TED2017
Elizabeth Blackburn: The science of cells that never get old
Elizabeth Blackburn: Khoa học về những tế bào không bao giờ lão hóa
Filmed:
Readability: 4.7
1,957,519 views
Điều gì khiến cơ thể chúng ta lão hóa,.. da chúng ta nhăn nheo, tóc bạc đi, hệ miễn dịch yếu dần? Nhà sinh học Elizabeth Blackburn giành được giải Nobel cho công trình của mình khi tìm ra câu trả lời, với khám phá về telomerase: một enzym giúp khôi phục phần rìa của các chromosome, chúng bị mất đi khi tế bào phân chia. Xem để biết nhiều hơn về nghiên cứu đột phá của Blackbum- gồm cách mà chúng ta điều khiển sự lão hóa nhiều hơn chúng ta nghĩ.
Elizabeth Blackburn - Molecular biologist
Elizabeth Blackburn won a Nobel Prize for her pioneering work on telomeres and telomerase, which may play central roles in how we age. She is president of the Salk Institute and author of the New York Times Best Seller, "The Telomere Effect." Full bio
Elizabeth Blackburn won a Nobel Prize for her pioneering work on telomeres and telomerase, which may play central roles in how we age. She is president of the Salk Institute and author of the New York Times Best Seller, "The Telomere Effect." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Where does the end begin?
0
1484
1932
Sự kết thúc bắt đầu ở đâu?
00:15
Well, for me, it all began
with this little fellow.
with this little fellow.
1
3440
3240
Với tôi, nó bắt đầu
với sinh vật nhỏ bé này.
với sinh vật nhỏ bé này.
00:20
This adorable organism --
2
8240
1416
Sinh vật đáng yêu này -
00:21
well, I think it's adorable --
3
9680
1456
Tôi nghĩ nó khá đáng yêu -
00:23
is called Tetrahymena
and it's a single-celled creature.
and it's a single-celled creature.
4
11160
4016
có tên Tetrahymena
và nó là sinh vật đơn bào.
và nó là sinh vật đơn bào.
00:27
It's also been known as pond scum.
5
15200
1896
Được biết đến là sinh vật váng ao.
00:29
So that's right, my career
started with pond scum.
started with pond scum.
6
17120
3720
Nên phải, công việc của tôi
bắt đầu với chúng.
bắt đầu với chúng.
00:33
Now, it was no surprise
I became a scientist.
I became a scientist.
7
21680
3056
Không có gì ngạc nhiên
khi tôi trở thành nhà khoa học.
khi tôi trở thành nhà khoa học.
00:36
Growing up far away from here,
8
24760
2096
Lớn lên cách xa nơi đây,
00:38
as a little girl I was deadly curious
9
26880
2896
khi còn là một cô gái nhỏ,
tôi cực kỳ tò mò
tôi cực kỳ tò mò
00:41
about everything alive.
10
29800
1976
về mọi sinh thể sống.
00:43
I used to pick up lethally poisonous
stinging jellyfish and sing to them.
stinging jellyfish and sing to them.
11
31800
4640
Tôi từng mang theo một con sứa cực độc
và hát cho nó nghe.
và hát cho nó nghe.
00:49
And so starting my career,
12
37800
2816
Và tôi bắt đầu công việc của mình,
00:52
I was deadly curious
about fundamental mysteries
about fundamental mysteries
13
40640
3376
tôi cực kỳ tò mò
về những bí ẩn quan trọng nhất
về những bí ẩn quan trọng nhất
00:56
of the most basic building blocks of life,
14
44040
3336
của những hình thái sống cơ bản,
00:59
and I was fortunate to live in a society
where that curiosity was valued.
where that curiosity was valued.
15
47400
5696
và tôi may mắn khi sống trong một xã hội
nơi sự tò mò có giá trị.
nơi sự tò mò có giá trị.
01:05
Now, for me, this little
pond scum critter Tetrahymena
pond scum critter Tetrahymena
16
53120
2576
Với tôi, sinh vật nhỏ
tên Tetrahymena này
tên Tetrahymena này
là cách hay để nghiên cứu
các bí ẩn quan trọng nhất.
các bí ẩn quan trọng nhất.
01:07
was a great way to study
the fundamental mystery
the fundamental mystery
17
55720
2296
01:10
I was most curious about:
18
58040
2056
Tôi tò mò nhất về:
01:12
those bundles of DNA
in our cells called chromosomes.
in our cells called chromosomes.
19
60120
4375
những cụm xoắn của ADN trong tế bào,
ta gọi chúng là nhiễm sắc thể.
ta gọi chúng là nhiễm sắc thể.
01:16
And it was because I was curious
about the very ends of chromosomes,
about the very ends of chromosomes,
20
64519
6417
Tôi tò mò về đoạn cuối
của các nhiễm sắc thể,
của các nhiễm sắc thể,
01:22
known as telomeres.
21
70960
2016
mang tên telomere.
01:25
Now, when I started my quest,
22
73000
2696
Khi tôi bắt đầu
cuộc tìm kiếm của mình,
cuộc tìm kiếm của mình,
01:27
all we knew was that they helped
protect the ends of chromosomes.
protect the ends of chromosomes.
23
75720
3896
ta chỉ biết chúng giúp
bảo vệ đoạn cuối của các nhiễm sắc thể.
bảo vệ đoạn cuối của các nhiễm sắc thể.
01:31
It was important when cells divide.
24
79640
1696
Nó quan trọng khi tế bào phân chia.
01:33
It was really important,
25
81360
1376
Nó thật sự quan trọng,
01:34
but I wanted to find out
what telomeres consisted of,
what telomeres consisted of,
26
82760
4096
nhưng tôi muốn biết là các telomere
bao gồm những thành phần gì,
bao gồm những thành phần gì,
01:38
and for that, I needed a lot of them.
27
86880
2776
và do đó, tôi cần rất nhiều
mẫu của chúng.
mẫu của chúng.
01:41
And it so happens
that cute little Tetrahymena
that cute little Tetrahymena
28
89680
2576
Và chuyện xảy ra là
những con Tetrahymena nhỏ xinh
những con Tetrahymena nhỏ xinh
01:44
has a lot of short linear chromosomes,
29
92280
3016
có rất nhiều đoạn nhiễm sắc thể ngắn,
01:47
around 20,000,
30
95320
1616
khoảng 20.000,
01:48
so lots of telomeres.
31
96960
1360
chúng có rất nhiều telomeres.
01:51
And I discovered that telomeres
consisted of special segments
consisted of special segments
32
99200
4696
Và tôi phát hiện các telomeres
gồm nhiều đoạn đặc biệt
gồm nhiều đoạn đặc biệt
01:55
of noncoding DNA right
at the very ends of chromosomes.
at the very ends of chromosomes.
33
103920
3696
của ADN chưa mã hóa
ngay tại đầu của các nhiễm sắc thể.
ngay tại đầu của các nhiễm sắc thể.
01:59
But here's a problem.
34
107640
2176
Nhưng đây mới là vấn đề.
02:01
Now, we all start life as a single cell.
35
109840
2816
Chúng ta bắt đầu cuộc đời
từ một tế bào.
từ một tế bào.
02:04
It multiples to two.
Two becomes four. Four becomes eight,
Two becomes four. Four becomes eight,
36
112680
2736
Nó nhân thành hai, rồi bốn, rồi tám,
02:07
and on and on to form
the 200 million billion cells
the 200 million billion cells
37
115440
3216
và rồi thành 200 triệu tỷ tế bào
02:10
that make up our adult body.
38
118680
1640
để tạo nên cơ thể trưởng thành.
02:12
And some of those cells
have to divide thousands of times.
have to divide thousands of times.
39
120960
3880
Và vài tế bào kia
phải phân chia hàng nghìn lần.
phải phân chia hàng nghìn lần.
02:17
In fact, even as I stand here before you,
40
125640
2856
Thực tế, dù tôi đang đứng trước mọi người,
02:20
all throughout my body,
cells are furiously replenishing
cells are furiously replenishing
41
128520
3096
trong cơ thể tôi,
các tế bào đang liên tục sinh sôi
các tế bào đang liên tục sinh sôi
02:23
to, well, keep me
standing here before you.
standing here before you.
42
131640
2520
để giúp tôi có thể đứng đây
trước mọi người.
trước mọi người.
02:27
So every time a cell divides,
all of its DNA has to be copied,
all of its DNA has to be copied,
43
135040
4456
Và mỗi lần phân chia,
tất cả các ADN đều được sao chép,
tất cả các ADN đều được sao chép,
02:31
all of the coding DNA
inside of those chromosomes,
inside of those chromosomes,
44
139520
2616
hay tất cả những ADN mã hóa
bên trong các nhiễm sắc thể,
bên trong các nhiễm sắc thể,
02:34
because that carries
the vital operating instructions
the vital operating instructions
45
142160
4536
vì chúng mang theo
những chỉ thị điều khiển quá trình sống
những chỉ thị điều khiển quá trình sống
02:38
that keep our cells in good working order,
46
146720
3016
giúp tế bào làm việc hiệu quả nhất,
02:41
so my heart cells can keep a steady beat,
47
149760
4656
giúp tế bào tim của tôi
duy trì đập đều đặn,
duy trì đập đều đặn,
02:46
which I assure you
they're not doing right now,
they're not doing right now,
48
154440
2216
mà giờ nó đang đập loạn nhịp lên đây,
02:48
and my immune cells
49
156680
2896
và giúp cho những tế bào miễn dịch của tôi
02:51
can fight off bacteria and viruses,
50
159600
4896
có thể chống lại vi khuẩn và vi rút,
02:56
and our brain cells
can save the memory of our first kiss
can save the memory of our first kiss
51
164520
4856
cũng như tế bào não của chúng ta
ghi lại kí ức về nụ hôn đầu
ghi lại kí ức về nụ hôn đầu
03:01
and keep on learning throughout life.
52
169400
2480
và giúp chúng ta
liên tục học hỏi suốt đời.
liên tục học hỏi suốt đời.
03:04
But there is a glitch
in the way DNA is copied.
in the way DNA is copied.
53
172520
4816
Nhưng có một khiếm khuyết
trong cách mà ADN sao chép.
trong cách mà ADN sao chép.
03:09
It is just one of those facts of life.
54
177360
2856
Nó chỉ là một trong nhiều
thực tế của cuộc sống.
thực tế của cuộc sống.
03:12
Every time the cell divides
and the DNA is copied,
and the DNA is copied,
55
180240
3376
Mỗi lần tế bào phân chia
và ADN được sao chép,
và ADN được sao chép,
03:15
some of that DNA from the ends
gets worn down and shortened,
gets worn down and shortened,
56
183640
4016
vài ADN ở đầu cuối
bị hao mòn và ngắn lại,
bị hao mòn và ngắn lại,
03:19
some of that telomere DNA.
57
187680
2296
trong số đó có vài ADN telomere.
03:22
And think about it
58
190000
2176
Hãy nghĩ về nó
03:24
like the protective caps
at the ends of your shoelace.
at the ends of your shoelace.
59
192200
3456
giống như đầu bảo vệ của dây giày.
03:27
And those keep the shoelace,
or the chromosome, from fraying,
or the chromosome, from fraying,
60
195680
5536
Chúng giữ cho đầu dây giày,
hay các nhiễm sắc thể, không bị hư hại,
hay các nhiễm sắc thể, không bị hư hại,
03:33
and when that tip
gets too short, it falls off,
gets too short, it falls off,
61
201240
5336
và khi đầu mút quá ngắn,
nó bị thoái hóa,
nó bị thoái hóa,
03:38
and that worn down telomere
sends a signal to the cells.
sends a signal to the cells.
62
206600
3680
và các telomere bị mòn
gửi tín hiệu đến tế bào.
gửi tín hiệu đến tế bào.
03:43
"The DNA is no longer being protected."
63
211520
2016
"ADN không còn được bảo vệ nữa."
03:45
It sends a signal. Time to die.
64
213560
2016
Tín hiệu gửi đi cũng là lúc tế bào chết.
03:47
So, end of story.
65
215600
1456
Hết truyện.
03:49
Well, sorry, not so fast.
66
217080
2880
Nhưng, xin lỗi, mọi chuyện
không nhanh vậy đâu.
không nhanh vậy đâu.
03:53
It can't be the end of the story,
67
221120
1616
Chưa thể nào hết truyện được.
03:54
because life hasn't died
off the face of the earth.
off the face of the earth.
68
222760
2496
Bởi vì sự sống không lụi tàn
trên bề mặt Trái Đất.
trên bề mặt Trái Đất.
03:57
So I was curious:
69
225280
2616
Nên tôi tò mò:
03:59
if such wear and tear is inevitable,
70
227920
2096
nếu sự hư tổn là không thể tránh khỏi,
04:02
how on earth does Mother Nature make sure
71
230040
3216
làm thế nào Mẹ thiên nhiên chắc rằng
04:05
we can keep our chromosomes intact?
72
233280
2440
chúng ta có thể giữ
các nhiễm sắc thể nguyên vẹn?
các nhiễm sắc thể nguyên vẹn?
04:08
Now, remember that little
pond scum critter Tetrahymena?
pond scum critter Tetrahymena?
73
236600
2640
Mọi người còn nhớ
sinh vật Tetrahymena nhỏ bé kia?
sinh vật Tetrahymena nhỏ bé kia?
04:13
The craziest thing was,
Tetrahymena cells never got old and died.
Tetrahymena cells never got old and died.
74
241080
4560
Điều rất điên rồ là,
tế bào Tetrahymena không già và chết đi.
tế bào Tetrahymena không già và chết đi.
04:18
Their telomeres weren't shortening
as time marched on.
as time marched on.
75
246600
4800
Các telomere của chúng
không bị ngắn lại theo thời gian.
không bị ngắn lại theo thời gian.
04:25
Sometimes they even got longer.
76
253320
1776
Vài cái còn thậm chí dài ra.
04:27
Something else was at work,
77
255120
1896
Có cái gì đó đang hoạt động,
04:29
and believe me, that something
was not in any textbook.
was not in any textbook.
78
257040
2960
và tin tôi đi, chúng chưa bao giờ
được ghi vào sách vở.
được ghi vào sách vở.
04:32
So working in my lab with
my extraordinary student Carol Greider --
my extraordinary student Carol Greider --
79
260680
3256
Tôi nghiên cứu cùng Carol Greider,
một nghiên cứu sinh đầy tài năng,
một nghiên cứu sinh đầy tài năng,
04:35
and Carol and I shared
the Nobel Prize for this work --
the Nobel Prize for this work --
80
263960
2600
tôi và Carol cùng chia sẻ giải Nobel
cho công trình này -
cho công trình này -
04:39
we began running experiments
81
267400
1960
chúng tôi bắt đầu các thí nghiệm
04:42
and we discovered
cells do have something else.
cells do have something else.
82
270200
3000
và khám phá ra rằng tế bào
còn có cơ chế khác.
còn có cơ chế khác.
04:45
It was a previously undreamed-of enzyme
83
273960
2976
Đó là một enzym chưa từng thấy trước đây
04:48
that could replenish,
make longer, telomeres,
make longer, telomeres,
84
276960
3536
có khả năng khôi phục,
làm cho telomere dài hơn,
làm cho telomere dài hơn,
04:52
and we named it telomerase.
85
280520
2800
và chúng tôi gọi nó là telomerase.
04:55
And when we removed
our pond scum's telomerase,
our pond scum's telomerase,
86
283840
3616
Và khi chúng tôi bỏ đi telomerase
của loài sinh vật váng ao,
của loài sinh vật váng ao,
04:59
their telomeres ran down and they died.
87
287480
2440
các telomere của chúng suy kiệt và chết.
05:02
So it was thanks
to their plentiful telomerase
to their plentiful telomerase
88
290600
2696
Nhờ có rất nhiều telomerase
05:05
that our pond scum critters never got old.
89
293320
3480
mà tế bào của chúng không bao giờ lão hóa.
05:10
OK, now, that's
an incredibly hopeful message
an incredibly hopeful message
90
298040
3280
Đó là một thông điệp
đầy hi vọng và phi thường
đầy hi vọng và phi thường
05:14
for us humans to be
receiving from pond scum,
receiving from pond scum,
91
302080
3320
mà con người tiếp nhận
từ loài sinh vật này,
từ loài sinh vật này,
05:18
because it turns out
92
306400
1256
bởi vì nó chỉ ra rằng
05:19
that as we humans age,
our telomeres do shorten,
our telomeres do shorten,
93
307680
3816
theo tuổi tác con người,
các telomere ngày càng ngắn đi,
các telomere ngày càng ngắn đi,
05:23
and remarkably,
that shortening is aging us.
that shortening is aging us.
94
311520
4016
và một cách rõ ràng,
sự ngắn đi đó gây ra lão hóa.
sự ngắn đi đó gây ra lão hóa.
05:27
Generally speaking,
the longer your telomeres,
the longer your telomeres,
95
315560
2176
Nói chung, các telomere càng dài,
05:29
the better off you are.
96
317760
1240
bạn càng khỏe mạnh hơn.
05:32
It's the overshortening of telomeres
97
320640
1736
Sự ngắn đi quá mức của các telomere
05:34
that leads us to feel and see
signs of aging.
signs of aging.
98
322400
3400
dẫn đến cảm giác và các dấu hiệu lão hóa.
05:38
My skin cells start to die
99
326480
1816
Tế bào da bắt đầu chết đi
05:40
and I start to see fine lines, wrinkles.
100
328320
2856
và tôi bắt đầu có các nếp nhăn,
vết chân chim.
vết chân chim.
05:43
Hair pigment cells die.
101
331200
1840
Tế bào sắc tố trên tóc chết đi.
05:45
You start to see gray.
102
333480
1520
Bạn bắt đầu bạc tóc.
05:47
Immune system cells die.
103
335480
1880
Tế bào miễn dịch chết đi.
05:50
You increase your risks of getting sick.
104
338160
2696
Bạn càng có nguy cơ dễ mắc bệnh hơn.
05:52
In fact, the cumulative research
from the last 20 years
from the last 20 years
105
340880
3616
Thực tế là, các nghiên cứu liên tục
trong vòng 20 năm qua
trong vòng 20 năm qua
05:56
has made clear that telomere attrition
106
344520
3176
đã làm sáng tỏ rằng sự hao mòn telomere
05:59
is contributing to our risks
of getting cardiovascular diseases,
of getting cardiovascular diseases,
107
347720
4536
làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch,
06:04
Alzheimer's, some cancers and diabetes,
108
352280
3816
Alzheimer's, ung thư và tiểu đường,
06:08
the very conditions many of us die of.
109
356120
2720
những bệnh này gây ra
rất nhiều cái chết cho chúng ta.
rất nhiều cái chết cho chúng ta.
06:12
And so we have to think about this.
110
360600
3400
Nên chúng ta phải suy nghĩ về vấn đề này.
06:17
What is going on?
111
365360
1936
Chuyện gì đang xảy ra?
06:19
This attrition,
112
367320
1736
Sự hao mòn này,
06:21
we look and we feel older, yeah.
113
369080
1976
làm chúng ta cảm thấy và trông già hơn.
06:23
Our telomeres are losing
the war of attrition faster.
the war of attrition faster.
114
371080
3536
Các telomere của chúng ta đang mất đi
do hao mòn càng nhanh hơn.
do hao mòn càng nhanh hơn.
06:26
And those of us who feel youthful longer,
115
374640
3456
Và những ai cảm thấy sức trẻ kéo dài hơn,
06:30
it turns out our telomeres
are staying longer
are staying longer
116
378120
2656
hóa ra là do các telomere tồn tại lâu hơn
06:32
for longer periods of time,
117
380800
1296
trong quãng thời gian dài,
06:34
extending our feelings of youthfulness
118
382120
2776
kéo dài cảm giác tươi trẻ của chúng ta
06:36
and reducing the risks
of all we most dread
of all we most dread
119
384920
3496
và làm giảm các nguy cơ
mà hầu hết chúng ta vẫn sợ,
mà hầu hết chúng ta vẫn sợ,
06:40
as the birthdays go by.
120
388440
2040
như là việc những ngày sinh nhật trôi qua.
06:44
OK,
121
392480
1216
OK,
06:45
seems like a no-brainer.
122
393720
2160
không phải bàn cãi gì nữa.
06:48
Now, if my telomeres are connected
123
396640
3656
Giờ đây, nếu các telomere
liên quan trực tiếp
liên quan trực tiếp
06:52
to how quickly
I'm going to feel and get old,
I'm going to feel and get old,
124
400320
3576
tới cách tôi cảm nhận và thực sự lão hóa,
06:55
if my telomeres can be
renewed by my telomerase,
renewed by my telomerase,
125
403920
4456
nếu các telomere của tôi có thể
được hồi phục lại nhờ enzym telomerase,
được hồi phục lại nhờ enzym telomerase,
07:00
then all I have to do to reverse
the signs and symptoms of aging
the signs and symptoms of aging
126
408400
4496
sau đó những gì tôi phải làm
để đảo ngược những dấu hiệu lão hóa
để đảo ngược những dấu hiệu lão hóa
07:04
is figure out where to buy
that Costco-sized bottle
that Costco-sized bottle
127
412920
3536
là tìm ra nơi mua được
07:08
of grade A organic
fair trade telomerase, right?
fair trade telomerase, right?
128
416480
4176
một chai telomerase hữu cơ hạng A
lớn nhất có thể, phải không?
lớn nhất có thể, phải không?
07:12
Great! Problem solved.
129
420680
1656
Tuyệt! Và vấn đề được giải quyết.
07:14
(Applause)
130
422360
1016
( Vỗ tay)
07:15
Not so fast, I'm sorry.
131
423400
2896
Nhưng xin lỗi, không nhanh vậy đâu.
07:18
Alas, that's not the case.
132
426320
3456
Chà, không phải với trường hợp này.
07:21
OK. And why?
133
429800
1256
Và tại sao?
07:23
It's because human genetics has taught us
134
431080
4336
Bởi gì di truyền học con người
đã dạy chúng tôi
đã dạy chúng tôi
07:27
that when it comes to our telomerase,
135
435440
3096
rằng enzym telomerase
07:30
we humans live on a knife edge.
136
438560
3416
là một con dao hai lưỡi.
07:34
OK, simply put,
137
442000
1240
Đơn giản thôi,
07:36
yes, nudging up telomerase
does decrease the risks of some diseases,
does decrease the risks of some diseases,
138
444280
6256
đúng là telomerase có thể làm giảm
nguy cơ mắc vài loại bệnh,
nguy cơ mắc vài loại bệnh,
07:42
but it also increases the risks
of certain and rather nasty cancers.
of certain and rather nasty cancers.
139
450560
6056
nhưng nó cũng gia tăng khả năng
mắc vài loại ung thư khác.
mắc vài loại ung thư khác.
07:48
So even if you could buy
that Costco-sized bottle of telomerase,
that Costco-sized bottle of telomerase,
140
456640
5776
Nên dù là bạn có thể mua một chai
telomerase cỡ lớn,
telomerase cỡ lớn,
07:54
and there are many websites
marketing such dubious products,
marketing such dubious products,
141
462440
6736
và có rất nhiều trang web
quảng bá về những sản phẩm mơ hồ này,
quảng bá về những sản phẩm mơ hồ này,
08:01
the problem is you could
nudge up your risks of cancers.
nudge up your risks of cancers.
142
469200
4560
bạn vẫn sẽ có nhiều nguy cơ
mắc ác bệnh ung bướu.
mắc ác bệnh ung bướu.
08:06
And we don't want that.
143
474600
1240
Và chúng ta không muốn vậy.
08:09
Now, don't worry,
144
477400
2736
Đừng lo lắng.
08:12
and because, while I think
it's kind of funny that right now,
it's kind of funny that right now,
145
480160
4896
Bởi vì, trong khi bạn nghĩ
chuyện đó thật khôi hài,
chuyện đó thật khôi hài,
08:17
you know, many of us may be thinking,
well, I'd rather be like pond scum.
well, I'd rather be like pond scum.
146
485080
3440
khi nhiều người trong chúng ta,
có thể muốn giống sinh vật váng ao đó.
có thể muốn giống sinh vật váng ao đó.
08:22
(Laughter)
147
490720
3120
( Cười)
08:26
There is something for us humans
148
494640
1576
Có gì đó cần chúng ta tìm hiểu
08:28
in the story of telomeres
and their maintenance.
and their maintenance.
149
496240
2576
trong câu chuyện về telomere
và sự tồn tại của chúng.
và sự tồn tại của chúng.
08:30
But I want to get one thing clear.
150
498840
1656
Nhưng có một thứ tôi muốn làm rõ.
08:32
It isn't about enormously
extending human lifespan
extending human lifespan
151
500520
3176
Nó không phải về việc kéo dài
thời gian sống của con người
thời gian sống của con người
08:35
or immortality.
152
503720
2016
hay trở nên bất tử.
08:37
It's about health span.
153
505760
2896
Mà về khoảng thời gian khỏe mạnh
của chúng ta.
của chúng ta.
08:40
Now, health span is the number
of years of your life
of years of your life
154
508680
2696
Thời gian khỏe mạnh là số năm bạn sống
08:43
when you're free of disease,
you're healthy, you're productive,
you're healthy, you're productive,
155
511400
3776
mà không có bệnh tật, bạn thấy khỏe mạnh,
thấy tràn đầy sức sống,
thấy tràn đầy sức sống,
08:47
you're zestfully enjoying life.
156
515200
2136
bạn hoàn toàn thích thú
tận hưởng cuộc sống.
tận hưởng cuộc sống.
08:49
Disease span, the opposite of health span,
157
517360
2696
Thời gian bệnh tật, đối lập với
thời gian khỏe mạnh,
thời gian khỏe mạnh,
08:52
is the time of your life
spent feeling old and sick and dying.
spent feeling old and sick and dying.
158
520080
3736
là khoảng thời gian trong đời, bạn
cảm thấy bệnh tật, già nua và chết dần.
cảm thấy bệnh tật, già nua và chết dần.
08:55
So the real question becomes,
159
523840
3576
Nên câu hỏi thực sự là,
08:59
OK, if I can't guzzle telomerase,
160
527440
1760
nếu tôi không thể dùng telomerase,
09:02
do I have control
over my telomeres' length
over my telomeres' length
161
530920
3176
liệu tôi có thể điều khiển
độ dài của các telomere
độ dài của các telomere
09:06
and hence my well-being, my health,
162
534120
3736
và kéo dài sự hạnh phúc,
khỏe mạnh của mình
khỏe mạnh của mình
09:09
without those downsides of cancer risks?
163
537880
2600
mà không có các nguy cơ mắc bệnh ung bướu?
09:13
OK?
164
541480
1336
Được không?
09:14
So, it's the year 2000.
165
542840
2736
Đó là vào năm 2000.
09:17
Now, I've been minutely scrutinizing
little teeny tiny telomeres
little teeny tiny telomeres
166
545600
5216
Tôi đang nghiên cứu các telomere bé xíu
09:22
very happily for many years,
167
550840
2416
một cách đầy hạnh phúc
trong nhiều năm trời,
trong nhiều năm trời,
09:25
when into my lab walks
a psychologist named Elissa Epel.
a psychologist named Elissa Epel.
168
553280
3816
lúc đó nhà tâm lý Elissa Epel
bước vào trong phòng thí nghiệm.
bước vào trong phòng thí nghiệm.
09:29
Now, Elissa's expertise is in the effects
of severe, chronic psychological stress
of severe, chronic psychological stress
169
557120
6696
Chuyên môn của Elissa là nghiên cứu
tác động của những cơn stress thường xuyên
tác động của những cơn stress thường xuyên
09:35
on our mind's and our body's health.
170
563840
1920
đến tâm lý và sức khỏe của con người.
09:39
And there she was standing in my lab,
171
567280
1936
Và khi đó, cô ấy đang đứng trong phòng,
09:41
which ironically overlooked
the entrance to a mortuary, and --
the entrance to a mortuary, and --
172
569240
5056
với một ánh nhìn đầy mỉa mai
hướng đến lối vào một nhà xác, và --
hướng đến lối vào một nhà xác, và --
09:46
(Laughter)
173
574320
2336
(Cười)
09:48
And she had a life-and-death
question for me.
question for me.
174
576680
2656
Cô ấy hỏi tôi một câu hỏi hóc búa.
09:51
"What happens to telomeres
in people who are chronically stressed?"
in people who are chronically stressed?"
175
579360
3656
"Chuyện gì xảy ra với các telomere
ở người bị stress kinh niên?"
ở người bị stress kinh niên?"
09:55
she asked me.
176
583040
1216
Cô ấy hỏi tôi.
09:56
You see, she'd been studying caregivers,
177
584280
2136
Bạn biết đấy, cô ấy
đã từng là một điều dưỡng,
đã từng là một điều dưỡng,
09:58
and specifically mothers of children
with a chronic condition,
with a chronic condition,
178
586440
5536
một người mẹ đặc biệt
của những đứa trẻ có hoàn cảnh đặc biệt,
của những đứa trẻ có hoàn cảnh đặc biệt,
10:04
be it gut disorder,
be it autism, you name it --
be it autism, you name it --
179
592000
4536
chúng bị tự kỉ, rối loạn lưỡng cực,
vài cái tên nữa --
vài cái tên nữa --
10:08
a group obviously under enormous
and prolonged psychological stress.
and prolonged psychological stress.
180
596560
5200
một nhóm tập hợp những đứa trẻ bị
căng thẳng tâm lí kéo dài và nghiêm trọng.
căng thẳng tâm lí kéo dài và nghiêm trọng.
10:16
I have to say, her question
181
604600
2456
Tôi phải nói rằng, câu hỏi của cô ấy,
10:19
changed me profoundly.
182
607080
2016
đã thay đổi tôi sâu sắc.
10:21
See, all this time
I had been thinking of telomeres
I had been thinking of telomeres
183
609120
2736
Nhìn chung, lúc nào tôi cũng nghĩ
về các telomere
về các telomere
10:23
as those miniscule
molecular structures that they are,
molecular structures that they are,
184
611880
3296
cũng như cấu trúc phân tử
siêu nhỏ của chúng,
siêu nhỏ của chúng,
10:27
and the genes that control telomeres.
185
615200
2320
và cũng như các gen
điều khiển các telomere.
điều khiển các telomere.
10:30
And when Elissa asked me
about studying caregivers,
about studying caregivers,
186
618760
3176
Khi Elissa hỏi tôi
về việc chăm sóc người già,
về việc chăm sóc người già,
10:33
I suddenly saw telomeres
in a whole new light.
in a whole new light.
187
621960
3480
Tôi chợt thấy các telomere
trong một tia sáng mới.
trong một tia sáng mới.
10:39
I saw beyond the genes and the chromosomes
188
627560
2736
Vượt lên cả các gen và nhiễm sắc thể
10:42
into the lives of the real people
we were studying.
we were studying.
189
630320
3936
chính là cuộc sống thật sự của mỗi người
mà chúng tôi chăm sóc.
mà chúng tôi chăm sóc.
10:46
And I'm a mom myself,
190
634280
2216
Tôi cũng là một người mẹ,
10:48
and at that moment,
191
636520
1936
và có lúc,
10:50
I was struck by the image of these women
192
638480
3816
tôi bị kẹt trong hình ảnh
những người phụ nữ
những người phụ nữ
10:54
dealing with a child with a condition
193
642320
3120
phải chăm sóc những đứa trẻ
mắc bệnh mãn tính,
mắc bệnh mãn tính,
10:58
very difficult to deal with,
often without help.
often without help.
194
646320
2880
rất khó để chăm sóc,
thường họ sẽ không có sự giúp đỡ nào.
thường họ sẽ không có sự giúp đỡ nào.
11:02
And such women, simply,
195
650080
3016
Thông thường, những người phụ nữ như vậy,
11:05
often look worn down.
196
653120
3790
trông rất héo mòn.
11:09
So was it possible their telomeres
were worn down as well?
were worn down as well?
197
657680
4016
Vậy có khi nào các telomere của họ
cũng đang héo mòn tương tự?
cũng đang héo mòn tương tự?
11:13
So our collective curiosity
went into overdrive.
went into overdrive.
198
661720
3656
Những sự tò mò chúng tôi thu thập
trở nên quá tải.
trở nên quá tải.
11:17
Elissa selected for our first study
a group of such caregiving mothers,
a group of such caregiving mothers,
199
665400
3896
Elissa chọn cho chúng tôi một nhóm
gồm những bà mẹ như vậy,
gồm những bà mẹ như vậy,
11:21
and we wanted to ask:
What's the length of their telomeres
What's the length of their telomeres
200
669320
4176
và chúng tôi tự hỏi:
Chiều dài các telomere của họ bao nhiêu
Chiều dài các telomere của họ bao nhiêu
11:25
compared with the number of years
that they have been caregiving
that they have been caregiving
201
673520
4576
khi so sánh với số năm
họ phải chăm sóc
họ phải chăm sóc
11:30
for their child with a chronic condition?
202
678120
2776
con cái của mình
với những căn bệnh mãn tính?
với những căn bệnh mãn tính?
11:32
So four years go by
203
680920
2776
Bón năm trôi qua
11:35
and the day comes
when all the results are in,
when all the results are in,
204
683720
3136
và cái ngày đó đến
khi các kết quả xuất hiện,
khi các kết quả xuất hiện,
11:38
and Elissa looked down
at our first scatterplot
at our first scatterplot
205
686880
2696
và Elissa nhìn vào biểu đồ điểm
đầu tiên của chúng tôi
đầu tiên của chúng tôi
11:41
and literally gasped,
206
689600
1520
và thở gấp,
11:44
because there was a pattern to the data,
207
692960
2616
bởi vì có một quy luật trong dữ liệu,
11:47
and it was the exact gradient
that we most feared might exist.
that we most feared might exist.
208
695600
5416
và nó có một độ dốc
chính xác với những gì chúng tôi lo sợ.
chính xác với những gì chúng tôi lo sợ.
11:53
It was right there on the page.
209
701040
1936
Nay nó đã nằm ngay trên giấy.
11:55
The longer, the more years that is,
210
703000
2416
Càng nhiều năm, thời gian càng dài,
11:57
the mother had been
in this caregiving situation,
in this caregiving situation,
211
705440
2896
người mẹ bị mắc vào tình huống
phải chăm sóc cho con,
phải chăm sóc cho con,
12:00
no matter her age,
212
708360
1696
bất kể tuổi tác của họ,
12:02
the shorter were her telomeres.
213
710080
1976
thì các telomere ngày càng ngắn đi.
12:04
And the more she perceived
214
712080
3096
Và càng bị vướng sâu vào tình huống ấy
12:07
her situation as being more stressful,
215
715200
4656
thì bà mẹ càng stress,
12:11
the lower was her telomerase
and the shorter were her telomeres.
and the shorter were her telomeres.
216
719880
5360
thì nồng độ telomerase càng thấp
và các telomere càng ngắn đi.
và các telomere càng ngắn đi.
12:19
So we had discovered something unheard of:
217
727360
3496
Chúng tôi khám phá ra
một thứ chưa ai biết:
một thứ chưa ai biết:
12:22
the more chronic stress you are under,
the shorter your telomeres,
the shorter your telomeres,
218
730880
3856
bạn càng bị stress kinh niên nhiều,
các telomere của bạn càng ngắn,
các telomere của bạn càng ngắn,
12:26
meaning the more likely you were
to fall victim to an early disease span
to fall victim to an early disease span
219
734760
5656
nghĩa là bạn càng gần tiến tới
trở thành nạn nhân của bệnh tật
trở thành nạn nhân của bệnh tật
12:32
and perhaps untimely death.
220
740440
1720
và tiến gần đến cái chết.
12:35
Our findings meant
that people's life events
that people's life events
221
743000
4336
Khám phá của chúng tôi có nghĩa là
các sự kiện trong đời mỗi người
các sự kiện trong đời mỗi người
12:39
and the way we respond to these events
222
747360
2936
và cách mà chúng ta phản ứng với chúng
12:42
can change how you
maintain your telomeres.
maintain your telomeres.
223
750320
4080
có thể thay đổi cách bạn duy trì
các telomere của mình.
các telomere của mình.
12:48
So telomere length wasn't
just a matter of age counted in years.
just a matter of age counted in years.
224
756080
4720
Nên độ dài các telomere không chỉ
là vấn đề tuổi tác tính bằng năm.
là vấn đề tuổi tác tính bằng năm.
12:54
Elissa's question to me,
225
762520
1416
Câu hỏi của Elissa hỏi tôi,
12:55
back when she first came to my lab,
indeed had been a life-and-death question.
indeed had been a life-and-death question.
226
763960
3920
khi lần đầu đến phòng thí nghiệm,
thật sự là câu hỏi sinh tử.
thật sự là câu hỏi sinh tử.
13:01
Now, luckily, hidden
in that data there was hope.
in that data there was hope.
227
769920
4136
May thay, ẩn sau những dữ liệu là hy vọng.
13:06
We noticed that some mothers,
228
774080
1616
Chúng tôi chú ý thấy vài bà mẹ,
13:07
despite having been carefully caring
for their children for many years,
for their children for many years,
229
775720
4136
dù chăm sóc chu đáo cho các con nhiều năm,
13:11
had been able to maintain their telomeres.
230
779880
2600
nhưng vẫn duy trì được
các telomere của mình.
các telomere của mình.
13:15
So studying these women closely revealed
that they were resilient to stress.
that they were resilient to stress.
231
783520
5416
Nên việc nghiên cứu họ cho thấy
họ rất dẻo dai với stress.
họ rất dẻo dai với stress.
13:20
Somehow they were able
to experience their circumstances
to experience their circumstances
232
788960
2656
Bằng cách nào đó họ có khả năng
trải nghiệm nghịch cảnh
trải nghiệm nghịch cảnh
13:23
not as a threat day in and day out
233
791640
2496
không giống như ngày tận thế
13:26
but as a challenge,
234
794160
1656
mà giống một thử thách hơn,
13:27
and this has led to a very important
insight for all of us:
insight for all of us:
235
795840
4056
và điều này dẫn đến sự thấu hiểu
bên trong mỗi chúng ta:
bên trong mỗi chúng ta:
13:31
we have control over the way we age
236
799920
3776
chúng ta kiểm soát cách chúng ta già đi
13:35
all the way down into our cells.
237
803720
2520
từ tận sâu bên trong tế bào.
13:39
OK, now our initial curiosity
became infectious.
became infectious.
238
807680
3416
Ok, giờ thì sự tò mò của chúng tôi
bắt đầu lây lan.
bắt đầu lây lan.
13:43
Thousands of scientists
from different fields
from different fields
239
811120
2576
Hàng nghìn nhà khoa học
thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau
thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau
13:45
added their expertise
to telomere research,
to telomere research,
240
813720
3496
nghiên cứu thêm về các telomere,
13:49
and the findings have poured in.
241
817240
1920
và các khám phá được lan rộng.
13:51
It's up to over 10,000
scientific papers and counting.
scientific papers and counting.
242
819840
5000
Có đến hơn 10.000 bài báo khoa học
và chúng vẫn đang tăng.
và chúng vẫn đang tăng.
13:58
So several studies
rapidly confirmed our initial finding
rapidly confirmed our initial finding
243
826840
3496
Vì vậy mà nhiều sinh viên
nhanh chóng chấp nhận khám phá là đúng,
nhanh chóng chấp nhận khám phá là đúng,
14:02
that yes, chronic stress
is bad for telomeres.
is bad for telomeres.
244
830360
2760
căng thẳng kinh niên
không tốt cho các telomere.
không tốt cho các telomere.
14:06
And now many are revealing
245
834720
1376
Nhiều người đang tìm cách
14:08
that we have more control
over this particular aging process
over this particular aging process
246
836120
3896
để chúng ta có thể điều khiển
quá trình lão hóa
quá trình lão hóa
14:12
than any of us could ever have imagined.
247
840040
2816
tốt hơn bất cứ điều gì
mà chúng ta có thể hình dung được.
mà chúng ta có thể hình dung được.
14:14
A few examples:
248
842880
1216
Một vài ví dụ sau:
14:16
a study from the University
of California, Los Angeles
of California, Los Angeles
249
844120
4136
một nghiên cứu
từ DH California, Los Angeles
từ DH California, Los Angeles
14:20
of people who are caring
for a relative with dementia, long-term,
for a relative with dementia, long-term,
250
848280
5416
với những người đang chăm sóc họ hàng
mắc chứng mất trí đã lâu,
mắc chứng mất trí đã lâu,
14:25
and looked at their caregiver's
telomere maintenance capacity
telomere maintenance capacity
251
853720
5456
và nghiên cứu mức độ duy trì
của các telomere ở họ
của các telomere ở họ
14:31
and found that it was improved
252
859200
2216
và các bằng chứng cho thấy
nó được cải thiện
nó được cải thiện
14:33
by them practicing a form of meditation
253
861440
3816
bởi một dạng bài tập trị liệu
14:37
for as little as 12 minutes
a day for two months.
a day for two months.
254
865280
2880
kéo dài 12 phút mỗi ngày trong hai tháng.
14:41
Attitude matters.
255
869720
1656
Vấn đề là ở thái độ.
14:43
If you're habitually a negative thinker,
256
871400
2376
Nếu bạn thường xuyên
là một người tiêu cực,
là một người tiêu cực,
14:45
you typically see a stressful situation
with a threat stress response,
with a threat stress response,
257
873800
5736
bạn sẽ nhìn tình huống căng thẳng
như một nguy cơ đe dọa,
như một nguy cơ đe dọa,
14:51
meaning if your boss wants to see you,
258
879560
2456
nghĩa là nếu sếp bạn muốn gặp bạn,
14:54
you automatically think,
"I'm about to be fired,"
"I'm about to be fired,"
259
882040
2336
bạn thường tự nghĩ là:
"Mình sắp bị sa thải rồi."
"Mình sắp bị sa thải rồi."
14:56
and your blood vessels constrict,
260
884400
1576
Mạch máu của bạn co lại
14:58
and your level of the stress
hormone cortisol creeps up,
hormone cortisol creeps up,
261
886000
4336
và nồng độ hooc-môn stress
cortisol tăng cao,
cortisol tăng cao,
15:02
and then it stays up,
262
890360
1536
sau đó nó duy trì ở mức như vậy.
15:03
and over time, that persistently
high level of the cortisol
high level of the cortisol
263
891920
4936
Và qua thời gian, với mức độ cao crotisol
một cách liên tục như thế
một cách liên tục như thế
15:08
actually damps down your telomerase.
264
896880
1896
sẽ làm suy giảm các telomere.
15:10
Not good for your telomeres.
265
898800
1760
Không tốt cho các telomere của bạn.
15:14
On the other hand,
266
902200
1256
Mặt khác,
15:15
if you typically see something stressful
as a challenge to be tackled,
as a challenge to be tackled,
267
903480
5976
nếu bạn nhìn các vấn đề căng thẳng
giống như một thử thách cần giải quyết,
giống như một thử thách cần giải quyết,
15:21
then blood flows to your heart
and to your brain,
and to your brain,
268
909480
3456
máu sẽ được đưa tới não và tim của bạn,
15:24
and you experience a brief
but energizing spike of cortisol.
but energizing spike of cortisol.
269
912960
4696
và bạn trải qua một cú kích thích mạnh
của cortisol nhưng rất ngắn.
của cortisol nhưng rất ngắn.
15:29
And thanks to that habitual
"bring it on" attitude,
"bring it on" attitude,
270
917680
2536
Và nhờ thái độ "Chiến thôi!" thường xuyên,
15:32
your telomeres do just fine.
271
920240
3040
các telomere của bạn sẽ ổn thôi.
15:37
So ...
272
925600
1200
Vậy nên...
15:40
What is all of this telling us?
273
928160
2840
Tất cả điều đó muốn nói gì với chúng ta?
15:45
Your telomeres do just fine.
274
933480
1936
Các telomere của bạn sẽ ổn.
15:47
You really do have power
to change what is happening
to change what is happening
275
935440
5976
Bạn thật sự có sức mạnh thay đổi
những gì sẽ xảy ra
những gì sẽ xảy ra
15:53
to your own telomeres.
276
941440
2360
cho các telomere của bạn.
15:56
But our curiosity
just got more and more intense,
just got more and more intense,
277
944480
5040
Nhưng sự hiếu kì của chúng tôi
còn nhiệt huyết hơn thế,
còn nhiệt huyết hơn thế,
16:02
because we started to wonder,
278
950520
2416
bởi vì chúng tôi bắt đầu tự hỏi,
16:04
what about factors outside our own skin?
279
952960
3216
còn những yếu tố bên trong thì sao?
16:08
Could they impact
our telomere maintenance as well?
our telomere maintenance as well?
280
956200
3920
Liệu chúng có thể tác động đến
sự duy trì của các telomere?
sự duy trì của các telomere?
16:12
You know, we humans
are intensely social beings.
are intensely social beings.
281
960800
3336
Bạn biết đấy, con người chúng ta
là tổ chức xã hội phức tạp.
là tổ chức xã hội phức tạp.
16:16
Was it even possible
that our telomeres were social as well?
that our telomeres were social as well?
282
964160
4000
Liệu có khả năng các telomere
cũng có tính xã hội không?
cũng có tính xã hội không?
16:21
And the results have been startling.
283
969440
1720
Và nghiên cứu bắt đầu.
16:24
As early as childhood,
284
972400
1680
Từ sớm khi còn trẻ con,
16:28
emotional neglect, exposure to violence,
285
976360
3176
sự hờ hững tình cảm, thiên hướng bạo lực,
16:31
bullying and racism
286
979560
2016
bị bắt nạt hay phân biệt đối xử
16:33
all impact your telomeres,
and the effects are long-term.
and the effects are long-term.
287
981600
4440
đều có tác động đến các telomere
trong quãng thời gian dài.
trong quãng thời gian dài.
16:39
Can you imagine the impact on children
288
987800
2296
Bạn có thể tưởng tượng được
tác động lên trẻ em
tác động lên trẻ em
16:42
of living years in a war zone?
289
990120
1920
khi sống trong vùng chiến không?
16:46
People who can't trust their neighbors
290
994240
1856
Người mà không tin tưởng hàng xóm
16:48
and who don't feel safe
in their neighborhoods
in their neighborhoods
291
996120
3136
và cảm thấy không an toàn
khi sống trong vùng của mình
khi sống trong vùng của mình
16:51
consistently have shorter telomeres.
292
999280
2080
thường có các telomere ngắn hơn,
16:54
So your home address
matters for telomeres as well.
matters for telomeres as well.
293
1002600
2976
Nên địa chỉ nhà cũng tác động
lên các telomere.
lên các telomere.
16:57
On the flip side,
294
1005600
1200
Bên cạnh đó,
17:00
tight-knit communities,
being in a marriage long-term,
being in a marriage long-term,
295
1008200
3296
một mối quan hệ khăng khít,
hôn nhân dài lâu,
hôn nhân dài lâu,
17:03
and lifelong friendships, even,
296
1011520
2936
và tình bạn lâu đời,
17:06
all improve telomere maintenance.
297
1014480
2920
có thể cải thiện các telomere.
17:10
So what is all this telling us?
298
1018360
3456
Vậy những điều này đang nói
với chúng ta điều gì?
với chúng ta điều gì?
17:13
It's telling us that I have the power
to impact my own telomeres,
to impact my own telomeres,
299
1021840
4496
Nó muốn nói rằng chúng ta có thể
tác động lên các telomere của mình,
tác động lên các telomere của mình,
17:18
and I also have the power to impact yours.
300
1026359
3297
cũng như có sức mạnh tác động
lên telomre của người khác.
lên telomre của người khác.
17:21
Telomere science has told us
just how interconnected we all are.
just how interconnected we all are.
301
1029680
5800
Khoa học về telomere cho ta biết
cách kết nối mọi người.
cách kết nối mọi người.
17:29
But I'm still curious.
302
1037520
1200
Nhưng tôi vẫn hiếu kỳ.
17:31
I do wonder
303
1039920
2240
Tôi tự hỏi,
17:35
what legacy all of us
304
1043200
2200
ta có thể để lại gì
17:38
will leave for the next generation?
305
1046560
1759
cho những thế hệ sau?
17:40
Will we invest
306
1048960
1576
Liệu chúng ta sẽ tin vào
17:42
in the next young woman or man
307
1050560
3016
những thế hệ kế tiếp,
17:45
peering through a microscope
at the next little critter,
at the next little critter,
308
1053600
4216
những người cũng đang chăm chú
xem kính hiển vi một nhóm sinh vật nhỏ,
xem kính hiển vi một nhóm sinh vật nhỏ,
17:49
the next bit of pond scum,
309
1057840
2656
một ít sinh vật váng ao,
17:52
curious about a question
we don't even know today is a question?
we don't even know today is a question?
310
1060520
3776
có đang tò mò một câu hỏi
mà ngày nay chúng ta còn chưa nghĩ tới?
mà ngày nay chúng ta còn chưa nghĩ tới?
17:56
It could be a great question
that could impact all the world.
that could impact all the world.
311
1064320
2896
Nó là một câu hỏi
có thể tác động cả thế giới.
có thể tác động cả thế giới.
17:59
And maybe, maybe you're curious about you.
312
1067240
3680
Và có lẽ, chỉ là có lẽ, bạn cũng
tò mò về chính bản thân mình.
tò mò về chính bản thân mình.
18:04
Now that you know
how to protect your telomeres,
how to protect your telomeres,
313
1072080
2256
GIờ bạn biết cách bảo vệ
các telomere của mình,
các telomere của mình,
18:06
are you curious what are you going to do
314
1074360
1905
bạn có tò mò chúng ta sẽ làm gì
18:08
with all those decades
of brimming good health?
of brimming good health?
315
1076289
2480
với những thập kỉ
của sức khỏe dồi dào sắp tới?
của sức khỏe dồi dào sắp tới?
18:11
And now that you know you could impact
the telomeres of others,
the telomeres of others,
316
1079200
3880
Và giờ bạn biết bạn có thể tác động
đến các telomere của người khác,
đến các telomere của người khác,
18:16
are you curious
317
1084040
1200
bạn có tò mò
18:18
how will you make a difference?
318
1086040
1960
chúng ta tạo ra những khác biệt thế nào?
18:21
And now that you know the power
of curiosity to change the world,
of curiosity to change the world,
319
1089880
4096
Và giờ bạn biết sự tò mò của bạn
có thể thay đổi cả thế giới,
có thể thay đổi cả thế giới,
18:26
how will you make sure
that the world invests in curiosity
that the world invests in curiosity
320
1094000
6216
làm sao bạn chắc rằng thế giới
có trao sự hiếu kỳ
có trao sự hiếu kỳ
18:32
for the sake of the generations
that will come after us?
that will come after us?
321
1100240
4560
cho các thế hệ mai sau hay không?
18:38
Thank you.
322
1106560
1216
Cảm ơn.
18:39
(Applause)
323
1107800
5400
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Blackburn - Molecular biologistElizabeth Blackburn won a Nobel Prize for her pioneering work on telomeres and telomerase, which may play central roles in how we age. She is president of the Salk Institute and author of the New York Times Best Seller, "The Telomere Effect."
Why you should listen
Dr. Blackburn is the president of the Salk Institute and a pioneering molecular biologist. She received the Nobel Prize in Physiology or Medicine in 2009 for discovering the molecular nature of telomeres, the ends of chromosomes that serve as protective caps essential for preserving genetic information, and for co-discovering telomerase, an enzyme that maintains telomere ends. Both telomeres and telomerase are thought to play central roles in aging and diseases such as cancer, and her work helped launch entire new fields of research in these areas.
In addition to the Nobel Prize, Blackburn has received nearly every major scientific award including the Lasker, Gruber, and Gairdner prizes. She has served as president of the American Association of Cancer Research and the American Society for Cell Biology, and on editorial boards of scientific journals including Cell and Science. She coauthored the best-selling book The Telomere Effect: A Revolutionary Approach to Living Younger, Healthier, Longer.
Elizabeth Blackburn | Speaker | TED.com