TED2004
Matthieu Ricard: The habits of happiness
Матьё Рикар бақыт жайлы.
Filmed:
Readability: 3.8
9,314,836 views
Бақыт деген не, және оған қалай бөлене аламыз?
Матьё Рикар, буддалық монахқа айналған биохимик
бейбітшілік пен өзіңнің жетістікке жете алу мүмкіндіктерінің терең сезімі туралы дәрісі.
Matthieu Ricard - Monk, author, photographer
Sometimes called the "happiest man in the world," Matthieu Ricard is a Buddhist monk, author and photographer. Full bio
Sometimes called the "happiest man in the world," Matthieu Ricard is a Buddhist monk, author and photographer. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, I guess it is a result of globalization that you can find
0
0
5000
Менің ойымша, Эверестте Кока- Коланын банктары,
00:17
Coca-Cola tins on top of Everest and a Buddhist monk in Monterey.
1
5000
5000
Монтереда буддалық монах бар деген ақиқатты глобализациянын үлкен жетістігі деп санаса болады.
00:22
(Laughter)
2
10000
3000
(Күлкі)
00:25
And so I just came, two days ago, from the Himalayas to your kind invitation.
3
13000
6000
Екі күн бүрын сіздердің шақыруларыңызды алған мезетте Гималайдан келдім.
00:31
So I would like to invite you, also, for a while, to the Himalayas themselves.
4
19000
4000
Сол Гималайдын тамаша тауларымен және керемет жерлерімен сіздерді таныстырғым келіп отыр.
00:37
And to show the place where meditators, like me,
5
25000
6000
Мен өз басым,
00:43
who began with being a molecular biologist in Pasteur Institute,
6
31000
4000
өмір жолын Пастер білім ордасында молекулалық биологиядан бастай отырып,
00:47
and found their way to the mountains.
7
35000
4000
қазіргі кезеңде осы таулардын арасында медитациямен айналысудамын.
00:52
So these are a few images I was lucky to take and be there.
8
40000
5000
Суретке түсірген бірнеше әдемі жерлерді сіздерге көрсету мүмкіндігі туып отыр.
00:58
There's the Mount Kailash in Eastern Tibet -- wonderful setting.
9
46000
6000
Мынау - өте сұлу көрінісі бар Тибеттің күншығысында орналасқан Қайлас тауы.
01:04
This is from Marlboro country.
10
52000
2000
Бұл Мальбор елінен.
01:06
(Laughter)
11
54000
5000
(Күлкі)
01:11
This is a turquoise lake.
12
59000
2000
Ал мынау – Бируз көлі.
01:13
A meditator.
13
61000
2000
Адам медитациямен айналысуда.
01:16
This is the hottest day of the year somewhere in Eastern Tibet, on August 1.
14
64000
5000
Бұл Шығыс Тибетте болған ең ыстық күндердің бірі, 1- ші тамыз кезі.
01:21
And the night before, we camped, and my Tibetan friends said,
15
69000
5000
Сондай күндердін бірінде біз лагерімізді құрып, жайғасып біткен кезде, тибеттік достарым:
01:26
"We are going to sleep outside." And I said, "Why? We have enough space in the tent."
16
74000
4000
«Біз далаға жатамыз» - демесі бар ма. Мен олардан: «Неге? Шатырда барлықтарыңа орын жетеді»- десем.
01:30
They said, "Yes, but it's summertime."
17
78000
2000
Олар: «Рас, бірақ -бүгін жаз» - деп жауап қайтқан еді.
01:32
(Laughter)
18
80000
4000
(Күлкі)
01:37
So now, we are going to speak of happiness.
19
85000
3000
Ал енді бақыт тақырыбында сөз қозғағым келіп отыр.
01:40
As a Frenchman, I must say that there are a lot of French intellectuals
20
88000
4000
Франциялық ретінде айта кетуім керек,
01:44
that think happiness is not at all interesting.
21
92000
4000
Франция зиялыларының ішінен «бақыт дегенді қызық емес нәрсе» - деп санайтындары баршылық.
01:48
(Laughter)
22
96000
1000
(Күлкі)
01:49
I just wrote an essay on happiness, and there was a controversy.
23
97000
3000
Осыдан біраз бұрын, мен бақыт туралы эссе жазған етінмін, сол менде біраз ой толғанысын туғыздырды.
01:52
And someone wrote an article saying, "Don't impose on us the dirty work of happiness."
24
100000
5000
Бір мақаланын авторы «бізді бұл бақыт деген лас іспен араластырмауын» өтінгені бар ма?
01:57
(Laughter)
25
105000
2000
(Күлкі)
01:59
"We don't care about being happy. We need to live with passion.
26
107000
4000
«Бізді бақыт деген нарсе қызықтырмайды.
Біз құштарлықпен өмір сүруіміз керек.
Біз құштарлықпен өмір сүруіміз керек.
02:03
We like the ups and downs of life.
27
111000
3000
Біз қиялмен көкке қалықтағанды және жерге құлағанды жақсы көреміз.
02:06
We like our suffering because it's so good when it ceases for a while."
28
114000
3000
Біз өз қиындықтарымызды жақсы көреміз. Себебі, олар біраз уақытқа кідірген кезде қалай қуанамыз».
02:09
(Laughter)
29
117000
4000
(Күлкі)
02:13
This is what I see from the balcony of my hermitage in the Himalayas.
30
121000
5000
Міне, мынау - террасадан түсірілген Гималай тұрғындарының көрінісі.
02:18
It's about two meters by three, and you are all welcome any time.
31
126000
3000
Оның көлемі 2 де 3 метр, енді өздерініз ойлай берініздер, сіздердін барлықтарыныз кез келген уақытқа шақырылдыңыздар.
02:21
(Laughter)
32
129000
2000
(Күлкі).
02:23
Now, let's come to happiness or well-being.
33
131000
6000
Бақыт пен шаттық тақырыбына қайта келсек.
02:29
And first of all, you know, despite what the French intellectuals say,
34
137000
4000
Қанша француз зиялылары солай ойлағанымен,
02:33
it seems that no one wakes up in the morning thinking,
35
141000
3000
арамызда таңертесімен тұрып: « Бұл күн қалай қиналсам екен?»
02:36
"May I suffer the whole day?"
36
144000
2000
- деп ойлайтын жан бар ма екен?
02:38
(Laughter)
37
146000
1000
(Күлкі).
02:39
Which means that somehow -- consciously or not,
38
147000
5000
Демек, біраз үніліп қарасақ, саналы түрде немесе оның шарқына терең үңілмей,
02:44
directly or indirectly, in the short or the long term,
39
152000
4000
немесе тура әлде жанама, немесе аз уақыт бойынша әлде ұзақ уақытқа
02:48
whatever we do, whatever we hope, whatever we dream --
40
156000
4000
қай жағынан алып қарасақ та,
02:52
somehow, is related to a deep, profound desire for well-being or happiness.
41
160000
8000
барлығының бақытқа және қуанышқа деген кішкентай болса да талпынысы бар.
03:00
As Pascal said, even the one who hangs himself,
42
168000
4000
Паскальдын айтуынша, тіпті дарға асылғысы келген адам,
03:04
somehow, is looking for cessation of suffering -- he finds no other way.
43
172000
7000
осы өмірдің қайғы- қасіретінен құтылғысы келгеннен осы жолды таңдайды, тек ол басқаша жолдарды көрмейді.
03:11
But then, if you look in the literature, East and West,
44
179000
3000
Басқа шығыс пен батыс елдерінін көркем әдебиеттеріне үнілетін болсақ,
03:14
you can find incredible diversity of definition of happiness.
45
182000
5000
бақыт сөзіне көптеген анықтамалар табамыз.
03:19
Some people say, I only believed in remembering the past,
46
187000
5000
Біреулері тек өткен күндердің естелігіне
03:24
imagining the future, never the present.
47
192000
2000
және болашақ туралы қиялға сенетінін, ал осы шаққа сенбейтінін айтады.
03:26
Some people say happiness is right now;
48
194000
3000
Басқалары бақыт болашақ туралы армандаған кезде ғана болады, ал осы шақта жоқ деп жатады.
03:29
it's the quality of the freshness of the present moment.
49
197000
4000
Керісінше басқалары нағыз бақыт осы болып жатқан кезең дейді, себебі бақыт - сол уақыттағы сенің қобалжу әсерің.
03:33
And that led to Henri Bergson, the French philosopher, to say,
50
201000
4000
Әркімнің әр түрлі ойлары Анри Бергсондымынандай тұжырымға келуге итермеледі:
03:37
"All the great thinkers of humanity have left happiness in the vague
51
205000
4000
«Барлық ғасырдың дана адамдары бақыт туралы анық бір нарсенә айтпаған,
03:41
so that they could define -- each of them could define their own terms."
52
209000
4000
өйткені әркім өз бақытын өзінше бағаласын деп».
03:46
Well, that would be fine if it was just a secondary preoccupation in life.
53
214000
5000
Егер бақыт бізге керек емес нарсе болса, бізді мұнша толғандырмаса керек-ті.
03:52
But now, if it is something that is going to determine
54
220000
3000
Жоқ, бақыт өміріміздің
03:55
the quality of every instant of our life,
55
223000
3000
әр сәтін билейді деп тұрған жоқпыз.
03:58
then we better know what it is, have some clearer idea.
56
226000
5000
Бақыт туралы толық түсінігіміз болу үшін, оның мағынысын жақсылып түсініп алу керек.
04:03
And probably, the fact that we don't know that is why, so often,
57
231000
5000
Бақыттың не екенін толық білмегендіктен,
04:08
although we seek happiness, it seems we turn our back to it.
58
236000
3000
оны іздеуде көбінесе қателесеміз.
04:11
Although we want to avoid suffering, it seems we are running somewhat towards it.
59
239000
5000
Негізінде қиындықтардан қашуға тырысқанымыз, бақытқа қарай келе жатырық деген нарсе емес.
04:16
And that can also come from some kind of confusions.
60
244000
4000
Бұл негізінде әртүрлі түсініктердің араласуынан туындайды.
04:20
One of the most common ones is happiness and pleasure.
61
248000
4000
Бақыт пен көңіл көтеруді бірге қарастырып көрейік.
04:24
But, if you look at the characteristics of those two,
62
252000
3000
Ерекшелеріне қайрайық.
04:27
pleasure is contingent upon time, upon its object, upon the place.
63
255000
8000
Көңіл көтерудін арнайы уақыты, нысаны және арнай орны бар.
04:35
It is something that -- changes of nature.
64
263000
4000
Табиғатына қарай өзгеріп тұрады.
04:40
Beautiful chocolate cake: first serving is delicious,
65
268000
4000
Мысалы, керемет шоколадты тортты алсақ, бірінші үлесінде дәмді болады,
04:44
second one not so much, then we feel disgust.
66
272000
3000
екіншісінде онша қатты емес, ал үшіншісінде енді жиіркену сезімі пайда болады.
04:47
(Laughter)
67
275000
2000
(Күлкі)
04:49
That's the nature of things. We get tired.
68
277000
4000
Осы сезім табиғатымызда бар.
04:53
I used to be a fan of Bach. I used to play it on the guitar, you know.
69
281000
4000
Мен Бахтын тыңдаушысы едім, шығармаларын гитарада ойнайтынмын.
04:57
I can hear it two, three, five times.
70
285000
2000
Оны екі, үш, төрт, бес рет тыңдай алатын едім.
04:59
If I had to hear it 24 hours, non-stop, it might be very tiring.
71
287000
5000
Бірақ, маған оны кідірмеден 24 сағат тындайсын десе, бұл мені жалықтырып жіберетін еді.
05:04
If you are feeling very cold, you come near a fire, it's so wonderful.
72
292000
5000
Ал сіз суық жерден келдіз, мысалы, сізге отқа жақырдаған кезде жылынып өзіңізді рахат сезіне астайсыз.
05:09
Then, after some moments, you just go a little back, and then it starts burning.
73
297000
3000
Сол кезде отқа тым жақын болып кетсеніз, бір жерініз күйіп қалады дейік, ол кезде өте қатты ауырытын болады.
05:13
It sort of uses itself as you experience it.
74
301000
4000
Және тағы көптеген мысалдар келтірсе болады.
05:19
And also, again, it can -- also, it's something that you --
75
307000
4000
Тағы бір нәрсе, рахаттану жанындағылырға өтпелі емес.
05:23
it is not something that is radiating outside.
76
311000
2000
Айта кететін болсақ,
05:25
Like, you can feel intense pleasure
77
313000
2000
бір адам бір нарседен қатты ләззат
05:27
and some others around you can be suffering a lot.
78
315000
5000
алу мүмкін, сол бірдей заттан басқа адам
05:32
Now, what, then, will be happiness?
79
320000
3000
қатты азап көруі мүмкін. Сонда бақыт неде?
05:35
And happiness, of course, is such a vague word, so let's say well-being.
80
323000
5000
Әрине, «бақыт» сөзінің мағынасы анық емес болғандықтан, «ризашылық» деп қарастырайық.
05:42
And so, I think the best definition, according to the Buddhist view,
81
330000
4000
Буддалықтардың көз қарасы бойынша, риза болу – бұл тек жағымды әсер ғана емес.
05:46
is that well-being is not just a mere pleasurable sensation.
82
334000
7000
Сонымен қатар, бұл бейбітшілік пен
05:53
It is a deep sense of serenity and fulfillment,
83
341000
5000
өзіңнің жетістікке жете алу мүмкіндіктерінің терең сезімі,
05:58
a state that actually pervades and underlies all emotional states,
84
346000
11000
өмірде кездестірген барлық эмойиялық күйлерді,
06:09
and all the joys and sorrows that can come one's way.
85
357000
4000
қиыншылық пен қуаныш сезімдерін терең бойына сіңіретін қал.
06:13
For you, that might be surprising.
86
361000
2000
қиыншылық пен қуаныш сезімдерін терең бойына сіңіретін қал.
06:15
Can we have this kind of well-being while being sad? In a way, why not?
87
363000
6000
Бұлар сіздерге біраз ерсі көрінуі мүмкін. Адам азап шеккен кезде ризашылық сезімдерің бастан кешіре ала ма? Неге болсмас қа?
06:21
Because we are speaking of a different level.
88
369000
3000
Негізінде, біз оның басқа деңгейі туралы сөз қозғап жатарық.
06:27
Look at the waves coming here to shore.
89
375000
4000
Жағалаудағы шайып жатқан толқындарға көз жүгіртейік.
06:31
When you are at the bottom of the wave, you hit the bottom.
90
379000
4000
Егер бір адам толқын астында қалса,
06:35
You hit the solid rock.
91
383000
2000
түбіне ұрылады және қатты заттарға қақтығысатын болады.
06:37
When you are surfing on the top, you are all elated.
92
385000
2000
. Ал толқынның үстінде жүзгендер күшті ләззат алуда.
06:39
So you go from elation to depression -- there's no depth.
93
387000
3000
Демек, ләззат алу мен теңіз түбіне құлау арасы қатты алыс емес.
06:44
Now, if you look at the high sea, there might be beautiful, calm ocean, like a mirror.
94
392000
6000
Егер мұхит бетіне қарайтын болсақ, ол өте тұнық және тыныш болып көрінуі мүмкін,
06:50
There might be storms, but the depth of the ocean is still there, unchanged.
95
398000
7000
дегенмен мұхит бойы қатты толқындар мен дауылдарға толы. Ал оның терең түбі тыныш, еш қозғалаыссыз.
06:58
So now, how is that?
96
406000
2000
Қалай сонда?
07:00
It can only be a state of being, not just a fleeting emotion, sensation.
97
408000
5000
Мұндай секілді біздің келіп-кетер сезімдеріміз емес,
07:05
Even joy -- that can be the spring of happiness.
98
413000
4000
қалыпты күйіміз болуы мүмкін.
07:09
But there's also wicked joy, you can rejoice in someone's suffering.
99
417000
4000
Бірақ, кейде табалайшылық деген нарсе бар, ол біреудін қиыншығына басқа біреу қуану.
07:13
So how do we proceed in our quest for happiness? Very often, we look outside.
100
421000
8000
Бақыт ізденісінде қалай әрекет ету керек?
07:21
We think that if we could gather this and that, all the conditions,
101
429000
5000
Көбінесе біздің ізденістеріміз өзінен шығып кетеді.
07:26
something that we say, "Everything to be happy --
102
434000
3000
Қөбіміз баққытты болу үшін төрт құбылан түгел болу керрек деп ойлап,
07:29
to have everything to be happy."
103
437000
3000
«бақытты болу үшін керек нарселердін» бәрін қолымызда болғанын қалап, алдымызға жинап алуға тырысамыз.
07:32
That very sentence already reveals the doom of destruction of happiness.
104
440000
4000
Солардын ішінен біреуіне қол жеткізі алмай қалсақ болды
07:36
To have everything. If we miss something, it collapses.
105
444000
5000
өзімізді бақытсыз адам ретінде санаймыз
07:41
And also, when things go wrong, we try to fix the outside so much,
106
449000
4000
Әлде бір іс ретімен жүрмесе, біз сыртқы ортамызды өзгертуге тырысамыз.
07:45
but our control of the outer world is limited, temporary, and often, illusory.
107
453000
9000
Бірақ оны өзгерте күшіміз шектеулі әрі уақытша екенін білу бермейміз.
07:54
So now, look at inner conditions. Aren't they stronger?
108
462000
4000
Оған ішкі жан дүниемізбен қарасақ қалай болады. Олар әлде қайда мықты емес пе?
07:58
Isn't it the mind that translates the outer condition into happiness and suffering?
109
466000
6000
Біздің санамыз емес пе айналамызда болып жатқан жағдайларды қабылдайтын?
08:04
And isn't that stronger?
110
472000
2000
Оның бізге қалай болып сезінетінін бақылайтын сол біздің ішкі сана- сезіміміз.
08:06
We know, by experience, that we can be what we call "a little paradise,"
111
474000
5000
Бұл әлде қайда қуатты емес пе? Өмірдегі тәжірибелерімізден «бір кішкентай жұмақта» өмір сүре тұра,
08:11
and yet, be completely unhappy within.
112
479000
4000
оның ішінде адам бақыттыз болуы мүмкін екенін біліміз.
08:16
The Dalai Lama was once in Portugal,
113
484000
3000
Бірде Далай- ламаның Португалияда болған кезінде,
08:19
and there was a lot of construction going on everywhere.
114
487000
2000
айналасында тек құрылыс істері жүріп жатқан еді.
08:21
So one evening, he said, "Look, you are doing all these things,
115
489000
3000
Ол сол кезде: «Қараныздаршы, сіздерде қандай қызу құрылыс жүріп жатыр.
08:24
but isn't it nice, also, to build something within?"
116
492000
3000
Егер ішін де берекеге толтыратын құрылыс болғанда керемет болар еді."
08:27
And he said, "Unless that -- even you get high-tech flat
117
495000
5000
Себебі, қаншалықты заманауи әсем пәтерь,
08:32
on the 100th floor of a super-modern and comfortable building,
118
500000
5000
100- қабаттық ғимаратта болғанымен,
08:37
if you are deeply unhappy within,
119
505000
2000
оның ішінде бақыттсыз болсаныз,
08:39
all you are going to look for is a window from which to jump."
120
507000
3000
онда сіз тек жерге қарай секіріп шығатын терезе іздеуде болады ісіңіз».
08:44
So now, at the opposite,
121
512000
2000
Басқа жақтан қарайтын болсақ,
08:46
we know a lot of people who, in very difficult circumstances,
122
514000
4000
кейбір қиын жағдайларда өмір сүріп жатқан адамдар көптеген қиыншылықтарға жолықса да
08:50
manage to keep serenity, inner strength, inner freedom, confidence.
123
518000
6000
еш мұңаймай, өздерін сенімді әрі мықты ұстауда.
08:57
So now, if the inner conditions are stronger --
124
525000
2000
Демек, егер ішкі жан дүниеміздің хәлі маңыздырақ болса....
08:59
of course, the outer conditions do influence,
125
527000
3000
Әрине, сыртқы жағдайымыздың өмірімізде маңызды орны бар:
09:02
and it's wonderful to live longer, healthier,
126
530000
4000
Керемет емес пе ұзақ, денің сау болған,
09:06
to have access to information, education, to be able to travel,
127
534000
3000
үлкен білім ордаларында білім алу,
09:09
to have freedom. It's highly desirable.
128
537000
5000
басқа елдерге саяхат жасау мүмкіндіктердің болғаны.
09:14
However, this is not enough. Those are just auxiliary, help conditions.
129
542000
6000
Бірақ бұлардың бәрі – тек қана көмекші заттар.
09:20
The experience that translates everything is within the mind.
130
548000
5000
Барлығы санымыздың ішіндегі сезіммен қабылданады.
09:25
So then, when we ask oneself how to nurture the condition for happiness,
131
553000
6000
Онда өзімізден сұрайықшы, қалай бақыт шартының құрылуының қамын ойластыру керек.
09:31
the inner conditions, and which are those which will undermine happiness.
132
559000
5000
Ішкі жан дүниеміз бақытта болуымызға қандай кедергі келтіруі мүмкін?
09:37
So then, this just needs to have some experience.
133
565000
3000
Бұл сұрақтарға жауап беру үшін өмірден арнайы тәжірибелеріміз болу керек.
09:40
We have to know from ourselves, there are certain states of mind
134
568000
3000
Біз өз ішкі дүниемізден ерекше бір ризашылық,
09:43
that are conducive to this flourishing, to this well-being,
135
571000
3000
разылық пен мерей ұялата алатын бір күйін табуымыз керек.
09:46
what the Greeks called eudaimonia, flourishing.
136
574000
5000
Оны ертеректе гректер эвдемонизм деп атаған екен.
09:51
There are some which are adverse to this well-being.
137
579000
4000
Сонымен қатар тағы бір сондай күй бар,
09:56
And so, if we look from our own experience,
138
584000
3000
бірақ ол керісінше бір затқа қарағанда
09:59
anger, hatred, jealousy, arrogance, obsessive desire, strong grasping,
139
587000
9000
жек көрінушілік және ашу,
10:08
they don't leave us in such a good state after we have experienced it.
140
596000
5000
ыза туғызады.
10:13
And also, they are detrimental to others' happiness.
141
601000
3000
Бұл айналасындағыларға жағымсыз әсерін тигізеді.
10:17
So we may consider that the more those are invading our mind,
142
605000
4000
Бұл сезім қаншалықты санамызды билесе,
10:21
and, like a chain reaction, the more we feel miserable, we feel tormented.
143
609000
5000
соншалықты өзімізді бақытсыз және қасіретте сезінетін боламыз.
10:27
At the opposite, everyone knows deep within that an act of selfless generosity,
144
615000
6000
Шындығында, өздеріңізге үңіліп қарайтын болсаңыз, байқайтындарыңыз –
10:33
if from the distance, without anyone knowing anything about it,
145
621000
5000
егер бір пенде кең пейілмен, жақсы раймен, жасырын түрде бір қайырлы іс жасаса, мысалы кез келген нәрсе болуы мүмкін:
10:38
we could save a child's life, make someone happy.
146
626000
4000
бір сәбиді құтқарса немесе біреуге қуаныш сыйласа,
10:42
We don't need the recognition. We don't need any gratitude.
147
630000
3000
қарсылығына ештеңе күтпей
10:45
Just the mere fact of doing that fills such a sense of adequation with our deep nature.
148
633000
8000
– мұндай әрекеттен кейін адамның жан дүниесін тылсым әдемі сезім бойлай кетеді.
10:53
And we would like to be like that all the time.
149
641000
3000
Содан кейін осындай күйде қалғысы келеді.
10:56
So is that possible, to change our way of being, to transform one's mind?
150
644000
6000
Сонда адам өз өмір сүру салтын, ішкі дүниесін өзгерте алады ма?
11:02
Aren't those negative emotions, or destructive emotions,
151
650000
4000
Ал жағымсыз, жаман сезімдер
11:06
inherent to the nature of mind?
152
654000
3000
біздің жадымызда табиғатымыздан бар болмақ емес пе?
11:09
Is change possible in our emotions, in our traits, in our moods?
153
657000
6000
Олай болмаса, өз мінездерімізді, сезімдерімізді және көңіл күйлерімізді өзгерте аламыз ба?
11:15
For that we have to ask, what is nature of mind?
154
663000
3000
Бұл сұрақтарға жауап беру үшін алдымен, ақыл есіміздің жаратылысына тереңірек үңілу керек.
11:18
And if we look from the experiential point of view,
155
666000
4000
Сыртқы дүние біздің сезім мүшелерімізге әсерін тигізу арқылы «түйсік» туғызады
11:22
there is a primary quality of consciousness
156
670000
3000
Сыртқы дүние біздің сезім мүшелерімізге әсерін тигізу арқылы «түйсік» туғызады
11:25
that's just the mere fact to be cognitive, to be aware.
157
673000
5000
– бұл негізінен біздің ойлай және сезіне алатынымызды көрсететін факт.
11:30
Consciousness is like a mirror that allows all images to rise on it.
158
678000
5000
Түйсік – барлық нәрселердің анық бейнесін көрсететін айна.
11:35
You can have ugly faces, beautiful faces in the mirror.
159
683000
3000
Мейлі келбеті әсем болсын - болмасын
11:38
The mirror allows that, but the mirror is not tainted,
160
686000
4000
айна кез келген келбетте қабылдай береді,
11:42
is not modified, is not altered by those images.
161
690000
4000
одан айна еш құртылмайды еш кірленбейді.
11:46
Likewise, behind every single thought there is the bare consciousness, pure awareness.
162
694000
8000
Бұған орай, біздің әр ойымыздың астарында таза, пәк бір түйсік бар.
11:54
This is the nature. It cannot be tainted intrinsically with hatred or jealousy because,
163
702000
6000
Ол - табиғаттан. Ол басқа жаман мінездермен немесе жек көрушіліктермен кірленбейді.
12:00
then, if it was always there -- like a dye that would permeate the whole cloth --
164
708000
5000
Себебі, өздеріңізде байқаған шығарсыздар, бір адам қаншалықты қатыгез, жауыз болғанымен,
12:05
then it would be found all the time, somewhere.
165
713000
3000
оның жүрегінде мейлі кішкентай болсын бір мейрімділік болады.
12:08
We know we're not always angry, always jealous, always generous.
166
716000
5000
Өкінішке орай бәріміздеде сол қасиеттер бар.
12:13
So, because the basic fabric of consciousness
167
721000
3000
Демек, түйсігіміздің негізі –
12:16
is this pure cognitive quality that differentiates it from a stone,
168
724000
4000
бір табиғи жаратылыс, біздің тастан айырмашылығымызды көрсететіні.
12:20
there is a possibility for change because all emotions are fleeting.
169
728000
4000
Бұдан шығатын қорытынды,
12:24
That is the ground for mind training.
170
732000
3000
түйсігіміз арқылы санамызды жетілдірсе болады.
12:27
Mind training is based on the idea that two opposite mental factors
171
735000
5000
Санамызды жетілдірумен негізінде
12:32
cannot happen at the same time.
172
740000
2000
бір-біріне қарама-қарсы екі күй бірге бола алмайтыны астарланған. Сезім сүйіспеншіліктен өшпенділікке ауысуы мүмкін!
12:34
You could go from love to hate.
173
742000
2000
бір-біріне қарама-қарсы екі күй бірге бола алмайтыны астарланған. Сезім сүйіспеншіліктен өшпенділікке ауысуы мүмкін!
12:36
But you cannot, at the same time, toward the same object,
174
744000
3000
Алайда, адам жаратылысы бір уақытта,
12:39
the same person, want to harm and want to do good.
175
747000
4000
бір адамға жақсылық және жамандық тіле алмайды.
12:43
You cannot, in the same gesture, shake hand and give a blow.
176
751000
4000
Бір уақытта біреудің қолын алып тұрып, оны ұра алмайды.
12:47
So, there are natural antidotes to emotions
177
755000
4000
Сонымен, табиғаттың біздің санамызды құртатын
12:51
that are destructive to our inner well-being.
178
759000
3000
жаман күйлерге өз қарсы жақтары бар.
12:54
So that's the way to proceed. Rejoicing compared to jealousy.
179
762000
6000
Солармен әрекет ету керек. Қуаныш – қызғанышқа қарсы.
13:00
A kind of sense of inner freedom as opposite to intense grasping and obsession.
180
768000
7000
Ішіміздегі еркіндік сезімі – ашкөздік пен өзін-өзі тежеу сезімдеріне қарсы.
13:08
Benevolence, loving kindness against hatred.
181
776000
5000
Кеңпейіл мен мейрімділік – өшпенділікке қарсы.
13:13
But, of course, each emotion then would need a particular antidote.
182
781000
5000
Барлық сезімдердің өз қарсылығы бар.
13:18
Another way is to try to find a general antidote to all emotions,
183
786000
5000
Тағы бір басқа амал –
13:23
and that's by looking at the very nature.
184
791000
3000
табиғатымыздың терең түптерін зерттеп, бір қарсылық, барлығына қарсы қолдана алатын, табу керек.
13:26
Usually, when we feel annoyed, hatred or upset with someone,
185
794000
6000
Көбінесе бізді наразылық, ашу - ыза , қатыгездік сезімдері бойлаған кезде
13:32
or obsessed with something, the mind goes again and again to that object.
186
800000
4000
біздің ақыл есіміз осындай сезімдер объектісіне қайта-қайта орала береді.
13:36
Each time it goes to the object, it reinforces that obsession or that annoyance.
187
804000
6000
Әр оралған сайын жек көру мен жаман сезімдер күшейе береді.
13:42
So then, it's a self-perpetuating process.
188
810000
4000
Осылай болу арқылы үрдісіміз тоқтаусыз дами береді.
13:46
So what we need to look now is, instead of looking outward, we look inward.
189
814000
5000
Бұл кезде сыртқа емес адам өзінің ішкі дүниесіне мән беру керек.
13:51
Look at anger itself.
190
819000
2000
Біраз бұл туралы талқылап көрейік.
13:53
It looks very menacing, like a billowing monsoon cloud or thunderstorm.
191
821000
6000
Ашу сырт көзге қауіп төндіруші болып көрінеді,
13:59
But we think we could sit on the cloud -- but if you go there, it's just mist.
192
827000
4000
жаңбыр кезіндегі бұлттар немесе ызғарлы найзағай іспеттес.
14:03
Likewise, if you look at the thought of anger,
193
831000
3000
Алыстан бұлтқа отыру мүмкін тәрізді көрінеді, алайда жақындап келгенде оның жай тұман екенін көресің.
14:06
it will vanish like frost under the morning sun.
194
834000
4000
Соған ұқсас, ашу да қырау сияқты күн көтерілмей тұрып қаптап кетеді де,
14:10
If you do this again and again, the propensity,
195
838000
3000
бірақ күннің жайлап көтерілуімен олда ери бастайды.
14:13
the tendencies for anger to arise again
196
841000
3000
Егер осылай қайталап істей берсек,
14:16
will be less and less each time you dissolve it.
197
844000
3000
ең соңында су болып ағып жоқ болып кетеді.
14:19
And, at the end, although it may rise, it will just cross the mind,
198
847000
4000
Осылай санамыздағы ашуды да жеңсек болады.
14:23
like a bird crossing the sky without leaving any track.
199
851000
3000
Осылай санамыздағы ашуды да жеңсек болады.
14:26
So this is the principal of mind training.
200
854000
4000
Міне, сананы жетілдірудің мәнісі осында.
14:30
Now, it takes time because we -- it took time for all those faults in our mind,
201
858000
9000
Мұндай өрескел сезімдер бұрыннан жадымызға сіңіп кеткен соң,
14:39
the tendencies, to build up, so it will take time to unfold them as well.
202
867000
4000
одан айығу да біраз уақыт қажет етеді.
14:43
But that's the only way to go.
203
871000
2000
Алайда бұл тек одан айрылудың тек жолы.
14:45
Mind transformation -- that is the very meaning of meditation.
204
873000
5000
Сананы қайта қалпына келтіру – медитацияның негізгі мақсаты.
14:50
It means familiarization with a new way of being,
205
878000
3000
Бұл тұрмыстың жаңа тәсілдерімен танысу,
14:53
new way of perceiving things, which is more in adequation with reality,
206
881000
4000
қабылдаудың жаңа жолдары, шындықпен толық жанасу,
14:57
with interdependence, with the stream and continuous transformation,
207
885000
4000
өзара тәуелділікпен,
15:01
which our being and our consciousness is.
208
889000
3000
күнделікті тұрмысымыздағы және санамыздағы өзгерістермен біздің ілесуіміз.
15:04
So, the interface with cognitive science,
209
892000
2000
күнделікті тұрмысымыздағы және санамыздағы өзгерістермен біздің ілесуіміз.
15:06
since we need to come to that, and it was, I suppose, the subject of --
210
894000
3000
Сонымен, сана психологиясымен қатынас – осы қысқа уақытта сіздерге түсіндіре кететін жайттардың бірі.
15:09
we have to deal in such a short time
211
897000
2000
Сонымен, сана психологиясымен қатынас – осы қысқа уақытта сіздерге түсіндіре кететін жайттардың бірі.
15:11
with brain plasticity. The brain was thought to be more or less fixed.
212
899000
4000
Мидың ырғақтылығы. . Ұзақ уақыттан бері миды тұрақты деп санап келді.
15:15
All the nominal connections, in numbers and quantities, were thought --
213
903000
4000
Тек 20 жыл бұрын ми құрылысындағы жүйке жүйелерінің, нейрон жасушаларының сандары және
15:19
until the last 20 years -- thought to be more or less fixed when we reached adult age.
214
907000
6000
нейрон жасушаларының сандары және өсімталдығы
15:25
Now, recently, it has been found that it can change a lot.
215
913000
3000
адам жасы ұлғайған сайын қатты өзгеретіні мәлім болды.
15:28
A violinist, as we heard, who has done 10,000 hours of violin practice,
216
916000
4000
Мысалы, бір скрипкашының 10 сағат тынымсыз дайындықтан кейін миының,
15:32
some area that controls the movements of fingers in the brain change a lot,
217
920000
5000
саусағына жауап беретін бөлігі өзгеріске ұшырайды
15:37
increasing reinforcement of the synaptic connections.
218
925000
4000
және нейрондардың арасындағы байланыстардың қарқыны арта түседі.
15:41
So can we do that with human qualities?
219
929000
4000
Адами қасиеттерге осылай қол жеткізе аламыз ба?
15:45
With loving kindness, with patience, with openness?
220
933000
4000
Әлде махаббатқа, төзімділікке?
15:49
So that's what those great meditators have been doing.
221
937000
4000
Негізінде ұлы адамдар дәл осылай, медитациямен айналыса отырып соларға қол жеткізген.
15:53
Some of them who came to the labs, like in Madison, Wisconsin, or in Berkeley,
222
941000
7000
Висконсин штатында, Мэдисон немесе Беркли жоғары оқу орнының лабораториясында
16:00
did 20 to 40,000 hours of meditation.
223
948000
5000
20-дан 40 мың сағатқа дейін медитациядан тәжірибесі барларға тексеру өткізді.
16:05
They do, like, three years' retreat, where they do meditate 12 hours a day.
224
953000
3000
Олар бұрында күніне 12 сағат арнайы 3 жылдық кезеңде медитациямен айналысқан,
16:08
And then, the rest of their life, they will do that three or four hours a day.
225
956000
4000
енді олар күніне 3-4 сағаттан өмірлерінің соңына дейін айналысады.
16:12
They are real Olympic champions of mind training.
226
960000
3000
Бұлар – сананы жетілдіруден олимпиада чемпиондары.
16:15
(Laughter)
227
963000
3000
(Күлкі)
16:18
This is the place where the meditators -- you can see it's kind of inspiring.
228
966000
4000
Мынау – адамдардың медитациямен айналысып отырған кезеңі – оларды қалай жігерлендіріп тұрғаны көзге анық көрініп тұр.
16:22
Now, here with 256 electrodes.
229
970000
3000
Ал мынау 256 электродпен өткізілген сынақ.
16:25
(Laughter)
230
973000
4000
(Күлкі)
16:31
So what did they find? Of course, same thing.
231
979000
4000
Ашылуы неде болған еді? Әрине, сол өзіміздің күткенімізде.
16:35
The scientific embargo -- if ever has been to submitted to "Nature,"
232
983000
4000
Эмбарго ғылымда. Бұл Nature журналында мәлімденген соң,
16:39
hopefully, it will be accepted.
233
987000
3000
қабылдайды деген үміттеміз.
16:42
It deals with the state of compassion, unconditional compassion.
234
990000
3000
Зерттеу нысаны: шартсыз жанашырлықтың ахуалы болды.
16:45
We asked meditators, who have been doing that for years and years and years,
235
993000
4000
Біз ұзақ жылдар бойы медитациямен айналысқандарды тауып,
16:49
to put their mind in a state where there's nothing but loving kindness,
236
997000
5000
олардан өз сана сезімдерін тек ізгілікке толы күйге келтірулерін өтіндік.
16:54
total availability to sentient being.
237
1002000
2000
Сананы жетілдіру үрдісін нысанға байланысты жасаймыз.
16:56
Of course, during the training, we do that with objects.
238
1004000
2000
Сананы жетілдіру үрдісін нысанға байланысты жасаймыз.
16:58
We think of people suffering, we think of people we love,
239
1006000
3000
Біздің ойымызда қиыншылықты бастан кешіріп жатқандар, біз жақсы көретін адамдар.
17:01
but at some point, it can be a state which is all pervading.
240
1009000
4000
Бір мезетте бәрін қамти алатын күйде боламыз.
17:05
Here is the preliminary result, which I can show because it's already been shown.
241
1013000
5000
Міне – осындай нәтижеге қол жеткіздік. Оларды көрсете аламын деп ойлаймын.
17:10
The bell curve shows 150 controls, and what is being looked at
242
1018000
7000
Қоңырауға ұқсас ирек - бұл 150 адамнан тұратын бақылау тобының мәліметтері.
17:17
is the difference between the right and the left frontal lobe.
243
1025000
4000
Мидың шеке бөлігінің сол және оң жақтарының айырмашылықтары өлшенді.
17:21
In very short, people who have more activity in the right side of the prefrontal cortex
244
1029000
5000
Қысқаша түсіндіре кетейін. Егер адамның ми қыртысының оң алдыңғы жағы белсенді болса – адам тұйық, тез мұңаюға жақын, көтеріңкі көңіл күйде аз болады.
17:26
are more depressed, withdrawn. They don't describe a lot of positive affect.
245
1034000
6000
адам тұйық, тез мұңаюға жақын, көтеріңкі көңіл күйде аз болады.
17:33
It's the opposite on the left side: more tendency to altruism,
246
1041000
5000
Керісінше, мидың сол жағы белсенді болса – адам жайдарман, қуанышты,
17:38
to happiness, to express, and curiosity and so forth.
247
1046000
5000
өзіне сенімді және әр денеге қызығушылығы басым болады.
17:43
So there's a basic line for people. And also, it can be changed.
248
1051000
4000
Демек, адамдарда әрқашан бірдеңеге икемділік болады, оның үстіне құбылмалы.
17:47
If you see a comic movie, you go off to the left side.
249
1055000
2000
Комедия көріп отырған кезде сол жаққа жылжу болады.
17:49
If you are happy about something, you'll go more to the left side.
250
1057000
3000
. Бір нәрсеге қуану - тағы біраз сол жаққа өзгеріс.
17:52
If you have a bout of depression, you'll go to the right side.
251
1060000
4000
Сарыуайымға түсу – оң жаққа қарау қозғалыс.
17:56
Here, the -0.5 is the full standard deviation
252
1064000
6000
Минус оннан бес (0.5) - бұл стандартқа сәйкес адамның
18:02
of a meditator who meditated on compassion.
253
1070000
3000
ауытқуы жанашырлық медитациясын қамтитын.
18:05
It's something that is totally out of the bell curve.
254
1073000
4000
Қоңырау тәріздес иректен жырақта болатын нәрсе.
18:09
So, I've no time to go into all the different scientific results.
255
1077000
4000
Ғылым нәтижелеріне тереңірек үңілетін уақытымыз жоқ.
18:13
Hopefully, they will come.
256
1081000
2000
Олар сосын сіздердің қолдарыңызға тиеді деген үміттемін.
18:15
But they found that -- this is after three and a half hours in an fMRI,
257
1083000
4000
Олар сосын.... Мынау үш жарым сағаттық fMRI томографында,
18:19
it's like coming out of a space ship.
258
1087000
3000
ғарыш алаңынан қайтып келгенге ұқсайды.
18:24
Also, it has been shown in other labs --
259
1092000
2000
Және де басқа лабораторияларда,
18:26
for instance, Paul Ekman's labs in Berkeley --
260
1094000
4000
мысалы Паул Екманның Беркелейдегі лабораториясында медитациямен айналысатындардың
18:30
that some meditators are able, also,
261
1098000
2000
мысалы Паул Екманның Беркелейдегі лабораториясында медитациямен айналысатындардың
18:32
to control their emotional response more than it could be thought.
262
1100000
4000
өздерінің эмоциональдық реакциясын,қиял еткеннен әлде қайда күшті бақылай алатыны дәлелденген болатын.
18:36
Like the startle experiments, for example.
263
1104000
2000
Мысалы ретінде шошу тәжірибесін алайық.
18:38
If you sit a guy on a chair with all this kind of apparatus measuring your physiology,
264
1106000
4000
Адамда орындыққа отырғызады,
18:42
and there's kind of a bomb that goes off, it's so instinctive response that,
265
1110000
5000
физиологиялық көрсеткіштерді өлшейтін құралдарды қосады да жанына әр түрлі жарылғыш заттарды қойып оның инстинктівтік реакциясын бақылайды.
18:47
in 20 years, they never saw anyone who will not jump.
266
1115000
4000
20 жыл бойғы тәжірибелердің ішінде селк етпеген адам болмаған.
18:51
Some meditators, without trying to stop it,
267
1119000
3000
Ал медитациямен айналысқан жандарға жасағанда,
18:54
but simply by being completely open,
268
1122000
3000
олар толығымен тыныштықта сабырлық танытып отырды.
18:57
thinking that that bang is just going to be just a small event like a shooting star,
269
1125000
5000
Олар үшін жарылғыштар тыныш аққан жұлдыздай көрінді.
19:02
they are able not to move at all.
270
1130000
2000
Әрине, сіздерге олардың қалай тыныш отырғанын немесе
19:04
So the whole point of that is not, sort of, to make, like,
271
1132000
4000
Әрине, сіздерге олардың қалай тыныш отырғанын немесе
19:08
a circus thing of showing exceptional beings who can jump, or whatever.
272
1136000
7000
сіздердің алдарыңызға цирктік қойылым, қайталанбас секірулерді көрсету емес бұл тәжірибенің мақсаты.
19:15
It's more to say that mind training matters. That this is not just a luxury.
273
1143000
6000
Негізгі айтқымыз келіп отырған жайт сананы жетілдіру – көңіл бөлуге тұрарлық.
19:21
This is not a supplementary vitamin for the soul.
274
1149000
5000
Бұл – жай аусарлық емес. Бұл – рухымызды көтеретін дәрумен де емес.
19:26
This is something that's going to determine the quality of every instant of our lives.
275
1154000
6000
Санамызды жетілдіру өміріміздің әрбір сәтіндегі қобалжудың қасиетін анықтайды.
19:32
We are ready to spend 15 years achieving education.
276
1160000
4000
Біз өміріміздің 15 жылын оқуға сарп ете аламыз.
19:36
We love to do jogging, fitness.
277
1164000
3000
Біз фитнеске, жүгірулерге қатысқан ұнайды.
19:39
We do all kinds of things to remain beautiful.
278
1167000
4000
Өз басымыздың сұлулығы үшін көптеген нәрселер жасаймыз.
19:43
Yet, we spend surprisingly little time taking care of what matters most --
279
1171000
7000
Ал бұл болса, соңында
19:50
the way our mind functions --
280
1178000
3000
біздің сезімдеріміздің әдемі сипатын қалыптастырады.
19:53
which, again, is the ultimate thing that determines the quality of our experience.
281
1181000
5000
біздің сезімдеріміздің әдемі сипатын қалыптастырады.
19:58
Now, our compassion is supposed to be put in action.
282
1186000
4000
Осының төңірегінде әрекеттерге аяушылық пайда болады.
20:02
That's what we try to do in different places.
283
1190000
3000
Осы - біздің қалыптастырғымыз тұрғаны.
20:05
Just this one example is worth a lot of work.
284
1193000
4000
Мына бір мысал сол үлкен іске бастама болар деп ойлаймын.
20:09
This lady with bone TB, left alone in a tent, is going to die with her only daughter.
285
1197000
6000
Бір туберкулез ауруына шалдыққан әйел
20:15
One year later, how she is.
286
1203000
3000
тыныштықта өлу үшін қызымен бір шатырға шығарылған. Міне, мынау – сол әйел бір жылдан кейін.
20:20
Different schools and clinics we've been doing in Tibet.
287
1208000
4000
Ал мынау – біздің Тибеттегі мектебіміз және ауруханамыз.
20:26
And just, I leave you with the beauty of those looks
288
1214000
4000
Осы керемет көріністерге қараудың өзі үлкен бақыт туралы тіл қатып тұрғандай.
20:30
that tells more about happiness than I could ever say.
289
1218000
5000
Секіріп жүрген Тибет монахтарының бейнесі бақыт туралы мен түсіндіргеннен әлде қайда көп нәрсе айтып тұр.
20:35
And jumping monks of Tibet.
290
1223000
2000
Ойнап секіріп жүрген Ұшып жүрген монахтар.
20:37
(Laughter)
291
1225000
2000
(Күлкі)
20:39
Flying monks.
292
1227000
2000
Тибет монахтары.
20:47
Thank you very much.
293
1235000
2000
Назарларыңызға көп рахмет!!!
ABOUT THE SPEAKER
Matthieu Ricard - Monk, author, photographerSometimes called the "happiest man in the world," Matthieu Ricard is a Buddhist monk, author and photographer.
Why you should listen
After training in biochemistry at the Institute Pasteur, Matthieu Ricard left science behind to move to the Himalayas and become a Buddhist monk -- and to pursue happiness, both at a basic human level and as a subject of inquiry. Achieving happiness, he has come to believe, requires the same kind of effort and mind training that any other serious pursuit involves.
His deep and scientifically tinged reflections on happiness and Buddhism have turned into several books, including The Quantum and the Lotus: A Journey to the Frontiers Where Science and Buddhism Meet. At the same time, he also makes sensitive and jaw-droppingly gorgeous photographs of his beloved Tibet and the spiritual hermitage where he lives and works on humanitarian projects.
His latest book on happiness is Happiness: A Guide to Developing Life's Most Important Skill; his latest book of photographs is Tibet: An Inner Journey.
Matthieu Ricard | Speaker | TED.com