स्पष्ट अवधारणा के हो
त्यो जान्नु नै राम्रो हुन्छ
त्यो जान्नु नै राम्रो हुन्छ
03:58
then we better know what it is, have some clearer idea.
56
226000
5000
अनि संभवतः,
धेरै समयसम्म हामी यो कुरो जान्दैनौं
धेरै समयसम्म हामी यो कुरो जान्दैनौं
04:03
And probably, the fact that we don't know that is why, so often,
57
231000
5000
04:08
although we seek happiness, it seems we turn our back to it.
58
236000
3000
लाग्छ, सुखको खोजीमा छौं,
तर उल्टोतिर दौडिरहेछौं
तर उल्टोतिर दौडिरहेछौं
04:11
Although we want to avoid suffering, it seems we are running somewhat towards it.
59
239000
5000
दुःखसँग छुटकारा चाहन्छौं,
लाग्छ, हरबखत यसैको पछि कुदिरहेका छौं
04:16
And that can also come from some kind of confusions.
60
244000
4000
अनि एकदिन एक प्रकारको अनिश्चयमा पुग्छौं
04:20
One of the most common ones is happiness and pleasure.
61
248000
4000
सबैलाई चाहिएको एउटै मात्र कुरो
सुख र आनन्द हो
सुख र आनन्द हो
तर यी दुइको स्वभाव हेर्ने हो भने
04:24
But, if you look at the characteristics of those two,
62
252000
3000
04:27
pleasure is contingent upon time, upon its object, upon the place.
63
255000
8000
आनन्द भनेको समय अनि वस्तुमा
निर्भर रहने कुरा हो
निर्भर रहने कुरा हो
ठाउँ विशेषमा
04:35
It is something that -- changes of nature.
64
263000
4000
एक प्रकारको स्वभावमा परिवर्तन
04:40
Beautiful chocolate cake: first serving is delicious,
65
268000
4000
सुन्दर चकलेटी केक :
पहिलो गाँस साह्रै नै स्वादिष्ट
पहिलो गाँस साह्रै नै स्वादिष्ट
दोस्रो त्यति होइन,
अनि पछिपछिको त निल्नै गाह्रो ।
अनि पछिपछिको त निल्नै गाह्रो ।
04:44
second one not so much, then we feel disgust.
66
272000
3000
(हाँसोको लहर)
04:47
(Laughter)
67
275000
2000
04:49
That's the nature of things. We get tired.
68
277000
4000
वस्तुको स्वभावै त्यस्तो हो
हामी त्यसै वाक्क हुन्छौं
04:53
I used to be a fan of Bach. I used to play it on the guitar, you know.
69
281000
4000
म बाख संगीतको भक्तनै थिएँ
थाहै छ यसलाई म गितारमा आफैं बजाउँथैं
04:57
I can hear it two, three, five times.
70
285000
2000
दुइ, तीन वा पाँचपटकसम्म सुन्थें ।
04:59
If I had to hear it 24 hours, non-stop, it might be very tiring.
71
287000
5000
चौवीसै घन्टा सुने
वाक्क लाग्थ्यो होला
वाक्क लाग्थ्यो होला
05:04
If you are feeling very cold, you come near a fire, it's so wonderful.
72
292000
5000
साह्रै जाडो भएको वेला आगोको
नजीकै पुग्न पाए कति रमाइलो
नजीकै पुग्न पाए कति रमाइलो
एकै छिन तापेपछि अलि पछि हटिन्छ
05:09
Then, after some moments, you just go a little back, and then it starts burning.
73
297000
3000
त्यस पछि त पोल्न नै थाल्छ
यो उपयोगिता अनुभव गरेकै हो
05:13
It sort of uses itself as you experience it.
74
301000
4000
05:19
And also, again, it can -- also, it's something that you --
75
307000
4000
फेरि कुरो के भने नि !
हामी आफैंले अनुभव गरेको हो
हामी आफैंले अनुभव गरेको हो
05:23
it is not something that is radiating outside.
76
311000
2000
बाहिरबाट कसैले हेरेर बताइदिएको होइन
05:25
Like, you can feel intense pleasure
77
313000
2000
कि तपाईं चरम आनन्द मानिरहनुभएको छ,
05:27
and some others around you can be suffering a lot.
78
315000
5000
तपाई वरिपरिका अरू
अत्यन्त दुःख मानिरहेका छन्
अत्यन्त दुःख मानिरहेका छन्
05:32
Now, what, then, will be happiness?
79
320000
3000
अनि त्यसको पछि के होला त ?
05:35
And happiness, of course, is such a vague word, so let's say well-being.
80
323000
5000
सुख, यो शब्द अलि विस्तृत छ,
एकछिन आनन्दको वारेमा कुरा गरौं
एकछिन आनन्दको वारेमा कुरा गरौं
मेरो विचारमा, बौद्ध दृष्टिमा
सबभन्दा राम्रो परिभाषा,
सबभन्दा राम्रो परिभाषा,
05:42
And so, I think the best definition, according to the Buddhist view,
81
330000
4000
सुख भनेको सांसारिक भोगविलासबाट
पाइने सन्तुष्टि मात्र होइन
पाइने सन्तुष्टि मात्र होइन
05:46
is that well-being is not just a mere pleasurable sensation.
82
334000
7000
05:53
It is a deep sense of serenity and fulfillment,
83
341000
5000
यो त धीरता र पूर्णताको गहीरो आभाष हो
05:58
a state that actually pervades and underlies all emotional states,
84
346000
11000
वास्तवमा नै सर्वत्र व्याप्त अवस्था
सबै भावनात्मक अवस्थालाई
रेखाङ्कित गर्न सक्ने
रेखाङ्कित गर्न सक्ने
06:09
and all the joys and sorrows that can come one's way.
85
357000
4000
आफ्नो मार्गमा आउने सबै सुख र दुःख
06:13
For you, that might be surprising.
86
361000
2000
कसैको लागि यो अप्रत्यासित पनि हुनसक्छ
06:15
Can we have this kind of well-being while being sad? In a way, why not?
87
363000
6000
आफैंलाई दिक्दार लाग्दा आनन्दी
भावना आउछहोला त
भावना आउछहोला त
एक प्रकारले भन्दा, किन नहुनु?
06:21
Because we are speaking of a different level.
88
369000
3000
किनकि हामी विभिन्न तहबाट बोलिरहेछौं।
06:27
Look at the waves coming here to shore.
89
375000
4000
किनारतिर आइरहेका लहरहरूमा दृष्टि दिऊँ त !
लहरको तल पीँधमा हुनुहुन्छ भने
तपाईं ठोकिनुहुन्छ
तपाईं ठोकिनुहुन्छ
06:31
When you are at the bottom of the wave, you hit the bottom.
90
379000
4000
ठोस चट्टानमा तपाई ठोकिनुहुन्छ
06:35
You hit the solid rock.
91
383000
2000
तपाईं सतहमा तैरिरहेको हुनुहुन्छ भने
06:37
When you are surfing on the top, you are all elated.
92
385000
2000
06:39
So you go from elation to depression -- there's no depth.
93
387000
3000
प्रफुल्ल हुँदाहुँदै उदास
भैसक्नुहुनेछ गहिराइको अभावले
भैसक्नुहुनेछ गहिराइको अभावले
यदि तपाईले विशाल समुद्रलाई हेर्ने हो भने
06:44
Now, if you look at the high sea, there might be beautiful, calm ocean, like a mirror.
94
392000
6000
ऐनाजस्तै शान्त,
सुन्दर सागर देख्न सक्नुहुनेछ
सुन्दर सागर देख्न सक्नुहुनेछ
06:50
There might be storms, but the depth of the ocean is still there, unchanged.
95
398000
7000
त्यहाँ आँधीबेह्री आउन सक्छ
तर समुद्रको गहिराइ शान्त छ, हलचलबिनाको
06:58
So now, how is that?
96
406000
2000
उसोभए, यो कस्तो छ त ?
07:00
It can only be a state of being, not just a fleeting emotion, sensation.
97
408000
5000
यो क्षणभङ्गूर भावना वा
संवेदनारहित यथास्थितिको अवस्था हुनेछ
संवेदनारहित यथास्थितिको अवस्था हुनेछ
अनि हर्ष – यो त खुशीको झर्ना हुनेछ
07:05
Even joy -- that can be the spring of happiness.
98
413000
4000
तर यहाँ अपवित्र खुशी पनि हुनसक्छ,
तपाइलाई कसैको दुःखमा रमाइलो लाग्नसक्छ
तपाइलाई कसैको दुःखमा रमाइलो लाग्नसक्छ
07:09
But there's also wicked joy, you can rejoice in someone's suffering.
99
417000
4000
07:13
So how do we proceed in our quest for happiness? Very often, we look outside.
100
421000
8000
उसो भए हामी खुशीको खोजीमा
कसरी बाटो लाग्ने त?
कसरी बाटो लाग्ने त?
धेरैजसो हामी बाहिरी संसारलाई हेर्दछौं
07:21
We think that if we could gather this and that, all the conditions,
101
429000
5000
यो त्यो ऊ सबै संग्रह गर्न पाए हुन्थ्यो
भन्ने इच्छा गर्दछौं
भन्ने इच्छा गर्दछौं
हामी यसो पनि भन्ने गर्छौं –
“हरेकलाई सुखी हुनको लागि
“हरेकलाई सुखी हुनको लागि
07:26
something that we say, "Everything to be happy --
102
434000
3000
07:29
to have everything to be happy."
103
437000
3000
हरेक कुरा सुखले भरिएको पनि त हुनुपर्छ ।”
हो यही वाक्यले नै बर्बाद पार्छ,
सुखको विनास
सुखको विनास
07:32
That very sentence already reveals the doom of destruction of happiness.
104
440000
4000
सबै कुरा पुग्नु ?
07:36
To have everything. If we miss something, it collapses.
105
444000
5000
केही कुरा भुल्यौं भने पनि
ग्वार्ल्याम्मै ढल्छ
ग्वार्ल्याम्मै ढल्छ
अनि आफूले भनेजस्तो नभएमा,
यसलाई ठीक पार्न बाहिरतिर खूव लाग्छौं
यसलाई ठीक पार्न बाहिरतिर खूव लाग्छौं
07:41
And also, when things go wrong, we try to fix the outside so much,
106
449000
4000
बाहिरी संसारमा हाम्रो पकड एकदमै सीमित छ
07:45
but our control of the outer world is limited, temporary, and often, illusory.
107
453000
9000
क्षणिक अनि धेरैजसो अवास्तविक पनि
07:54
So now, look at inner conditions. Aren't they stronger?
108
462000
4000
त्यसकारणले भित्री अवस्थालाई हेरौं
तिनीहरू अचम्मलाग्दा छैनन् र?
07:58
Isn't it the mind that translates the outer condition into happiness and suffering?
109
466000
6000
मनले नै व्याख्या गर्ने होइन र
बाहिरका परिस्थिति
दुःख दिने र सुख दिने छन् भनेर
दुःख दिने र सुख दिने छन् भनेर
08:04
And isn't that stronger?
110
472000
2000
अनि यो अचम्म भएन त ?
08:06
We know, by experience, that we can be what we call "a little paradise,"
111
474000
5000
हामी अनुभव गरेर नै भन्न सक्छौं
यो ‘सानो स्वर्ग नै’ हुनेछ भनेर
08:11
and yet, be completely unhappy within.
112
479000
4000
भित्री मनले पूरै दुःखी भए पनि ।
08:16
The Dalai Lama was once in Portugal,
113
484000
3000
दलाइ लामा कुनै बखत पोर्चुगलमा हुनुहुन्थ्यो
त्यो समयमा जताततै धमाधम
निर्माणको काम हुँदै थियो
निर्माणको काम हुँदै थियो
08:19
and there was a lot of construction going on everywhere.
114
487000
2000
08:21
So one evening, he said, "Look, you are doing all these things,
115
489000
3000
एक साँझ उहाँले भन्नुभयो
हेर तिमीहरू जताततै नयाँ घर बनाउँदै छौ
हेर तिमीहरू जताततै नयाँ घर बनाउँदै छौ
08:24
but isn't it nice, also, to build something within?"
116
492000
3000
आफूभित्रै पनि केही बनाउन सके
राम्रो हुने थिएन होला र?
राम्रो हुने थिएन होला र?
08:27
And he said, "Unless that -- even you get high-tech flat
117
495000
5000
यसको अभावमा तिम्रो अत्याधुनिक कोठा छ
08:32
on the 100th floor of a super-modern and comfortable building,
118
500000
5000
सुपर मडर्न आरामदायी घरको १०० औं तलामा
08:37
if you are deeply unhappy within,
119
505000
2000
तर त्यसभित्र तिमी सुखी छैनौ भने,
08:39
all you are going to look for is a window from which to jump."
120
507000
3000
तिमी हामफाल्नको लागि झ्याल मात्र
खोज्न लागेका हुनेछौ
खोज्न लागेका हुनेछौ
08:44
So now, at the opposite,
121
512000
2000
यसको विपरीत हामीले
08:46
we know a lot of people who, in very difficult circumstances,
122
514000
4000
कठिन परिस्थितिमा रहेका
मानिसहरू देखेका छौं
मानिसहरू देखेका छौं
08:50
manage to keep serenity, inner strength, inner freedom, confidence.
123
518000
6000
शान्ति, आन्तरिक शक्ति, बल र
आत्मविश्वाससँग बसेका छन्
आत्मविश्वाससँग बसेका छन्
08:57
So now, if the inner conditions are stronger --
124
525000
2000
यदि आन्तरिक स्थिति बलियो छ भने
08:59
of course, the outer conditions do influence,
125
527000
3000
हो, बाहिरी परिस्थितिले पनि
प्रभाव त पार्छ नै
प्रभाव त पार्छ नै
ठूलो कुरा त दीर्घ जीवन, सुस्वास्थ्य
09:02
and it's wonderful to live longer, healthier,
126
530000
4000
सूचना र सञ्चारको प्रवाह, शिक्षा
09:06
to have access to information, education, to be able to travel,
127
534000
3000
यात्रा गर्न सक्ने सामर्थ्य, स्वतन्त्रता
09:09
to have freedom. It's highly desirable.
128
537000
5000
यिनीहरू ठूला आकांक्षाहरू हुन्
तर यति नै पर्याप्त भने होइनन्
09:14
However, this is not enough. Those are just auxiliary, help conditions.
129
542000
6000
यिनीहरू त सहायक परिस्थिति मात्र हुन्
09:20
The experience that translates everything is within the mind.
130
548000
5000
हरेक घटनालाई एकअर्कामा रूपान्तर
गर्ने त मन नै हो
गर्ने त मन नै हो
अनि हामीले आफैंलाई सुखको अवस्थालाई
09:25
So then, when we ask oneself how to nurture the condition for happiness,
131
553000
6000
कसरी बढाउँदै लाने भनेर सोध्दा
आन्तरिक अवस्था, सुखलाई
कमजोर पार्दै कसले लगिरहेको छ
कमजोर पार्दै कसले लगिरहेको छ
09:31
the inner conditions, and which are those which will undermine happiness.
132
559000
5000
भन्ने बुझ्न अनुभवको ज्यादै
आवश्यकता पर्दछ ।
आवश्यकता पर्दछ ।
09:37
So then, this just needs to have some experience.
133
565000
3000
09:40
We have to know from ourselves, there are certain states of mind
134
568000
3000
हामी आफैले चित्तको खास खास
अवस्था छ भन्ने बुझ्नु जरूरी छ ।
अवस्था छ भन्ने बुझ्नु जरूरी छ ।
09:43
that are conducive to this flourishing, to this well-being,
135
571000
3000
आनन्दको बाटोमा क्रमशः लाग्न अनुकूल छ
09:46
what the Greeks called eudaimonia, flourishing.
136
574000
5000
यसलाई ग्रीकहरूले फल्दोफुल्दो ‘सुख’
eudaimonia भने
eudaimonia भने
यस्तो खाले आनन्दको प्रतिकूल
व्यक्तिहरू पनि छन्
व्यक्तिहरू पनि छन्
09:51
There are some which are adverse to this well-being.
137
579000
4000
हामीले आफ्नै अनुभवले हेर्ने हो भने पनि
09:56
And so, if we look from our own experience,
138
584000
3000
09:59
anger, hatred, jealousy, arrogance, obsessive desire, strong grasping,
139
587000
9000
क्रोध, घृणा, ईर्ष्या, अज्ञानता,
अत्यधिक आशक्ति,
अत्यधिक आशक्ति,
लोभको कुण्ड, हामीले जतिसुकै अनुभव गरे पनि
10:08
they don't leave us in such a good state after we have experienced it.
140
596000
5000
यिनीहरू भने सजिलै छाड्नेवाला छैनन्
यिनीहरू अरूको सुखको लागि हानिकारक नै छन्
10:13
And also, they are detrimental to others' happiness.
141
601000
3000
10:17
So we may consider that the more those are invading our mind,
142
605000
4000
यिनीहरूले हाम्रो चित्तमा जतिजति
आक्रमण गर्दै जान्छन्
आक्रमण गर्दै जान्छन्
10:21
and, like a chain reaction, the more we feel miserable, we feel tormented.
143
609000
5000
शृंखलाबद्धरूपमा
त्यति नै हामी आफूलाई उत्पीडित
र निरीह पाउँछौं ।
र निरीह पाउँछौं ।
10:27
At the opposite, everyone knows deep within that an act of selfless generosity,
144
615000
6000
यसको विपरीत, जोसुकै आफ्नो भित्र
गहीरोसँग नियाल्न सक्छ
गहीरोसँग नियाल्न सक्छ
स्वार्थरहित उदारतापूर्वकको काम
10:33
if from the distance, without anyone knowing anything about it,
145
621000
5000
टाढैबाट भए पनि कसैले कसैलाई
नचिनिकन नै पनि
नचिनिकन नै पनि
बालकको जिन्दगी बचाउन,
कसैलाई सुखी पार्न हामी सक्छौँ
कसैलाई सुखी पार्न हामी सक्छौँ
10:38
we could save a child's life, make someone happy.
146
626000
4000
हामीलाई कुनै सम्मान पनि चाहिएन
न त कुनै अभिनन्दन नै
न त कुनै अभिनन्दन नै
10:42
We don't need the recognition. We don't need any gratitude.
147
630000
3000
10:45
Just the mere fact of doing that fills such a sense of adequation with our deep nature.
148
633000
8000
यसले हाम्रो केही गर्ने भित्री स्वभावको
निकटतातिर लैजान्छ र हामी हरबखत
यस्तै अवस्थामा रहिरहन खोज्छौं
10:53
And we would like to be like that all the time.
149
641000
3000
10:56
So is that possible, to change our way of being, to transform one's mind?
150
644000
6000
के यो सम्भव छ ?
हाम्रो आचरण परिवर्तन गर्न
हाम्रो चित्तलाई रूपान्तरण गर्न
हाम्रो चित्तलाई रूपान्तरण गर्न
11:02
Aren't those negative emotions, or destructive emotions,
151
650000
4000
ती नकारात्मक शक्ति अनि
विनासकारी मनोविकार
विनासकारी मनोविकार
11:06
inherent to the nature of mind?
152
654000
3000
चित्तको स्वभावसँगै टाँसिएका हैनन् र?
11:09
Is change possible in our emotions, in our traits, in our moods?
153
657000
6000
हाम्रो आवेग, विशेषता, अनि चित्तवृत्ति
परिवर्तन गर्न सकिन्छ त?
परिवर्तन गर्न सकिन्छ त?
यसको लागि पहिले प्रश्न गर्नुपर्नेछ
चित्तको स्वभाव केहो
चित्तको स्वभाव केहो
11:15
For that we have to ask, what is nature of mind?
154
663000
3000
यदि अनुभवीको आँखाबाट हेर्ने हो भने
11:18
And if we look from the experiential point of view,
155
666000
4000
11:22
there is a primary quality of consciousness
156
670000
3000
त्यहाँ चेतनाको प्रारम्भिक गुण देखिन्छ
11:25
that's just the mere fact to be cognitive, to be aware.
157
673000
5000
खालि संज्ञानात्मक,
चैतन्यस्वरूप प्रमाण मात्र
चैतन्यस्वरूप प्रमाण मात्र
11:30
Consciousness is like a mirror that allows all images to rise on it.
158
678000
5000
चैतन्य भनेको सफा ऐनाजस्तो अवस्था हो
जुनसुकै वस्तुको विम्ब छर्लङ्ग देखाइदिने
जुनसुकै वस्तुको विम्ब छर्लङ्ग देखाइदिने
11:35
You can have ugly faces, beautiful faces in the mirror.
159
683000
3000
ऐनामा भद्दा र सुन्दर दुवै अनुहार
हेर्न सकिन्छ
हेर्न सकिन्छ
11:38
The mirror allows that, but the mirror is not tainted,
160
686000
4000
ऐना दृश्य त देखाइदिन्छ तर ऊ
आफू दृश्यबाट परै रहन्छ
आफू दृश्यबाट परै रहन्छ
अथवा ऐना ती विम्बहरूले बदलिएको हुँदैन
11:42
is not modified, is not altered by those images.
161
690000
4000
11:46
Likewise, behind every single thought there is the bare consciousness, pure awareness.
162
694000
8000
यसैगरि हरएक विचारको पछाडि
त्यहाँ केवल चैतन्य एवं शुद्ध
अभिज्ञता रहन्छ
अभिज्ञता रहन्छ
स्वभाव भनेको यस्तो हुन्छ
11:54
This is the nature. It cannot be tainted intrinsically with hatred or jealousy because,
163
702000
6000
यसलाई घृणा वा ईर्ष्याले
दूषित पार्न सक्दैन
दूषित पार्न सक्दैन
यो पहिलादेखि नै त्यस्तै थियो भने
12:00
then, if it was always there -- like a dye that would permeate the whole cloth --
164
708000
5000
रङ्गाइएको कपडाजस्तै
12:05
then it would be found all the time, somewhere.
165
713000
3000
जताततै जहिले पनि र जुनवेला पनि
त्यस्तै एकनासे नै हुनुपर्थ्यो
त्यस्तै एकनासे नै हुनुपर्थ्यो
12:08
We know we're not always angry, always jealous, always generous.
166
716000
5000
थाहा छ हामी सँधैं रीसाहा, ईर्ष्यालु,
उदारमना पनि त छैनौं
उदारमना पनि त छैनौं
12:13
So, because the basic fabric of consciousness
167
721000
3000
चेतनाको आधारभूत संरचना
12:16
is this pure cognitive quality that differentiates it from a stone,
168
724000
4000
ज्ञानको विशुध्दतम गुण,
जसले मणि र ढुङ्गाको फरक देखाइदिन्छ
जसले मणि र ढुङ्गाको फरक देखाइदिन्छ
12:20
there is a possibility for change because all emotions are fleeting.
169
728000
4000
त्यहाँ परिवर्तनको सम्भावना पनि छ,
किन कि सबै भावनाहरू क्षणिक हुन्
किन कि सबै भावनाहरू क्षणिक हुन्
12:24
That is the ground for mind training.
170
732000
3000
चित्तको अभ्यासको लागि आधारभूत थलो यही हो
12:27
Mind training is based on the idea that two opposite mental factors
171
735000
5000
चित्तको अभ्यास केमा अधारित छ भने
मनमा एकैपटक दुइटा
मनमा एकैपटक दुइटा
भिन्नाभिन्नै विचार उत्पन्न हुँदैनन्
12:32
cannot happen at the same time.
172
740000
2000
12:34
You could go from love to hate.
173
742000
2000
मायाबाट घृणातिर जान सकिएला, तर
12:36
But you cannot, at the same time, toward the same object,
174
744000
3000
एकै समयमा, एउटै वस्तुलाई
कुनै पनि व्यक्तिले
कुनै पनि व्यक्तिले
12:39
the same person, want to harm and want to do good.
175
747000
4000
लाभ र हानी पुर्याउने सोच्न सक्दैन
एउटै भावभङ्गीमा हात मिलाउन र
मुक्का हान्न सकिंदैन
मुक्का हान्न सकिंदैन
12:43
You cannot, in the same gesture, shake hand and give a blow.
176
751000
4000
12:47
So, there are natural antidotes to emotions
177
755000
4000
आवेगहरूका पनि स्वाभाविक
प्रति–आवेगहरू हुन्छन्
प्रति–आवेगहरू हुन्छन्
यिनीहरू हाम्रा भित्री आनन्दको
विनासक पनि हुन्छन्
विनासक पनि हुन्छन्
12:51
that are destructive to our inner well-being.
178
759000
3000
12:54
So that's the way to proceed. Rejoicing compared to jealousy.
179
762000
6000
अगाडि बढ्ने तरिका यही हुन्
ईर्ष्यामा जल्नुभन्दा त्यसैमा रमाउनु जाती
13:00
A kind of sense of inner freedom as opposite to intense grasping and obsession.
180
768000
7000
एक प्रकारको आन्तरिक स्वतन्त्रता
अत्यन्त लोभ र पागलपनको विपरीत
उदारता, प्रेम सद्भाव, घृणाको विपरीतमा
13:08
Benevolence, loving kindness against hatred.
181
776000
5000
13:13
But, of course, each emotion then would need a particular antidote.
182
781000
5000
यस्तो अवस्थामा पनि हरेक मनोवेगलाई
बेग्लाबेग्लै प्रतिआवेग चाहिन्छ
बेग्लाबेग्लै प्रतिआवेग चाहिन्छ
13:18
Another way is to try to find a general antidote to all emotions,
183
786000
5000
अर्को तरिका सबै आवेग हटाउने
एउटै मात्र उपाय
एउटै मात्र उपाय
13:23
and that's by looking at the very nature.
184
791000
3000
उनीहरूको मूल स्वरूप अवलोकन गर्नु हो
खासगरी जव हामी कसैसँग रीस, घृणा,
परेसान हुन्छौं
परेसान हुन्छौं
13:26
Usually, when we feel annoyed, hatred or upset with someone,
185
794000
6000
अथवा कसैप्रति आशक्त हुन्छौ
13:32
or obsessed with something, the mind goes again and again to that object.
186
800000
4000
चित्त घरिघरि त्यतैपट्टि लागिरहन्छ
13:36
Each time it goes to the object, it reinforces that obsession or that annoyance.
187
804000
6000
जतिजति चित्त उक्त वस्तुमा लाग्छ
उतिउति त्यसमा पागल जस्तै लागिरहन्छ,
वाक्कै पार्छ
वाक्कै पार्छ
यो निरन्तर आफै चलिरहने प्रकृया हो
13:42
So then, it's a self-perpetuating process.
188
810000
4000
यस अवस्थामा हामीले
13:46
So what we need to look now is, instead of looking outward, we look inward.
189
814000
5000
बाहिरतिर हेर्नुको सट्टामा
हामीले आफूभित्रै हेर्नुपर्दछ
हामीले आफूभित्रै हेर्नुपर्दछ
रीसकै कुरा गरौं न,
13:51
Look at anger itself.
190
819000
2000
यो असाध्यै डरलाग्दो देखिन्छ नि
13:53
It looks very menacing, like a billowing monsoon cloud or thunderstorm.
191
821000
6000
वर्षन लागेको कालो बादल वा आँधीबेह्री
हामी बादलमाथि बस्न पाए हुन्थ्यो भन्ठान्छौं
13:59
But we think we could sit on the cloud -- but if you go there, it's just mist.
192
827000
4000
बादलमाथि पुग्दा यो
कुइरोजस्तो मात्रै त हो
कुइरोजस्तो मात्रै त हो
14:03
Likewise, if you look at the thought of anger,
193
831000
3000
त्यसैगरि रीसको विचारलाई
जरैसम्म पुगेर हेर्ने हो भने
जरैसम्म पुगेर हेर्ने हो भने
14:06
it will vanish like frost under the morning sun.
194
834000
4000
यो पनि तुसारो जस्तै विलाएर जान्छ
14:10
If you do this again and again, the propensity,
195
838000
3000
यस्तो प्रकृया गरिरहने हो भने, यो लगाव,
14:13
the tendencies for anger to arise again
196
841000
3000
यो लगातार रीस उठीरहने प्रवृत्ति
14:16
will be less and less each time you dissolve it.
197
844000
3000
हरेकपटकबाट कम हुँदै हुँदै बिलाएरै जान्छ
14:19
And, at the end, although it may rise, it will just cross the mind,
198
847000
4000
अनि अन्तमा, कुनै वखत रीस उठीहाले पनि
यसले हाम्रो मनलाई छोएर विलाइहाल्छ
14:23
like a bird crossing the sky without leaving any track.
199
851000
3000
जस्तो चरा आकाशमा
पदचिन्ह नछाडिकनै स्वाट्टै उडेर जान्छ
पदचिन्ह नछाडिकनै स्वाट्टै उडेर जान्छ
14:26
So this is the principal of mind training.
200
854000
4000
चित्तको अभ्यासको मूल सिध्दान्त यही हो
14:30
Now, it takes time because we -- it took time for all those faults in our mind,
201
858000
9000
यसको लागि त समय लाग्छ
हाम्रो चित्तमा धेरै गलत प्रवृत्तिहरू
गाँठा परेर बसेका हुन्छन्
गाँठा परेर बसेका हुन्छन्
14:39
the tendencies, to build up, so it will take time to unfold them as well.
202
867000
4000
यसलाई फुकाउन त समय लाग्छ नै
14:43
But that's the only way to go.
203
871000
2000
तर एउटै मात्र उपाय यही नै हो
14:45
Mind transformation -- that is the very meaning of meditation.
204
873000
5000
चित्तको रूपान्तरण,
ध्यानको वास्तविक अर्थ यै हो
ध्यानको वास्तविक अर्थ यै हो
14:50
It means familiarization with a new way of being,
205
878000
3000
यसको माने वस्तुको स्वभावसँग
परिचित हुँदै जाने नयाँ मार्ग
परिचित हुँदै जाने नयाँ मार्ग
14:53
new way of perceiving things, which is more in adequation with reality,
206
881000
4000
वस्तुलाई अनुभव गर्ने अर्को पाटो
यो नै बास्तविकतालाई नजीकबाट
हेर्न प्रशस्त छ
हेर्न प्रशस्त छ
14:57
with interdependence, with the stream and continuous transformation,
207
885000
4000
प्रवाह र यसको निरन्तर परिवर्तनबीचको
अन्योन्याश्रित सम्बन्ध
अन्योन्याश्रित सम्बन्ध
15:01
which our being and our consciousness is.
208
889000
3000
यो नै हाम्रो अस्तित्व र चेतना हो
संज्ञानात्मक विज्ञानको वल्लो पल्लो छेउ
15:04
So, the interface with cognitive science,
209
892000
2000
हामीलाई त्यो छेउ पुग्नु नै छ,
लाग्छ त्यो विषय थियो
लाग्छ त्यो विषय थियो
15:06
since we need to come to that, and it was, I suppose, the subject of --
210
894000
3000
15:09
we have to deal in such a short time
211
897000
2000
एकदम छोटो समयमै हामीले त्यो
बेहार्नु नै पर्छ ‘ब्रेन प्लास्टिसिटि’ साथ
बेहार्नु नै पर्छ ‘ब्रेन प्लास्टिसिटि’ साथ
15:11
with brain plasticity. The brain was thought to be more or less fixed.
212
899000
4000
मस्तिष्कलाई कम बा बेसी अचल नै मानिएको थियो
15:15
All the nominal connections, in numbers and quantities, were thought --
213
903000
4000
संख्या र परिमाणमा नाममात्रको संयोजन छ
भन्ने विचार थियो
भन्ने विचार थियो
– बीस वर्ष अघिसम्म
15:19
until the last 20 years -- thought to be more or less fixed when we reached adult age.
214
907000
6000
प्रौढ अवस्थामा पुगुञ्जेल,
एकदमै उस्तै एकनास
एकदमै उस्तै एकनास
15:25
Now, recently, it has been found that it can change a lot.
215
913000
3000
अहिले आएर थाहा भो
मस्तिष्कमा धेरै परिवर्तन गर्न सकिन्छ
मस्तिष्कमा धेरै परिवर्तन गर्न सकिन्छ
15:28
A violinist, as we heard, who has done 10,000 hours of violin practice,
216
916000
4000
सुने अनुसार १०,००० घन्टा भायोलिनमा
अभ्यास गरेकाहरूको
अभ्यास गरेकाहरूको
15:32
some area that controls the movements of fingers in the brain change a lot,
217
920000
5000
औंलाहरूको चाललाई नियन्त्रण गर्ने
मस्तिष्कको भागमा निकै परिवर्तन देखियो
मस्तिष्कको भागमा निकै परिवर्तन देखियो
15:37
increasing reinforcement of the synaptic connections.
218
925000
4000
चेतनासँग सम्बन्धित मस्तिष्कको
भागमा राम्रो बृद्धि
भागमा राम्रो बृद्धि
15:41
So can we do that with human qualities?
219
929000
4000
मानवको अन्य पक्षमा पनि यस्तै वृद्धि
ल्याउन सकिएला ?
ल्याउन सकिएला ?
प्रेम अनि दयालुपन, धैर्य अनि निष्कपटतामा
15:45
With loving kindness, with patience, with openness?
220
933000
4000
15:49
So that's what those great meditators have been doing.
221
937000
4000
हो यसैको लागि यी दिग्गज ध्यानीहरू
केही गर्दैछन्
केही गर्दैछन्
15:53
Some of them who came to the labs, like in Madison, Wisconsin, or in Berkeley,
222
941000
7000
तीमध्ये कतिपय प्रयोगशालामा आए
मेडिसनमा, विस्कान्सिनमा अनि बर्कलेमा
16:00
did 20 to 40,000 hours of meditation.
223
948000
5000
२० देखि ४०,००० घण्टासम्म ध्यान गरेका
दिनहुँ १२ घण्टा ध्यान गरेर ३ वर्ष
गुफा बसेपछि
गुफा बसेपछि
16:05
They do, like, three years' retreat, where they do meditate 12 hours a day.
224
953000
3000
16:08
And then, the rest of their life, they will do that three or four hours a day.
225
956000
4000
बाँकी जीवन दैनिक ३ घण्टा
ध्यान गर्ने पनि छन्
ध्यान गर्ने पनि छन्
चित्तको अभ्यासमा यिनीहरू
ओलम्पिक च्याम्पियन नै हुन्
ओलम्पिक च्याम्पियन नै हुन्
16:12
They are real Olympic champions of mind training.
226
960000
3000
(हाँसोको लहर)
16:15
(Laughter)
227
963000
3000
यस्तो ठाउँमा ध्यानीहरू –
यो एक किसिमको प्रेरणा नै हो
यो एक किसिमको प्रेरणा नै हो
16:18
This is the place where the meditators -- you can see it's kind of inspiring.
228
966000
4000
अनि २५६ थरी तारका मुख (इलेक्ट्रोडस्)
16:22
Now, here with 256 electrodes.
229
970000
3000
16:25
(Laughter)
230
973000
4000
(हाँसोको लहर)
अनि उनीहरूले के पत्तालाए
16:31
So what did they find? Of course, same thing.
231
979000
4000
निश्चय नै केही नौलो
16:35
The scientific embargo -- if ever has been to submitted to "Nature,"
232
983000
4000
अहिलेसम्म विज्ञानले नकारेको कुरा
स्वभाव मानेको, आशा गरौं सबैले स्वीकार्छन्
16:39
hopefully, it will be accepted.
233
987000
3000
यसले करुणासँग सम्बन्ध राख्छ, निःशर्त करुणा
16:42
It deals with the state of compassion, unconditional compassion.
234
990000
3000
16:45
We asked meditators, who have been doing that for years and years and years,
235
993000
4000
वर्षौंसम्म ध्यान गरेकालाई अनुरोध गरियो
16:49
to put their mind in a state where there's nothing but loving kindness,
236
997000
5000
आफ्नो चित्तलाई प्रेम र करुणामा
ट्वाक्क अड्याइराख्न
ट्वाक्क अड्याइराख्न
सम्पूर्ण प्राणीहरूमाथि
16:54
total availability to sentient being.
237
1002000
2000
16:56
Of course, during the training, we do that with objects.
238
1004000
2000
अवश्य नै ध्यान सिक्ने समयमा यस्तै गर्छौं,
16:58
We think of people suffering, we think of people we love,
239
1006000
3000
हरेक दुःख पाईरहेका वस्तुमाथि
हामी माया गर्छौं
हामी माया गर्छौं
17:01
but at some point, it can be a state which is all pervading.
240
1009000
4000
कुनै क्षणमा आइपुग्दा यो व्यापक भइसक्छ
17:05
Here is the preliminary result, which I can show because it's already been shown.
241
1013000
5000
प्रारम्भिक परिणाम यस्तो छ
म देखाउँदै छु
यो पहिला नै प्रकाशमा आइसकेको हो
यो पहिला नै प्रकाशमा आइसकेको हो
17:10
The bell curve shows 150 controls, and what is being looked at
242
1018000
7000
घन्टी आकारका १५० वटा नियन्त्रण रेखा हुन्
अनि के देखियो भने
17:17
is the difference between the right and the left frontal lobe.
243
1025000
4000
अगाडिपट्टिका दायाँ बायाँ भागमा आएको फरक
छोटकरिमा भन्दा, साह्रै सकृय हुने मान्छे
17:21
In very short, people who have more activity in the right side of the prefrontal cortex
244
1029000
5000
प्रिफ्रन्टल कोर्टेक्स को दायाँतिर
17:26
are more depressed, withdrawn. They don't describe a lot of positive affect.
245
1034000
6000
धेरै उदास र अन्तर्मुखी देखिए
उनीहरूले सकारात्मक प्रभाव देखाउन सकेनन्
17:33
It's the opposite on the left side: more tendency to altruism,
246
1041000
5000
यसको विपरीत बायाँतिरका मान्छेले
परोपकारतिर ज्यादा नै झुकाव
17:38
to happiness, to express, and curiosity and so forth.
247
1046000
5000
सुख अनि यस्तै कुराहरूप्रति
साह्रै उत्सुकता देखाए
साह्रै उत्सुकता देखाए
यसरी मानिसमा एउटा आधारभूत रेखा
देखापरयो तर बदल्न सकिने
देखापरयो तर बदल्न सकिने
17:43
So there's a basic line for people. And also, it can be changed.
248
1051000
4000
हँसाउने सिनेमा हेयौ भने बायाँतिर लाग्यौ
17:47
If you see a comic movie, you go off to the left side.
249
1055000
2000
17:49
If you are happy about something, you'll go more to the left side.
250
1057000
3000
कुनै कुराबाट खुशी भएका छौ भने
अझै बायाँतिर नै लाग्यौ
अझै बायाँतिर नै लाग्यौ
17:52
If you have a bout of depression, you'll go to the right side.
251
1060000
4000
कुनै कारणबाट उदासीले गाँजेको छ
भने सोझै दायाँतिर
भने सोझै दायाँतिर
17:56
Here, the -0.5 is the full standard deviation
252
1064000
6000
अनि, यो –०.५ पूर्ण स्ट्याण्डर्ड डेभिएसन
18:02
of a meditator who meditated on compassion.
253
1070000
3000
करुणमा लीन भएर ध्यान गर्नेहरूको
18:05
It's something that is totally out of the bell curve.
254
1073000
4000
यो त घन्टी रेखाभन्दा
पूरै बाहिरपट्टि नै परयो
पूरै बाहिरपट्टि नै परयो
18:09
So, I've no time to go into all the different scientific results.
255
1077000
4000
सबै फरक वैज्ञानिक परिणामतिर
जान यहाँ समय पुग्दैन
जान यहाँ समय पुग्दैन
18:13
Hopefully, they will come.
256
1081000
2000
आशा गरौं ती विस्तारै हुनेछन्
तर के भने, यी सबै साँढे तीन घन्टा
18:15
But they found that -- this is after three and a half hours in an fMRI,
257
1083000
4000
FMRI भित्र बसेर निस्केका परिणाम हुन्
18:19
it's like coming out of a space ship.
258
1087000
3000
यो त अन्तरिक्षयानबाट निस्केजस्तो भयो
18:24
Also, it has been shown in other labs --
259
1092000
2000
यसलाई अन्यत्र पनि प्रयोग गरेर देखाइयो
18:26
for instance, Paul Ekman's labs in Berkeley --
260
1094000
4000
जस्तै वर्कलेस्थित पाउल एकम्यानको
प्रयोगशालामा
प्रयोगशालामा
18:30
that some meditators are able, also,
261
1098000
2000
कतिपय ध्यानीहरूले त आफ्ना
भावनात्मक क्रियालाई
भावनात्मक क्रियालाई
18:32
to control their emotional response more than it could be thought.
262
1100000
4000
सोचेभन्दा पनि बढी समय काबुमा राखे
18:36
Like the startle experiments, for example.
263
1104000
2000
झस्कादिने प्रयोगहरू, जस्तै
18:38
If you sit a guy on a chair with all this kind of apparatus measuring your physiology,
264
1106000
4000
एकजनालाई कुर्सीमा बसालेर
यत्राविधि जीवतत्व नाप्ने उपकरणले घेरेर
18:42
and there's kind of a bomb that goes off, it's so instinctive response that,
265
1110000
5000
पड्कन लागेको एक प्रकारको बम जस्तो
यो यस्तो एउटा स्वाभाविक प्रकृया भयो कि
18:47
in 20 years, they never saw anyone who will not jump.
266
1115000
4000
वितेका २० वर्षमा यस्तो देखेकै थिएनन् ।
बिना हलचल
बिना हलचल
18:51
Some meditators, without trying to stop it,
267
1119000
3000
कुनै ध्यानीहरू यसलाई रोक्ने
प्रयत्न पनि गर्दैनथे
प्रयत्न पनि गर्दैनथे
18:54
but simply by being completely open,
268
1122000
3000
एकदमै सजिलै बसिदिन्थे
मानौं ग्रहको ठूलो धमाका
उल्काको फिस्स भन्दा बढी केही होइन
उल्काको फिस्स भन्दा बढी केही होइन
18:57
thinking that that bang is just going to be just a small event like a shooting star,
269
1125000
5000
19:02
they are able not to move at all.
270
1130000
2000
उनीहरू हलचल नगरिकन बस्न सक्छन्
19:04
So the whole point of that is not, sort of, to make, like,
271
1132000
4000
संक्षेपमा भन्दा यो कुनै किसिमको
19:08
a circus thing of showing exceptional beings who can jump, or whatever.
272
1136000
7000
सर्कस वा तमासा,
अचम्मका कुराहरू देखाउने उफ्रने वा यस्तै
अचम्मका कुराहरू देखाउने उफ्रने वा यस्तै
यसो भन्नु अति नहोला, चित्तको अभ्यास भनेको
19:15
It's more to say that mind training matters. That this is not just a luxury.
273
1143000
6000
विलासी कुरा होइन
19:21
This is not a supplementary vitamin for the soul.
274
1149000
5000
सबै आत्माहरूको लागि काम लाग्ने
कुनै भिटामिन पनि होइन
कुनै भिटामिन पनि होइन
निर्धारण गर्न लागेको कुरो नै यही हो
19:26
This is something that's going to determine the quality of every instant of our lives.
275
1154000
6000
हाम्रो जीवनको हरेक पलको उत्तमोत्तम अवस्था
हामी शिक्षा हासिल गर्न १५ वर्ष विताउँदछौं
19:32
We are ready to spend 15 years achieving education.
276
1160000
4000
19:36
We love to do jogging, fitness.
277
1164000
3000
तन्दुरुस्त रहन शारीरिक अभ्यास
19:39
We do all kinds of things to remain beautiful.
278
1167000
4000
राम्रो रहने हरेक उपाय
तैपनि अचम्म, महत्वपूर्ण कुरामा भने कमै समय
19:43
Yet, we spend surprisingly little time taking care of what matters most --
279
1171000
7000
हाम्रो चित्तले कसरी काम गरिरहेको छ
19:50
the way our mind functions --
280
1178000
3000
सबैभन्दा जडी कुरा त यो नै थियो
19:53
which, again, is the ultimate thing that determines the quality of our experience.
281
1181000
5000
यसलेनै हाम्रो अनुभवको
विशिष्टता निर्धारण गर्छ
विशिष्टता निर्धारण गर्छ
19:58
Now, our compassion is supposed to be put in action.
282
1186000
4000
अव करुणालाई व्यवहारमा
उतार्नुपर्ने बेला भइसक्यो
उतार्नुपर्ने बेला भइसक्यो
विभिन्न ठाउँमा यही प्रयास गरिरहेका छौं
20:02
That's what we try to do in different places.
283
1190000
3000
20:05
Just this one example is worth a lot of work.
284
1193000
4000
यस्ता उदाहरण नै कामका लायक हुन्
20:09
This lady with bone TB, left alone in a tent, is going to die with her only daughter.
285
1197000
6000
बोन टिबि भएकी यी महिला कतै पालमा अलपत्र
एउटै मात्र छोरीको साथमा मरणासन्न थिइन्
20:15
One year later, how she is.
286
1203000
3000
एक वर्ष पछि यस्ती पो देखिइन्
20:20
Different schools and clinics we've been doing in Tibet.
287
1208000
4000
तिब्बतका विभिन्न ठाउँमा हामीले
स्कूल र क्लिनिक चलाइरहेका छौं
स्कूल र क्लिनिक चलाइरहेका छौं
20:26
And just, I leave you with the beauty of those looks
288
1214000
4000
जानु अघि सुन्दरतम कुराको अवलोकन गराइहालुँ
20:30
that tells more about happiness than I could ever say.
289
1218000
5000
यिनले सुखको बारेमा मैले भन्न खोजेभन्दा
पनि बढी भन्न सक्छन्
पनि बढी भन्न सक्छन्
(हाँसोको लहर)
20:35
And jumping monks of Tibet.
290
1223000
2000
तिब्बतका ‘जम्पिङ्ग मङ्कस्’
20:37
(Laughter)
291
1225000
2000
(हाँसोको लहर)
20:39
Flying monks.
292
1227000
2000
‘फ्लाइङ्ग मङ्कस्’
20:47
Thank you very much.
293
1235000
2000
धेरै धेरै धन्यवाद ! !
ABOUT THE SPEAKER
Matthieu Ricard - Monk, author, photographerSometimes called the "happiest man in the world," Matthieu Ricard is a Buddhist monk, author and photographer.
Why you should listen
After training in biochemistry at the Institute Pasteur, Matthieu Ricard left science behind to move to the Himalayas and become a Buddhist monk -- and to pursue happiness, both at a basic human level and as a subject of inquiry. Achieving happiness, he has come to believe, requires the same kind of effort and mind training that any other serious pursuit involves.
His deep and scientifically tinged reflections on happiness and Buddhism have turned into several books, including The Quantum and the Lotus: A Journey to the Frontiers Where Science and Buddhism Meet. At the same time, he also makes sensitive and jaw-droppingly gorgeous photographs of his beloved Tibet and the spiritual hermitage where he lives and works on humanitarian projects.
His latest book on happiness is Happiness: A Guide to Developing Life's Most Important Skill; his latest book of photographs is Tibet: An Inner Journey.
Matthieu Ricard | Speaker | TED.com