TEDGlobal 2011
Paul Zak: Trust, morality -- and oxytocin?
Փոլ Զակ` Վստահության, բարոյականության և օքսիթոսինի մասին:
Filmed:
Readability: 3.8
1,741,186 views
Ի՞նչն է ուղղորդում մեր բարոյական լինելու ցանկությունը: Նեիրոտնտեսագետ Փոլ Զակը հավատացած է, որ օքսիթոսինը (նա այն անվանում է «բարոյական մոլեկուլ») պատասխանատու է վստահության, կարեկցանքի և այլ զգացմունքների համար, որոնք օգնում են կառուցել կայուն հասարակություն:
Paul Zak - Neuroeconomist
A pioneer in the field of neuroeconomics, Paul Zak is uncovering how the hormone oxytocin promotes trust, and proving that love is good for business. Full bio
A pioneer in the field of neuroeconomics, Paul Zak is uncovering how the hormone oxytocin promotes trust, and proving that love is good for business. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Is there anything unique about human beings?
0
0
3000
Ի՞նչ առանձնահատուկ բան ունեն մարդիկ:
00:18
There is.
1
3000
2000
Կա մի առանձնահատկություն:
00:20
We're the only creatures
2
5000
2000
Մենք միակ արարածներն ենք
00:22
with fully developed moral sentiments.
3
7000
2000
լիովին զարգացած բարոյական զգացմունքներով:
00:24
We're obsessed with morality as social creatures.
4
9000
3000
Մենք, որպես սոցիալական էակներ, տարված ենք բարոյականությամբ:
00:27
We need to know why people are doing what they're doing.
5
12000
3000
Մեզ միշտ հուզում է այն հարցը, թե ինչու են մարդիկ անում այն, ինչ անում են:
00:30
And I personally am obsessed with morality.
6
15000
3000
Ես անձամբ շատ հետաքրքրված եմ բարոյականությամբ:
00:33
It was all due to this woman,
7
18000
2000
Դրա պատճառն այս կինն է,
00:35
Sister Mary Marastela,
8
20000
2000
Քույր Մերի Մարաստելան,
00:37
also known as my mom.
9
22000
3000
ով նաև իմ մայրն է:
00:41
As an altar boy, I breathed in a lot of incense,
10
26000
3000
Որպես սարկավագ ես շատ եմ խունկ շնչել,
00:44
and I learned to say phrases in Latin,
11
29000
2000
և սովորել եմ լատիներեն շատ արտահայտություններ,
00:46
but I also had time to think
12
31000
2000
բայց ես նաև ժամանակ եմ ունեցել խորհել
00:48
about whether my mother's top-down morality
13
33000
2000
թե արդյոք մորս ոտքից գլուխ առաքինությունը
00:50
applied to everybody.
14
35000
2000
բոլորին է վերաբերվում:
00:52
I saw that people who were religious and non-religious
15
37000
3000
Ես նկատում էի, որ և կրոնական, և ոչ կրոնական մարդիկ
00:55
were equally obsessed with morality.
16
40000
2000
նույնքան տարված են բարոյականության հարցով:
00:57
I thought, maybe there's some earthly basis
17
42000
2000
Ես մտածում էի, որ որոշակի երկրային հիմքեր կան
00:59
for moral decisions.
18
44000
2000
բարոյական որոշումների համար:
01:01
But I wanted to go further
19
46000
2000
Բայց ցանկանում էի ավելի հեռուն գնալ,
01:03
than to say our brains make us moral.
20
48000
2000
քան պարզապես մտածելը, որ մեր ուղեղը մեզ բարոյական է դարձնում:
01:05
I want to know if there's a chemistry of morality.
21
50000
3000
Ես ցանկանում եմ հասկանալ, թե արդյոք բարոյականության քիմիա գոյություն ունի:
01:08
I want to know
22
53000
2000
Ես ցանկանում եմ իմանալ,
01:10
if there was a moral molecule.
23
55000
2000
թե արդյոք բարոյականության մոլեկուլ գոյություն ունի:
01:12
After 10 years of experiments,
24
57000
2000
Տաս տարվա փորձերից հետո
01:14
I found it.
25
59000
2000
ես հայտնաբերեցի այն:
01:16
Would you like to see it? I brought some with me.
26
61000
3000
Ցանկանու՞մ եք տեսնել այն: Ես մի քիչ ինձ հետ բերել եմ:
01:20
This little syringe
27
65000
2000
Այս փոքրիկ ներարկիչը
01:22
contains the moral molecule.
28
67000
3000
բարոյականության մոլեկուլներ է պարունակում:
01:31
(Laughter)
29
76000
3000
(Ծիծաղ)
01:34
It's called oxytocin.
30
79000
2000
Սրա անունն օքսիթոսին Է:
01:36
So oxytocin is a simple and ancient molecule
31
81000
3000
Օքսիթոսինը պարզ ու հին մոլեկուլ է,
01:39
found only in mammals.
32
84000
2000
որը միայն կաթնասուններին է հատուկ:
01:41
In rodents, it was known
33
86000
2000
Կրծողների մոտ, այն հայտնի էր նրանով,
01:43
to make mothers care for their offspring,
34
88000
2000
որ ապահովում էր մայրերի կողմից իրենց սերունդների խնամքը,
01:45
and in some creatures,
35
90000
2000
և որոշ արարածների մոտ էլ
01:47
allowed for toleration of burrowmates.
36
92000
2000
հանդուրժողականության գրավականն էր ցեղակիցների նկատմամբ:
01:49
But in humans, it was only known
37
94000
2000
Բայց մարդկանց մոտ այն միայն նպաստում էր,
01:51
to facilitate birth and breastfeeding in women,
38
96000
2000
կանանց մոտ երեխա ծնելու և կրծքով կերակրելու գործընթացին
01:53
and is released by both sexes during sex.
39
98000
3000
և անջատվում էր երկու սեռերի մոտ էլ, սեռական հարաբերությունների ժամանակ:
01:57
So I had this idea that oxytocin might be the moral molecule.
40
102000
3000
Այսպիսով ես մտածում էի, որ հենց օքսիթոսինը է բարոյականության մոլեկուլը:
02:00
I did what most of us do -- I tried it on some colleagues.
41
105000
3000
Ես արեցի այն, ինչ մեզնից շատերը անում են, ես այն փորձարկեցի իմ մի քանի գործընկերների վրա:
02:03
One of them told me,
42
108000
2000
Նրանցից մեկը ասաց,
02:05
"Paul, that is the world's stupidist idea.
43
110000
3000
«Փոլ, սա աշխարհի ամենահիմար գաղափարներից մեկն է:
02:08
It is," he said, "only a female molecule.
44
113000
2000
Դա, երևի, միայն իգական մոլեկուլ է:
02:10
It can't be that important."
45
115000
2000
Դա չի կարող այդքան կարևոր լինել», ասաց նա:
02:12
But I countered, "Well men's brains make this too.
46
117000
3000
Բայց ես հակաճառեցի ասելով, որ տղամարդկանց ուղեղն էլ է այն արտադրում:
02:15
There must be a reason why."
47
120000
2000
Եվ պետք է որ դրա համար ինչ որ պատճառ լինի:
02:17
But he was right, it was a stupid idea.
48
122000
3000
Բայց նա ճիշտ էր, դա հիմար գաղափար էր:
02:20
But it was testably stupid.
49
125000
2000
Բայց այն փորձարկվելիք հիմարություն էր:
02:22
In other words, I thought I could design an experiment
50
127000
3000
Այլ կերպ ասած, ես մտածում էի, որ կարող էի փորձարկում անել,
02:25
to see if oxytocin made people moral.
51
130000
3000
և տեսնել, թե արդյոք օքսիտոթոսինը մարդկանց ավելի բարոյական է դարձնում:
02:29
Turns out it wasn't so easy.
52
134000
2000
Պարզվեց, որ դա այնքան էլ դյուրին չէ:
02:31
First of all, oxytocin is a shy molecule.
53
136000
3000
Նախ և առաջ, օքսիթոսինը ամաչկոտ մոլեկուլ է:
02:34
Baseline levels are near zero,
54
139000
2000
Նրա հիմնային կարգավիճակը, զերոյական է,
02:36
without some stimulus to cause its release.
55
141000
3000
եթե չստիպես որ այն ի հայտ գա:
02:39
And when it's produced, it has a three-minute half-life,
56
144000
2000
Եվ երբ այն արտադրվում է, այն ընդամենը երեք րոպե տևողությամբ կյանք ունի,
02:41
and degrades rapidly at room temperature.
57
146000
3000
և այն արագ քայքայվում է սենյակային պայմաններում:
02:44
So this experiment would have to cause a surge of oxytocin,
58
149000
2000
Այնպիսով, փորձը պետք է հանգեցնի օքսիթոսինի աճին,
02:46
have to grab it fast and keep it cold.
59
151000
2000
պետք էր այն արագ որսալ և պահել սառը տեղում:
02:48
I think I can do that.
60
153000
2000
Կարծում եմ կարող եմ անել դա:
02:50
Now luckily, oxytocin is produced
61
155000
2000
Բարեբախտաբար, օքսիթոսինը արտադրվում է
02:52
both in the brain and in the blood,
62
157000
3000
և ուղեղում, և արյան մեջ,
02:55
so I could do this experiment without learning neurosurgery.
63
160000
3000
այսպիսով, ես կարող էի այդ փորձարկումը կատարել առանց նյարդավիրաբուժություն սովորելու:
02:59
Then I had to measure morality.
64
164000
3000
Հետո ես պետք է չափեի բարոյականությունը:
03:02
So taking on Morality with a capital M is a huge project.
65
167000
3000
Բարոյականությամբ լուրջ զբաղվելը հսկայական ծրագիր է:
03:05
So I started smaller.
66
170000
2000
Այնպես որ ես փոքրից սկսեցի:
03:07
I studied one single virtue:
67
172000
3000
Ես ուսումնասիրեցի առաքինության մի տեսակ միայն`
03:10
trustworthiness.
68
175000
2000
վստահելիությունը:
03:12
Why? I had shown in the early 2000s
69
177000
3000
Ինչու՞: Ես արդեն ապացուցել էի վաղ 2000-ներին,
03:15
that countries with a higher proportion of trustworthy people
70
180000
3000
որ երկրները, որոնք վստահելի մարդկանց ավելի բարձր տոկոս ունեն
03:18
are more prosperous.
71
183000
2000
ավելի բարգավաճ են:
03:20
So in these countries, more economic transactions occur
72
185000
3000
Այս երկրներում ավելի շատ տնտեսական գործարքներ են տեղի ունենում,
03:23
and more wealth is created,
73
188000
2000
և ավելի շատ հարստություն է կուտակվում,
03:25
alleviating poverty.
74
190000
2000
և մեղմացվում է աղքատությունը:
03:27
So poor countries are by and large low trust countries.
75
192000
3000
Այսպիսով, աղքատ երկրներն ավելի անվստահելի երկրներ են:
03:30
So if I understood the chemistry of trustworthiness,
76
195000
3000
Այսպիսով, եթե ես հասկանում եմ վստահելիության քիմիան,
03:33
I might help alleviate poverty.
77
198000
2000
ապա, միգուցե ես կարող եմ օգնել նվազեցնել աղքատությունը:
03:35
But I'm also a skeptic.
78
200000
2000
Բայց ես նաև շատ կասկածամիտ եմ:
03:37
I don't want to just ask people, "Are you trustworthy?"
79
202000
2000
Ես չեմ ուզում պարզապես մարդկանց ասել, «Արդյոք դուք վստահելի՞ եք»:
03:39
So instead I use
80
204000
2000
Փոխարենը ես կիրառում եմ
03:41
the Jerry Maguire approach to research.
81
206000
2000
Ջերի Մագուայերի հետազոտության մոտեցումը:
03:43
If you're so virtuous,
82
208000
2000
Եթե այդքան առաքինի եք,
03:45
show me the money.
83
210000
2000
ցույց տվեք ինձ ձեր փողերը:
03:47
So what we do in my lab
84
212000
2000
Այսպիսով, մենք իմ լաբորատորայում
03:49
is we tempt people with virtue and vice by using money.
85
214000
2000
փորձում ենք մարդկանց ազնվությունը` օգտագործելով փողը:
03:51
Let me show you how we do that.
86
216000
2000
Թույլ տվեք ներկայացնել, թե ինչպես ենք մենք դա կատարում:
03:53
So we recruit some people for an experiment.
87
218000
2000
Մենք որոշ մարդկանց հավաքեցինք փորձի համար:
03:55
They all get $10 if they agree to show up.
88
220000
3000
Նրանք $10 կստանան, եթե համաձայնվեն մասնակցել փորձին:
03:58
We give them lots of instruction, and we never ever deceive them.
89
223000
3000
Սովորաբար մենք նրանց շատ հրահանգներ ենք տալիս, և երբեք նրանց չենք խաբում:
04:01
Then we match them in pairs by computer.
90
226000
3000
Հետո զույգերի ենք բաժանում նրանց և կապում նրանց միմյանց հետ համակարգիչներով:
04:04
And in that pair, one person gets a message saying,
91
229000
2000
Եվ այդ զույգերում նրանցից մեկը հաղորդագրություն է ստանում, որում ասվում է.
04:06
"Do you want to give up some of your $10
92
231000
2000
«Արդյոք ցանկանու՞մ եք տալ ձեր $10 մի մասը,
04:08
you earned for being here
93
233000
2000
որն այստեղ լինելու համար եք վաստակել,
04:10
and ship it to someone else in the lab?"
94
235000
2000
այստեղ եղածներից որևէ մեկին»:
04:12
The trick is you can't see them,
95
237000
2000
Բանը նրանում է, որ ոչ մեկ չի կարող տեսնել նրանց,
04:14
you can't talk to them.
96
239000
2000
խոսել նրանց հետ:
04:16
You only do it one time.
97
241000
2000
Եվ դա արվում է միայն մեկ անգամ:
04:18
Now whatever you give up
98
243000
2000
Ինչքան էլ համաձայնվեք տալ,
04:20
gets tripled in the other person's account.
99
245000
3000
այն եռապատկվելու է մյուս մարդու հաշվին:
04:23
You're going to make them a lot wealthier.
100
248000
2000
Դուք նրանց անհամեմատ ավելի հարուստ եք դարձնելու:
04:25
And they get a message by computer saying
101
250000
2000
Եվ նրանք համակարգիչով հաղորդագրություն են ստանալու, որն ասում է.
04:27
person one sent you this amount of money.
102
252000
2000
Համար մեկ մարդը ձեզ այս քանակությամբ գումար է փոխանցել:
04:29
Do you want to keep it all,
103
254000
2000
Ցանկանում եք այն ամբողջությամբ ձեզ պահել,
04:31
or do you want to send some amount back?
104
256000
3000
թե՞ որոշ մասը հետ կուղարկեք:
04:34
So think about this experiment for minute.
105
259000
2000
Այսպիսով, մի պահ մտածեք այս փորձի մասին:
04:36
You're going to sit on these hard chairs for an hour and a half.
106
261000
3000
Դուք դեռ նստելու եք այս կոպիտ աթոռներին մի ժամ ու կես էլ:
04:39
Some mad scientist is going to jab your arm with a needle
107
264000
2000
Դեռ մի խելագար գիտնական էլ ձեր ձեռքից
04:41
and take four tubes of blood.
108
266000
2000
արյուն է վերցնելու:
04:43
And now you want me to give up this money and ship it to a stranger?
109
268000
3000
Հիմա էլ ցանկանում եք, որ ես այս գումարը տամ ուրիշին:
04:46
So this was the birth of vampire economics.
110
271000
3000
Այսպես ծնունդ է առել վամպիրային տնտեսագիտությանը:
04:49
Make a decision and give me some blood.
111
274000
3000
Որոշում կայացրու և ինձ արյուն տուր:
04:52
So in fact, experimental economists
112
277000
2000
Փաստորեն, փորձնական տնտեսագիտությունը
04:54
had run this test around the world,
113
279000
2000
նմանատիպ փորձեր է արել ամբողջ աշխարհում,
04:56
and for much higher stakes,
114
281000
2000
և դեռ ավելի բարձր խաղադրույքներով,
04:58
and the consensus view
115
283000
2000
և կոնսենսուսային տեսակետն այն էր,
05:00
was that the measure from the first person to the second was a measure of trust,
116
285000
3000
որ առաջին մարդուց երկրորդին կատարած փոխանցումը վստահության չափանիշն էր,
05:03
and the transfer from the second person back to the first
117
288000
3000
և երկրորդ մարդուց առաջինին`
05:06
measured trustworthiness.
118
291000
2000
վստահելիության չափանիշն էր:
05:08
But in fact, economists were flummoxed
119
293000
2000
Իրականում տնտեսագետները մոլորվել էին,
05:10
on why the second person would ever return any money.
120
295000
3000
թե ինչու երկրորդ մարդը երբևէ որևէ բան պիտի վերադարձնի:
05:13
They assumed money is good,
121
298000
2000
Նրանք մտածում էին, որ փողը լավ բան է,
05:15
why not keep it all?
122
300000
2000
ինչու՞ ամբողջը չպահել:
05:17
That's not what we found.
123
302000
2000
Բայց դա մեր բացահայտումը չէր:
05:19
We found 90 percent of the first decision-makers sent money,
124
304000
3000
Մենք հայտնաբերեցինք, որ առաջին փոխանցողների ինսուն տոկոսը գումար ուղարկում են,
05:22
and of those who received money,
125
307000
2000
իսկ նրանցից, ովքեր ստանում են գումար,
05:24
95 percent returned some of it.
126
309000
2000
ինսուն հինգ տոկոսն է վերադարձնում գումարի որոշ մասը:
05:26
But why?
127
311000
2000
Բայք ինչու՞:
05:28
Well by measuring oxytocin
128
313000
2000
Օքսիթոսինի մակարդակը ստուգելով`
05:30
we found that the more money the second person received,
129
315000
2000
մենք հայտնաբերեցինք, որ որքան ավելի շատ գումար է ստանում երկրորդ մարդը,
05:32
the more their brain produced oxytocin,
130
317000
2000
նրանց ուղեղը ավելի շատ օքսիթոսին է արտադրում,
05:34
and the more oxytocin on board,
131
319000
2000
և որքան ավելի շատ օքսիթոսինի է արտադրվում,
05:36
the more money they returned.
132
321000
3000
այնքան ավելի շատ են նրանք վերադարձնում:
05:39
So we have a biology of trustworthiness.
133
324000
3000
Այսպիսով, մենք ունենք վստահության կենսաբանություն:
05:42
But wait. What's wrong with this experiment?
134
327000
3000
Բայց սպասեք, ի՞նչ տարօրինակ բան կա այս փորձի մեջ:
05:45
Two things.
135
330000
2000
Երկու բան:
05:47
One is that nothing in the body happens in isolation.
136
332000
3000
Այն որ, մեր մարմնում, ոչ մի բան չի կարող մեկուսացած իրավիճակում տեղի ունենալ:
05:50
So we measured nine other molecules that interact with oxytocin,
137
335000
3000
Այսպիսով, մենք հետազոտեցինք նաև ինը այլ մոլեկուլներ, որոնք հարաբերվում էին օքսիթոսինի հետ,
05:53
but they didn't have any effect.
138
338000
2000
բայց նրանք որևէ ազդեցություն չունեին:
05:55
But the second is
139
340000
2000
Եվ երկրորդը`
05:57
that I still only had this indirect relationship
140
342000
2000
ես հստակ տեսնում էի անուղղակի կապը
05:59
between oxytocin and trustworthiness.
141
344000
2000
օքսիթոսինի և վստահության միջև:
06:01
I didn't know for sure
142
346000
2000
Ես հաստատ չգիտեի, թե արդյոք
06:03
oxytocin caused trustworthiness.
143
348000
2000
օքսիթոսինն է վստահության պատճառը:
06:05
So to make the experiment,
144
350000
2000
Այնպես որ, այս փորձն անելու համար
06:07
I knew I'd have to go into the brain
145
352000
2000
հասկանում էի, որ պիտի ուղեղի վրա կենտրոնանամ
06:09
and manipulate oxytocin directly.
146
354000
2000
և ուղղակիորեն աշխատեմ օքսիթոսինի հետ:
06:11
I used everything short of a drill
147
356000
2000
Ես պատրաստ էի ամենի ինչ գործածել,
06:13
to get oxytocin into my own brain.
148
358000
3000
որպեսզի իմ ուղեղում օքսիթոսին հայտնվեր:
06:16
And I found I could do it
149
361000
2000
Եվ ես բացահայտեցի, որ դա կարելի է անել
06:18
with a nasal inhaler.
150
363000
2000
քթի ռեսպիրատորների միջոցով:
06:20
So along with colleagues in Zurich,
151
365000
2000
Եվ Ցյուրիխի իմ գործընկերների հետ,
06:22
we put 200 men on oxytocin or placebo,
152
367000
2000
մենք մոտ 200 մարդու օքսիթոսինով ապահովեցինք,
06:24
had that same trust test with money,
153
369000
2000
և նույն փողերով վստահության թեսթը կրկնեցինք,
06:26
and we found that those on oxytocin not only showed more trust,
154
371000
3000
և մենք բացահայտեցինք, որ օքսիթոսինով ապահովված մարդիկ, ոչ միայն ավելի էին վստահում,
06:29
we can more than double the number of people
155
374000
3000
մենք նույնիսկ կարողացանք կրկնապատկել այն մարդկանց քանակը,
06:32
who sent all their money to a stranger --
156
377000
2000
ովքեր պատրաստ էին անծանոթին փոխանցել իրենց ամբողջ գումարը
06:34
all without altering mood or cognition.
157
379000
3000
առանց գիտակցությունը կամ տրամադրությունը փոխելու:
06:38
So oxytocin is the trust molecule,
158
383000
4000
Այսպիսով, օքսիթոսինը վստահության մոլեկուլն է,
06:42
but is it the moral molecule?
159
387000
3000
բայց արդյո՞ք այն առաքինության մոլեկուլ է:
06:45
Using the oxytocin inhaler,
160
390000
2000
Օգտագործելով օքսիթոսինի ռեսպիրատորներ`
06:47
we ran more studies.
161
392000
2000
մենք շատ ավելի փորձեր կատարեցինք:
06:49
We showed that oxytocin infusion
162
394000
2000
Մենք ապացուցեցինք, որ օքսիթոսինի ներարկումը,
06:51
increases generosity
163
396000
2000
բարձրացնում է առատաձեռնությունը
06:53
in unilateral monetary transfers
164
398000
2000
միակողմանի դրամական փոխանցումների ժամանակ
06:55
by 80 percent.
165
400000
2000
80 տոկոսով:
06:57
We showed it increases donations to charity
166
402000
2000
Մենք ցույց տվեցինք, որ այն ավելացնում է նվիրատվությունների քանակը բարեգործության համար
06:59
by 50 percent.
167
404000
2000
50 տոկոսով:
07:01
We've also investigated
168
406000
2000
Մենք նաև ուսումնասիրեցինք
07:03
non-pharmacologic ways to raise oxytocin.
169
408000
2000
օքսիթոսինի ավելացման ոչ ֆարմակոլոգիական եղանակները:
07:05
These include massage,
170
410000
2000
Սա ներառնում է մերսումը,
07:07
dancing and praying.
171
412000
2000
պարն ու աղոթքը:
07:09
Yes, my mom was happy about that last one.
172
414000
3000
Այո, իմ մայրը, երջանիկ էր հատկապես վերջինի կապակցությամբ:
07:12
And whenever we raise oxytocin,
173
417000
2000
Եվ երբ մենք ավելացնում էինք օքսիթոսինը,
07:14
people willingly open up their wallets
174
419000
2000
մարդիկ պատրաստակամորեն բացում էին իրենց դրամապանակները
07:16
and share money with strangers.
175
421000
2000
և կիսում են դրամն օտարների հետ:
07:18
But why do they do this?
176
423000
2000
Բայց ինչու՞ են նրանք դա անում:
07:20
What does it feel like
177
425000
2000
Ի՞նչ են զգում,
07:22
when your brain is flooded with oxytocin?
178
427000
2000
երբ ուղեղը ողողված է օքսիթոսինով:
07:24
To investigate this question, we ran an experiment
179
429000
3000
Որպեսզի հետազոտենք այս հարցը, մենք մի փորձ անցկացրեցինք,
07:27
where we had people watch a video
180
432000
2000
որտեղ մարդիկ դիտում էին մի տեսանյութ
07:29
of a father and his four year-old son,
181
434000
2000
հոր եւ նրա չորս տարեկան որդու մասին,
07:31
and his son has terminal brain cancer.
182
436000
2000
ով ուղեղի քաղցկեղ ունի:
07:33
After they watched the video, we had them rate their feelings
183
438000
3000
Երբ նրանք դիտեցին տեսանյութը, մենք խնդրեցինք նրանց գնահատել իրենց զգացումները,
07:36
and took blood before and after to measure oxytocin.
184
441000
3000
մենք վերցրեցինք նրանց արյունը հոլովակը դիտելուց առաջ և հետո օքսիթոսինի մակարդակը ստուգելու համար:
07:39
The change in oxytocin
185
444000
2000
Օքսիթոսինի մակարդակի փոփոխությունը
07:41
predicted their feelings of empathy.
186
446000
3000
կանխագուշակում էր նրանց կարեկցանքը:
07:45
So it's empathy
187
450000
2000
Այսպիսով կարեկցանքն է,
07:47
that makes us connect to other people.
188
452000
2000
որը մեզ կապում է այլ մարդկանց հետ:
07:49
It's empathy that makes us help other people.
189
454000
3000
Կարեկցանքն է, որ ստիպում է մեզ օգնել այլ մարդկանց:
07:52
It's empathy that makes us moral.
190
457000
4000
Կարեկցանքն է, որ մեզ առաքինի է դարձնում:
07:56
Now this idea is not new.
191
461000
2000
Այս գաղափարը նորություն չէ:
07:58
A then unknown philosopher named Adam Smith
192
463000
2000
Այն ժամանակ անհայտ մի փիլիսոփա Ադամ Սմիթ անվամբ
08:00
wrote a book in 1759
193
465000
2000
1759 թ.-ին մի գիրք էր գրել
08:02
called "The Theory of Moral Sentiments."
194
467000
2000
«Բարոյական զգացմունքների տեսությունը» անվանումով:
08:04
In this book, Smith argued
195
469000
3000
Այս գրքում Սմիթը պնդում էր,
08:07
that we are moral creatures, not because of a top-down reason,
196
472000
3000
որ մենք բարոյական արարածներ ենք, ոչ թե «ընդհանուրից մասնավոր» պատճառով,
08:10
but for a bottom-up reason.
197
475000
2000
այլ «մասնավորից ընդհանուր» պատճառով:
08:12
He said we're social creatures,
198
477000
2000
Նա ասաց, որ մենք սոցիալական արարածներ ենք,
08:14
so we share the emotions of others.
199
479000
2000
և մենք կիսում ենք ուրիշների զգացմունքները:
08:16
So if I do something that hurts you, I feel that pain.
200
481000
3000
Այնպես որ, եթե ես մի բան եմ անում, որ քեզ ցավ է պատճառում, ես զգում եմ այդ ցավը:
08:19
So I tend to avoid that.
201
484000
2000
Այդպես, ես փորձում եմ խուսափել դրանից:
08:21
If I do something that makes you happy, I get to share your joy.
202
486000
3000
Եթե ես մի բան եմ անում, որ ստիպում է ձեզ երջանիկ զգալ, ես ևս կիսում եմ ձեր ուրախությունը:
08:24
So I tend to do those things.
203
489000
2000
Այնպես որ, ես հակված եմ անելու նման բաներ:
08:26
Now this is the same Adam Smith who, 17 years later,
204
491000
2000
Սա նույն Ադամ Սմիթն էր, ով 17 տարի անց,
08:28
would write a little book called "The Wealth of Nations" --
205
493000
3000
գրելու էր մի փոքրիկ գիրքը «Ազգերի հարստությունը» անվանմամբ,
08:31
the founding document of economics.
206
496000
2000
տնտեսագիտության հիմնադիր փաստաթուղթը:
08:33
But he was, in fact, a moral philosopher,
207
498000
3000
Բայց նա, ըստ էության, բարոյական փիլիսոփա էր,
08:36
and he was right on why we're moral.
208
501000
2000
և նա միանգամայն ճիշտ էր, այն հարցում, թե ինչու ենք մենք բարոյական:
08:38
I just found the molecule behind it.
209
503000
3000
Ես գտել եմ նրա գաղափարի հիմնավորման մոլեկուլը:
08:41
But knowing that molecule is valuable,
210
506000
3000
Եվ այս մոլեկուլի մասին իմանալը շատ արժեքավոր է,
08:44
because it tells us how to turn up this behavior
211
509000
3000
որովհետև այն մեզ ասում է, թե ինչպես է կարելի է խրախուսել
08:47
and what turns it off.
212
512000
2000
այդ վարքը կամ հակառակը:
08:49
In particular, it tells us
213
514000
2000
Մասնավորապես, այն մեզ ասում է,
08:51
why we see immorality.
214
516000
3000
ինչու ենք մենք տեսնում անբարոյականությունը:
08:54
So to investigate immorality,
215
519000
2000
Այնպիսով, հետազոտելու համար անբարոյականությունը,
08:56
let me bring you back now to 1980.
216
521000
2000
թույլ տվեք ձեզ հետ բերել 1980 թ.:
08:58
I'm working at a gas station
217
523000
2000
Ես աշխատում էի բենզալցակայանում,
09:00
on the outskirts of Santa Barbara, California.
218
525000
3000
Սանտա Բարբարայի ծայրամասում, Կալիֆորնիայում:
09:03
You sit in a gas station all day,
219
528000
2000
Երբ նստում ես բենզալցակայանում ամբողջ օրը,
09:05
you see lots of morality and immorality, let me tell you.
220
530000
2000
թույլ տվեք ասել, որ տեսնում ես շատ բարոյականության ու անբարոյականության:
09:07
So one Sunday afternoon, a man walks into my cashier's booth
221
532000
3000
Այսպես, մի կիրակի, կեսօրին, մի մարդ է մոտենում իմ գանձապահի խցիկին
09:10
with this beautiful jewelry box.
222
535000
2000
մի գեղեցիկ ոսկեղենի տուփ ձեռքին:
09:12
Opens it up and there's a pearl necklace inside.
223
537000
2000
Նա բացում է այն, և տուփի ներսում մի մարգարտյա վզնոց է երևում:
09:14
And he said, "Hey, I was in the men's room.
224
539000
2000
Նա ասում է, «Ողջույն, ես տղամարդկանց սենյակում էի:
09:16
I just found this. What do you think we should do with it?"
225
541000
3000
Ես գտա այս տուփը: Ի՞նչ եք կարծում, մենք ինչ պետք է անենք սրա հետ»:
09:19
"I don't know, put it in the lost and found."
226
544000
2000
«Ես չգիտեմ, միգուցե գրանցենք կորած ու գտնված իրերի մեջ»:
09:21
"Well this is very valuable.
227
546000
2000
«Դե սա շատ արժեքավոր է:
09:23
We have to find the owner for this." I said, "Yea."
228
548000
2000
Մենք պետք է գտնել սրա տիրոջը»: Ես ասացի, «Այո»:
09:25
So we're trying to decide what to do with this,
229
550000
2000
Այսպիսով, մենք փորձում էինք որոշել, թե ինչ անել դրա հետ,
09:27
and the phone rings.
230
552000
2000
և այդ պահին հեռախոսի զանգ է լսվում:
09:29
And a man says very excitedly,
231
554000
2000
Եվ մի տղամարդ հուզված ասում է,
09:31
"I was in your gas station a while ago,
232
556000
2000
«Ես ձեր բենզալցակայանում էի որոշ ժամանակ առաջ,
09:33
and I bought this jewelry for my wife, and I can't find it."
233
558000
2000
և գնել էի ոսկերղեն իմ կնոջ համար, բայց չեմ կարողանում գտնել այն»:
09:35
I said, "Pearl necklace?" "Yeah."
234
560000
2000
Ես հարցրեցի, «Մարգարտյա վզնո՞ց», «Այո».
09:37
"Hey, a guy just found it."
235
562000
2000
«Մի մարդ հենց նոր գտել է այն»:
09:39
"Oh, you're saving my life. Here's my phone number.
236
564000
2000
«Օ, դուք փրկեցիք իմ կյանքը: Ահա իմ հեռախոսի համարը:
09:41
Tell that guy to wait half an hour.
237
566000
2000
Ասացեք այդ մարդուն, որ կես ժամ սպասի:
09:43
I'll be there and I'll give him a $200 reward."
238
568000
2000
Ես կգամ այդտեղ և նրան կտամ $200 պարգև»:
09:45
Great, so I tell the guy, "Look, relax.
239
570000
2000
Հիանալի է, այսպես ես ասացի այդ տղամարդուն, «Հանգստացեք,
09:47
Get yourself a fat reward. Life's good."
240
572000
3000
Դուք մեծ պարգև եք ստանալու: Կյանքը հիանալի է»:
09:50
He said, "I can't do it.
241
575000
2000
Բայց նա ասաց, «Ես չեմ կարող սպասել:
09:52
I have this job interview in Galena in 15 minutes,
242
577000
2000
Ես աշխատանքի համար հարցազրույց ունեմ Գալենայում 15 րոպեից,
09:54
and I need this job, I've got to go."
243
579000
3000
և ես այդ աշխատանքի կարիքը շատ ունեմ, պետք է գնամ»:
09:57
Again he asked me, "What do you think we should do?"
244
582000
2000
Նա կրկին ինձ հարցրեց, «Ինչ եք կարծում, ի՞նչ պետք է անենք»:
09:59
I'm in high school. I have no idea.
245
584000
3000
Ես ավագ դպրոցում էի: Ես գաղափար չունեի, թե ինչ կարելի է անել:
10:02
So I said, "I'll hold it for you."
246
587000
2000
Ես ասացի, «Ես կարող եմ պահել այն ձեզ համար»:
10:04
He said, "You know, you've been so nice, let's split the reward."
247
589000
3000
Նա ասաց, «Գիտես ինչ, դու այդքան լավն ես, եկ կիսենք այդ պարգևը»:
10:07
I'll give you the jewelry, you give me a hundred dollars,
248
592000
2000
Ես կտամ քեզ այս ոսկեղենը, դու ինձ հարյուր դոլար կարող ես տալ,
10:09
and when the guy comes ... "
249
594000
2000
և երբ այդ մարդը գա ... »
10:11
You see it. I was conned.
250
596000
2000
Դե հասկացաք, ինձ հիմարացրել էին:
10:13
So this is a classic con called the pigeon drop,
251
598000
3000
Այսպես, սա դասական հիմարացնելու եղանակ է,
10:16
and I was the pigeon.
252
601000
2000
և ինձ հիմարեցրել էին:
10:18
So the way many cons work
253
603000
2000
Ահա այսպես են աշխատում դրամ շորթողները,
10:20
is not that the conman gets the victim to trust him,
254
605000
3000
նրանք չեն փորձում զոհի վստահությունը շահել,
10:23
it's that he shows he trusts the victim.
255
608000
3000
այլ ցույց են տալիս, որ նրանք են վստահում զոհին:
10:26
Now we know what happens.
256
611000
2000
Այժմ արդեն գիտենք, թե ինչ է կատարվում:
10:28
The victim's brain releases oxytocin,
257
613000
2000
Զոհի ուղեղն օքսիթոսին է արտադրում,
10:30
and you're opening up your wallet or purse, giving away the money.
258
615000
3000
և դու բացում ես դրամապանակդ և գումար տալիս:
10:33
So who are these people
259
618000
2000
Այսպիսով, ովքեր են այդ մարդիկ
10:35
who manipulate our oxytocin systems?
260
620000
3000
որ, մոլորեցնում են բոլորին օքսիթոսինի շնորհիվ:
10:38
We found, testing thousands of individuals,
261
623000
3000
Մենք բացահայտեցինք, փորձարկելով հազարավոր անհատների,
10:41
that five percent of the population
262
626000
2000
որ բնակչության հինգ տոկոսը
10:43
don't release oxytocin on stimulus.
263
628000
3000
չի արտադրում օքսիթոսին նույնիսկ արհեստականորեն խթանելիս:
10:47
So if you trust them, their brains don't release oxytocin.
264
632000
3000
Այնպես որ, եթե վստահեք նրանց, նրանց ուղեղը միևնույն է օքսիթոսին չի արտադրի:
10:50
If there's money on the table, they keep it all.
265
635000
3000
Եթե կա գումար սեղանի վրա, նրանք ամբողջը պահում են իրենց:
10:53
So there's a technical word for these people in my lab.
266
638000
2000
Այս մարդկանց համար իմ լաբորատորիայում մի տեխնիկական բառ կա:
10:55
We call them bastards.
267
640000
3000
Մենք նրանց սրիկաներ ենք անվանում:
10:58
(Laughter)
268
643000
2000
(Ծիծաղ)
11:00
These are not people you want to have a beer with.
269
645000
2000
Այս մարդկանց հետ որ մեկ չի ուզում գարեջուր խմել:
11:02
They have many of the attributes of psychopaths.
270
647000
3000
Նրանք հոգեկան հիվանդների շատ հատկանիշներ ունեն:
11:06
Now there are other ways the system can be inhibited.
271
651000
2000
Կան նաև այլ ուղիներ, որոնք արգելակում են այդ համակարգը:
11:08
One is through improper nurturing.
272
653000
3000
Մեկը սխալ դաստիարակությունն է:
11:11
So we've studied sexually abused women,
273
656000
3000
Այսպես, մենք ուսումնասիրել ենք սեռական բռնության ենթարկված կանանց,
11:14
and about half those don't release oxytocin on stimulus.
274
659000
3000
և նրանց մոտ կեսը չի արտադրում օքսիթոսին նույնիսկ խթանելիս:
11:17
You need enough nurturing
275
662000
2000
Անհրաժեշտ է բավարար քանակությամբ խնամք
11:19
for this system to develop properly.
276
664000
2000
այս համակարգը զարգացնելու համար:
11:21
Also, high stress inhibits oxytocin.
277
666000
3000
Մեծ սթրեսը նույնպես կարող է արգելակել օքսիթոսինի արտադրումը:
11:24
So we all know this, when we're really stressed out,
278
669000
2000
Մենք բոլորս գիտենք, երբ մենք իսկապես հուզված ենք,
11:26
we're not acting our best.
279
671000
3000
մենք լավագույն կերպով չենք գործում:
11:29
There's another way oxytocin is inhibited, which is interesting --
280
674000
3000
Կա ևս մեկ հետաքրքիր եղանակ, որն արգելակում է օքսիթոսինի ի հայտ գալը
11:32
through the action of testosterone.
281
677000
3000
թեսթոստերոնի միջոցով:
11:35
So we, in experiments, have administered testosterone to men.
282
680000
3000
Այսպես մենք, փորձերի ընդացքում, թեսթոստերոն էինք ներարկում տղամարդկանց:
11:38
And instead of sharing money,
283
683000
2000
Եվ դրամով կիսվելու փոխարեն,
11:40
they become selfish.
284
685000
2000
նրանք եսասեր էին դառնում:
11:42
But interestingly,
285
687000
3000
Բայց հետաքրքրականն այն էր,
11:45
high testosterone males are also more likely
286
690000
2000
որ բարձր թեսթոստերոն ունեցող տղամարդիկ միևնույն ժամանակ ավելի հակված էին
11:47
to use their own money to punish others for being selfish.
287
692000
3000
օգտագործել իրենց սեփական գումարները պատժելու համար ուրիշներին եսասեր լինելու համար:
11:50
(Laughter)
288
695000
2000
(Ծիծաղ)
11:52
Now think about this. It means, within our own biology,
289
697000
3000
Մի պահ մտածեք այս մասին: Դա նշանակում է, մեր սեփական կենսաբանություն մեջ
11:55
we have the yin and yang of morality.
290
700000
3000
մենք ունենք բարոյականության ինը և յանը:
11:58
We have oxytocin that connects us to others,
291
703000
2000
Մենք ունենք օքսիթոսին, որը կապում է մեզ ուրիշների հետ,
12:00
makes us feel what they feel.
292
705000
2000
ստիպում է մեզ զգալ, թե ինչ են զգում ուրիշները:
12:02
And we have testosterone.
293
707000
2000
Եվ մենք բոլորս ունենք թեսթոստերոն:
12:04
And men have 10 times the testosterone as women,
294
709000
2000
Տղամարդիկ` 10 անգամ ավել քան կանայք,
12:06
so men do this more than women --
295
711000
2000
այնպես որ տղամարդիկ ավելի են սիրում պատժել քան կանայք.
12:08
we have testosterone that makes us want to punish
296
713000
3000
մենք ունենք թեսթոստերոն, որը ստիպում են մեզ ցանկանալ պատժել
12:11
people who behave immorally.
297
716000
2000
մարդկանց, ովքեր իրենց անբարոյական են դրսևորում:
12:13
We don't need God or government telling us what to do.
298
718000
2000
Մեզ պետք չէ, որ Աստվածը կամ կառավարությանը մեզ ասի թե ինչ անենք:
12:15
It's all inside of us.
299
720000
3000
Այս ամենը մեր ներսում է:
12:18
So you may be wondering:
300
723000
2000
Միգուցե մտածեք,
12:20
these are beautiful laboratory experiments,
301
725000
2000
որ սրանք գեղեցիկ լաբորատոր փորձեր են,
12:22
do they really apply to real life?
302
727000
2000
արդյո՞ք նրանք իսկապես իրական կյանքում կիրառելի են:
12:24
Yeah, I've been worrying about that too.
303
729000
2000
Այո, ինձ էլ է դա մտահոգիչ թվում:
12:26
So I've gone out of the lab
304
731000
2000
Դրա համար էլ, ես լաբորատորիայից դուրս գնացի
12:28
to see if this really holds in our daily lives.
305
733000
2000
տեսնելու, թե, արդյոք սա իսկապես գոյություն ունի մեր առօրյա կյանքում:
12:30
So last summer, I attended a wedding in Southern England.
306
735000
3000
Այսպես, անցյալ ամռանը, ես մասնակցեցի մի հարսանիքի Հարավային Անգլիայում:
12:33
200 people in this beautiful Victorian mansion.
307
738000
3000
200 մարդ կար այդ գեղեցիկ վիկտորիանական առանձնատանը:
12:36
I didn't know a single person.
308
741000
2000
Ես չգիտեի ոչ մեկին:
12:38
And I drove up in my rented Vauxhall.
309
743000
2000
Եվ ես քշեցի իմ վարձակալած մեքենայով:
12:40
And I took out a centrifuge and dry ice
310
745000
2000
Հանեցի իմ ցենտրիֆուգան եւ չոր սառույցը,
12:42
and needles and tubes.
311
747000
2000
ասեղներ և խողովակները:
12:44
And I took blood from the bride and the groom
312
749000
2000
Եվ ես արյուն վերցրեցի հարսից ու փեսայից
12:46
and the wedding party and the family and the friends
313
751000
2000
և հարսանիքի մասնակիցներից և ընտանիքից և ընկերներից
12:48
before and immediately after the vows.
314
753000
2000
ամուսնական խոստումից անմիջապես առաջ և անմիջապես հետո:
12:50
(Laughter)
315
755000
2000
(Ծիծաղ)
12:52
And guess what?
316
757000
2000
Եվ գիտեք ի՞նչ:
12:54
Weddings cause a release of oxytocin,
317
759000
2000
Հարսանիքները հանգեցնում են օքսիթոսինի արձակման,
12:56
but they do so in a very particular way.
318
761000
3000
բայց դա տեղի է ունենում շատ որոշակի եղանակով:
12:59
Who is the center of the wedding solar system?
319
764000
2000
Ո՞վ է հարսանյաց արեգակնային համակարգի կենտրոնում գտնվում:
13:01
The bride.
320
766000
2000
Հարսը:
13:03
She had the biggest increase in oxytocin.
321
768000
2000
Նրա մոտ էր ամենամեծ քանակությամբ օքսիթոսին արձակվել:
13:05
Who loves the wedding almost as much as the bride?
322
770000
3000
Ո՞վ է սիրում հարսանիքի գրեթե այնքան, որքան հարսը:
13:08
Her mother, that's right.
323
773000
2000
Նրա մայրը, այո:
13:10
Her mother was number two.
324
775000
2000
Նրա մայրը երկրորդն էր այդ ցուցակում:
13:12
Then the groom's father, then the groom,
325
777000
2000
Այնուհետև գալիս է փեսայի հայրը, ապա նաև փեսան,
13:14
then the family, then the friends --
326
779000
2000
ապա ընտանիքը, ապա ընկերները,
13:16
arrayed around the bride
327
781000
2000
ովքեր շրջապատում եմ հարսին
13:18
like planets around the Sun.
328
783000
2000
ինչպես մոլորակներն արևի շուրջ:
13:20
So I think it tells us that we've designed this ritual
329
785000
3000
Սա, կարծում եմ, այն մասին է վկայում, որ մենք մշակել ենք այս ծիսակատարությունը,
13:23
to connect us to this new couple,
330
788000
2000
որը միացնում է մեզ այս նոր զույգի հետ,
13:25
connect us emotionally.
331
790000
2000
միացնում է մեզ էմոցիոնալ կերպով:
13:27
Why? Because we need them to be successful at reproducing
332
792000
3000
Ինչու՞: Որովհետեւ մենք դրա կարիքն ունենք հաջողությամբ վերարտադրվելու համար`
13:30
to perpetuate the species.
333
795000
3000
հավերժացնելու համար մեր մարդկային տեսակը:
13:33
I also worried that my trust experiments with small amounts of money
334
798000
3000
Ես նաև մտահոգված էի, որ փոքր գումարներով իմ վստահության փորձերը
13:36
didn't really capture how often we actually trust our lives to strangers.
335
801000
4000
իսկապես չեն արտացոլում այն, թե ինչպես ենք մենք հաճախ իրականում վստահում մեր կյանքը օտարներին:
13:40
So even though I have a fear of heights,
336
805000
2000
Այնպես որ, չնայած որ, ես վախ ունեմ բարձությունից,
13:42
I recently strapped myself to another human being
337
807000
2000
ես վերջերս կապեցի ինձ մեկ այլ մարդու
13:44
and stepped out of an airplane at 12,000 ft.
338
809000
3000
և դուրս նետվեցի ինքնաթիռից 3,500 կիլոմետր բարձրությունից:
13:47
I took my blood before and after,
339
812000
2000
Ես վերցրեց իմ արյունը մինչև թռնելը և հետո,
13:49
and I had a huge spike of oxytocin.
340
814000
3000
և ես մեծ քնակությամբ օքսիթոսինի արձակում ունեցա:
13:52
And there are so many ways we can connect to people.
341
817000
3000
Եվ այնքան շատ ուղիներ կան, որոնցով մենք կարող ենք կապվել մարդկանց հետ:
13:55
For example, through social media.
342
820000
2000
Օրինակ, սոցիալական ցանցերի միջոցով:
13:57
Many people are Tweeting right now.
343
822000
2000
Շատերը Tweet են անում հենց հիմա:
13:59
So we investigated the role of social media
344
824000
2000
Մենք հետազոտեցինք սոցիալական ցանցերի դերը
14:01
and found the using social media
345
826000
2000
և գտանք, որ օգտագործելով սոցիալական ցանցերը
14:03
produced a solid double-digit increase in oxytocin.
346
828000
3000
մարդիկ կրկնակի քանկությամբ օքսիթոսին են արտադրում:
14:06
So I ran this experiment recently for the Korean Broadcasting System.
347
831000
3000
Ես կատարեցի այս փորձը մի կորեական հեռարձակման համակարգի համար:
14:09
And they had the reporters and their producers participate.
348
834000
4000
Եվ նրանց լրագրողները և արտադրողները մասնակցում էին փորձին:
14:13
And one of these guys, he must have been 22,
349
838000
2000
Եվ այս տղաներից մեկը, մոտ 22 տարեկան,
14:15
he had 150 percent spike in oxytocin.
350
840000
3000
նրա մոտ 150 տոկոսով ավել օքսիթոսին էր արտադրվել:
14:18
I mean, astounding; no one has this.
351
843000
2000
Նկատի ունեմ, ապշեցնող էր, ոչ ոք նման արդյունք ցույց չէր տվել:
14:20
So he was using social media in private.
352
845000
2000
Պարզվեց, որ նա օգտվում է սոցիալական ցանցերից անձնական նպատակների համար:
14:22
When I wrote my report to the Koreans,
353
847000
2000
Երբ ես գրեցի իմ զեկույցը կորեացիներին,
14:24
I said, "Look, I don't know what this guy was doing,"
354
849000
2000
Ես ասացի, «Տեսեք, ես չգիտեմ, թե ինչ էր անում այդ տղան»,
14:26
but my guess was interacting with his mother or his girlfriend.
355
851000
3000
բայց իմ ենթադրությունն այն է, որ նա խոսում էր մոր կամ իր ընկերուհու հետ:
14:29
They checked.
356
854000
2000
Նրանք ստուգեցին:
14:31
He was interacting on his girlfriend's Facebook page.
357
856000
2000
Նա խոսելիս էր եղել իր ընկերուհու հետ Facebook-ի էջում:
14:33
There you go. That's connection.
358
858000
3000
Ահա խնդրեմ: Սա ևս կապի օրինակ է:
14:36
So there's tons of ways that we can connect to other people,
359
861000
3000
Այսպիսով, կան բազմաթիվ ուղիներ, որով մենք կարող ենք կապել այլ մարդկանց հետ,
14:39
and it seems to be universal.
360
864000
2000
և դա համընդհանուր է:
14:41
Two weeks ago,
361
866000
2000
Երկու շաբաթ առաջ,
14:43
I just got back from Papua New Guinea
362
868000
2000
ես նոր էի վերադարձել Պապուա Նոր Գվինեաից,
14:45
where I went up to the highlands --
363
870000
2000
որտեղ ես բարձրացել էի լեռներ,
14:47
very isolated tribes of subsistence farmers
364
872000
3000
որտեղ ապրում են բավականին մեկուսացված ֆերմերների ցեղեր,
14:50
living as they have lived for millenia.
365
875000
3000
ինչպես ապրում էին հազարամյակներ առաջ:
14:53
There are 800 different languages in the highlands.
366
878000
3000
Լեռներում 800 տարբեր լեզուներով են խոսում:
14:56
These are the most primitive people in the world.
367
881000
3000
Դրանք աշխարհի ամենապարզունակ մարդիկ են:
14:59
And they indeed also release oxytocin.
368
884000
3000
Եվ նրանք էլ էին արտադրում օքսիթոսին:
15:02
So oxytocin connects us to other people.
369
887000
4000
Այսպես օքսիթոսինը կապում է մեզ այլ մարդկանց հետ:
15:06
Oxytocin makes us feel what other people feel.
370
891000
2000
Այն ստիպում է մեզ զգալ, թե ինչ այլ մարդիկ զգում:
15:08
And it's so easy to cause people's brains
371
893000
3000
Եվ այնքան հեշտ է ազդել մարդկանց ուղեղների վրա,
15:11
to release oxytocin.
372
896000
2000
որ դրանք օքսիթոսին արտադրեն:
15:13
I know how to do it,
373
898000
2000
Ես գիտեմ, թե ինչպես անել դա,
15:15
and my favorite way to do it is, in fact, the easiest.
374
900000
2000
և իմ սիրելի եղանակն իրականում, ամենահեշտն է:
15:17
Let me show it to you.
375
902000
2000
Թույլ տվեք ցուցադրել այն ձեզ:
15:24
Come here. Give me a hug.
376
909000
2000
Եկեք այստեղ: Գրկեք ինձ:
15:26
(Laughter)
377
911000
2000
(Ծիծաղ)
15:28
There you go.
378
913000
2000
Խնդրեմ:
15:30
(Applause)
379
915000
9000
(Ծափահարություններ)
15:39
So my penchant for hugging other people
380
924000
2000
Այնպես որ, իմ մարդկանց գրկախառնվելու սովորության համար
15:41
has earned me the nickname Dr. Love.
381
926000
2000
ինձ ածական անուն են տվել` Դր. Սեր:
15:43
I'm happy to share a little more love in the world,
382
928000
2000
Ուրախ եմ, որ մի քիչ ավելի շատ սեր կարող եմ այս աշխարհում տալ,
15:45
it's great,
383
930000
2000
դա հիանալի է,
15:47
but here's your prescription from Dr. Love:
384
932000
2000
ահա ձեր դեղատոմսը Դր. Սիրուց.
15:49
eight hugs a day.
385
934000
3000
ութ գրկախառնում օրական:
15:52
We have found that people who release more oxytocin
386
937000
2000
Մենք բացահայտեցինք, որ մարդիկ, ովքեր ավելի շատ օքսիթոսին են արտադրում
15:54
are happier.
387
939000
2000
ավելի երջանիկ են:
15:56
And they're happier
388
941000
2000
Եվ նրանք ավելի երջանիկ են,
15:58
because they have better relationships of all types.
389
943000
3000
որովհետև ավելի լավ հարաբերություններ ունեն մարդկանց հետ:
16:01
Dr. Love says eight hugs a day.
390
946000
3000
Դր. Սերը ասում է` ութ գրկախառնում օրական:
16:04
Eight hugs a day -- you'll be happier
391
949000
2000
Ութ գրկախառնում օրական և դուք կլինեք երջանիկ,
16:06
and the world will be a better place.
392
951000
2000
իսկ աշխարհը կլինի ավելի լավ վայր ապրելու համար:
16:08
Of course, if you don't like to touch people, I can always shove this up your nose.
393
953000
3000
Իհարկե, եթե չեք ցանկանում շփվել մարդկանց հետ, ես սա կարող եմ միշտ լցնել ձեր քթի մեջ:
16:11
(Laughter)
394
956000
2000
(Ծիծաղ)
16:13
Thank you.
395
958000
2000
Շնորհակալություն:
16:15
(Applause)
396
960000
13000
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Paul Zak - NeuroeconomistA pioneer in the field of neuroeconomics, Paul Zak is uncovering how the hormone oxytocin promotes trust, and proving that love is good for business.
Why you should listen
What’s behind the human instinct to trust and to put each other’s well-being first? When you think about how much of the world works on a handshake or on holding a door open for somebody, why people cooperate is a huge question. Paul Zak researches oxytocin, a neuropeptide that affects our everyday social interactions and our ability to behave altruistically and cooperatively, applying his findings to the way we make decisions. A pioneer in a new field of study called neuroeconomics, Zak has demonstrated that oxytocin is responsible for a variety of virtuous behaviors in humans such as empathy, generosity and trust. Amazingly, he has also discovered that social networking triggers the same release of oxytocin in the brain -- meaning that e-connections are interpreted by the brain like in-person connections.
A professor at Claremont Graduate University in Southern California, Zak believes most humans are biologically wired to cooperate, but that business and economics ignore the biological foundations of human reciprocity, risking loss: when oxytocin levels are high in subjects, people’s generosity to strangers increases up to 80 percent; and countries with higher levels of trust – lower crime, better education – fare better economically.
He says: "Civilization is dependent on oxytocin. You can't live around people you don't know intimately unless you have something that says: Him I can trust, and this one I can't trust."
Paul Zak | Speaker | TED.com