TEDxWarwick
Mustafa Akyol: Faith versus tradition in Islam
Մուսթաֆա Աքյոլ. Հավատն ընդդեմ ավանդույթի Իսլամում
Filmed:
Readability: 5.3
1,255,155 views
Թեդեքս Ուորուիքում լրագրող Մուսթաֆա Աքյոլը խոսում է այն մասին, թե ինչպես որոշ տեղական մշակութային ավանդույթներ, (ինչպես օրինակ գլխաշոր կապելը) հասարակական կարծիքում զուգակցվում են Իսլամ հավատքի բաղկացուցիչների հետ: Արդյոք իսլամական հավատքի մասին աշխարհի ընդհանուր պատկերացումը չափից շատ է կենտրոնացել ավանդույթի, ոչ թե հիմնական համոզմունքների վրա:
Mustafa Akyol - Journalist
Mustafa Akyol is a columnist for Turkey's oldest English-language daily, Hurriyet Daily News. Full bio
Mustafa Akyol is a columnist for Turkey's oldest English-language daily, Hurriyet Daily News. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
A few weeks ago,
0
0
2000
Մի քանի շաբաթ առաջ
00:17
I had a chance to go to Saudi Arabia.
1
2000
3000
ես հնարավորություն ունեցա այցելել Սաուդյան Արաբիա
00:20
And the first thing I wanted to do as a Muslim
2
5000
3000
Եվ առաջին բանը, որ ցանկացա անել որպես մահմեդական,
00:23
was go to Mecca and visit the Kaaba,
3
8000
2000
Մեքքա գնալ և Քաաբա այցելելն էր`
00:25
the holiest shrine of Islam.
4
10000
2000
Իսլամի ամենակարևոր սրբատեղին:
00:27
And I did that; I put on my ritualistic dress;
5
12000
2000
Եվ ես արեցի դա. հագա իմ ծիսական հագուստը,
00:29
I went to the holy mosque;
6
14000
2000
գնացի Սուրբ Մզկիթ,
00:31
I did my prayers;
7
16000
2000
աղոթեցի,
00:33
I observed all the rituals.
8
18000
2000
հետևեցի բոլոր ծեսերին,
00:35
And meanwhile,
9
20000
2000
Եվ միաժամանակ
00:37
besides all the spirituality,
10
22000
2000
բացի այդ ամբողջ հոգևոր արարողակարգից,
00:39
there was one mundane detail in the Kaaba
11
24000
2000
Քաաբայում տեսա մի աշխարհիկ երևույթ,
00:41
that was pretty interesting for me.
12
26000
2000
որն ինձ շատ հետաքրքրեց:
00:43
There was no separation of sexes.
13
28000
2000
Չկար սեռերի բաժանում:
00:45
In other words, men and women
14
30000
2000
Այլ կերպ ասած, տղամարդիկ և կանայք
00:47
were worshiping all together.
15
32000
2000
միասին էին պաշտամունք անում:
00:49
They were together while doing the tawaf,
16
34000
2000
Նրանք միասին էին Թաուաֆի ժամանակ`
00:51
the circular walk around the Kaaba.
17
36000
3000
Քաաբայի շուրջ քայլելիս:
00:54
They were together while praying.
18
39000
2000
Նրանք միասին էին աղոթելիս:
00:56
And if you wonder why this is interesting at all,
19
41000
3000
Եվ եթե մտածում եք` ինչու է սա ընդհանրապես հետաքրքիր,
00:59
you have to see the rest of Saudi Arabia
20
44000
3000
ապա պետք է Սաուդյան Արաբիայի մյուս մասերում լինեք,
01:02
because it's a country
21
47000
2000
քանի որ այս երկիրը
01:04
which is strictly divided between the sexes.
22
49000
3000
կտրուկ կերպով բաժանված է սեռերի միջև:
01:07
In other words,
23
52000
2000
Այլ կերպ ասած,
01:09
as men, you are not simply supposed to be
24
54000
2000
որպես տղամարդ, դու ուղղակի չպետք է գտնվես
01:11
in the same physical space with women.
25
56000
2000
կնոջ հետ միևնույն ֆիզիկական տարածությունում:
01:13
And I noticed this in a very funny way.
26
58000
2000
Եվ դա ես նկատեցի շատ զավեշտալի կերպով:
01:15
I left the Kaaba
27
60000
2000
Ես մեկնեցի Քաաբաից
01:17
to eat something in downtown Mecca.
28
62000
2000
Մեքքայի կենտրնում ինչ-որ բան ուտելու համար:
01:19
I headed to the nearest Burger King restaurant.
29
64000
2000
Ուղևորվեցի մոտակա Բուրգեր Քինգ ռեստորան:
01:21
And I went there --
30
66000
2000
Երբ գնացի այնտեղ,
01:23
I noticed that there was a male section,
31
68000
2000
նկատեցի, որ կար տղամարդկանց բաժին,
01:25
which was carefully separated from the female section.
32
70000
3000
որը զգուշորեն առանձնացված էր կանանց բաժնից:
01:28
And I had to pay, order and eat at the male section.
33
73000
3000
Եվ ես պետք է վճարեի, պատվիրեի և ուտեի տղամարդկանց բաժնում:
01:31
"It's funny," I said to myself,
34
76000
2000
"Զավեշտալի է", - ասացի ինքս ինձ, -
01:33
"You can mingle with the opposite sex at the holy Kaaba,
35
78000
3000
"դու կարող ես խառնվել հակառակ սեռի հետ Սուրբ Քաաբայում,
01:36
but not at the Burger King."
36
81000
2000
իսկ Բուրգեր Քինգում` ոչ:
01:38
Quite ironic.
37
83000
2000
Բավականին հեգնական է:
01:40
Ironic, and it's also, I think, quite telling.
38
85000
3000
Բացի հեգնական լինելուց, այն նաև իմ կարծիքով շատ բան է ասում:
01:43
Because the Kaaba and the rituals around it
39
88000
3000
Քանի որ Քաաբան և դրա շուրջ ծեսերը
01:46
are relics from the earliest phase of Islam,
40
91000
3000
Իսլամի վաղ շրջանի մասունքներ են,
01:49
that of prophet Muhammad.
41
94000
2000
Մուհամեդ մարգարեի շրջանից:
01:51
And if there was a big emphasis at the time
42
96000
2000
Եվ եթե այդ ժամանակ մեծ շեշտադրում լիներ
01:53
to separate men from women,
43
98000
2000
առանձնացնելու տղամարդկանց և կանանց,
01:55
the rituals around the Kaaba could have been designed accordingly.
44
100000
3000
Քաաբայի շուրջ ծեսերը կկատարվեին համապատասխանաբար:
01:58
But apparently that was not an issue at the time.
45
103000
2000
Սակայն, ըստ երևույթին, դա հարց չէր այն ժամանակ:
02:00
So the rituals came that way.
46
105000
2000
Այսպիսով, ծեսերը այդպես էին:
02:02
This is also, I think, confirmed
47
107000
2000
Սա նույնպես, կարծում եմ, հաստատվում է
02:04
by the fact that the seclusion of women
48
109000
2000
այն փաստով, որ կանանց մեկուսացումը
02:06
in creating a divided society
49
111000
2000
բաժանված հասարակություն ստեղծելու գործում
02:08
is something that you also do not find in the Koran,
50
113000
3000
չեք գտնի Ղուրանում,
02:11
the very core of Islam --
51
116000
2000
իսլամի առանցքում,
02:13
the divine core of Islam
52
118000
2000
իսլամի սուրբ առանցքում,
02:15
that all Muslims, and equally myself, believe.
53
120000
3000
որին հավասարապես հավատում են բոլոր մահմեդականները, այդ թվում և ես:
02:18
And I think it's not an accident
54
123000
2000
Եվ կարծում եմ, պատահական չէ,
02:20
that you don't find this idea
55
125000
2000
որ դուք չեք գտնի այս գաղափարը
02:22
in the very origin of Islam.
56
127000
2000
իսլամի բուն ծագման մեջ:
02:24
Because many scholars
57
129000
2000
Որովհետև շատ գիտնականներ,
02:26
who study the history of Islamic thought --
58
131000
2000
ովքեր ուսումնասիրում են մահմեդական մտքի պատմություն,
02:28
Muslim scholars or Westerners --
59
133000
2000
թե մահմեդական, թե արևմտյան գիտնականներ,
02:30
think that actually the practice
60
135000
2000
կարծում են, որ
02:32
of dividing men and women physically
61
137000
2000
կանանց և տղամարդկանց ֆիզիկապես բաժանելու սովորությունը
02:34
came as a later development in Islam,
62
139000
3000
եկավ իսլամի հետագա զարգացման արդյունքում,
02:37
as Muslims adopted
63
142000
2000
երբ մահմեդականները ընդունեցին
02:39
some preexisting cultures and traditions of the Middle East.
64
144000
3000
Մերձավոր Արևելքի նախկին որոշ մշակույթներ և ավանդույթներ:
02:42
Seclusion of women was actually
65
147000
2000
Կանանց մեկուսացումն իրականում
02:44
a Byzantine and Persian practice,
66
149000
2000
բյուզանդական և պարսկական սովորույթ էր,
02:46
and Muslims adopted that
67
151000
3000
և մահմեդականներն այն ընդունելով,
02:49
and made that a part of their religion.
68
154000
2000
դարձրեցին իրենց կրոնի մի մաս:
02:51
And actually this is just one example
69
156000
2000
Իրականում սա միայն մի օրինակ է
02:53
of a much larger phenomenon.
70
158000
2000
շատ ավելի մեծ մի երևույթի:
02:55
What we call today Islamic Law, and especially Islamic culture --
71
160000
3000
Այն, ինչ այսօր մենք անվանում ենք մահմեդական օրենք կամ հատկապես մահմեդական մշակույթ,
02:58
and there are many Islamic cultures actually;
72
163000
2000
և իսկապես գոյություն ունեն բազմաթիվ իսլամական մշակույթներ,
03:00
the one in Saudi Arabia is much different
73
165000
2000
Սաուդյան Արաբիայինը շատ տարբեր է
03:02
from where I come from in Istanbul or Turkey.
74
167000
3000
այնտեղից, որտեղից ես եմ գալիս` Ստամբուլ կամ Թուրքիա:
03:05
But still,
75
170000
2000
Այնուամենայնիվ,
03:07
if you're going to speak about a Muslim culture,
76
172000
2000
եթե խոսում եք մահմեդական մշակույթի մասին,
03:09
this has a core, the divine message,
77
174000
2000
այն ունի առանցք, աստվածային հաղորդագրություն,
03:11
which began the religion,
78
176000
2000
որը հիմք դրեց կրոնին,
03:13
but then many traditions, perceptions,
79
178000
2000
սակայն հետագայում բազմաթիվ ավանդույթներ, ընկալումներ,
03:15
many practices were added on top of it.
80
180000
3000
շատ սովորույթներ ավելացվեցին դրա վրա:
03:18
And these were traditions of the Middle East -- medieval traditions.
81
183000
3000
Եվ դրանք Մերձավոր Արևելքի ավանդույթներն էին, միջնադարյան ավանդույթներ:
03:22
And there are two important messages, or two lessons,
82
187000
3000
Եվ երկու կարևոր հաղորդագրություն կամ երկու դասեր կան, որ
03:25
to take from that reality.
83
190000
3000
պետք է վերցնենք այդ իրականությունից:
03:28
First of all, Muslims --
84
193000
2000
Նախևառաջ, մահմեդականները,
03:30
pious, conservative, believing Muslims who want to be loyal to their religion --
85
195000
3000
բարեպաշտ, պահպանողական, հավատացյալ մահմեդականները, ովքեր ցանկանում են հավատարիմ լինել իրենց կրոնին,
03:33
should not cling onto everything in their culture,
86
198000
3000
չպետք է կառչեն իրենց մշակույթում առկա ամեն ինչից,
03:36
thinking that that's divinely mandated.
87
201000
2000
մտածելով, որ այն աստվածայնորեն պարտադիր է:
03:38
Maybe some things are bad traditions
88
203000
2000
Միգուցե որոշ բաներ վատ ավանդույթներ են
03:40
and they need to be changed.
89
205000
2000
և պետք է փոխվեն:
03:42
On the other hand, the Westerners
90
207000
2000
Մյուս կողմից, Արևմուտքի բնակիչները,
03:44
who look at Islamic culture
91
209000
2000
ովքեր նայում են մահմեդական մշակույթին,
03:46
and see some troubling aspects
92
211000
2000
և տեսնում որոշ անհանգստացնող հանգամանքներ,
03:48
should not readily conclude that this is what Islam ordains.
93
213000
3000
չպետք է պատրաստակամորեն հետևություն անեն, որ սա այն է, ինչ իսլամն է սահմանում:
03:51
Maybe it's a Middle Eastern culture
94
216000
2000
Միգուցե մերձվորարևելյան մշակույթն է, որ
03:53
that became confused with Islam.
95
218000
2000
շփոթում են իսլամի հետ:
03:55
There is a practice called female circumcision.
96
220000
3000
Գոյություն ունի սովորույթ, որը կոչվում է կնոջ թլփատում:
03:58
It's something terrible, horrible.
97
223000
3000
Սա մի սարսափելի, ահավոր երևույթ է:
04:01
It is basically an operation
98
226000
2000
Իրականում սա վիրահատություն է,
04:03
to deprive women of sexual pleasure.
99
228000
3000
որը կանանց զրկում է սեռական հաճույքից:
04:06
And Westerners, Europeans or Americans,
100
231000
2000
Եվ Արևմուտքի բնակիչները, եվրոպացիներն ու ամերիկացիները,
04:08
who didn't know about this before
101
233000
3000
ովքեր նախկինում չգիտեին սրա մասին,
04:11
faced this practice
102
236000
2000
հանդիպեցին այս սովորույթին
04:13
within some of the Muslim communities
103
238000
2000
որոշ մահմեդական համայնքներում,
04:15
who migrated from North Africa.
104
240000
2000
ովքեր ներգաղթել էին հյուսիսային Աֆրիկայից:
04:17
And they've thought, "Oh, what a horrible religion that is
105
242000
3000
Եվ նրաք մտածեցին. "Օ, ինչ սարսափելի կրոն է սա,
04:20
which ordains something like that."
106
245000
2000
որը սահմանում է նման բան":
04:22
But actually when you look at female circumcision,
107
247000
2000
Սակայն երբ նայում եք կնոջ թլփատմանը,
04:24
you see that it has nothing to do with Islam,
108
249000
2000
տեսնում եք, որ դա իսլամի հետ կապ չունի,
04:26
it's just a North African practice,
109
251000
2000
այլ ուղղակի հյուսւսաֆրիկյան սովորույթ է,
04:28
which predates Islam.
110
253000
2000
որը նախորդում է իսլամին:
04:30
It was there for thousands of years.
111
255000
2000
Այն գոյություն ուներ հազարավոր տարիներ:
04:32
And quite tellingly, some Muslims do practice that.
112
257000
3000
Եվ, բնականաբար, որոշ մահմեդականներ հետևում են այդ սովորույթին:
04:35
The Muslims in North Africa, not in other places.
113
260000
3000
Հյուսիսային Աֆրիկայի մահմեդականները, ոչ թե այլ վայրերի:
04:38
But also the non-Muslim communities of North Africa --
114
263000
3000
Սակայն Հյուսիսային Աֆրիկայի ոչ-մահմեդական համայնքները`
04:41
the Animists, even some Christians
115
266000
2000
անիմիստները, նույնիսկ որոշ քրիստոնյաներ,
04:43
and even a Jewish tribe in North Africa
116
268000
2000
և նույնիսկ հրեական մի ցեղ Հյուսիսային Աֆրիկայում
04:45
is known to practice female circumcision.
117
270000
3000
հետևում է թլփատման ավանդույթին:
04:48
So what might look like a problem
118
273000
3000
Այսպիսով, այն, ինչ թվում է խնդիր
04:51
within Islamic faith
119
276000
2000
իսլամական կրոնի մեջ,
04:53
might turn out to be a tradition
120
278000
2000
կարող է պարզվել, որ ավանդույթ է,
04:55
that Muslims have subscribed to.
121
280000
2000
որին հետևում են մահմեդականները:
04:57
The same thing can be said for honor killings,
122
282000
2000
Նույնը կարելի է ասել նաև պատվո սպանությունների մասին,
04:59
which is a recurrent theme in the Western media --
123
284000
3000
որը արևմտյան լրատվամիջոցների հերթական թեմաներից է,
05:02
and which is, of course, a horrible tradition.
124
287000
3000
և որը, իհարկե, սարսափելի ավանդույթ է:
05:05
And we see truly in some Muslim communities that tradition.
125
290000
3000
Եվ մենք իսկապես տեսնում ենք այդ ավանդույթը որոշ մահմեդական համայնքներում:
05:08
But in the non-Muslim communities of the Middle East,
126
293000
3000
Սակայն Մերձավոր Արևելքի ոչ մահմեդական համայնքներում,
05:11
such as some Christian communities, Eastern communities,
127
296000
2000
ինչպես օրինակ քրիստոնեական կամ արևելյան համայնքում,
05:13
you see the same practice.
128
298000
2000
տեսնում ենք նույն սովորույթը:
05:15
We had a tragic case of an honor killing
129
300000
2000
Մենք ունեցանք պատվո սպանության դժբախտ մի դեպք
05:17
within Turkey's Armenian community
130
302000
2000
Թուրքիայի հայկական համայնքում
05:19
just a few months ago.
131
304000
2000
մի քանի ամիս առաջ:
05:21
Now these are things about general culture,
132
306000
2000
Սրանք ընդհանուր մշակույթի դեպքեր են,
05:23
but I'm also very much interested in political culture
133
308000
3000
բայց ես նաև շատ հետաքրքրված եմ քաղաքական մշակույթով,
05:26
and whether liberty and democracy is appreciated,
134
311000
3000
և արդյոք ազատությունն ու ժողովրդավարությունը գնահատվում են,
05:29
or whether there's an authoritarian political culture
135
314000
3000
թե գոյություն ունի ավտորիտար քաղաքական մշակույթ,
05:32
in which the state is supposed to impose things on the citizens.
136
317000
3000
որի դեպքում պետությունը քաղաքացիներին պարտադրում է որոշ բաներ:
05:35
And it is no secret
137
320000
2000
Եվ գաղտնիք չէ,
05:37
that many Islamic movements in the Middle East
138
322000
2000
որ Մերձավոր Արևելքի բազմաթիվ մահմեդական շարժումներ
05:39
tend to be authoritarian,
139
324000
2000
հակված են լինել ավտորիտար,
05:41
and some of the so-called "Islamic regimes"
140
326000
3000
և որոշ այսպես կոչված "մահմեդական վարչակարգեր",
05:44
such as Saudi Arabia, Iran
141
329000
2000
ինչպիսիք են Սաուդյան Արաբիան, Իրանը,
05:46
and the worst case was the Taliban in Afghanistan --
142
331000
3000
և վատագույն դեպքը Թալիբանն էր Աֆղանստանում,
05:49
they are pretty authoritarian. No doubt about that.
143
334000
2000
կասկած չկա, որ նրանք բավականին ավտորիտար են:
05:51
For example, in Saudi Arabia
144
336000
2000
Օրինակ, Սաուդյան Արաբիայում
05:53
there is a phenomenon called the religious police.
145
338000
3000
գոյություն ունի մի երևույթ, որը կոչվում է կրոնական ոստիկանություն:
05:56
And the religious police imposes
146
341000
2000
Եվ այդ կրոնական ոստիկանությունը պարտադրում է
05:58
the supposed Islamic way of life
147
343000
2000
մահմեդական ենթադրյալ կենսակերպը
06:00
on every citizen, by force --
148
345000
2000
բոլոր քաղաքացիներին, ուժով,
06:02
like women are forced to cover their heads --
149
347000
2000
ինչպես օրինակ կանայք ստիպված են ծածկել իրենց գլուխները,
06:04
wear the hijab, the Islamic head cover.
150
349000
3000
կրել հիջաբ, մահմեդական գլխաշոր:
06:07
Now that is pretty authoritarian,
151
352000
2000
Այսօր դա բավականին ավտորիտար է,
06:09
and that's something I'm very much critical of.
152
354000
3000
և մեկն է այն երևույթներից, որ ես խիստ քննադատում եմ:
06:12
But when I realized
153
357000
3000
Բայց երբ գիտակցեցի,
06:15
that the non-Muslim,
154
360000
2000
որ ոչ մահմեդական
06:17
or the non-Islamic-minded actors in the same geography,
155
362000
3000
կամ ոչ-մահմեդական-մտածելակերպով դերակատարները նույն տարածքում
06:20
sometimes behaved similarly,
156
365000
2000
երբեմն նույն կերպ էին վարվում,
06:22
I realized that the problem maybe
157
367000
2000
գիտակցեցի, որ միգուցե խնդիրը
06:24
lies in the political culture of the whole region, not just Islam.
158
369000
3000
կայանում է ողջ տարածաշրջանի քաղաքական մշակույթի մեջ, ոչ թե իսլամի:
06:27
Let me give you an example: in Turkey where I come from,
159
372000
3000
Թույլ տվեք մի օրինակ բերել. Ես Թուրքիայից եմ,
06:30
which is a very hyper-secular republic,
160
375000
2000
որը գերաշխարհիկ պետություն է,
06:32
until very recently
161
377000
2000
դեռ բոլորովին վերջերս
06:34
we used to have what I call secularism police,
162
379000
3000
գոյություն ուներ այն, ինչ կոչում եմ աշխարհիկ ոստիկանություն,
06:37
which would guard the universities
163
382000
3000
որը պահպանում էր համալսարանները
06:40
against veiled students.
164
385000
2000
գլխաշորով ուսանողներից:
06:42
In other words, they would force students
165
387000
3000
Այլ կերպ ասած, նրանք պարտադրում էին ուսանողներին
06:45
to uncover their heads,
166
390000
2000
գլուխները չծածկել:
06:47
and I think forcing people to uncover their head
167
392000
2000
Եվ ես կարծում եմ, որ ստիպել մարդկանց չծածկել իրենց գլուխները
06:49
is as tyrannical as forcing them to cover it.
168
394000
3000
այնքան բռնապետական է, որքան ստիպել ծածկել:
06:52
It should be the citizen's decision.
169
397000
2000
Դա պետք է լինի քաղաքացու որոշումը:
06:54
But when I saw that, I said,
170
399000
2000
Սակայն երբ ես դա տեսա, մտածեցի.
06:56
"Maybe the problem
171
401000
2000
"Միգուցե խնդիրը
06:58
is just an authoritarian culture in the region,
172
403000
2000
ուղղակի տարածաշրջանում ավտորիտար մշակույթն է,
07:00
and some Muslims have been influenced by that.
173
405000
2000
և որոշ մահմեդականներ կրել են այդ ազդեցությունը"
07:02
But the secular-minded people can be influenced by that.
174
407000
3000
Սակայն աշխարհիկ մտածելակերպ ունեցող անձինք ևս կարող են կրել այդ ազդեցությունը:
07:05
Maybe it's a problem of the political culture,
175
410000
2000
Միգուցե դա քաղաքական մշակույթի հիմնախնդիր է,
07:07
and we have to think about
176
412000
2000
և մենք պետք է մտածենք
07:09
how to change that political culture."
177
414000
2000
ինչպես փոփոխել քաղաքական մշակույթը:
07:11
Now these are some of the questions
178
416000
2000
Սրանք են այն հարցերից մի քանիսը,
07:13
I had in mind a few years ago
179
418000
2000
որոնք կային իմ մտքում մի քանի տարի առաջ,
07:15
when I sat down to write a book.
180
420000
2000
երբ նստեցի գիրք գրելու:
07:17
I said, "Well I will make a research
181
422000
2000
Ես ասացի. "Լավ, ես հետազոտություն կիրականացնեմ,
07:19
about how Islam actually came to be what it is today,
182
424000
5000
թե ինչպես է իսլամը դարձել այն, ինչ այժմ է,
07:24
and what roads were taken
183
429000
2000
ինչ ճանապարհներ է անցել,
07:26
and what roads could have been taken."
184
431000
2000
և ինչ ճանապարհներ կարող էր անցնել:
07:28
The name of the book is "Islam Without Extremes: A Muslim Case for Liberty."
185
433000
5000
Գրքի անվանումն է "Իսլամն առանց ծայրահեղությունների. Մահմեդական դեպք ազատության համար":
07:33
And as the subtitle suggests,
186
438000
2000
Եվ ինչպես ենթավերնագիրն է հուշում,
07:35
I looked at Islamic tradition and the history of Islamic thought
187
440000
3000
ես ուսումնասիրեցի իսլամական ավանդույթն ու իսլամական միտքի պատմությունը
07:38
from the perspective of individual liberty,
188
443000
2000
անհատի ազատության տեսանկյունից
07:40
and I tried to find what are the strengths
189
445000
2000
և փորձեցի գտնել` որոնք են ուժեղ կողմերը
07:42
with regard to individual liberty.
190
447000
2000
անհատի ազատության տեսանկյունից:
07:44
And there are strengths in Islamic tradition.
191
449000
2000
Եվ այդ ուժեղ կողմերը գոյություն ունեն իսլամական ավանդույթում:
07:46
Islam actually, as a monotheistic religion,
192
451000
3000
Իսլամը իրականում, որպես միաստված կրոն,
07:49
which defined man as a responsible agent by itself,
193
454000
4000
որը սահմանեց մարդուն որպես պատասխանատու էակ,
07:53
created the idea of the individual in the Middle East
194
458000
2000
ստեղծեց անհատի գաղափարը Մերձավոր Արևելքում
07:55
and saved it from the communitarianism, the collectivism
195
460000
3000
և փրկեց այն համայնքայնությունից` կոլեկտիվիզմից
07:58
of the tribe.
196
463000
2000
ցեղի:
08:00
You can derive many ideas from that.
197
465000
2000
Սրանից կարելի է բազմաթիվ մտքեր առանձնացնել:
08:02
But besides that, I also saw problems within Islamic tradition.
198
467000
3000
Սակայն, բացի դա, ես նաև նկատեցի հիմնախնդիրներ իսլամական մշակույթի մեջ:
08:05
But one thing was curious:
199
470000
2000
Բայց մի բան հետաքրքրաշարժ էր.
08:07
most of those problems turn out to be problems that emerged later,
200
472000
3000
Պարզվեց, որ այդ խնդիրների մեծ մասը հետագայում են առաջացել,
08:10
not from the very divine core of Islam, the Koran,
201
475000
3000
ոչ թե Իսլամի աստվածային հիմքից, Ղուրանից,
08:13
but from, again, traditions and mentalities,
202
478000
3000
այլ նորից ավանդույթներից և մտածելակերպից
08:16
or the interpretations of the Koran
203
481000
2000
կամ Ղուրանի այն մեկնաբանություններից,
08:18
that Muslims made in the Middle Ages.
204
483000
2000
որոնք արվել էին մահմեդականների կողմից Միջնադարում:
08:20
The Koran, for example,
205
485000
2000
Ղուրանն, օրինակ,
08:22
doesn't condone stoning.
206
487000
2000
չի թույլատրում քարկոծելը:
08:24
There is no punishment on apostasy.
207
489000
2000
Պատիժ չկա դասալքության համար:
08:26
There is no punishment on personal things like drinking.
208
491000
3000
Պատիժ չկա անձնական քայլերի համար, ինչպես օրինակ, ալկոհոլային խմիչք օգտագործելը:
08:29
These things which make Islamic Law,
209
494000
4000
Նման բաները, որոնք կազմում են Իսլամական Օրենքը,
08:33
the troubling aspects of Islamic Law,
210
498000
3000
Իսլամական Օրենքի մտահոգիչ կողմերը
08:36
were later developed into later interpretations of Islam.
211
501000
3000
հետագայում են զարգացել իսլամի հետագա մեկնաբանությունների մեջ:
08:39
Which means that Muslims can, today,
212
504000
2000
Սա նշանակում է, որ այսօր մահմեդականները կարող են
08:41
look at those things and say,
213
506000
2000
նայել այդ երևույթնորին և ասել.
08:43
"Well, the core of our religion
214
508000
2000
"Մեր կրոնի բուն հիմքը
08:45
is here to stay with us.
215
510000
2000
այստեղ է, մեզ հետ:
08:47
It's our faith, and we will be loyal to it.
216
512000
2000
Դա մեր հավատքն է. և մենք դրան հավատարիմ կլինենք":
08:49
But we can change how it was interpreted,
217
514000
2000
Բայց մենք կարող ենք փոխել դրա մեկնաբանությունը,
08:51
because it was interpreted according to the time and milieu in the Middle Ages.
218
516000
3000
քանի որ այն մեկնաբանվել է միջնադարի ժամանակների ու միջավայրի համապատասխան:
08:54
Now we are living in a different world
219
519000
2000
Հիմա մենք ապրում ենք բազմազան աշխարհում™
08:56
with different values and different political systems."
220
521000
2000
տարբեր արժեքներով ու տարբեր քաղաքական համակարգերով:
08:58
That interpretation is quite possible and feasible.
221
523000
3000
Այդ մեկնաբանությունը բավականին հնարավոր և իրագործելի է:
09:02
Now if I were the only person thinking that way,
222
527000
3000
Եթե ես լինեի միակը, ով այսպես է մտածում,
09:05
we would be in trouble.
223
530000
3000
խնդիրներ կառաջանային:
09:08
But that's not the case at all.
224
533000
2000
Բայց դա բոլորովին այդպես չէ:
09:10
Actually, from the 19th century on,
225
535000
3000
Իրականում, 19-րդ դարից սկսած
09:13
there's a whole revisionist, reformist --
226
538000
3000
գոյքւթյուն ունի ռևիզիոնիստական, բարեփոխական
09:16
whatever you call it --
227
541000
2000
կոչեք ինչպես ուզում եք,
09:18
tradition,
228
543000
2000
ավանդույթ,
09:20
a trend in Islamic thinking.
229
545000
2000
միտում իսլամական մտածողության մեջ:
09:22
And these were intellectuals or statesmen
230
547000
2000
Եվ նրանք մտավորականները կամ պետական գործիչներն էին
09:24
of the 19th century, and later, 20th century,
231
549000
3000
19րդ, ապա նաև 20-րդ դարերի,
09:27
which looked at Europe basically
232
552000
2000
ովքեր նայում էին հիմնականում Եվրոպային
09:29
and saw that Europe has many things to admire,
233
554000
2000
և տեսնում, որ Եվրոպան հիացմունքի արժանի շատ բաներ ունի,
09:31
like science and technology.
234
556000
2000
ինչպես օրինակ գիտությունն ու տեխնոլոգիան:
09:33
But not just that; also democracy, parliament,
235
558000
2000
Բայց ոչ միայն այդ. նաև ժողովրդավարություն, խորհրդարան,.
09:35
the idea of representation,
236
560000
2000
ներկայացուցչության գաղափարը,
09:37
the idea of equal citizenship.
237
562000
2000
հավասար քաղաքացիության գաղափարը:
09:39
These Muslim thinkers and intellectuals and statesmen
238
564000
3000
Այդ մահմեդական մտածողները, մտավորականներն ու պետական գործիչները
09:42
of the 19th century looked at Europe, saw these things.
239
567000
3000
19-րդ դարի նայում էին Եվրոպային, տեսնում այդ ամենը:
09:45
They said, "Why don't we have these things?"
240
570000
2000
Նրանք ասում էին. "Ինչու մենք չունենք այդ ամենը"
09:47
And they looked back at Islamic tradition,
241
572000
2000
Եվ նրանք հայացք էին նետում մահմեդական ավանդույթին,
09:49
they saw that there are problematic aspects,
242
574000
3000
տեսնում խնդրահարույց առումները,
09:52
but they're not the core of the religion, so maybe they can be re-understood,
243
577000
3000
որոնք, սակայն, կրոնի հիմնաքարը չէն, ուստի կարելի է վերաիմաստավորել,
09:55
and the Koran can be reread
244
580000
2000
և Ղուրանը կարող է վերընթերցվել
09:57
in the modern world.
245
582000
2000
ժամանակակից աշխարհում:
09:59
That trend
246
584000
2000
Այդ միտումն
10:01
is generally called Islamic modernism,
247
586000
3000
ընդհանուր առմամբ կոչվում է իսլամական մոդեռնիզմ,
10:04
and it was advanced by intellectuals and statesmen,
248
589000
3000
և այն զարգացվել է մտավորականների ու պետական գործիչների կողմից
10:07
not just as an intellectual idea though,
249
592000
2000
սակայն ոչ թե որպես միայն ինտելեկտուալ գաղափար,
10:09
but also as a political program.
250
594000
2000
այլ նաև որպես քաղաքական ծրագիր:
10:11
And that's why actually in the 19th century
251
596000
2000
Ահա թե ինչու փաստորեն 19-րդ դարում
10:13
the Ottoman Empire, which then covered the whole Middle East,
252
598000
3000
Օսմանյան կայսրությունը, որն այն ժամանակ ընդգրկում էր ողջ Մերձավոր Արևելքը,
10:16
made very important reforms --
253
601000
3000
շատ կարևոր բարեփոխումներ արեց, ինչպես օրինակ
10:19
reforms like giving Christians and Jews
254
604000
2000
քրիստոնյաներին ու հրեաներին
10:21
an equal citizenship status,
255
606000
2000
հավասար քաղաքացիություն տալը,
10:23
accepting a constitution,
256
608000
2000
սահնամադրություն ընդունելը,
10:25
accepting a representative parliament,
257
610000
2000
ներկայացուցչական խորհրդարան ընդունելը,
10:27
advancing the idea of freedom of religion.
258
612000
3000
կրոնի ազատության գաղափարը զարգացնելը:
10:30
And that's why the Ottoman Empire in its last decades
259
615000
3000
Ահա թե ինչու Օսմանյան կայսրությունն իր վերջին տասնամյակներում
10:33
turned into a proto-democracy,
260
618000
2000
վերածվեց նախա-ժողովրդավարության,
10:35
a constitutional monarchy,
261
620000
2000
սահմանադրական միապետության:
10:37
and freedom was a very important political value at the time.
262
622000
3000
Եվ ազատությունն այդ ժամանակ շատ կարևոր քաղաքական արժեք էր:
10:40
Similarly, in the Arab world,
263
625000
2000
Նմանապես, արաբական աշխարհում
10:42
there was what the great Arab historian Albert Hourani
264
627000
3000
կար այն, ինչ մեծ արաբ պատմաբան Ալբերտ Հուրանին
10:45
defines as the Liberal Age.
265
630000
2000
սահմանում է որպես Ազատական Դարաշրջան:
10:47
He has a book, "Arabic Thought in the Liberal Age,"
266
632000
2000
Նա ունի գիրք ` "Արաբական միտքն Ազատական դարաշրջանում":
10:49
and the Liberal Age, he defines
267
634000
2000
Եվ Ազատական դարաշրջան ասելով նա նկատի ունի
10:51
as 19th century and early 20th century.
268
636000
3000
19-րդ և վաղ 20-րդ դարերը:
10:54
Quite notably, this was the dominant trend
269
639000
3000
Սա հատկապես գերիշխող ուղղություն էր
10:57
in the early 20th century
270
642000
2000
20-րդ դարի սկզբին
10:59
among Islamic thinkers and statesmen and theologians.
271
644000
4000
իսլամական մտածողների, պետական գործիչների և աստվածաբանների շրջանում:
11:03
But there is a very curious pattern
272
648000
2000
Սակայն մի շատ հետաքրքիր մոդել կա
11:05
in the rest of the 20th century,
273
650000
2000
20-րդ դարի մյուս ժամանակահատվածում,
11:07
because we see a sharp decline
274
652000
2000
քանի որ մենք տեսնում ենք սուր հետընթաց
11:09
in this Islamic modernist line.
275
654000
2000
իսլամական մոդեռնիստական ուղղությունում:
11:11
And in place of that,
276
656000
2000
Եվ տվյալ դեպքում
11:13
what happens is that Islamism grows
277
658000
3000
Իսլամիզմն աճում է
11:16
as an ideology which is authoritarian,
278
661000
3000
որպես մի գաղափարախոսություն, որն ավտորիտար է,
11:19
which is quite strident,
279
664000
2000
որը բավականին սուր է,
11:21
which is quite anti-Western,
280
666000
2000
բավականին հակաարևմտյան
11:23
and which wants to shape society
281
668000
2000
և որը փորձում է ձևավորել հասարակություն
11:25
based on a utopian vision.
282
670000
2000
ուտոպիական տեսլականի հիման վրա:
11:27
So Islamism is the problematic idea
283
672000
3000
Այսպիսով, իսլամիզմը խնդրահարույց գաղափար է,
11:30
that really created a lot of problems
284
675000
2000
որն առաջացրեց բազմաթիվ հիմնախնդիրներ
11:32
in the 20th century Islamic world.
285
677000
3000
20-րդ դարի իսլամական աշխարհում:
11:35
And even the very extreme forms of Islamism
286
680000
3000
Եվ նույնիսկ իսլամիզիմի ամենածայրահեղ ձևերը
11:38
led to terrorism in the name of Islam --
287
683000
3000
հանգեցրին ահաբեկչության ` հանուն իսլամի,
11:41
which is actually a practice that I think is against Islam,
288
686000
3000
որն իմ կարծիքով իրականում դեմ է իսլամին,
11:44
but some, obviously, extremists did not think that way.
289
689000
3000
սակայն, որոշ ակնհայտորեն ծայրահեղականներ այդպես չէին կարծում:
11:47
But there is a curious question:
290
692000
2000
Սակայն այստեղ կա մի հետաքրքիր հարց.
11:49
If Islamic modernism was so popular
291
694000
3000
եթե իսլամական մոդեռնիզմն այդքան հայտնի էր
11:52
in the 19th and early 20th centuries,
292
697000
2000
19-րդ և վաղ 20-րդ դարերում,
11:54
why did Islamism become so popular
293
699000
2000
ինչու իսլամիզմը դարձավ այսքան հայտնի
11:56
in the rest of the 20th century?
294
701000
2000
20-րդ դարի մյուս ժամանակահատվածում:
11:58
And this is a question, I think,
295
703000
2000
Եվ կարծում եմ այս հարցը
12:00
which needs to be discussed carefully.
296
705000
2000
անհրաժեշտ է զգուշորեն քննարկել:
12:02
And in my book, I went into that question as well.
297
707000
2000
Եվ իմ գրքում ես այդ հարցին ևս անդրադարձել եմ:
12:04
And actually you don't need to be a rocket scientist to understand that.
298
709000
4000
Եվ ընդհանրապես, պետք չէ լինել հրթիռային գիտնական` դա հասկանալու համար:
12:08
You just look at the political history of the 20th century,
299
713000
2000
Պետք է ուղղակի նայել 20-րդ դարի քաղաքական պատմությունը
12:10
and you see things have changed a lot.
300
715000
2000
և կտեսնեք, որ շատ բան է փոխվել:
12:12
The context has changed.
301
717000
2000
Համատեքստն է փոխվել:
12:14
In the 19th century,
302
719000
2000
19-րդ դարում,
12:16
when Muslims were looking at Europe as an example,
303
721000
2000
երբ մահմեդականները որպես օրինակ Եվրոպային էին նայում,
12:18
they were independent; they were more self-confident.
304
723000
3000
նրանք անկախ էին, ավելի ինքնավստահ:
12:21
In the early 20th century, with the fall of the Ottoman Empire,
305
726000
3000
Վաղ 20-րդ դարում, Օսմանյան կայսրության անկմահ հետ,
12:24
the whole Middle East was colonized.
306
729000
3000
ողջ Մերձավոր Արևելքը գաղութացվեց:
12:27
And when you have colonization what do you have?
307
732000
2000
Եվ երբ ունենք գաղութատիրություն, ի՞նչ ունենք։
12:29
You have anti-colonization.
308
734000
2000
Ունենք հակա-գաղութատիրություն:
12:31
So Europe is not just an example now to emulate;
309
736000
3000
Այսպիսով, Եվրոպան այլևս նախանձի առարկա չէ,
12:34
it's an enemy to fight and to resist.
310
739000
3000
այն մի թշնամի է, որին պետք է ընդդիմանալ և որի դեմ պետք է պայքարել:
12:37
So there's a very sharp decline
311
742000
2000
Այսպիսով, կա շատ սուր մի հետընթաց
12:39
in liberal ideas in the Muslim world,
312
744000
2000
մահմեդական աշխարհի ազատախոհ հայացքներում
12:41
and what you see is more of a defensive,
313
746000
3000
և այն, ինչ տեսնում եք, ավելի շատ պաշտպանական,
12:44
rigid, reactionary strain,
314
749000
3000
կոշտ, ռեակցիոն լարվածություն է,
12:47
which led to Arab socialism, Arab nationalism
315
752000
2000
որը բերեց Արաբական սոցիալիզմի, արաբական նացիոնալիզմի,
12:49
and ultimately to the Islamist ideology.
316
754000
3000
և վերջապես, իսլամական գաղափարախոսության:
12:52
And when the colonial period ended,
317
757000
3000
Եվ երբ ավարտվեց գաղութատիրական շրջանը,
12:55
what you had in place of that
318
760000
2000
այն, ինչ ստացվեց,
12:57
was, generally, secular dictators,
319
762000
2000
ընդհանուր առմամբ աշխարհիկ դիկտատորներն էին.
12:59
which say they're a country,
320
764000
2000
ովքեր ասում են` իրենք են երկիրը
13:01
but did not bring democracy to the country,
321
766000
2000
սակայն չբերեցին ժողովրդավարություն երկրին
13:03
and established their own dictatorship.
322
768000
2000
և հիմնեցին իրենց դիկտատուրան:
13:05
And I think the West, at least some powers in the West,
323
770000
3000
Եվ ես կարծում եմ Արևմուտքը կամ որոշ ուժեր Արևմուտքում,
13:08
particularly the United States,
324
773000
2000
մասնավորապես ԱՄՆ-ը,
13:10
made the mistake of supporting those secular dictators,
325
775000
3000
գործեցին այդ դիկտատորներին աջակցելու սխալ քայլը`
13:13
thinking that they were more helpful for their interests.
326
778000
3000
նրանց համարելով իրենց շահերի համար ավելի օգտակար:
13:16
But the fact that those dictators
327
781000
2000
Բայց այն փաստը, որ այդ դիկտատորները
13:18
suppressed democracy in their country
328
783000
2000
ճնշում էին ժողովրդավարությունն իրենց երկրում,
13:20
and suppressed Islamic groups in their country
329
785000
2000
և ճնշում էին իսլամական խմբերն իրենց երկրում,
13:22
actually made the Islamists much more strident.
330
787000
2000
փաստորեն իսլամիստներին շատ ավելի կոշտ դարձրեց:
13:24
So in the 20th century,
331
789000
2000
Այսպիսով, 20-րդ դարում
13:26
you had this vicious cycle in the Arab world
332
791000
2000
արաբական աշխարհում ստացվեց այս արատավոր շրջանը,
13:28
where you have a dictatorship suppressing its own people
333
793000
3000
որտեղ բռնապետությունը ճնշում է իր իսկ ժողովրդին,
13:31
including the Islamic-pious,
334
796000
2000
ներառյալ իսլամական բարեպաշտներին,
13:33
and they're reacting in reactionary ways.
335
798000
3000
և նրանք արձագանքում են ռեակցիոն կերպով:
13:36
There was one country, though,
336
801000
2000
Սակայն կար մի երկիր,
13:38
which was able to escape or stay away
337
803000
3000
որը կարողացավ խուսափել կամ զերծ մնալ
13:41
from that vicious cycle.
338
806000
2000
այդ թունավոր շրջանից:
13:43
And that's the country where I come from; that's Turkey.
339
808000
3000
Եվ դա այն երկիրն է, որտեղից ես եմ. Թուրքիան:
13:46
Turkey has never been colonized,
340
811000
2000
Թուրքիա երբեք չի գաղութացվել,
13:48
so it remained as an independent nation after the fall of the Ottoman Empire.
341
813000
3000
և մնաց անկախ ազգ Օսմանյան կայսրության անկումից հետո:
13:51
That's one thing to remember.
342
816000
2000
Սա մեկ:
13:53
They did not share the same anti-colonial hype
343
818000
3000
Նրանք չէին կիսում նույն հակա-գաղութային հուզումները,
13:56
that you can find in some other countries in the region.
344
821000
3000
որոնք տեսնում ենք տարածաշրջանի մյուս երկրներում:
13:59
Secondly, and most importantly,
345
824000
2000
Երկրորդ, որն ամենակարևորն է,
14:01
Turkey became a democracy
346
826000
2000
Թուրքիան դարձավ ժողովրդավար
14:03
earlier than any of the countries we are talking about.
347
828000
2000
ավելի վաղ, քան այդ մյուս երկրները:
14:05
In 1950, Turkey had the first free and fair elections,
348
830000
2000
1950 թ Թուրքիայում ացկացվեցին առաջին ազատ և արդար ընտրությունները,
14:07
which ended the more autocratic secular regime,
349
832000
3000
ինչը վերջ դրեց ավելի միահեծան աշխարհիկ ռեժիմին,
14:10
which was the beginning of Turkey.
350
835000
2000
որը Թուրքիայի սկիզբն էր:
14:12
And the pious Muslims in Turkey
351
837000
2000
Եվ Թուրքիայում բարեպաշտ մահմեդականները
14:14
saw that they can change the political system by voting.
352
839000
4000
տեսան, որ կարող են ընտրելու միջոցով փոխել քաղաքական համակարգը:
14:18
And they realize that democracy is something that is compatible with Islam,
353
843000
3000
Եվ գիտակցեցին, որ ժողովրդավարությունը համատեղելի է իսլամի հետ,
14:21
compatible with their values,
354
846000
2000
համատեղելի իրենց արժեքների հետ,
14:23
and they've been supportive of democracy.
355
848000
2000
և նրանք աջակցեցին ժողովրդավարությանը:
14:25
That's an experience
356
850000
2000
Սա մի փորձ է,
14:27
that not every other Muslim nation in the Middle East had
357
852000
2000
որ Մերձավոր Արևելքի ոչ բոլոր մահմեդական ազգերն են ունեցել
14:29
until very recently.
358
854000
2000
մինչև բոլորովին վերջերս:
14:31
Secondly, in the past two decades,
359
856000
2000
Երկրորդ, անցած երկու տասնամյակներում
14:33
thanks to globalization, thanks to the market economy,
360
858000
3000
շնորհիվ գլոբալիզացիայի և շուկայական տնտեության,
14:36
thanks to the rise of a middle-class,
361
861000
2000
շնորհիվ միջին խավի աճի,
14:38
we in Turkey see
362
863000
2000
մենք Թուրքիայում տեսնում ենք
14:40
what I define as a rebirth of Islamic modernism.
363
865000
4000
այն, ինչ ես սահմանում եմ որպես իսլամական մոդեռնիզմի վերածնունդ:
14:44
Now there's the more urban middle-class pious Muslims
364
869000
3000
Ավելանում են այն քաղաքային միջին խավի բարեպաշտ մահմեդականները,
14:47
who, again, look at their tradition
365
872000
2000
ովքեր, նորից, նայում են իրենց ավանդույթին
14:49
and see that there are some problems in the tradition,
366
874000
3000
և տեսնում, որ մի շարք խնդիրներ կան այդ ավանդույթում:
14:52
and they understand that they need to be changed and questioned and reformed.
367
877000
3000
Եվ հասկանում են, որ դրանք պետք է փոխվեն, կասկածի տակ առնվեն և բարեփոխվեն:
14:55
And they look at Europe,
368
880000
2000
Եվ նրանք նայում են Եվրոպային,
14:57
and they see an example, again, to follow.
369
882000
3000
և կրկին տեսնում մի օրինակ, որին կարելի է հետևել:
15:00
They see an example, at least, to take some inspiration from.
370
885000
2000
Նրանք տեսնում են մի օրինակ, որից կարելի է ոգեշնչվել:
15:02
That's why the E.U. process,
371
887000
2000
Ահա թե ինչու ԵՄ գործընթացը`
15:04
Turkey's effort to join the E.U.,
372
889000
2000
Թուրքիայի ջանքերը միանալու Եվրոմիությանը,
15:06
has been supported inside Turkey
373
891000
2000
աջակցություն ունի Թուրքիայի ներսում
15:08
by the Islamic-pious,
374
893000
2000
իսլամական բարեպաշտների կողմից,
15:10
while some secular nations were against that.
375
895000
3000
մինչդեռ որոշ աշխարհիկ ազգեր դեմ էին դրան:
15:13
Well that process has been a little bit blurred
376
898000
2000
Այս գործընթացը մի փոքր մշուշվել է
15:15
by the fact that not all Europeans are that welcoming --
377
900000
2000
այն հանգամաքով, որ ոչ բոլոր եվրոպացիներն են այդքան հյուրընկալ,
15:17
but that's another discussion.
378
902000
3000
բայց սա մեկ այլ քննարկման թեմա է:
15:20
But the pro-E.U. sentiment in Turkey in the past decade
379
905000
3000
Սակայն պրո-ԵՄ զգացմունքները Թուրքիայում վերջին տասնամյակի արդյունքում
15:23
has become almost an Islamic cause
380
908000
2000
դարձել են գրեթե մահմեդական ուղղվածության,
15:25
and supported by the Islamic liberals
381
910000
2000
և աջակցություն ունեն իսլամական լիբերալների կողմից,
15:27
and the secular liberals as well, of course.
382
912000
3000
և իհարկե, աշխարհիկ լիբերալների կողմից ևս:
15:30
And thanks to that,
383
915000
2000
Եվ, դրա շնորհիվ,
15:32
Turkey has been able to reasonably create a success story
384
917000
3000
Թուրքիան կարողացավ ստեղծել հաջողված պատմության օրինակ,
15:35
in which Islam and the most pious understandings of Islam
385
920000
5000
որում իսլամը և դրա ամենաբարեպաշտ հասկացությունները
15:40
have become part of the democratic game,
386
925000
2000
դարձել են ժողովրդավարական խաղի մի մաս,
15:42
and even contributes to the democratic and economic
387
927000
2000
և նույնիսկ նպաստում են ժողովրդավարական և տնտեսական
15:44
advance of the country.
388
929000
2000
զարգացմանը երկրի:
15:46
And this has been an inspiring example right now
389
931000
3000
Եվ սա ոգեշնչող օրինակ է հենց հիմա
15:49
for some of the Islamic movements
390
934000
2000
որոշ իսլամական շարժումների համար
15:51
or some of the countries in the Arab world.
391
936000
3000
կամ արաբական աշխարհի որոշ երկրների համար:
15:54
You must have all seen the Arab Spring,
392
939000
2000
Պետք է տեսնեիք Արաբական Գարունը,
15:56
which began in Tunis and in Egypt.
393
941000
3000
որը սկիզբ առավ Թունիսում և Եգիպտոսում:
15:59
And Arab masses
394
944000
2000
Արաբական զանգվածները
16:01
just revolted against their dictators.
395
946000
2000
ուղղակի ընդվզեցին իրենց դիկտատորների դեմ:
16:03
They were asking for democracy; they were asking for freedom.
396
948000
3000
Նրանք ժողովրդավարություն էին ուզում, ազատություն էին ուզում:
16:06
And they did not turn out to be the Islamist boogyman
397
951000
3000
Եվ պարզվեց, որ նրանք իսլամիստական հրեշներ չէին,
16:09
that the dictators were always using
398
954000
2000
որ դիկտատորներն անընդհատ օգտագործում էին
16:11
to justify their regime.
399
956000
3000
իրենց վարչակաչգն արդարացնելու համար:
16:14
They said that "we want freedom; we want democracy.
400
959000
3000
Նրանք ասում էին . "Մենք ցանկանում ենք ազատություն, մենք ցանկանում ենք ժողովրդավարություն:
16:17
We are Muslim believers,
401
962000
2000
Մենք մահմեդական հավատացյալներ ենք,
16:19
but we want to be living as free people in free societies."
402
964000
3000
բայց մենք ցանկանում ենք ապրել որպես ազատ մարդիկ ազատ հասարակությունում":
16:22
Of course, this is a long road.
403
967000
2000
Իհարկե, սա երկար ճանապարհ է,
16:24
Democracy is not an overnight achievement;
404
969000
2000
Ժողովրդավարության մեկ գիշերում չես հասնի,
16:26
it's a process.
405
971000
2000
այն գործընթաց է:
16:28
But this is a promising era
406
973000
2000
Սակայն սա խոստումնալից ժամանակաշրջան է
16:30
in the Muslim world.
407
975000
2000
մահմեդական աշխարհում:
16:32
And I believe that the Islamic modernism
408
977000
2000
Եվ ես հավատում եմ, որ իսլամական մոդեռնիզմը,
16:34
which began in the 19th century,
409
979000
2000
որը սկիզբ առավ 19-րդ դարում,
16:36
but which had a setback in the 20th century
410
981000
2000
բայց որը հետընթաց ունեցավ 20-րդ դարում
16:38
because of the political troubles of the Muslim world,
411
983000
2000
մահմեդական աշխարհի քաղաքական խնդիրների պատճառով,
16:40
is having a rebirth.
412
985000
2000
վերածնունդ է ապրում:
16:42
And I think the getaway message from that
413
987000
3000
Եվ կարծում եմ, դրանից բխող հաղորդագրություն
16:45
would be that Islam,
414
990000
2000
կլինի այն, որ իսլամը,
16:47
despite some of the skeptics in the West,
415
992000
3000
չնայած Արևմուտքի որոշ թերահավատների,
16:50
has the potential in itself
416
995000
2000
իր մեջ ունի պոտենցիալ
16:52
to create its own way to democracy, create its own way to liberalism,
417
997000
3000
ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի ժողովրդավարություն, ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի լիբերալիզմ,
16:55
create its own way to freedom.
418
1000000
2000
ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի ազատություն:
16:57
They just should be allowed to work for that.
419
1002000
2000
Նրանց պետք է թույլ տալ աշխատել դրա համար:
16:59
Thanks so much.
420
1004000
2000
Անչափ շնորհակալություն:
17:01
(Applause)
421
1006000
4000
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Mustafa Akyol - JournalistMustafa Akyol is a columnist for Turkey's oldest English-language daily, Hurriyet Daily News.
Why you should listen
Mustafa Akyol is a Turkish political commentator and author based in Istanbul. He thinks and writes on issues relating to Islam and modernity, and dissects Turkish politics as a columnist for the English-language Hurriyet Daily News and the website Al-Monitor: The Pulse of the Middle East. He also writes a monthly opinion piece for The International New York Times.
Akyol's book, Islam Without Extremes, was published in July 2011 and calls for "an interpretation of Islam that synthesizes liberal ideas and respect for the Islamic tradition."
More profile about the speakerAkyol's book, Islam Without Extremes, was published in July 2011 and calls for "an interpretation of Islam that synthesizes liberal ideas and respect for the Islamic tradition."
Mustafa Akyol | Speaker | TED.com