TEDxWarwick
Mustafa Akyol: Faith versus tradition in Islam
Mustafa Akyol: Wiara kontra tradycja w islamie
Filmed:
Readability: 5.3
1,255,155 views
Na TEDxWarwick, dziennikarz Mustafa Akyol opowiada o sposobach, w jaki niektóre lokalne zwyczaje o podłożu kulturowym (jak noszenie chusty na głowie) zostały przyjęte przez wiele ludzi z wiarą islamu. Czy spojrzenie świata na islam nie jest za bardzo skupione na tradycji, a za mało na głównych prawdach wiary?
Mustafa Akyol - Journalist
Mustafa Akyol is a columnist for Turkey's oldest English-language daily, Hurriyet Daily News. Full bio
Mustafa Akyol is a columnist for Turkey's oldest English-language daily, Hurriyet Daily News. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
A few weeks ago,
0
0
2000
Kilka tygodni temu,
00:17
I had a chance to go to Saudi Arabia.
1
2000
3000
miałem możliwość być w Arabii Saudyjskiej.
00:20
And the first thing I wanted to do as a Muslim
2
5000
3000
Pierwszą rzeczą, jaką chciałem zrobić jako Muzułmanin,
00:23
was go to Mecca and visit the Kaaba,
3
8000
2000
była podróż do Mekki i odwiedzenie Kaaby,
00:25
the holiest shrine of Islam.
4
10000
2000
najświętsze sanktuarium świata islamu.
00:27
And I did that; I put on my ritualistic dress;
5
12000
2000
I zrobiłem to; włożyłem rytualną szatę;
00:29
I went to the holy mosque;
6
14000
2000
udałem się do świętego meczetu;
00:31
I did my prayers;
7
16000
2000
modliłem się;
00:33
I observed all the rituals.
8
18000
2000
obserwowałem wszystkie obrzędy.
00:35
And meanwhile,
9
20000
2000
Przez ten czas,
00:37
besides all the spirituality,
10
22000
2000
pomiędzy całą duchowością
00:39
there was one mundane detail in the Kaaba
11
24000
2000
zainteresował mnie jeden przyziemny detal w Kaabie.
00:41
that was pretty interesting for me.
12
26000
2000
zainteresował mnie jeden przyziemny detal w Kaabie.
00:43
There was no separation of sexes.
13
28000
2000
Nie było tam podziału ze względu na płeć.
00:45
In other words, men and women
14
30000
2000
Innymi słowy, mężczyźni i kobiety
00:47
were worshiping all together.
15
32000
2000
razem oddawali cześć.
00:49
They were together while doing the tawaf,
16
34000
2000
Byli razem podczas tawaf --
00:51
the circular walk around the Kaaba.
17
36000
3000
rytualnego okrążenia Kaaby.
00:54
They were together while praying.
18
39000
2000
Byli razem podczas modlitwy.
00:56
And if you wonder why this is interesting at all,
19
41000
3000
I jeśli zastanawiacie się, dlaczego to jest interesujące,
00:59
you have to see the rest of Saudi Arabia
20
44000
3000
musicie zobaczyć resztę Arabii Saudyjskiej.
01:02
because it's a country
21
47000
2000
Jest to kraj,
01:04
which is strictly divided between the sexes.
22
49000
3000
który jest surowo podzielony pomiędzy obie płcie.
01:07
In other words,
23
52000
2000
Innymi słowy,
01:09
as men, you are not simply supposed to be
24
54000
2000
jako mężczyźni, nie możecie oczekiwać przebywania
01:11
in the same physical space with women.
25
56000
2000
w tym samym pomieszczeniu co kobiety.
01:13
And I noticed this in a very funny way.
26
58000
2000
Zauważyłem to w bardzo zabawny sposób.
01:15
I left the Kaaba
27
60000
2000
Opuściłem Kaabę,
01:17
to eat something in downtown Mecca.
28
62000
2000
i chciałem zjeść coś w centrum Mekki.
01:19
I headed to the nearest Burger King restaurant.
29
64000
2000
Skierowałem się, ku najbliższej restauracji Burger King.
01:21
And I went there --
30
66000
2000
Wszedłem tam,
01:23
I noticed that there was a male section,
31
68000
2000
i zauważyłem, że była tam część dla mężczyzn,
01:25
which was carefully separated from the female section.
32
70000
3000
starannie oddzielona od części dla kobiet.
01:28
And I had to pay, order and eat at the male section.
33
73000
3000
Musiałem płacić, złożyć zamówienie i jeść w sektorze męskim.
01:31
"It's funny," I said to myself,
34
76000
2000
"Śmieszne," powiedziałem do siebie,
01:33
"You can mingle with the opposite sex at the holy Kaaba,
35
78000
3000
"możesz przebywać z tłumem przeciwnej płci w świętej Kaabie,
01:36
but not at the Burger King."
36
81000
2000
ale nie w Burger Kingu."
01:38
Quite ironic.
37
83000
2000
Trochę ironiczne.
01:40
Ironic, and it's also, I think, quite telling.
38
85000
3000
Ironiczne, ale również całkiem wymowne.
01:43
Because the Kaaba and the rituals around it
39
88000
3000
Ponieważ Kaaba oraz obrzędy dookoła niej,
01:46
are relics from the earliest phase of Islam,
40
91000
3000
sięgają początków islamu,
01:49
that of prophet Muhammad.
41
94000
2000
czasów proroka Mahometa.
01:51
And if there was a big emphasis at the time
42
96000
2000
I jeśli wtedy byłby duży nacisk na to,
01:53
to separate men from women,
43
98000
2000
aby odseparować mężczyzn od kobiet,
01:55
the rituals around the Kaaba could have been designed accordingly.
44
100000
3000
obrzędy wokół Kaaby wyglądałyby całkowicie inaczej.
01:58
But apparently that was not an issue at the time.
45
103000
2000
Ale widocznie, nie był to problem w tamtych czasach.
02:00
So the rituals came that way.
46
105000
2000
Obrzędy wyglądają więc w taki a nie inny sposób.
02:02
This is also, I think, confirmed
47
107000
2000
Jest to również -- moim zdaniem -- potwierdzone
02:04
by the fact that the seclusion of women
48
109000
2000
przez fakt, że odosobnienie kobiet
02:06
in creating a divided society
49
111000
2000
w tworzeniu podzielonego społeczeństwa
02:08
is something that you also do not find in the Koran,
50
113000
3000
jest czymś, czego nie znajdziesz w Koranie,
02:11
the very core of Islam --
51
116000
2000
podstawy islamu --
02:13
the divine core of Islam
52
118000
2000
boskiej podstawy islamu,
02:15
that all Muslims, and equally myself, believe.
53
120000
3000
w którą wierzą wszyscy muzułmanie, podobnie jak ja.
02:18
And I think it's not an accident
54
123000
2000
Sądzę, że to nie przypadek,
02:20
that you don't find this idea
55
125000
2000
że nie można znaleźć tego pomysłu
02:22
in the very origin of Islam.
56
127000
2000
w samych początkach islamu.
02:24
Because many scholars
57
129000
2000
Ponieważ wielu uczonych
02:26
who study the history of Islamic thought --
58
131000
2000
studiujących historię myśli islamskiej --
02:28
Muslim scholars or Westerners --
59
133000
2000
uczeni muzułmańscy, czy pochodzący z Zachodu --
02:30
think that actually the practice
60
135000
2000
sądzą, że zwyczaj podziału kobiet i mężczyzn
02:32
of dividing men and women physically
61
137000
2000
sądzą, że zwyczaj podziału kobiet i mężczyzn
02:34
came as a later development in Islam,
62
139000
3000
powstał w późniejszym rozwoju islamu,
02:37
as Muslims adopted
63
142000
2000
a muzułmanie go przejęli
02:39
some preexisting cultures and traditions of the Middle East.
64
144000
3000
od istniejących wcześniej kultur i tradycji Bliskiego Wschodu.
02:42
Seclusion of women was actually
65
147000
2000
Odosobnienie kobiet było tak na prawdę
02:44
a Byzantine and Persian practice,
66
149000
2000
zwyczajem bizantyjskim i perskim,
02:46
and Muslims adopted that
67
151000
3000
a muzułmanie przyjęli go,
02:49
and made that a part of their religion.
68
154000
2000
i uczynili częścią swojej religii.
02:51
And actually this is just one example
69
156000
2000
Jest to w zasadzie tylko jeden przykład
02:53
of a much larger phenomenon.
70
158000
2000
o wiele większego zjawiska.
02:55
What we call today Islamic Law, and especially Islamic culture --
71
160000
3000
To co nazywamy dziś Szariatem czy islamską kulturą --
02:58
and there are many Islamic cultures actually;
72
163000
2000
w rzeczywistości istnieje wiele islamskich kultur;
03:00
the one in Saudi Arabia is much different
73
165000
2000
ta w Arabii Saudyjskiej bardzo się różni od tej,
03:02
from where I come from in Istanbul or Turkey.
74
167000
3000
z której pochodzę ja, czyli ze Stambułu, czy z Turcji.
03:05
But still,
75
170000
2000
Ale nadal,
03:07
if you're going to speak about a Muslim culture,
76
172000
2000
jeśli mówisz o kulturze muzułmańskiej,
03:09
this has a core, the divine message,
77
174000
2000
to ma ona swoją podstawę, swój boski przekaz,
03:11
which began the religion,
78
176000
2000
które zaczynają się w religii,
03:13
but then many traditions, perceptions,
79
178000
2000
ale później wiele tradycji, interpretacji,
03:15
many practices were added on top of it.
80
180000
3000
wiele zwyczajów, zostało dodanych na jej szczyt.
03:18
And these were traditions of the Middle East -- medieval traditions.
81
183000
3000
To były tradycje Bliskiego Wschodu -- tradycje ze średniowiecza.
03:22
And there are two important messages, or two lessons,
82
187000
3000
Z tej rzeczywistości
03:25
to take from that reality.
83
190000
3000
wynikają dwa ważne przekazy, dwie lekcje.
03:28
First of all, Muslims --
84
193000
2000
Przede wszystkim muzułmanie --
03:30
pious, conservative, believing Muslims who want to be loyal to their religion --
85
195000
3000
pobożni, konserwatywni, wierzący muzułmanie, którzy chcą być wierni swojej religii --
03:33
should not cling onto everything in their culture,
86
198000
3000
nie powinni obstawać przy wszystkim ze swojej kultury
03:36
thinking that that's divinely mandated.
87
201000
2000
myśląc, że jest to boski nakaz.
03:38
Maybe some things are bad traditions
88
203000
2000
Może niektóre tradycje są złe,
03:40
and they need to be changed.
89
205000
2000
i należy je zmienić.
03:42
On the other hand, the Westerners
90
207000
2000
Z drugiej strony, ludzie z Zachodu,
03:44
who look at Islamic culture
91
209000
2000
którzy patrzą na islamską kulturę
03:46
and see some troubling aspects
92
211000
2000
i widzą wszystkie kłopotliwe strony,
03:48
should not readily conclude that this is what Islam ordains.
93
213000
3000
nie powinni ochoczo stwierdzać, że tak nakazuje islam.
03:51
Maybe it's a Middle Eastern culture
94
216000
2000
Może to jest kultura Bliskiego Wschodu
03:53
that became confused with Islam.
95
218000
2000
zmieszana razem z islamem.
03:55
There is a practice called female circumcision.
96
220000
3000
Istnieje zwyczaj zwany obrzezaniem kobiet.
03:58
It's something terrible, horrible.
97
223000
3000
To coś strasznego, okropnego.
04:01
It is basically an operation
98
226000
2000
W zasadzie jest to zabieg
04:03
to deprive women of sexual pleasure.
99
228000
3000
pozbawiający kobiet przyjemności seksualnej.
04:06
And Westerners, Europeans or Americans,
100
231000
2000
Ludzie z Zachodu, Europejczycy, Amerykanie,
04:08
who didn't know about this before
101
233000
3000
którzy nie wiedzieli o tym wcześniej,
04:11
faced this practice
102
236000
2000
stają na przeciw tej praktyce
04:13
within some of the Muslim communities
103
238000
2000
wewnątrz niektórych społeczności muzułmańskich,
04:15
who migrated from North Africa.
104
240000
2000
które imigrowały z północnej Afryki.
04:17
And they've thought, "Oh, what a horrible religion that is
105
242000
3000
Myślą wtedy: "Oh, co za okropna religia,
04:20
which ordains something like that."
106
245000
2000
że nakazuje robić coś takiego."
04:22
But actually when you look at female circumcision,
107
247000
2000
Ale jeśli spojrzysz dokładniej na obrzezanie kobiet,
04:24
you see that it has nothing to do with Islam,
108
249000
2000
to widzisz, że nie ma ono nic wspólnego z islamem,
04:26
it's just a North African practice,
109
251000
2000
i jest to po prostu północnoafrykański zwyczaj,
04:28
which predates Islam.
110
253000
2000
który istniał wcześniej niż sam islam.
04:30
It was there for thousands of years.
111
255000
2000
Istniał tam tysiące lat.
04:32
And quite tellingly, some Muslims do practice that.
112
257000
3000
I oczywiście, część muzułmanów praktykuje ten zwyczaj.
04:35
The Muslims in North Africa, not in other places.
113
260000
3000
Muzułmanie w północnej Afryce, w żadnym innym miejscu
04:38
But also the non-Muslim communities of North Africa --
114
263000
3000
Ale nie tylko społeczności muzułmańskie w Afryce Północnej --
04:41
the Animists, even some Christians
115
266000
2000
animiści, nawet niektórzy chrześcijanie,
04:43
and even a Jewish tribe in North Africa
116
268000
2000
oraz część plemion żydowskich w Afryce Północnej
04:45
is known to practice female circumcision.
117
270000
3000
są znane z praktykowania obrzezania kobiet.
04:48
So what might look like a problem
118
273000
3000
To co może wyglądać na problem
04:51
within Islamic faith
119
276000
2000
z wiarą islamską,
04:53
might turn out to be a tradition
120
278000
2000
może okazać się tradycją,
04:55
that Muslims have subscribed to.
121
280000
2000
którą przejęli muzułmanie.
04:57
The same thing can be said for honor killings,
122
282000
2000
To samo można powiedzieć o zabójstwach honorowych,
04:59
which is a recurrent theme in the Western media --
123
284000
3000
które są wiecznie powracającym tematem w zachodnich mediach --
05:02
and which is, of course, a horrible tradition.
124
287000
3000
które są oczywiście okropną tradycją.
05:05
And we see truly in some Muslim communities that tradition.
125
290000
3000
I faktycznie widzimy tę tradycję w niektórych społecznościach muzułmańskich.
05:08
But in the non-Muslim communities of the Middle East,
126
293000
3000
Ale również w innych wspólnotach Bliskiego Wschodu:
05:11
such as some Christian communities, Eastern communities,
127
296000
2000
jak część grup chrześcijańskich, oraz społeczności ze Wschodu,
05:13
you see the same practice.
128
298000
2000
można zaobserwować tę samą praktykę.
05:15
We had a tragic case of an honor killing
129
300000
2000
Parę miesięcy temu,
05:17
within Turkey's Armenian community
130
302000
2000
mieliśmy tragiczny przypadek zabójstwa honorowego
05:19
just a few months ago.
131
304000
2000
wewnątrz społeczności ormiańskiej w Turcji.
05:21
Now these are things about general culture,
132
306000
2000
To są sprawy dotyczące głównie kultury,
05:23
but I'm also very much interested in political culture
133
308000
3000
ale również bardzo interesuje się kulturą polityczną.
05:26
and whether liberty and democracy is appreciated,
134
311000
3000
Czy cenione są wolność i demokracja?
05:29
or whether there's an authoritarian political culture
135
314000
3000
A może ustrój dyktatorski,
05:32
in which the state is supposed to impose things on the citizens.
136
317000
3000
w od którego oczekuje się narzucania swojej woli obywatelom?
05:35
And it is no secret
137
320000
2000
Nie jest tajemnicą,
05:37
that many Islamic movements in the Middle East
138
322000
2000
że wiele ruchów islamskich na Bliskim Wschodzie
05:39
tend to be authoritarian,
139
324000
2000
skłania się ku dyktaturze,
05:41
and some of the so-called "Islamic regimes"
140
326000
3000
a część z tak zwanych "islamskich reżimów"
05:44
such as Saudi Arabia, Iran
141
329000
2000
jak Arabia Saudyjska, Iran,
05:46
and the worst case was the Taliban in Afghanistan --
142
331000
3000
oraz najgorszy przypadek, którym są Talibowie w Afganistanie,
05:49
they are pretty authoritarian. No doubt about that.
143
334000
2000
są całkiem dyktatorskie -- nie ma na to wątpliwości.
05:51
For example, in Saudi Arabia
144
336000
2000
Na przykład, w Arabii Saudyjskiej
05:53
there is a phenomenon called the religious police.
145
338000
3000
istnieje zjawisko zwane policją religijną.
05:56
And the religious police imposes
146
341000
2000
Policja religijna narzuca
05:58
the supposed Islamic way of life
147
343000
2000
oczekiwany przez islam sposób życia
06:00
on every citizen, by force --
148
345000
2000
na każdym obywatelu, przy użyciu siły --
06:02
like women are forced to cover their heads --
149
347000
2000
kobiety są zmuszane do zasłaniania swych głów
06:04
wear the hijab, the Islamic head cover.
150
349000
3000
poprzez noszenie hidżabu -- islamskiego nakrycia głowy.
06:07
Now that is pretty authoritarian,
151
352000
2000
Jest to bardzo dyktatorskie,
06:09
and that's something I'm very much critical of.
152
354000
3000
i jest to coś, na co jestem nastawiony bardzo krytycznie.
06:12
But when I realized
153
357000
3000
Ale kiedy zrozumiałem,
06:15
that the non-Muslim,
154
360000
2000
że nie-muzułmanie,
06:17
or the non-Islamic-minded actors in the same geography,
155
362000
3000
lub osoby obojętne islamowi na tej samej szerokości geograficznej,
06:20
sometimes behaved similarly,
156
365000
2000
czasem postępują podobnie,
06:22
I realized that the problem maybe
157
367000
2000
zrozumiałem, że być może problem
06:24
lies in the political culture of the whole region, not just Islam.
158
369000
3000
leży w kulturze politycznej całego regionu, a nie tylko islamu.
06:27
Let me give you an example: in Turkey where I come from,
159
372000
3000
Pozwólcie, że dam wam przykład: w Turcji, skąd pochodzę,
06:30
which is a very hyper-secular republic,
160
375000
2000
która jest bardzo świeckim państwem,
06:32
until very recently
161
377000
2000
aż do niedawna
06:34
we used to have what I call secularism police,
162
379000
3000
mieliśmy tak zwaną policję świecką,
06:37
which would guard the universities
163
382000
3000
która pilnowała uniwersytetów,
06:40
against veiled students.
164
385000
2000
przed zasłoniętymi studentkami.
06:42
In other words, they would force students
165
387000
3000
Innymi słowy, zmuszali oni studentki
06:45
to uncover their heads,
166
390000
2000
do odsłonięcia swych głów.
06:47
and I think forcing people to uncover their head
167
392000
2000
Myślę, że zmuszanie ludzi, do odsłaniania swych głów,
06:49
is as tyrannical as forcing them to cover it.
168
394000
3000
jest taką samą tyranią, jak zmuszanie do ich zasłonięcia.
06:52
It should be the citizen's decision.
169
397000
2000
Powinna to być osobista decyzja.
06:54
But when I saw that, I said,
170
399000
2000
Kiedy to zobaczyłem, powiedziałem:
06:56
"Maybe the problem
171
401000
2000
"Może problem
06:58
is just an authoritarian culture in the region,
172
403000
2000
tkwi w dyktatorskiej kulturze tego regionu,
07:00
and some Muslims have been influenced by that.
173
405000
2000
a muzułmanie zostali poddani jej wpływowi."
07:02
But the secular-minded people can be influenced by that.
174
407000
3000
Ale osoby ze świeckim usposobieniem, również podane są temu wpływowi.
07:05
Maybe it's a problem of the political culture,
175
410000
2000
Może jest to problem zwyczajów politycznych,
07:07
and we have to think about
176
412000
2000
a my musimy pomyśleć o tym,
07:09
how to change that political culture."
177
414000
2000
w jaki sposób je zmienić.
07:11
Now these are some of the questions
178
416000
2000
Jest to część z pytań,
07:13
I had in mind a few years ago
179
418000
2000
które zaprzątały moją głowę kilka lat temu,
07:15
when I sat down to write a book.
180
420000
2000
kiedy usiadłem, aby napisać książkę.
07:17
I said, "Well I will make a research
181
422000
2000
Powiedziałem: "Zrobię badania
07:19
about how Islam actually came to be what it is today,
182
424000
5000
o tym jak na prawdę islam stał się takim, jaki jest dzisiaj,
07:24
and what roads were taken
183
429000
2000
oraz, które drogi zostały powzięte,
07:26
and what roads could have been taken."
184
431000
2000
a które mogłyby być."
07:28
The name of the book is "Islam Without Extremes: A Muslim Case for Liberty."
185
433000
5000
Tytuł książki brzmi: "Islam bez skrajności: muzułmańska wersja wolności."
07:33
And as the subtitle suggests,
186
438000
2000
I jak sugeruje podtytuł,
07:35
I looked at Islamic tradition and the history of Islamic thought
187
440000
3000
popatrzyłem na islamską tradycję i historię islamskiej myśli,
07:38
from the perspective of individual liberty,
188
443000
2000
z perspektywy wolności jednostki,
07:40
and I tried to find what are the strengths
189
445000
2000
i próbowałem dowiedzieć się jakie są jej zalety
07:42
with regard to individual liberty.
190
447000
2000
w odniesieniu do wolności osobistej.
07:44
And there are strengths in Islamic tradition.
191
449000
2000
Takie zalety istnieją w islamskiej tradycji.
07:46
Islam actually, as a monotheistic religion,
192
451000
3000
Islam jest religią monoteistyczną,
07:49
which defined man as a responsible agent by itself,
193
454000
4000
która definiuje człowieka, jako odpowiedzialnego za siebie,
07:53
created the idea of the individual in the Middle East
194
458000
2000
tworzy wizerunek jednostki na Bliskim Wschodzie,
07:55
and saved it from the communitarianism, the collectivism
195
460000
3000
i zachowuje go od komunitaryzmu
07:58
of the tribe.
196
463000
2000
i kolektywizmu szczepu.
08:00
You can derive many ideas from that.
197
465000
2000
Można stąd wysunąć wiele pomysłów.
08:02
But besides that, I also saw problems within Islamic tradition.
198
467000
3000
Ale oprócz tego, zauważyłem również problemy z islamską tradycją.
08:05
But one thing was curious:
199
470000
2000
Jedna rzecz była ciekawa:
08:07
most of those problems turn out to be problems that emerged later,
200
472000
3000
większość z tych problemów, które wyszły na jaw później,
08:10
not from the very divine core of Islam, the Koran,
201
475000
3000
nie z powodu boskiej podstawy islamu -- Koranu --
08:13
but from, again, traditions and mentalities,
202
478000
3000
ale z, jeszcze raz, tradycji i mentalności,
08:16
or the interpretations of the Koran
203
481000
2000
lub z interpretacji Koranu,
08:18
that Muslims made in the Middle Ages.
204
483000
2000
które stworzyli muzułmanie w średniowieczu.
08:20
The Koran, for example,
205
485000
2000
Na przykład Koran,
08:22
doesn't condone stoning.
206
487000
2000
nie popiera kamieniowania.
08:24
There is no punishment on apostasy.
207
489000
2000
Nie ma żadnej kary za apostazję.
08:26
There is no punishment on personal things like drinking.
208
491000
3000
Nie ma kary za ludzkie słabości, jak picie.
08:29
These things which make Islamic Law,
209
494000
4000
Reguły, które tworzą Szariat,
08:33
the troubling aspects of Islamic Law,
210
498000
3000
kłopotliwe strony Szariatu,
08:36
were later developed into later interpretations of Islam.
211
501000
3000
powstały po pewnym czasie z późniejszych interpretacji islamu.
08:39
Which means that Muslims can, today,
212
504000
2000
Oznacza to, że muzułmanie mogą dzisiaj
08:41
look at those things and say,
213
506000
2000
popatrzyć na te sprawy i powiedzieć:
08:43
"Well, the core of our religion
214
508000
2000
"Cóż, podstawa naszej religii
08:45
is here to stay with us.
215
510000
2000
musi z nami pozostać.
08:47
It's our faith, and we will be loyal to it.
216
512000
2000
To nasza wiara, i będziemy wobec niej lojalni."
08:49
But we can change how it was interpreted,
217
514000
2000
Możemy jednak zmienić interpretację,
08:51
because it was interpreted according to the time and milieu in the Middle Ages.
218
516000
3000
ponieważ powstała ona stosownie do czasu, i otoczenia ze średniowiecza.
08:54
Now we are living in a different world
219
519000
2000
Teraz żyjemy w innym świecie,
08:56
with different values and different political systems."
220
521000
2000
z innymi wartościami, innymi systemami politycznymi.
08:58
That interpretation is quite possible and feasible.
221
523000
3000
Nowa interpretacja jest możliwa do wykonania.
09:02
Now if I were the only person thinking that way,
222
527000
3000
Jednak, jeśli tylko ja myślałbym w ten sposób,
09:05
we would be in trouble.
223
530000
3000
byłoby źle.
09:08
But that's not the case at all.
224
533000
2000
Ale to nie problem.
09:10
Actually, from the 19th century on,
225
535000
3000
Tak naprawdę, od XIX wieku,
09:13
there's a whole revisionist, reformist --
226
538000
3000
istnieje cała masa reformatorów --
09:16
whatever you call it --
227
541000
2000
czy jakkolwiek ich nazwać --
09:18
tradition,
228
543000
2000
tradycji,
09:20
a trend in Islamic thinking.
229
545000
2000
przodowników w islamskim myśleniu
09:22
And these were intellectuals or statesmen
230
547000
2000
byli to intelektualiści, mężowie stanu
09:24
of the 19th century, and later, 20th century,
231
549000
3000
XIX a później XX wieku,
09:27
which looked at Europe basically
232
552000
2000
którzy przede wszystkim patrzyli na Europę
09:29
and saw that Europe has many things to admire,
233
554000
2000
i widzieli, że można ją podziwiać za wiele osiągnięć,
09:31
like science and technology.
234
556000
2000
jak nauka, czy technologia.
09:33
But not just that; also democracy, parliament,
235
558000
2000
Ale nie tylko. Godne podziwu są również demokracja, parlament,
09:35
the idea of representation,
236
560000
2000
idea przedstawicielstwa,
09:37
the idea of equal citizenship.
237
562000
2000
idea równości obywatelskiej.
09:39
These Muslim thinkers and intellectuals and statesmen
238
564000
3000
Ci XIX-wieczni muzułmańscy myśliciele, intelektualiści i politycy
09:42
of the 19th century looked at Europe, saw these things.
239
567000
3000
patrzyli na Europę, i widzieli te wszystkie rzeczy.
09:45
They said, "Why don't we have these things?"
240
570000
2000
Mówili: "Dlaczego my również nie możemy tak żyć?"
09:47
And they looked back at Islamic tradition,
241
572000
2000
Spojrzeli z powrotem na islamską tradycję,
09:49
they saw that there are problematic aspects,
242
574000
3000
uświadomili sobie problematyczne aspekty,
09:52
but they're not the core of the religion, so maybe they can be re-understood,
243
577000
3000
które nie były one fundamentem religii, więc może mogą być jeszcze raz przemyślane,
09:55
and the Koran can be reread
244
580000
2000
Koran może być ponownie przeczytany
09:57
in the modern world.
245
582000
2000
we współczesnym świecie.
09:59
That trend
246
584000
2000
Ten ruch
10:01
is generally called Islamic modernism,
247
586000
3000
jest ogólnie nazywany islamskim modernizmem,
10:04
and it was advanced by intellectuals and statesmen,
248
589000
3000
i był on rozwijany przez intelektualistów i mężów stanu,
10:07
not just as an intellectual idea though,
249
592000
2000
nie tylko jako mądra idea,
10:09
but also as a political program.
250
594000
2000
ale również jako program polityczny.
10:11
And that's why actually in the 19th century
251
596000
2000
To właśnie było powodem, dlaczego w XIX wieku,
10:13
the Ottoman Empire, which then covered the whole Middle East,
252
598000
3000
Imperium Osmańskie, które w tamtych czasach obejmowało cały Bliski Wschód,
10:16
made very important reforms --
253
601000
3000
przeprowadziło wiele ważnych reform --
10:19
reforms like giving Christians and Jews
254
604000
2000
jak reforma dająca chrześcijanom i żydom
10:21
an equal citizenship status,
255
606000
2000
równy status społeczny,
10:23
accepting a constitution,
256
608000
2000
zaakceptowanie konstytucji.
10:25
accepting a representative parliament,
257
610000
2000
przyjęcie parlamentu z przedstawicielami społeczeństwa,
10:27
advancing the idea of freedom of religion.
258
612000
3000
rozwinięcie idei wolności wyznania.
10:30
And that's why the Ottoman Empire in its last decades
259
615000
3000
To dlatego Imperium Ostatnie, w swoich ostatnich dekadach
10:33
turned into a proto-democracy,
260
618000
2000
zamieniło się w proto-demokratyczną
10:35
a constitutional monarchy,
261
620000
2000
monarchię konstytucyjną.
10:37
and freedom was a very important political value at the time.
262
622000
3000
Wolność była w tamtym czasie bardzo ważną wartością polityczną.
10:40
Similarly, in the Arab world,
263
625000
2000
Podobnie, w arabskim świecie
10:42
there was what the great Arab historian Albert Hourani
264
627000
3000
były, jak mówi wielki arabski historyk Albert Hourani --
10:45
defines as the Liberal Age.
265
630000
2000
Lata Wolności.
10:47
He has a book, "Arabic Thought in the Liberal Age,"
266
632000
2000
Napisał książkę "Myśl arabska w Latach Wolności."
10:49
and the Liberal Age, he defines
267
634000
2000
Lata Wolności definiuje
10:51
as 19th century and early 20th century.
268
636000
3000
jako wiek XIX i początek wieku XX.
10:54
Quite notably, this was the dominant trend
269
639000
3000
W znacznej mierze, to był to główny trend
10:57
in the early 20th century
270
642000
2000
na początku XX wieku
10:59
among Islamic thinkers and statesmen and theologians.
271
644000
4000
pomiędzy islamskimi myślicielami, politykami, teologami.
11:03
But there is a very curious pattern
272
648000
2000
Ale przez resztę XX wieku,
11:05
in the rest of the 20th century,
273
650000
2000
istniał inny, dziwny wzorzec,
11:07
because we see a sharp decline
274
652000
2000
ponieważ widzimy ostry spadek
11:09
in this Islamic modernist line.
275
654000
2000
w islamskim dążeniu do nowoczesności.
11:11
And in place of that,
276
656000
2000
I jak na razie,
11:13
what happens is that Islamism grows
277
658000
3000
islamizm rozrasta się,
11:16
as an ideology which is authoritarian,
278
661000
3000
jako ideologia, która jest dyktatorska,
11:19
which is quite strident,
279
664000
2000
przenikliwa,
11:21
which is quite anti-Western,
280
666000
2000
nastawiona przeciwko Zachodowi,
11:23
and which wants to shape society
281
668000
2000
oraz która chce ukształtować społeczeństwo
11:25
based on a utopian vision.
282
670000
2000
według utopijnej wizji.
11:27
So Islamism is the problematic idea
283
672000
3000
Tak więc islamizm jest kłopotliwą ideą
11:30
that really created a lot of problems
284
675000
2000
która stworzyła wiele problemów
11:32
in the 20th century Islamic world.
285
677000
3000
w świecie islamskim XX wieku.
11:35
And even the very extreme forms of Islamism
286
680000
3000
Bardzo skrajne formy islamizmu
11:38
led to terrorism in the name of Islam --
287
683000
3000
popierają nawet terroryzm w imię islamu --
11:41
which is actually a practice that I think is against Islam,
288
686000
3000
który moim zdaniem jest praktyką wymierzoną przeciwko islamowi,
11:44
but some, obviously, extremists did not think that way.
289
689000
3000
ale najwidoczniej niektórzy ekstremiści nie myślą w ten sposób.
11:47
But there is a curious question:
290
692000
2000
Powstaje jedno ciekawe pytanie:
11:49
If Islamic modernism was so popular
291
694000
3000
Skoro modernizm islamski był tak popularny
11:52
in the 19th and early 20th centuries,
292
697000
2000
na przełomie XIX i XX wieku,
11:54
why did Islamism become so popular
293
699000
2000
to dlaczego islamizm stał się tak popularny
11:56
in the rest of the 20th century?
294
701000
2000
przez resztę XX wieku?
11:58
And this is a question, I think,
295
703000
2000
Uważam, że to pytanie,
12:00
which needs to be discussed carefully.
296
705000
2000
powinno być ostrożnie przedyskutowane.
12:02
And in my book, I went into that question as well.
297
707000
2000
Również w mojej książce zająłem się tym pytaniem.
12:04
And actually you don't need to be a rocket scientist to understand that.
298
709000
4000
Właściwie nie musisz być nie wiadomo kim, aby to zrozumieć.
12:08
You just look at the political history of the 20th century,
299
713000
2000
Wystarczy, że popatrzysz na historię polityczną 20 wieku,
12:10
and you see things have changed a lot.
300
715000
2000
i widzisz, że wiele rzeczy się zmieniło.
12:12
The context has changed.
301
717000
2000
Zmienił się kontekst.
12:14
In the 19th century,
302
719000
2000
W XIX wieku,
12:16
when Muslims were looking at Europe as an example,
303
721000
2000
kiedy muzułmanie brali Europę jako przykład,
12:18
they were independent; they were more self-confident.
304
723000
3000
byli niepodlegli i bardziej pewni siebie.
12:21
In the early 20th century, with the fall of the Ottoman Empire,
305
726000
3000
Na początku XX wieku, wraz z upadkiem Imperium Osmańskiego,
12:24
the whole Middle East was colonized.
306
729000
3000
cały Bliski Wschód został skolonizowany.
12:27
And when you have colonization what do you have?
307
732000
2000
A co się dzieje, gdy postępuje kolonizacja?
12:29
You have anti-colonization.
308
734000
2000
Powstają ruchy jej przeciwne.
12:31
So Europe is not just an example now to emulate;
309
736000
3000
Europa przestała być więc przykładem do naśladowania;
12:34
it's an enemy to fight and to resist.
310
739000
3000
stała się wrogiem, z którym trzeba walczyć i stawiać mu opór.
12:37
So there's a very sharp decline
311
742000
2000
To właśnie był powód gwałtownego spadku
12:39
in liberal ideas in the Muslim world,
312
744000
2000
myśli wolnościowych w świecie muzułmańskim,
12:41
and what you see is more of a defensive,
313
746000
3000
a to co widzicie, to większa ilość obrony.
12:44
rigid, reactionary strain,
314
749000
3000
surowości, zaciekłego oporu,
12:47
which led to Arab socialism, Arab nationalism
315
752000
2000
który doprowadził Arabię do socjalizmu, do nacjonalizmu
12:49
and ultimately to the Islamist ideology.
316
754000
3000
i ostatecznie do islamistycznej ideologii.
12:52
And when the colonial period ended,
317
757000
3000
Kiedy zakończył się okres kolonialny,
12:55
what you had in place of that
318
760000
2000
w jego miejscu pojawili się
12:57
was, generally, secular dictators,
319
762000
2000
w zasadzie świeccy dyktatorzy,
12:59
which say they're a country,
320
764000
2000
którzy mówią, że są państwem,
13:01
but did not bring democracy to the country,
321
766000
2000
ale nie wprowadzają do niego demokracji,
13:03
and established their own dictatorship.
322
768000
2000
a zamiast tego utwierdzają swoją dyktaturę.
13:05
And I think the West, at least some powers in the West,
323
770000
3000
Uważam, że Zachód, a przynajmniej niektóre siły z Zachodu,
13:08
particularly the United States,
324
773000
2000
a w szczególności Stany Zjednoczone,
13:10
made the mistake of supporting those secular dictators,
325
775000
3000
popełniły błąd, wspierając tych dyktatorów,
13:13
thinking that they were more helpful for their interests.
326
778000
3000
i myśląc, że będą oni bardziej pomocni w ich interesach.
13:16
But the fact that those dictators
327
781000
2000
A tak naprawdę ci dyktatorzy
13:18
suppressed democracy in their country
328
783000
2000
usunęli ze swoich państw demokrację,
13:20
and suppressed Islamic groups in their country
329
785000
2000
usunęli grupy islamskie w swoich państwach,
13:22
actually made the Islamists much more strident.
330
787000
2000
a przez to uczynili islamizm bardziej przenikliwym.
13:24
So in the 20th century,
331
789000
2000
W XX wieku,
13:26
you had this vicious cycle in the Arab world
332
791000
2000
w świecie arabskim istniało błędne koło,
13:28
where you have a dictatorship suppressing its own people
333
793000
3000
gdzie dyktatura zabraniała wszystkiego swoim obywatelom,
13:31
including the Islamic-pious,
334
796000
2000
nawet islamskiej pobożności,
13:33
and they're reacting in reactionary ways.
335
798000
3000
a to powodowało szkodliwą reakcję.
13:36
There was one country, though,
336
801000
2000
Tylko jeden kraj,
13:38
which was able to escape or stay away
337
803000
3000
zdołał się wydostać, lub trzymać się zdala
13:41
from that vicious cycle.
338
806000
2000
tego błędnego koła.
13:43
And that's the country where I come from; that's Turkey.
339
808000
3000
Jest to państwo z którego pochodzę -- Turcja.
13:46
Turkey has never been colonized,
340
811000
2000
Turcja nigdy nie była skolonizowana,
13:48
so it remained as an independent nation after the fall of the Ottoman Empire.
341
813000
3000
pozostała więc niezależnym krajem po upadku Imperium Osmańskiego.
13:51
That's one thing to remember.
342
816000
2000
Rzecz ważna do zapamiętania.
13:53
They did not share the same anti-colonial hype
343
818000
3000
Nie podzielali szumu antykolonialnego,
13:56
that you can find in some other countries in the region.
344
821000
3000
który istniał w innych krajach tego regionu.
13:59
Secondly, and most importantly,
345
824000
2000
Po drugie -- jeszcze bardziej ważne --
14:01
Turkey became a democracy
346
826000
2000
Turcja stała się demokratyczną
14:03
earlier than any of the countries we are talking about.
347
828000
2000
wcześniej, niż każde inne państwo o którym mówimy.
14:05
In 1950, Turkey had the first free and fair elections,
348
830000
2000
W 1950, Turcja miała pierwsze wolne i uczciwe wybory,
14:07
which ended the more autocratic secular regime,
349
832000
3000
które zakończyły autokratyczny, świecki reżim,
14:10
which was the beginning of Turkey.
350
835000
2000
który trwał od początków Turcji.
14:12
And the pious Muslims in Turkey
351
837000
2000
Pobożni muzułmanie w Turcji
14:14
saw that they can change the political system by voting.
352
839000
4000
zobaczyli, że mogą zmienić system polityczny poprzez głosowanie.
14:18
And they realize that democracy is something that is compatible with Islam,
353
843000
3000
Zrozumieli również, że demokracja współgra z islamem,
14:21
compatible with their values,
354
846000
2000
oraz jego wartościami,
14:23
and they've been supportive of democracy.
355
848000
2000
i byli dla niej pomocni.
14:25
That's an experience
356
850000
2000
Było to doświadczenie,
14:27
that not every other Muslim nation in the Middle East had
357
852000
2000
które żadne inne muzułmańskie państwo na Bliskim Wschodzie nie miało,
14:29
until very recently.
358
854000
2000
aż do niedawna.
14:31
Secondly, in the past two decades,
359
856000
2000
Po drugie, przez ostatnie dwie dekady,
14:33
thanks to globalization, thanks to the market economy,
360
858000
3000
dzięki globalizacji, dzięki gospodarce rynkowej,
14:36
thanks to the rise of a middle-class,
361
861000
2000
dzięki rozwojowi klasy średniej,
14:38
we in Turkey see
362
863000
2000
obserwujemy w Turcji coś,
14:40
what I define as a rebirth of Islamic modernism.
363
865000
4000
co definiuję jako odrodzenie islamskiego modernizmu.
14:44
Now there's the more urban middle-class pious Muslims
364
869000
3000
Wielu miejskich pobożnych muzułmanów z klasy średniej,
14:47
who, again, look at their tradition
365
872000
2000
którzy patrzą jeszcze raz na swoją tradycję
14:49
and see that there are some problems in the tradition,
366
874000
3000
widzą, że istnieją z nią problemy.
14:52
and they understand that they need to be changed and questioned and reformed.
367
877000
3000
Wiedzą, że muszą być ona zmieniona, przedyskutowana, zreformowana.
14:55
And they look at Europe,
368
880000
2000
Z powrotem patrzą na Europę,
14:57
and they see an example, again, to follow.
369
882000
3000
jako przykład do naśladowania.
15:00
They see an example, at least, to take some inspiration from.
370
885000
2000
A przynajmniej widzą przykład, z którego można czerpać inspirację.
15:02
That's why the E.U. process,
371
887000
2000
To dlatego proces przyjęcia do UE --
15:04
Turkey's effort to join the E.U.,
372
889000
2000
Turcja stara się o przyjęcie do UE --
15:06
has been supported inside Turkey
373
891000
2000
jest popierany wewnątrz Turcji
15:08
by the Islamic-pious,
374
893000
2000
przez islamskich wiernych,
15:10
while some secular nations were against that.
375
895000
3000
jednak inne świeckie narody są temu przeciwne.
15:13
Well that process has been a little bit blurred
376
898000
2000
Tak naprawdę proces ten został trochę zamglony
15:15
by the fact that not all Europeans are that welcoming --
377
900000
2000
przez fakt, że nie wszyscy Europejczycy są przyjaźnie nastawieni --
15:17
but that's another discussion.
378
902000
3000
ale to inny temat.
15:20
But the pro-E.U. sentiment in Turkey in the past decade
379
905000
3000
Ale uczucie proeuropejskie w Turcji przez ostatnią dekadę,
15:23
has become almost an Islamic cause
380
908000
2000
stało się za przyczyną islamu,
15:25
and supported by the Islamic liberals
381
910000
2000
i wsparcia przez islamskich liberałów,
15:27
and the secular liberals as well, of course.
382
912000
3000
oraz liberałów świeckich, oczywiście.
15:30
And thanks to that,
383
915000
2000
Dzięki temu,
15:32
Turkey has been able to reasonably create a success story
384
917000
3000
Turcja dostała możliwość, aby tworzyć w pewnym stopniu historię swojego sukcesu,
15:35
in which Islam and the most pious understandings of Islam
385
920000
5000
w której islam i bardziej pobożne zrozumienie islamu
15:40
have become part of the democratic game,
386
925000
2000
stało się częścią demokratycznej gry,
15:42
and even contributes to the democratic and economic
387
927000
2000
a nawet przyczyną dla demokratycznego i ekonomicznego
15:44
advance of the country.
388
929000
2000
rozwoju kraju.
15:46
And this has been an inspiring example right now
389
931000
3000
Ta sytuacja stała się inspirującym przykładem
15:49
for some of the Islamic movements
390
934000
2000
dla niektórych ruchów islamicznych
15:51
or some of the countries in the Arab world.
391
936000
3000
w części krajów świata arabskiego.
15:54
You must have all seen the Arab Spring,
392
939000
2000
Na pewno widzieliście Arabską Wiosnę,
15:56
which began in Tunis and in Egypt.
393
941000
3000
która rozpoczęła się w Tunezji i Egipcie.
15:59
And Arab masses
394
944000
2000
Arabskie tłumy
16:01
just revolted against their dictators.
395
946000
2000
zbuntowały się przeciwko swoim dyktatorom.
16:03
They were asking for democracy; they were asking for freedom.
396
948000
3000
Domagają się demokracji, domagają się wolności.
16:06
And they did not turn out to be the Islamist boogyman
397
951000
3000
Nie stali się islamistycznymi potworami,
16:09
that the dictators were always using
398
954000
2000
których dyktatorzy zawsze używali,
16:11
to justify their regime.
399
956000
3000
aby usprawiedliwić swój reżim.
16:14
They said that "we want freedom; we want democracy.
400
959000
3000
Mówili: "Chcemy wolności, chcemy demokracji,
16:17
We are Muslim believers,
401
962000
2000
jesteśmy wierzącymi muzułmanami,
16:19
but we want to be living as free people in free societies."
402
964000
3000
ale chcemy żyć jako wolni ludzie, w wolnym społeczeństwie."
16:22
Of course, this is a long road.
403
967000
2000
Przed nimi, oczywiście, długa droga.
16:24
Democracy is not an overnight achievement;
404
969000
2000
Demokracja nie jest osiągana z dnia na dzień;
16:26
it's a process.
405
971000
2000
to czasochłonny proces.
16:28
But this is a promising era
406
973000
2000
Ale jest to obiecująca epoka
16:30
in the Muslim world.
407
975000
2000
w muzułmańskim świecie.
16:32
And I believe that the Islamic modernism
408
977000
2000
I wierzę w to, że islamski modernizm,
16:34
which began in the 19th century,
409
979000
2000
który rozpoczął się w XIX wieku,
16:36
but which had a setback in the 20th century
410
981000
2000
ale którego sytuacja pogorszyła się w XX wieku,
16:38
because of the political troubles of the Muslim world,
411
983000
2000
z powodu muzułmańskich problemów politycznych,
16:40
is having a rebirth.
412
985000
2000
odradza się.
16:42
And I think the getaway message from that
413
987000
3000
Myślę, że głównym przekazem z tego,
16:45
would be that Islam,
414
990000
2000
mogłoby być to, że islam,
16:47
despite some of the skeptics in the West,
415
992000
3000
pomimo sceptyków na zachodzie,
16:50
has the potential in itself
416
995000
2000
ma w sobie potencjał
16:52
to create its own way to democracy, create its own way to liberalism,
417
997000
3000
do stworzenia swojej własnej drogi do demokracji, drogi do liberalizmu,
16:55
create its own way to freedom.
418
1000000
2000
do stworzenia swojej własnej drogi do wolności.
16:57
They just should be allowed to work for that.
419
1002000
2000
Powinno im się tylko na to pozwolić.
16:59
Thanks so much.
420
1004000
2000
Dziękuję.
17:01
(Applause)
421
1006000
4000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Mustafa Akyol - JournalistMustafa Akyol is a columnist for Turkey's oldest English-language daily, Hurriyet Daily News.
Why you should listen
Mustafa Akyol is a Turkish political commentator and author based in Istanbul. He thinks and writes on issues relating to Islam and modernity, and dissects Turkish politics as a columnist for the English-language Hurriyet Daily News and the website Al-Monitor: The Pulse of the Middle East. He also writes a monthly opinion piece for The International New York Times.
Akyol's book, Islam Without Extremes, was published in July 2011 and calls for "an interpretation of Islam that synthesizes liberal ideas and respect for the Islamic tradition."
More profile about the speakerAkyol's book, Islam Without Extremes, was published in July 2011 and calls for "an interpretation of Islam that synthesizes liberal ideas and respect for the Islamic tradition."
Mustafa Akyol | Speaker | TED.com