ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.

Why you should listen

By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.

Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.

Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.

Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.

More profile about the speaker
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com
TED2012

Jonathan Haidt: Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence

ჯონათან ჰეიდტი: რელიგია, ევოლუცია და თვითტრანსცენდეტულობის აღტყინება

Filmed:
1,335,755 views

ფსიქოლოგი ჯონათან ჰეიდტი სვამს მარტივ, მაგრამ რთულად საპასუხო კითხვას: რატომ ვეძებთ თვითტრანსცენდენტულობას? რატომ ვცდილობთ ვიგრძნოთ რაღაც მიღმიერი? ჯგუფური გადარჩევით ევოლუციის მიმოხილვით, ის პროვოკაციულ პასუხს გვთავაზობს.
- Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
I have a question for you:
0
0
3000
კითხვა მაქვს თქვენთან
00:18
Are you religious?
1
3000
2000
ხართ რელიგიური?
00:20
Please raise your hand right now
2
5000
2000
აწიეთ ხელი თუ შეიძლება
00:22
if you think of yourself as a religious person.
3
7000
3000
თუ თავს რელიგიურად მიიჩნევთ.
00:25
Let's see, I'd say about three or four percent.
4
10000
3000
ვნახოთ, სადღაც 3 ან 4 პროცენტი.
00:28
I had no idea there were so many believers at a TED Conference.
5
13000
3000
არ მეგონა ასე ბევრი მორწუნე თუ ესწრებოდა
TED-ის კონფერენციას.
00:31
(Laughter)
6
16000
2000
(სიცილი)
00:33
Okay, here's another question:
7
18000
2000
კარგი, შემდეგი კითხვა:
00:35
Do you think of yourself as spiritual
8
20000
2000
თვლით თუ არა თავს რამე გაგებით,
00:37
in any way, shape or form? Raise your hand.
9
22000
2000
ან ფორმით სულიერად? აწიეთ ხელი.
00:39
Okay, that's the majority.
10
24000
3000
კარგი, უმრავლესობა.
00:42
My Talk today
11
27000
2000
ჩემი დღევანდელი საუბარი
00:44
is about the main reason, or one of the main reasons,
12
29000
2000
ეხება მთავარ,
ან ერთ-ერთ მთავარ მიზეზს იმისა,
00:46
why most people consider themselves
13
31000
2000
თუ რატომ მიიჩნევს უმეტესობა თავს
00:48
to be spiritual in some way, shape or form.
14
33000
2000
რამე გაგებით, ან ფორმით სულიერად.
00:50
My Talk today is about self-transcendence.
15
35000
3000
ჩემი დღევანდელი საუბარი
თვითტრანსცენდენტულობაზეა.
00:53
It's just a basic fact about being human
16
38000
3000
ცნობილი ფაქტია, რომ ადამიანები
00:56
that sometimes the self seems to just melt away.
17
41000
3000
ზოგჯერ თითქოს საკუთარ "მე"-ს ვკარგავთ
00:59
And when that happens,
18
44000
2000
და როცა ეს ხდება,
01:01
the feeling is ecstatic
19
46000
3000
აღფროვანებას ვგრძნობთ
01:04
and we reach for metaphors of up and down
20
49000
2000
და ამ გრძნობების აღსაწერად
01:06
to explain these feelings.
21
51000
2000
მეტაფორებს ვიშველიებთ.
01:08
We talk about being uplifted
22
53000
2000
ჩვენ ვყვებით, რომ ამ დროს ავმაღლდით,
01:10
or elevated.
23
55000
2000
ან აღვზევდით.
01:12
Now it's really hard to think about anything abstract like this
24
57000
3000
რთულია ასეთ აბსტრაქტულ რამეზე მსჯელობა
01:15
without a good concrete metaphor.
25
60000
2000
კონკრეტული კარგი მეტაფორის გარეშე.
01:17
So here's the metaphor I'm offering today.
26
62000
3000
ამიტომ ასეთ მეტაფორას გთავაზობთ.
01:20
Think about the mind as being like a house with many rooms,
27
65000
3000
წარმოიდგინეთ რომ გონება სახლია
ბევრი ოთახით,
01:23
most of which we're very familiar with.
28
68000
3000
რომელთაგან უმრავლესობა
ჩვენთვის ძალიან ნაცნობია.
01:26
But sometimes it's as though a doorway appears
29
71000
3000
მაგრამ ზოგჯერ თითქოს არსაიდან კარი ჩნდება
01:29
from out of nowhere
30
74000
2000
მაგრამ ზოგჯერ თითქოს არსაიდან კარი ჩნდება
01:31
and it opens onto a staircase.
31
76000
3000
და მის მიღმა კიბეა.
01:34
We climb the staircase
32
79000
2000
ჩვენ ავდივართ კიბეზე
01:36
and experience a state of altered consciousness.
33
81000
4000
და ცნობიერების ცვლილებას ვგრძნობთ.
01:40
In 1902,
34
85000
2000
1902 წელს
01:42
the great American psychologist William James
35
87000
2000
დიდმა ამერიკელმა ფსიქოლოგმა უილიამ ჯეიმსმა
01:44
wrote about the many varieties of religious experience.
36
89000
3000
რელიგიური განცდების
ბევრ სხვადასხვაობაზე დაწერა.
01:47
He collected all kinds of case studies.
37
92000
2000
მან შეაგროვა ყველა კვლევა.
01:49
He quoted the words of all kinds of people
38
94000
2000
დააციტირა ყველა იმ ტიპის
ადამიანის სიტყვები,
01:51
who'd had a variety of these experiences.
39
96000
2000
ვინც მსგავსი რამეები გამოსცადა.
01:53
One of the most exciting to me
40
98000
2000
ჩემთვის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო
01:55
is this young man, Stephen Bradley,
41
100000
2000
ეს ახალგაზრდა კაცი, სტივენ ბრედლია,
01:57
had an encounter, he thought, with Jesus in 1820.
42
102000
3000
რომელსაც ეგონა რომ იესო ნახა 1820 წელს.
02:00
And here's what Bradley said about it.
43
105000
3000
აი, რა თქვა ბრედლიმ ამაზე.
02:06
(Music)
44
111000
2000
(მუსიკა)
02:09
(Video) Stephen Bradley: I thought I saw the savior in human shape
45
114000
3000
(ვიდეო) სტივენ ბრედლი: მეგონა
მხსნელი ვნახე ადამიანის ფორმით
02:12
for about one second in the room,
46
117000
2000
ოთახში სადღაც 1 წამით.
02:14
with arms extended,
47
119000
2000
ის ხელგაშლილი იყო
02:16
appearing to say to me, "Come."
48
121000
3000
და თითქოს მეუბნებოდა: "მოდი".
02:19
The next day I rejoiced with trembling.
49
124000
3000
შემდეგ დღეს სიხარულისგან ვკანკალებდი
02:22
My happiness was so great that I said I wanted to die.
50
127000
3000
უდიდესი ბედნიერებისგან,
ვთქვი რომ სიკვდილი მინდოდა.
02:25
This world had no place in my affections.
51
130000
3000
ეს სამყარო არ იყო ჩემთვის ამაღელვებელი.
02:28
Previous to this time,
52
133000
2000
ამ დრომდე,
02:30
I was very selfish and self-righteous.
53
135000
2000
მე ძალიან ეგოისტი და თვითკმაყოფილი ვიყავი.
02:32
But now I desired the welfare of all mankind
54
137000
3000
მაგრამ ახლა მთელი კაცობრიობისთვის
კეთილდღეობა მსურდა
02:35
and could, with a feeling heart,
55
140000
2000
და შემეძლო მთელი გულით მიმეტევებინა
02:37
forgive my worst enemies.
56
142000
3000
ჩემი ყველაზე უარესი მტრებისთვის.
02:41
JH: So note
57
146000
2000
ჯ.ჰ.: დააკვირდით, როგორ კვდება
02:43
how Bradley's petty, moralistic self
58
148000
2000
ბრედლის უმნიშვნელო, მორალისტური "მე"
02:45
just dies on the way up the staircase.
59
150000
2000
კიბეზე ასვლისას
02:47
And on this higher level
60
152000
2000
და ამ ზედა დონეზე
02:49
he becomes loving and forgiving.
61
154000
3000
ის მოსიყვარულე და მიმტევებელი ხდება.
02:53
The world's many religions have found so many ways
62
158000
2000
მსოფლიოს ბევრი რელიგია
02:55
to help people climb the staircase.
63
160000
2000
სხვადასხვა გზით დაეხმარა
ხალხს კიბეზე ასვლაში.
02:57
Some shut down the self using meditation.
64
162000
2000
ზოგი მედიტაციაში ჩაიკეტა,
02:59
Others use psychedelic drugs.
65
164000
2000
სხვებმა ფსიქოდელური წამლები გამოიყენეს
03:01
This is from a 16th century Aztec scroll
66
166000
4000
ეს მე-16 საუკუნის აცტეკების გრაგნილია.
03:05
showing a man about to eat a psilocybin mushroom
67
170000
3000
აქ ჩანს კაცი, რომელიც პსილოციბინიანი
სოკოს შეჭმას აპირებს
03:08
and at the same moment get yanked up the staircase by a god.
68
173000
4000
და ამავე დროს ის კიბეზე აჰყავს ღმერთს.
03:12
Others use dancing, spinning and circling
69
177000
2000
ზოგი ცეკვას, ტრიალს
და წრეზე მოძრაობას მიმართავს
03:14
to promote self-transcendence.
70
179000
2000
თვითტრანსცენდეტულობის მისაღწევად.
03:16
But you don't need a religion to get you through the staircase.
71
181000
3000
მაგრამ თქვენ არ გჭირდებათ რელიგია
კიბეზე ასასვლელად.
03:19
Lots of people find self-transcendence in nature.
72
184000
3000
ბევრი ადამიანი თვითტრანსცენდეტულობას
ბუნებაში პოულობს.
03:22
Others overcome their self at raves.
73
187000
3000
სხვები საკუთარ "მე"-ს რეივებზე ძლევენ.
03:25
But here's the weirdest place of all:
74
190000
3000
მაგრამ აი, ყველაზე უცნაური ადგილი:
03:28
war.
75
193000
2000
ომი.
03:30
So many books about war say the same thing,
76
195000
2000
ბევრი წიგნი ომზე ერთსა და იგივეს ამბობს,
03:32
that nothing brings people together
77
197000
2000
რომ არაფერი არ აერთიანებს ადამიანებს ისე,
03:34
like war.
78
199000
2000
როგორც ომი.
03:36
And that bringing them together opens up the possibility
79
201000
3000
მათი ეს ერთობა
თვითტრანსცენდენტულობის განცდის
03:39
of extraordinary self-transcendent experiences.
80
204000
3000
საოცარ საშუალებას იძლევა.
03:42
I'm going to play for you an excerpt
81
207000
2000
გლენ გრეის ამ წიგნიდან
03:44
from this book by Glenn Gray.
82
209000
2000
ამონარიდს მოგასმენინებთ.
03:46
Gray was a soldier in the American army in World War II.
83
211000
3000
გრეი მეორე მსოფლიო ომის დროს
ამერიკის არმიის ჯარისკაცი იყო.
03:49
And after the war he interviewed a lot of other soldiers
84
214000
3000
ომის შემდეგ, მან ბევრი სხვა ჯარისკაცის
და ბრძოლაში მყოფი
ადამიანის გამოცდილებაზე დაწერა.
03:52
and wrote about the experience of men in battle.
85
217000
2000
03:54
Here's a key passage
86
219000
2000
აი, საკვანძო ნაწილი,
03:56
where he basically describes the staircase.
87
221000
3000
სადაც ის ფაქტიურად კიბეს აღწერს.
04:01
(Video) Glenn Gray: Many veterans will admit
88
226000
2000
(ვიდეო) გლენ გრეი: ბევრი ვეტერანი აღიარებს,
04:03
that the experience of communal effort in battle
89
228000
3000
რომ ბრძოლაში საერთო ძალისხმევის განცდა,
04:06
has been the high point of their lives.
90
231000
3000
მათი ცხოვრების მწვერვალი იყო.
04:09
"I" passes insensibly into a "we,"
91
234000
3000
"მე" შეუმჩნევლად გადადის "ჩვენ"-ში
04:12
"my" becomes "our"
92
237000
2000
"ჩემი" ხდება "ჩვენი"
04:14
and individual faith
93
239000
2000
და პირადი რწმენა
04:16
loses its central importance.
94
241000
3000
საკუთარ მთავარ მნიშვნელოვნებას კარგავს.
04:19
I believe that it is nothing less
95
244000
2000
მე ვთვლი, რომ სულ ცოტა
04:21
than the assurance of immortality
96
246000
3000
უკვდავობის რწმენა არის ის,
04:24
that makes self-sacrifice at these moments
97
249000
3000
რაც ამ წუთებში თავგანწირვას
04:27
so relatively easy.
98
252000
3000
შედარებით იოლს ხდის.
04:30
I may fall, but I do not die,
99
255000
3000
მე შეიძლება წავიქცე, მაგრამ არ მოვკვდები,
04:33
for that which is real in me goes forward
100
258000
3000
რადგან ის რაც ჩემში ცხოვრობს გრძელდება.
04:36
and lives on in the comrades
101
261000
2000
და ჩემს მეგობრებში აგრძელებს ცხოვრებას.
04:38
for whom I gave up my life.
102
263000
2000
მათში, ვისთვისაც მე სიცოცხლე გავწირე.
04:42
JH: So what all of these cases have in common
103
267000
3000
ჯ.ჰ.: ყველა ამ შემთხვევას ის საერთო აქვს,
04:45
is that the self seems to thin out, or melt away,
104
270000
3000
რომ "მე" თითქოს მცირდება და ქრება
და ეს კარგი შეგრძნებაა,
ისეთი კარგი შეგრძნება,
04:48
and it feels good, it feels really good,
105
273000
2000
04:50
in a way totally unlike anything we feel in our normal lives.
106
275000
3000
როგორსაც ვერასდროს ვგრძნობთ
ჩვენ ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
04:53
It feels somehow uplifting.
107
278000
3000
ის თითქოს აგამაღლებს.
04:56
This idea that we move up was central in the writing
108
281000
3000
ზემოთ ასვლის ეს აზრი,
04:59
of the great French sociologist Emile Durkheim.
109
284000
3000
მთავარია დიდი ფრანგი სოციოლოგის
ემილ დურკჰეიმის ნაწერებში.
05:02
Durkheim even called us Homo duplex,
110
287000
2000
დურკჰეიმმა ჰომო დუპლექსიც კი გვიწოდა,
05:04
or two-level man.
111
289000
2000
ან ორ-დონიანი კაცი.
05:06
The lower level he called the level of the profane.
112
291000
3000
ქვედა დონეს მან მიწიერი დონე უწოდა.
05:09
Now profane is the opposite of sacred.
113
294000
3000
მიწიერი სასულიეროს საპირისპიროა.
05:12
It just means ordinary or common.
114
297000
2000
ის ჩვეულებრივს ნიშნავს.
05:14
And in our ordinary lives we exist as individuals.
115
299000
3000
ჩვენ ჩვეულებრივ ცხოვრებაში
ვარსებობთ როგორც ინდივიდები.
05:17
We want to satisfy our individual desires.
116
302000
3000
ჩვენ საკუთარი ინდივიდუალური სურვილების
დაკმაყოფილება გვსურს.
05:20
We pursue our individual goals.
117
305000
2000
ჩვენ ინდივიდუალური მიზნებისკენ მივიწევთ.
05:22
But sometimes something happens
118
307000
2000
მაგრამ ზოგჯერ რაღაც ხდება,
05:24
that triggers a phase change.
119
309000
2000
რაც ცვლილებას იწვევს.
05:26
Individuals unite
120
311000
2000
ინდივიდები ერთიანდებიან გუნდში,
05:28
into a team, a movement or a nation,
121
313000
3000
მოძრაობაში, ან ერში.
05:31
which is far more than the sum of its parts.
122
316000
3000
რაც უფრო მეტია
ვიდრე მისი ნაწილების ნაკრები.
05:34
Durkheim called this level the level of the sacred
123
319000
3000
დურკჰეიმმა ამ დონეს
სულიერების დონე შეარქვა,
05:37
because he believed that the function of religion
124
322000
2000
რადგან ის თვლიდა, რომ რელიგიის ფუნქცია
05:39
was to unite people into a group,
125
324000
2000
ადამიანების ჯგუფებად გაერთოანება იყო,
05:41
into a moral community.
126
326000
3000
მორალურ საზოგადოებებად.
05:44
Durkheim believed that anything that unites us
127
329000
3000
დურკჰეიმი თვლიდა რომ ნებისმიერი რამ,
რაც გვაერთიანებს
05:47
takes on an air of sacredness.
128
332000
2000
სულიერების ნაპერწკალს შეიცავს
05:49
And once people circle around
129
334000
2000
და როცა ადამიანები რამე სულიერის,
05:51
some sacred object or value,
130
336000
2000
ან ფასეულის გარშემო ერთიანდებიან,
05:53
they'll then work as a team and fight to defend it.
131
338000
3000
ისინი ერთ გუნდად მუშაობენ
და იბრძვიან მის დასაცავად.
05:56
Durkheim wrote
132
341000
2000
დურკჰეიმმა ისეთ მძლავრ,
05:58
about a set of intense collective emotions
133
343000
2000
კოლექტიურ ემოციებზე დაწერა,
06:00
that accomplish this miracle of E pluribus unum,
134
345000
3000
რომლებიც ამ სასწაულს ახდენენ:
"ბევრისგან ერთი",
06:03
of making a group out of individuals.
135
348000
2000
რაც ჯგუფის შექმნაა ინდივიდებისგან.
06:05
Think of the collective joy in Britain
136
350000
3000
წარმოიდგინეთ ის საყოველთაო სიხარული
ბრიტანეთში
06:08
on the day World War II ended.
137
353000
3000
მეორე მსოფლიო ომის დასრულების დღეს.
06:11
Think of the collective anger in Tahrir Square,
138
356000
3000
წარმოიდგინეთ ის საყოველთაო წყრომა
ტაჰრირის მოედანზე,
06:14
which brought down a dictator.
139
359000
3000
რომელმაც დიქტატორი დაამხო.
06:17
And think of the collective grief
140
362000
2000
წარმოიდგინეთ ის საყოველთაო მწუხარება
აშშ-ში,
06:19
in the United States
141
364000
2000
რომელიც ყველამ ვიგრძენით
06:21
that we all felt, that brought us all together,
142
366000
3000
და რომელმაც ყველა გაგვაერთიანა
06:24
after 9/11.
143
369000
3000
9/11-ის შემდეგ.
06:27
So let me summarize where we are.
144
372000
3000
მოდით შევაჯამოთ სად ვართ.
06:30
I'm saying that the capacity for self-transcendence
145
375000
2000
მე ვამბობ,
რომ თვითტრანსცენდენტულობის უნარი
06:32
is just a basic part of being human.
146
377000
3000
ადამიანად ყოფნის ძირითადი ნაწილია.
06:35
I'm offering the metaphor
147
380000
2000
მე გთავაზობთ გონებრივი კიბის მეტაფორას.
06:37
of a staircase in the mind.
148
382000
2000
მე გთავაზობთ გონებრივი კიბის მეტაფორას.
06:39
I'm saying we are Homo duplex
149
384000
2000
ვამბობ, რომ ჰომო დუპლექსები ვართ
06:41
and this staircase takes us up from the profane level
150
386000
3000
და ამ კიბეს მიწიერი დონიდან
06:44
to the level of the sacred.
151
389000
2000
სასულიეროზე ავყავართ.
06:46
When we climb that staircase,
152
391000
2000
როცა ამ კიბეზე ავდივართ
06:48
self-interest fades away,
153
393000
2000
პირადი ინტერესები ქრება,
06:50
we become just much less self-interested,
154
395000
2000
ჩვენ ბევრად ნაკლებად ეგოცენტრულები ვხდებით
06:52
and we feel as though we are better, nobler
155
397000
2000
და ვგრძნობთ რომ ვართ უკეთესები,
უფრო კეთილშობილები
06:54
and somehow uplifted.
156
399000
3000
და რაღაცნაირად ამაღლებულნი.
06:57
So here's the million-dollar question
157
402000
3000
აი, უმნიშვნელოვანესი კითხვა
07:00
for social scientists like me:
158
405000
2000
ჩემნაირი სოციალური მეცნიერებისთვის:
07:02
Is the staircase
159
407000
2000
არის ეს კიბე
07:04
a feature of our evolutionary design?
160
409000
3000
ჩვენი ევოლუციის ნაწილი?
07:07
Is it a product of natural selection,
161
412000
3000
არის ის ბუნებრივი გადარჩევის შედეგი,
07:10
like our hands?
162
415000
2000
როგორც ჩვენი ხელები,
07:12
Or is it a bug, a mistake in the system --
163
417000
3000
თუ ეს დეფექტია, სისტემის შეცდომა?
07:15
this religious stuff is just something
164
420000
2000
ეს რელიგიური ამბები მხოლოდ მაშინ ხდება,
07:17
that happens when the wires cross in the brain --
165
422000
3000
როცა ტვინში მოკლე ჩართვაა?
ჯილს ინსულტი დაემართა
და რელიგიური განცდა ჰქონდა.
07:20
Jill has a stroke and she has this religious experience,
166
425000
2000
07:22
it's just a mistake?
167
427000
2000
ეს მხოლოდ შეცდომაა.
07:24
Well many scientists who study religion take this view.
168
429000
4000
ბევრი მეცნიერი, ვინც რელიგიას შეისწავლის
ამ აზრზეა.
07:28
The New Atheists, for example,
169
433000
2000
მაგალითად, "ახალი ათეისტები"
07:30
argue that religion is a set of memes,
170
435000
2000
ამტკიცებენ, რომ რელიგია რაღაც პარაზიტული
07:32
sort of parasitic memes,
171
437000
2000
მემების (კულტურული წეს-ჩვეულება) ნაკრებია,
07:34
that get inside our minds
172
439000
2000
რომელიც ჩვენს ტვინში აღწევს
07:36
and make us do all kinds of crazy religious stuff,
173
441000
3000
და ყველანაირ
რელიგიურ სიგიჟეს გვაკეთებინებს,
07:39
self-destructive stuff, like suicide bombing.
174
444000
2000
როგორც თვითგანადგურება
და თავის აფეთქებაა.
07:41
And after all,
175
446000
2000
ბოლო-ბოლო,
07:43
how could it ever be good for us
176
448000
2000
როგორ შეიძლება საკუთარი "მე"-ს დაკარგვა
07:45
to lose ourselves?
177
450000
2000
როდისმე კარგი იყოს?
07:47
How could it ever be adaptive
178
452000
2000
როგორ შეიძლება რომელიმე ორგანიზმისთვის
07:49
for any organism
179
454000
2000
ადაპტაციური თვისება
07:51
to overcome self-interest?
180
456000
3000
პირადი ინტერესის უგულებელყოფა იყოს?
07:54
Well let me show you.
181
459000
2000
ნება მომეცით გაჩვენოთ.
07:56
In "The Descent of Man,"
182
461000
2000
"ადამიანის წარმოშობაში"
07:58
Charles Darwin wrote a great deal
183
463000
2000
ჩარლზ დარვინმა მორალის ევოლუციაზე
08:00
about the evolution of morality --
184
465000
2000
ბლომად დაწერა.
08:02
where did it come from, why do we have it.
185
467000
3000
საიდან გაჩნდა და რატომ გვაქვს ის.
08:05
Darwin noted that many of our virtues
186
470000
2000
დარვინმა აღნიშნა, რომ ბევრ ჩვენს ღირსებას
08:07
are of very little use to ourselves,
187
472000
2000
ნაკლები სარგებელი აქვს საკუთარი თავისთვის,
08:09
but they're of great use to our groups.
188
474000
2000
მაგრამ სასარგებლოა ჩვენი ჯგუფებისთვის.
08:11
He wrote about the scenario
189
476000
2000
მან სცენარი შემოგვთავაზა,
08:13
in which two tribes of early humans
190
478000
2000
სადაც პირველყოფილი ადამიანების
ორ ტომს შორის
08:15
would have come in contact and competition.
191
480000
2000
შეხვედრა და შეჯიბრი გაიმართა.
08:17
He said, "If the one tribe included
192
482000
3000
მან თქვა: "თუ ერთ-ერთ ტომში
08:20
a great number of courageous, sympathetic
193
485000
2000
დიდი რაოდენობით მამაცი, გულისხმიერი
08:22
and faithful members
194
487000
2000
და თავდადებული წევრები აღმოჩნდებიან,
08:24
who are always ready to aid and defend each other,
195
489000
2000
რომლებიც მუდამ მზად არიან
ერთმანეთის დასახმარებლად და დასაცავად,
08:26
this tribe would succeed better
196
491000
2000
ეს ტომი აჯობებს
08:28
and conquer the other."
197
493000
2000
და დაიპყრობს მეორეს"
08:30
He went on to say that "Selfish and contentious people
198
495000
2000
ის აგრძელებს: "ეგოისტი
და ანტაგონისტი ადამიანები
08:32
will not cohere,
199
497000
2000
ვერ შეთანხმდებიან
08:34
and without coherence
200
499000
2000
და შეთანხმებული მოქმედების გარეშე კი,
08:36
nothing can be effected."
201
501000
2000
ვერაფერს შეცვლით"
08:38
In other words,
202
503000
2000
სხვა სიტყვებით,
08:40
Charles Darwin believed
203
505000
2000
ჩარლზ დარვინს სჯეროდა
08:42
in group selection.
204
507000
2000
ჯგუფური გადარჩევის.
08:44
Now this idea has been very controversial for the last 40 years,
205
509000
3000
ეს აზრი საკამათო იყო
ბოლო 40 წლის მანძილზე,
08:47
but it's about to make a major comeback this year,
206
512000
3000
მაგრამ წელს საგრძნობი გარღვევა ელის,
08:50
especially after E.O. Wilson's book comes out in April,
207
515000
3000
განსაკუთრებით მას შემდეგ
რაც ე.ო. უილსონის წიგნი გამოვა აპრილში,
08:53
making a very strong case
208
518000
2000
რომელშიც ძლიერი არგუმენტია იმის შესახებ,
08:55
that we, and several other species,
209
520000
2000
რომ ჩვენ და ზოგიერთი სხვა სახეობა
08:57
are products of group selection.
210
522000
2000
ჯგუფური გადარჩევის შედეგი ვართ.
08:59
But really the way to think about this
211
524000
2000
თუმცა, სინამდვილეში
09:01
is as multilevel selection.
212
526000
2000
ეს მრავალდონიან გადარჩევად უნდა აღქვივათ.
09:03
So look at it this way:
213
528000
2000
შემდეგნაირად შეხედეთ:
09:05
You've got competition going on within groups and across groups.
214
530000
3000
შეჯიბრი ხდება ჯგუფებს შიგნითაც
და ჯგუფებს შორისაც.
09:08
So here's a group of guys on a college crew team.
215
533000
3000
აი, ბიჭების ჯგუფი კოლეჯის გუნდიდან.
09:11
Within this team
216
536000
2000
ამ გუნდის შიგნით შეჯიბრია.
09:13
there's competition.
217
538000
2000
ამ გუნდის შიგნით შეჯიბრია.
09:15
There are guys competing with each other.
218
540000
2000
ეს ბიჭები ერთმანეთს ეჯიბრებიან.
09:17
The slowest rowers, the weakest rowers, are going to get cut from the team.
219
542000
3000
ყველაზე ნელი და სუსტი მენიჩბეები
გავარდებიან გუნდიდან
09:20
And only a few of these guys are going to go on in the sport.
220
545000
2000
და მხოლოდ რამდენიმე მათაგნი გაჰყვება
ამ სპორტს
09:22
Maybe one of them will make it to the Olympics.
221
547000
3000
შეიძლება ერთ-ერთმა ოლიმპიადას მიაღწიოს.
09:25
So within the team,
222
550000
2000
ანუ, გუნდში მათი ინტერესები
09:27
their interests are actually pitted against each other.
223
552000
3000
ერთმანეთის საწინააღმდეგოა.
09:30
And sometimes it would be advantageous
224
555000
2000
და ზოგჯერ ერთისთვის
09:32
for one of these guys
225
557000
2000
შეიძლება სასარგებლოც იყოს
09:34
to try to sabotage the other guys.
226
559000
2000
სხვებისთვის ხელის შეშლა.
09:36
Maybe he'll badmouth his chief rival
227
561000
2000
შეიძლება მან მთავარ კონკურენტზე
09:38
to the coach.
228
563000
2000
ცუდი თქვას მწვრნელთან.
09:40
But while that competition is going on
229
565000
2000
თუმცა, ნავის შიგნით არსებული
09:42
within the boat,
230
567000
2000
შეჯიბრის პარალელურად,
09:44
this competition is going on across boats.
231
569000
3000
ნავებს შორისაც შეჯიბრია
09:47
And once you put these guys in a boat competing with another boat,
232
572000
3000
და როცა ეს ბიჭები სხვა ნავთან შეჯიბრისთვის
ერთ ნავში ჩასხდებიან,
09:50
now they've got no choice but to cooperate
233
575000
2000
მათ ერთმანეთთან თანამშრომლობის გარდა
ალტერნატივა აღარ აქვთ,
09:52
because they're all in the same boat.
234
577000
3000
რადგან ისინი ყველა ერთ ნავში არიან.
09:55
They can only win
235
580000
2000
ისინი მხოლოდ მაშინ გაიმარჯვებენ,
09:57
if they all pull together as a team.
236
582000
2000
თუ როგორც გუნდი ისე იმოქმედებენ.
09:59
I mean, these things sound trite,
237
584000
2000
ეს ბანალურად ჟღერს,
10:01
but they are deep evolutionary truths.
238
586000
2000
მაგრამ ეს ღრმა ევოლუციური ჭეშმარიტებაა.
10:03
The main argument against group selection
239
588000
2000
ჯგუფური სელექციის საწინააღმდეგო
10:05
has always been
240
590000
2000
მთავარი არგუმენტი ყოველთვის იყო,
10:07
that, well sure, it would be nice to have a group of cooperators,
241
592000
3000
რომ თანამშრომლობა კარგია,
10:10
but as soon as you have a group of cooperators,
242
595000
2000
მაგრამ როგორც კი
თანამშრომლების ჯგუფი გაჩნდება,
10:12
they're just going to get taken over by free-riders,
243
597000
3000
გაჩნდებიან ასევე მუქთახორებიც,
10:15
individuals that are going to exploit the hard work of the others.
244
600000
3000
ინდივიდები, რომლებიც სხვისი
მძიმე შრომის ხარჯზე იქნებიან.
10:18
Let me illustrate this for you.
245
603000
2000
ნება მომეცით გაჩვენოთ ეს ყველაფერი.
10:20
Suppose we've got a group of little organisms --
246
605000
3000
დავუშვათ გვაქვს პატარა ორგანიზმების ჯგუფი.
10:23
they can be bacteria, they can be hamsters; it doesn't matter what --
247
608000
3000
ეს შეიძლება იყოს ბაქტერია, ან ზაზუნა.
არ აქვს მნიშვნელობა.
10:26
and let's suppose that this little group here, they evolved to be cooperative.
248
611000
3000
დავუშვათ ეს პატარა ჯგუფი ევოლუციურად
მოთანამშრომლედ განვითარდა.
10:29
Well that's great. They graze, they defend each other,
249
614000
2000
მშვენიერია. ისინი იკვებებიან,
იცავენ ერთმანეთს,
10:31
they work together, they generate wealth.
250
616000
3000
ერთად მუშაობენ, მდიდრდებიან.
10:34
And as you'll see in this simulation,
251
619000
2000
როგორც ამ სიმულაციაში ნახავთ,
10:36
as they interact they gain points, as it were, they grow,
252
621000
3000
ურთიერთქმედებისას ისინი ქულებს მოიპოვებენ,
ანუ იზრდებიან
10:39
and when they've doubled in size, you'll see them split,
253
624000
2000
და როცა მათი ზომა გაორმაგდება - იყოფიან.
10:41
and that's how they reproduce and the population grows.
254
626000
2000
ისინი ასე მრვალდებიან
და მათი რაოდენობაც იზრდება.
10:43
But suppose then that one of them mutates.
255
628000
3000
ახლა, დავუშვათ ერთი მათგანი
მუტაციას განიცდის.
10:46
There's a mutation in the gene
256
631000
2000
გენში მუტაციაა
და ერთის მუტაცია
ეგოისტურ ქმედებებში ვლინდება.
10:48
and one of them mutates to follow a selfish strategy.
257
633000
2000
10:50
It takes advantage of the others.
258
635000
2000
ის ბოროტად სარგებლობს სხვებით
10:52
And so when a green interacts with a blue,
259
637000
3000
და როცა მწვანე ლურჯთან ურთიერთქმედებს,
თქვენ ნახავთ, რომ მწვანე იზრდება,
ლურჯი მცირდება.
10:55
you'll see the green gets larger and the blue gets smaller.
260
640000
2000
10:57
So here's how things play out.
261
642000
2000
მაშ, აი როგორ ხდება ეს ყველაფერი.
10:59
We start with just one green,
262
644000
2000
ჩვენ ვიწყებთ
მხოლოდ ერთი მწვანე ორგანიზმით
11:01
and as it interacts
263
646000
2000
და ურთიერთქმედების შედეგად
11:03
it gains wealth or points or food.
264
648000
3000
ის მოიპოვებს სიმდიდრეს,
ქულებს, ან საჭმელს
11:06
And in short order, the cooperators are done for.
265
651000
3000
და მოკლე დროში,
მოთანამშრომლე ჯგუფი ნადგურდება.
11:09
The free-riders have taken over.
266
654000
3000
ყველაფერს მუქთახორები ეუფლებიან.
11:12
If a group cannot solve the free-rider problem
267
657000
3000
თუ ჯგუფი მათ პრობლემას ვერ გადაწყვეტს,
11:15
then it cannot reap the benefits of cooperation
268
660000
3000
ის თანამშრომლობით სარგებელს ვერ მიიღებს
11:18
and group selection cannot get started.
269
663000
3000
და ჯგუფური გადარჩევაც ვერ მოხდება.
მაგრამ არსებობს
მუქთახორების პრობლემის გადაჭრა
11:21
But there are solutions to the free-rider problem.
270
666000
2000
11:23
It's not that hard a problem.
271
668000
2000
ეს არც ისე რთული პრობლემაა.
11:25
In fact, nature has solved it many, many times.
272
670000
3000
პრინციპში, ბუნებამ ის ბევრჯერ გადაწყვიტა.
11:28
And nature's favorite solution
273
673000
2000
ბუნების საყვარელი გადაწყვეტა
11:30
is to put everyone in the same boat.
274
675000
3000
ყველას ერთ ნავში ჩასმაა.
11:33
For example,
275
678000
2000
მაგალითად, რატომ არის
11:35
why is it that the mitochondria in every cell
276
680000
3000
რომ მიტოქონდრიას ყველა უჯრედში
11:38
has its own DNA,
277
683000
2000
საკუთარი დნმ აქვს?
11:40
totally separate from the DNA in the nucleus?
278
685000
3000
ბირთვის დნმ-სგან სრულიად განცალკევებული.
11:43
It's because they used to be
279
688000
2000
ეს იმიტომ რომ ერთ დროს
11:45
separate free-living bacteria
280
690000
2000
ეს ცალკე მყოფი მუქთახორა ბაქტერია იყო
11:47
and they came together
281
692000
2000
და ისინი სუპერორგანიზმად გაერთიანდნენ.
11:49
and became a superorganism.
282
694000
2000
და ისინი სუპერორგანიზმად გაერთიანდნენ.
11:51
Somehow or other -- maybe one swallowed another; we'll never know exactly why --
283
696000
3000
ასე თუ ისე, შეიძლება ერთმა მეორე გადაყლაპა
ზუსტად ვერ გავიგებთ,
მაგრამ როგორც კი
მათ გარშემო მემბრანა გაჩნდა,
11:54
but once they got a membrane around them,
284
699000
2000
11:56
they were all in the same membrane,
285
701000
2000
ანუ როცა ყველა ერთ მემბრანაში აღმოჩნდა,
11:58
now all the wealth-created division of labor,
286
703000
3000
ახლა მთელი სიმდიდრე...
სამუშაოს განაწილებით,
12:01
all the greatness created by cooperation,
287
706000
2000
მთელი თანამშრომლობით შექმნილი დიდება,
12:03
stays locked inside the membrane
288
708000
2000
ამ ერთ მემბრანაშია ჩაკეტილი
12:05
and we've got a superorganism.
289
710000
3000
და გვაქვს სუპერორგანიზმი.
12:08
And now let's rerun the simulation
290
713000
2000
მოდით კვლავ გავუშვათ სიმულაცია
და მუქთახორების, განდგომილი, ყალთაბანდების
სიმრავლეში
12:10
putting one of these superorganisms
291
715000
2000
12:12
into a population of free-riders, of defectors, of cheaters
292
717000
3000
ერთ-ერთი ეს სუპერორგანიზმი ჩავსვათ
12:15
and look what happens.
293
720000
3000
და შეხედეთ რა მოხდება.
12:18
A superorganism can basically take what it wants.
294
723000
2000
სუპერორგანიზმს შეუძლია მიიღოს
რაც სჭირდება.
12:20
It's so big and powerful and efficient
295
725000
3000
ის ისეთი დიდი, ძლიერია და ეფექტურია,
რომ შეუძლია მწვანეებისგან,
განდგომილებისგან და მუქთახორებისგან
12:23
that it can take resources
296
728000
2000
12:25
from the greens, from the defectors, the cheaters.
297
730000
4000
რესურსების აღება
12:29
And pretty soon the whole population
298
734000
2000
და საკმაოდ მალე მთელი სიმრავლე
12:31
is actually composed of these new superorganisms.
299
736000
3000
ამ ახალი სუპერორგანიზმებისგან შედგება.
12:34
What I've shown you here
300
739000
2000
იმას რაც აქ გაჩვენეთ
12:36
is sometimes called a major transition
301
741000
2000
ზოგჯერ მთავარ გადასვლას უწოდებენ
12:38
in evolutionary history.
302
743000
3000
ევოლუციურ ისტორიაში.
12:41
Darwin's laws don't change,
303
746000
2000
დარვინის კანონები არ იცვლება,
12:43
but now there's a new kind of player on the field
304
748000
3000
მაგრამ ახლა მინდორზე ახალი ტიპის მოთამაშეა
12:46
and things begin to look very different.
305
751000
3000
და რაღაცეები სხვანაირად გამოიყურება.
ეს გადასვლა არ იყო
ბუნების ერთჯერადი გამოხტომა,
12:49
Now this transition was not a one-time freak of nature
306
754000
2000
12:51
that just happened with some bacteria.
307
756000
2000
რომელიც მხოლოდ რომელიღაც ბაქტერიაზე მოხდა.
12:53
It happened again
308
758000
2000
ეს კიდევ მოხდა,
12:55
about 120 or a 140 million years ago
309
760000
2000
დაახლოებით 120 ან 140 მილიონი წლის წინ,
12:57
when some solitary wasps
310
762000
3000
როცა გარკვეულმა განცალკევებულმა ბზიკებმა
13:00
began creating little simple, primitive
311
765000
2000
დაიწყეს მარტივი, პრიმიტიული
13:02
nests, or hives.
312
767000
3000
ბუდეების და სკების შექმნა.
13:05
Once several wasps were all together in the same hive,
313
770000
3000
როცა კი რამდენიმე ბზიკი ერთ სკაში მოხვდა,
მათ თანამშრომლობის გარდა
არჩევანი აღარ ჰქონდათ,
13:08
they had no choice but to cooperate,
314
773000
2000
13:10
because pretty soon they were locked into competition
315
775000
2000
რადგან მალევე ისინი სხვა სკებთან
13:12
with other hives.
316
777000
2000
შეჯიბრში ჩაებნენ.
13:14
And the most cohesive hives won,
317
779000
2000
და ყველაზე
შეთანხმებულებმა სკებმა გაიმარჯვეს.
13:16
just as Darwin said.
318
781000
2000
ზუსტად ისე როგორც დარვინი ამბობდა.
13:18
These early wasps
319
783000
2000
ეს ადრეული ბზიკები,
იყვნენ იმ ფუტკრების
და ჭიანჭველების წინაპრები,
13:20
gave rise to the bees and the ants
320
785000
2000
13:22
that have covered the world
321
787000
2000
რომლებმაც გაავსეს მსოფლიო
13:24
and changed the biosphere.
322
789000
2000
და შეცვალეს ბიოსფერო.
13:26
And it happened again,
323
791000
2000
ეს კიდევ ერთხელ მოხდა
13:28
even more spectacularly,
324
793000
2000
კიდევ უფრო შთამბეჭდავად,
13:30
in the last half-million years
325
795000
2000
ბოლო ნახევარი მილიონი წლის წინ.
13:32
when our own ancestors
326
797000
2000
როცა ჩვენი წინაპრები,
13:34
became cultural creatures,
327
799000
2000
კულტურული არსებები გახდნენ.
13:36
they came together around a hearth or a campfire,
328
801000
3000
ისინი შეიკრიბნენ კერის, ან კოცონის ირგვლივ
13:39
they divided labor,
329
804000
2000
დაინაწილეს სამუშაო.
13:41
they began painting their bodies, they spoke their own dialects,
330
806000
3000
დაიწყეს საკუთარი სხეულების მოხატვა,
საკუთარ დიალექტზე საუბარი.
13:44
and eventually they worshiped their own gods.
331
809000
3000
და საბოლოოდ
საკუთარი ღმერთების თაყვანისცემა.
13:47
Once they were all in the same tribe,
332
812000
2000
როგორც კი ერთ ტომში მოხვდნენ,
13:49
they could keep the benefits of cooperation locked inside.
333
814000
3000
შეძლეს თანამშრომლობის სარგებელი
შიგნით მოექციათ.
13:52
And they unlocked the most powerful force
334
817000
2000
მათ აღმოაჩინეს ყველაზე ძლევამოსილი რამ
13:54
ever known on this planet,
335
819000
2000
ამ პლანეტაზე:
13:56
which is human cooperation --
336
821000
2000
ადამიანთა თანამშრომლობა.
13:58
a force for construction
337
823000
2000
შენებისა და ნგრევის ძალა.
14:00
and destruction.
338
825000
3000
შენებისა და ნგრევის ძალა.
რა თქმა უნდა ადამიანთა ჯგუფები
ახლოსაც არ არიან
14:03
Of course, human groups are nowhere near as cohesive
339
828000
2000
14:05
as beehives.
340
830000
2000
სკაში ფუტკრებისნაირ
შეთანხმებულ მუშაობასთან.
14:07
Human groups may look like hives for brief moments,
341
832000
3000
ადამიანთა ჯგუფები
რაღაც მომენტებში მათ ემსგავსებიან,
14:10
but they tend to then break apart.
342
835000
2000
მაგრამ შემდეგ როგორც წესი იშლებიან.
ჩვენ არ ვართ ისეთ მჭიდრო თანამშრომლობაში
როგორც ფუტკრები და ჭიანჭველები.
14:12
We're not locked into cooperation the way bees and ants are.
343
837000
3000
14:15
In fact, often,
344
840000
2000
პრინციპში, ხშირად
14:17
as we've seen happen in a lot of the Arab Spring revolts,
345
842000
2000
როგორც არაბული გაზაფხულის
ბევრ რევოლუციაში ვნახეთ,
14:19
often those divisions are along religious lines.
346
844000
4000
ხშირად დაყოფა რელიგიური ნიშნითაა.
14:23
Nonetheless, when people do come together
347
848000
3000
მიუხედავად ამისა, როცა ხალხი ერთიანდება
და საკუთარ ძალისხმევას
ერთ მოძრაობას ახმარს,
14:26
and put themselves all into the same movement,
348
851000
2000
14:28
they can move mountains.
349
853000
3000
მას მთების შეძვრა შეუძლია.
14:31
Look at the people in these photos I've been showing you.
350
856000
3000
შეხედეთ ამ ხალხს,
რომელიც ფოტოებზე გაჩვენეთ.
14:34
Do you think they're there
351
859000
2000
ფიქრობთ ისინი იქ
14:36
pursuing their self-interest?
352
861000
2000
პირადი ინტერესისთვის არიან,
14:38
Or are they pursuing communal interest,
353
863000
3000
თუ საერთო ინტერესისთვის,
14:41
which requires them to lose themselves
354
866000
3000
რაც მათგან საკუთარი "მე"-ს
დაკარგვას მოითხოვს
14:44
and become simply a part of a whole?
355
869000
4000
იმისთვის
რომ ერთი მთლიანის ნაწილი გახდნენ?
14:49
Okay, so that was my Talk
356
874000
2000
კარგი, ეს იყო ჩემი საუბარი
14:51
delivered in the standard TED way.
357
876000
2000
სტანდარტულ TED-ის ფორმატში.
14:53
And now I'm going to give the whole Talk over again
358
878000
2000
ახლა იგივე საუბარს
14:55
in three minutes
359
880000
2000
3 წუთის განმავლობაში
14:57
in a more full-spectrum sort of way.
360
882000
3000
უფრო სრული სპექტრის სტილში შემოგთავაზებთ.
15:00
(Music)
361
885000
2000
(მუსიკა)
15:02
(Video) Jonathan Haidt: We humans have many varieties
362
887000
2000
(ვიდეო) ჯონათან ჰეიდტი:
ჩვენ ადამიანები
15:04
of religious experience,
363
889000
2000
როგორც უილიამ ჯეიმსი ხსნის,
15:06
as William James explained.
364
891000
2000
ბევრნაირად გამოვცდით რელიგიას.
15:08
One of the most common is climbing the secret staircase
365
893000
3000
ერთ-ერთი ჩვეული საიდუმლო კიბეზე ასვლა,
15:11
and losing ourselves.
366
896000
2000
და საკუთარი "მე"-ს დაკარგვაა.
15:13
The staircase takes us
367
898000
2000
კიბეს სიცოცხლის მიწიერი განცდიდან,
15:15
from the experience of life as profane or ordinary
368
900000
3000
ზემოთ სასულიერო,
15:18
upwards to the experience of life as sacred,
369
903000
2000
ან ღრმად ურთიერთგადაჯაჭვულ
15:20
or deeply interconnected.
370
905000
2000
სიცოცხლეში ავყავართ.
15:22
We are Homo duplex,
371
907000
2000
როგორც დურკჰეიმმა ახსნა,
15:24
as Durkheim explained.
372
909000
2000
ჩვენ ჰომო დუპლექსები ვართ.
15:26
And we are Homo duplex
373
911000
2000
ჰომო დუპლექსი ვართ,
15:28
because we evolved by multilevel selection,
374
913000
2000
რადგან როგორც დარვინმა ახსნა
15:30
as Darwin explained.
375
915000
3000
ევოლუცია მრავალდონიანი
გადარჩევით განვიცადეთ.
15:33
I can't be certain if the staircase is an adaptation
376
918000
2000
დარწმუნებული არ ვარ
კიბე ადაპტაციური თვისებაა
15:35
rather than a bug,
377
920000
2000
თუ დეფექტი,
15:37
but if it is an adaptation,
378
922000
2000
მაგრამ თუ ის ადაპტაციურია,
15:39
then the implications are profound.
379
924000
2000
მაშინ მას ღრმად მიმავალი შედეგები აქვს.
15:41
If it is an adaptation,
380
926000
2000
თუ ის ადაპტაციურია,
15:43
then we evolved to be religious.
381
928000
3000
მაშინ ჩვენ განვვითარდით,
რომ ვიყოთ რელიგიურები.
15:46
I don't mean that we evolved
382
931000
2000
იმას არ ვგულისხმობ,
რომ გიგანტურ ორგანიზებულ რელიგიებში
გასაერთიანებლად განვვითარდით.
15:48
to join gigantic organized religions.
383
933000
2000
15:50
Those things came along too recently.
384
935000
2000
ასეთი რამეები ზედმეტად ახალია.
15:52
I mean that we evolved
385
937000
2000
ვგულისხმობ, რომ განვვითარდით
15:54
to see sacredness all around us
386
939000
2000
ჩვენს გარშემო სულიერების დასანახად
15:56
and to join with others into teams
387
941000
2000
და სხვებთან ერთად
გუნდებში გასაერთიანებლად,
15:58
and circle around sacred objects,
388
943000
2000
რომ შევიკრიბოთ სულიერი საგნების,
16:00
people and ideas.
389
945000
2000
ადამიანების და იდეების გარშემო.
16:02
This is why politics is so tribal.
390
947000
3000
ამიტომ არის პოლიტიკა ასეთი ტომობრივი.
16:05
Politics is partly profane, it's partly about self-interest,
391
950000
3000
პოლიტიკა ნაწილობრივ მიწიერია,
ნაწილობრივ პირადი ინტერესია,
16:08
but politics is also about sacredness.
392
953000
3000
მაგრამ ის ასევე სულიერებასაც შეიცავს.
16:11
It's about joining with others
393
956000
2000
ის სხვებთან გაერთიანებას გულისხმობს,
16:13
to pursue moral ideas.
394
958000
2000
მორალური იდეების განხორციელებისთვის.
16:15
It's about the eternal struggle between good and evil,
395
960000
3000
ის მუდმივ ბრძოლაზეა
ბოროტსა და კეთილს შორის
16:18
and we all believe we're on the good team.
396
963000
3000
და ჩვენ ყველას გვჯერა,
რომ კეთილ გუნდში ვართ.
16:21
And most importantly,
397
966000
2000
და რაც ყველაზე მთავარია,
16:23
if the staircase is real,
398
968000
2000
თუ კიბის იდეა რეალურია,
16:25
it explains the persistent undercurrent
399
970000
2000
ის ხსნის თანამედროვე ცხოვრებით
16:27
of dissatisfaction in modern life.
400
972000
2000
მუდმივ დაუკმაყოფილებლობის შეგრძნებას.
16:29
Because human beings are, to some extent,
401
974000
3000
რადგან ადამიანები რაღაც დონეზე
16:32
hivish creatures like bees.
402
977000
2000
ფუტკრებივით არსებები არიან.
16:34
We're bees. We busted out of the hive during the Enlightenment.
403
979000
3000
ჩვენ ფუტკრები ვართ
და სკებიდან განმანათლებლობის პერიოდში
16:37
We broke down the old institutions
404
982000
3000
ჩვენ დავამსხვრიეთ ძველი ინსტიტუციები
16:40
and brought liberty to the oppressed.
405
985000
2000
და მოვუტანეთ თავისუფლება ჩაგრულებს.
16:42
We unleashed Earth-changing creativity
406
987000
2000
ჩვენ შევძელით დედამიწის შეცვლა
ჩვენი შემოქმედებით
16:44
and generated vast wealth and comfort.
407
989000
3000
და შევქმენით დიდი სიმდიდრე და კომფორტი.
16:47
Nowadays we fly around
408
992000
2000
დღეს-დღეობით ჩვენ დავფრინავთ
16:49
like individual bees exulting in our freedom.
409
994000
2000
როგორც ინდივიდი ფუტკრები.
16:51
But sometimes we wonder:
410
996000
2000
მაგრამ ზოგჯერ ვუფიქრდებით:
16:53
Is this all there is?
411
998000
2000
სულ ეს არის?
16:55
What should I do with my life?
412
1000000
2000
რა უნდა ვუყო ჩემს ცხოვრებას?
16:57
What's missing?
413
1002000
2000
რა მაკლია?
16:59
What's missing is that we are Homo duplex,
414
1004000
2000
გვაკლია ის, რომ ჩვენ ჰომო დუპლექსები ვართ,
17:01
but modern, secular society was built
415
1006000
3000
მაგრამ თანამედროვე სეკულარული საზოგადოება
17:04
to satisfy our lower, profane selves.
416
1009000
3000
ჩვენი ქვედა,
მიწიერი სურვილების დასაკმაყოფილებლადაა.
17:07
It's really comfortable down here on the lower level.
417
1012000
3000
აქ, ქვედა დონეზე მართლაც კომფორტულია.
17:10
Come, have a seat in my home entertainment center.
418
1015000
3000
მოდით დაჯეგით ჩემი სახლის
გასართობ ცენტრში.
17:13
One great challenge of modern life
419
1018000
2000
თანამედროვე ცხოვრების ერთი დიდი გამოწვევა
17:15
is to find the staircase amid all the clutter
420
1020000
3000
ამ აურზაურში კიბის პოვნაა
17:18
and then to do something good and noble
421
1023000
3000
და როცა ზემოთ ახვალთ,
17:21
once you climb to the top.
422
1026000
3000
რაღაც კარგის
და კეთილშობილურის გაკეთება.
17:24
I see this desire in my students at the University of Virginia.
423
1029000
3000
მე ამის სურვილს ჩემ სტუნდენტებში ვხედავ
ვირჯინიის უნივერსიტეტში.
17:27
They all want to find a cause or calling
424
1032000
2000
მათ ყველას მიზნის და მოწოდების პოვნა სურთ,
17:29
that they can throw themselves into.
425
1034000
2000
რომელსაც თავს მიუძღვნიან.
17:31
They're all searching for their staircase.
426
1036000
3000
მათგან ყველა კიბეს ეძებს
17:34
And that gives me hope
427
1039000
2000
და ეს იმედს მაძლევს,
რადგან ადამიანები
არ არიან მხოლოდ ეგოისტები.
17:36
because people are not purely selfish.
428
1041000
2000
17:38
Most people long to overcome pettiness
429
1043000
2000
უმეტესობას საკუთარი უმნიშვნელობის დაძლევა
17:40
and become part of something larger.
430
1045000
2000
და რაღაც უფრო დიდის ნაწილად ყოფნა სურს.
17:42
And this explains the extraordinary resonance
431
1047000
3000
და ეს ხსნის იმ დიდ რეზონანსს,
17:45
of this simple metaphor
432
1050000
2000
რაც ამ მარტივმა მეტაფორამ გამოიწვია.
17:47
conjured up nearly 400 years ago.
433
1052000
3000
რომელიც თითქმის 400 წლის წინ გაჩნდა:
17:50
"No man is an island
434
1055000
2000
"ადამიანი კუნძული როდია,
17:52
entire of itself.
435
1057000
2000
ცალკე გარიყული.
17:54
Every man is a piece of the continent,
436
1059000
3000
ყოველი ადამიანი მიწისა
17:57
a part of the main."
437
1062000
3000
და წყლის ნაწილია."
18:00
JH: Thank you.
438
1065000
2000
ჯ.ჰ.: მადლობა.
18:02
(Applause)
439
1067000
8000
(აპლოდისმენტები)
Translated by Levan Lashauri
Reviewed by Mate Kobalia

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.

Why you should listen

By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.

Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.

Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.

Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.

More profile about the speaker
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee