TEDxDU 2010
Aaron Huey: America's native prisoners of war
Rodowici Amerykanie jako jeńcy wojenni
Filmed:
Readability: 4.4
1,692,364 views
Próbując fotografować oblicze amerykańskiej biedy, Aaron Huey trafia do rezerwatu Pine Ridge. Losy rodowitych Dakotów, ludności zatrważającej i w ogromnej mierze lekceważonej, skłaniają go do zmiany obiektu zainteresowań. Po pięciu latach pracy, w odważnym przemówieniu dla TEDxDU, wygłasza szokującą lekcję historii, przeplatając ją swoimi przeraźliwymi fotografiami.
Aaron Huey - Photographer
Photographer, adventurer and storyteller Aaron Huey captures all of his subjects -- from war victims to rock climbers to Sufi dervishes -- with elegance and fearless sensitivity. Full bio
Photographer, adventurer and storyteller Aaron Huey captures all of his subjects -- from war victims to rock climbers to Sufi dervishes -- with elegance and fearless sensitivity. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm here today to show my photographs of the Lakota.
0
0
3000
Jestem tu dziś, aby pokazać moje zdjęcia Lakotów.
00:19
Many of you may have heard of the Lakota,
1
4000
2000
Wielu z was mogło już słyszeć o Lakotach
00:21
or at least the larger group of tribes
2
6000
2000
albo przynajmniej o większej grupie plemion
00:23
called the Sioux.
3
8000
2000
zwanej Siuksami.
00:25
The Lakota are one of many tribes that were moved off their land
4
10000
3000
Lakoci to jedno z wielu plemion, które zostały wyparte z własnych ziem
00:28
to prisoner of war camps
5
13000
2000
i zamknięte w obozach dla jeńców wojennych,
00:30
now called reservations.
6
15000
2000
które teraz nazywa się rezerwatami.
00:32
The Pine Ridge Reservation,
7
17000
2000
Rezerwat Pine Ridge, który jest
00:34
the subject of today's slide show,
8
19000
2000
tematem dzisiejszego pokazu,
00:36
is located about 75 miles southeast
9
21000
2000
leży około 120 km na południowy wschód od
00:38
of the Black Hills in South Dakota.
10
23000
2000
Gór Czarnych w Dakocie Południowej.
00:40
It is sometimes referred to
11
25000
2000
Czasem nazywa się go
00:42
as Prisoner of War Camp Number 334,
12
27000
3000
Obozem dla Jeńców Wojennych nr 334.
00:45
and it is where the Lakota now live.
13
30000
3000
Właśnie tam żyją dziś Lakoci.
00:48
Now, if any of you have ever heard of AIM,
14
33000
2000
Jeśli ktokolwiek słyszał o AIM,
00:50
the American Indian Movement,
15
35000
2000
Ruchu Indian Amerykańskich,
00:52
or of Russell Means,
16
37000
2000
albo o Russellu Means
00:54
or Leonard Peltier,
17
39000
2000
Leonardzie Peltier
00:56
or of the stand-off at Oglala,
18
41000
2000
czy też o Incydencie w Oglala,
00:58
then you know that Pine Ridge is ground zero
19
43000
3000
to wie, że Pine Ridge jest punktem zero
01:01
for Native issues in the U.S.
20
46000
3000
w kwestiach rdzennej Ameryki.
01:04
So I've been asked to talk a little bit today
21
49000
2000
Poproszono mnie, abym opowiedział trochę
01:06
about my relationship with the Lakota,
22
51000
2000
o moich związkach z Lakotami.
01:08
and that's a very difficult one for me.
23
53000
2000
To dla mnie trudne, ponieważ --
01:10
Because, if you haven't noticed from my skin color,
24
55000
2000
jak już pewnie zauważyliście --
01:12
I'm white,
25
57000
2000
jestem biały,
01:14
and that is a huge barrier on a Native reservation.
26
59000
3000
a to stanowi ogromną barierę w rezerwacie.
01:19
You'll see a lot of people in my photographs today,
27
64000
2000
Zobaczycie wielu ludzi na moich fotografiach,
01:21
and I've become very close with them, and they've welcomed me like family.
28
66000
3000
z którymi bardzo się zżyłem i którzy przyjęli mnie jak rodzinę.
01:24
They've called me "brother" and "uncle"
29
69000
2000
Mówili do mnie bracie albo wójku
01:26
and invited me again and again over five years.
30
71000
2000
i przez pięć lat nieustannie zapraszali.
01:28
But on Pine Ridge,
31
73000
2000
Jednak w Pine Ridge
01:30
I will always be what is called "wasichu,"
32
75000
3000
zawsze będę tzw. "wasichu".
01:33
and "wasichu" is a Lakota word
33
78000
3000
"Wasichu" to słowo w języku Lakotów,
01:36
that means "non-Indian,"
34
81000
2000
które oznacza nie-Indianina.
01:38
but another version of this word
35
83000
2000
Ale inna wersja tego słowa oznacza
01:40
means "the one who takes the best meat for himself."
36
85000
4000
"człowieka, który najlepsze mięso bierze dla siebie."
01:44
And that's what I want to focus on --
37
89000
2000
I to jest to, na czym chcę się skupić --
01:46
the one who takes the best part of the meat.
38
91000
2000
ten, który zgarnia najlepszą część mięsa.
01:48
It means greedy.
39
93000
2000
To znaczy, że jest chciwy.
01:51
So take a look around this auditorium today.
40
96000
2000
Rozejrzyjcie się wokół tej auli.
01:53
We are at a private school in the American West,
41
98000
3000
Jesteśmy w prywatnej szkole w zachodnich USA,
01:56
sitting in red velvet chairs
42
101000
3000
siedzimy na czerwonych, aksamitnych krzesłach,
01:59
with money in our pockets.
43
104000
2000
a w kieszaniach mamy pieniądze.
02:01
And if we look at our lives,
44
106000
2000
Jeśli jednak przyjrzymy się naszemu życiu,
02:03
we have indeed taken
45
108000
2000
to okaże, się że naprawdę
02:05
the best part of the meat.
46
110000
2000
wzięliśmy najlepszą część mięsa.
02:07
So let's look today at a set of photographs
47
112000
3000
Przyjrzyjmy się więc tym fotografiom
02:10
of a people who lost
48
115000
2000
ludzi, którzy stracili,
02:12
so that we could gain,
49
117000
2000
abyśmy my mogli zyskać.
02:14
and know that when you see these people's faces
50
119000
3000
Pamiętajmy, że patrząc na twarze tych ludzi
02:17
that these are not just images of the Lakota;
51
122000
3000
widzimy nie tylko oblicze Lakotów,
02:20
they stand for all indigenous people.
52
125000
3000
lecz wszystkich amerykańskich tubylców.
02:25
On this piece of paper
53
130000
2000
Na tej kartce historia
02:27
is the history the way I learned it
54
132000
2000
zapisana jest tak, jak ją usłyszałem
02:29
from my Lakota friends and family.
55
134000
3000
od moich lakockich przyjaciół i rodziny.
02:32
The following is a time-line
56
137000
2000
Przedstawię linię czasową
02:34
of treaties made, treaties broken
57
139000
3000
zawartych i zerwanych traktatów,
02:37
and massacres disguised as battles.
58
142000
2000
a także rzezi upozorowanych na bitwy.
02:39
I'll begin in 1824.
59
144000
2000
Zacznę w 1824.
02:41
What is known as the Bureau of Indian Affairs
60
146000
2000
To, co znamy jako Biuro do Spraw Indian,
02:43
was created within the War Department,
61
148000
2000
powstało jako część Departamentu Wojny,
02:45
setting an early tone of aggression
62
150000
2000
wprowadzając atmosferę agresji
02:47
in our dealings with the Native Americans.
63
152000
2000
do naszych stosunków z rdzennymi Amerykanami.
02:49
1851:
64
154000
2000
1851:
02:51
The first treaty of Fort Laramie was made,
65
156000
2000
Pierwszy traktat w Fort Laramie ściśle
02:53
clearly marking the boundaries of the Lakota Nation.
66
158000
3000
określił granice Państwa Lakotów.
02:56
According to the treaty,
67
161000
2000
Zgodnie z traktatem,
02:58
those lands are a sovereign nation.
68
163000
2000
ziemie te stanowiły suwerenne państwo.
03:00
If the boundaries of this treaty had held --
69
165000
2000
Jeżeli granice określone w traktacie zostałyby zachowane,
03:02
and there is a legal basis that they should --
70
167000
3000
a podstawa prawna mówi, że powinny --
03:05
then this is what the U.S. would look like today.
71
170000
3000
to dziś USA wyglądałyby tak.
03:10
10 years later,
72
175000
2000
10 lat później
03:12
the Homestead Act, signed by President Lincoln,
73
177000
3000
podpisana przez prezydenta Licolna ustawa o gospodartwach rolnych
03:15
unleashed a flood of white settlers into Native lands.
74
180000
3000
wywołała napływ białych osadników na tereny tubylcze.
03:18
1863:
75
183000
2000
1863:
03:20
An uprising of Santee Sioux in Minnesota
76
185000
2000
Powstanie Siuksów Santee w Minnesocie
03:22
ends with the hanging of 38 Sioux men,
77
187000
3000
kończy się powieszeniem 38 mężczyzn z plemienia,
03:25
the largest mass execution in U.S. history.
78
190000
3000
największą masową egzekucją w historii Stanów.
03:29
The execution was ordered by President Lincoln
79
194000
2000
Obyła się na rozkaz prezydenta Lincolna, który
03:31
only two days after
80
196000
2000
zaledwie 2 dni wcześniej
03:33
he signed the Emancipation Proclamation.
81
198000
3000
podpisał Proklamację Emancypacji.
03:37
1866: the beginning of the transcontinental railroad --
82
202000
3000
1866, początki budowy Pierwszej Koleji Transkontynentalnej
03:40
a new era.
83
205000
2000
i nowej ery.
03:42
We appropriated land for trails and trains
84
207000
2000
Zawłaszczyliśmy ziemię w samym sercu
03:44
to shortcut through the heart of the Lakota Nation.
85
209000
3000
Państwa Lakotów, aby skrócić trasę pociągów.
03:47
The treaties were out the window.
86
212000
2000
Traktaty wylądowały za oknem.
03:49
In response, three tribes led by the Lakota chief Red Cloud
87
214000
3000
W odpowiedzi trzy plemiona pod przywódctwem Czerwonej Chmury
03:52
attacked and defeated the U.S. army many times over.
88
217000
3000
kilkukrotnie zaatakowały i pokonały armię USA.
03:55
I want to repeat that part.
89
220000
2000
Pragnę powtórzyć tę część.
03:57
The Lakota defeat the U.S. army.
90
222000
3000
Lakoci pokonali armię USA.
04:00
1868: The second Fort Laramie Treaty
91
225000
3000
1868: Drugi traktat w Fort Laramie
04:03
clearly guarantees the sovereignty of the Great Sioux Nation
92
228000
3000
wyraźnie zapewnia niepodległość Wielkiemu Państwu Siuksów
04:06
and the Lakotas' ownership of the sacred Black Hills.
93
231000
3000
oraz przynależność świętych Gór Czarnych do Lakotów.
04:09
The government also promises land and hunting rights
94
234000
2000
Rząd obiecuje również ziemie i prawa do polowania
04:11
in the surrounding states.
95
236000
2000
na terenie sąsiednich stanów.
04:13
We promise that the Powder River country
96
238000
2000
Obiecujemy, że hrabstwo Powder River
04:15
will henceforth be closed to all whites.
97
240000
3000
będzie odtąd zamknięte dla białych.
04:18
The treaty seemed to be a complete victory
98
243000
2000
Traktat wydawał się być całkowitym zwycięstwem
04:20
for Red Cloud and the Sioux.
99
245000
2000
Czerwonej Chmury i Siuksów.
04:22
In fact, this is the only war in American history
100
247000
3000
Faktycznie - była to jedyna wojna w historii Ameryki,
04:25
in which the government negotiated a peace
101
250000
3000
w której rząd wynegocjował pokój,
04:28
by conceding everything demanded by the enemy.
102
253000
3000
przystając na wszystkie warunki wroga.
04:33
1869:
103
258000
2000
1869:
04:35
The transcontinental railroad was completed.
104
260000
2000
Zakończono budowę Koleji Transkontynentalnej.
04:37
It began carrying, among other things, a large number of hunters
105
262000
3000
Rozpoczęto m.in. zbiorowy transport myśliwych,
04:40
who began the wholesale killing of buffalo,
106
265000
3000
którzy zaczęli masowo wybijać bawoły,
04:43
eliminating a source of food and clothing and shelter for the Sioux.
107
268000
3000
elimimując źródło pożywienia, odzieży i schronienia dla Siuksów.
04:46
1871:
108
271000
2000
1871:
04:48
The Indian Appropriation Act
109
273000
2000
Ustawa o Przywłaszczeniu Indian
04:50
makes all Indians wards of the federal government.
110
275000
3000
czyni wszystkich Indian poddanymi rządu federalnego.
04:53
In addition, the military issued orders
111
278000
3000
Co więcej, wojsko wydało zakazy
04:56
forbidding western Indians from leaving reservations.
112
281000
3000
opuszczania rezerwatów przez zachodnich Indian.
04:59
All western Indians at that point in time
113
284000
2000
W tym momencie wszyscy zachodni Indianie
05:01
were now prisoners of war.
114
286000
2000
stali się jeńcami wojennymi.
05:03
Also in 1871,
115
288000
2000
Również w 1871
05:05
we ended the time of treaty-making.
116
290000
2000
skończyliśmy podpisywanie traktatów.
05:07
The problem with treaties is they allow tribes to exist as sovereign nations,
117
292000
3000
Problem polegał na tym, że traktaty uznawały suwerenność plemion,
05:10
and we can't have that.
118
295000
2000
na co nie mogliśmy pozwolić.
05:12
We had plans.
119
297000
2000
Mieliśmy plany.
05:14
1874:
120
299000
2000
1874:
05:16
General George Custer announced the discovery of gold in Lakota territory,
121
301000
3000
Generał George Custer ogłosił znalezienie złota na terytorium Lakotów,
05:19
specifically the Black Hills.
122
304000
2000
a szczególnie w Górach Czarnych.
05:21
The news of gold creates a massive influx of white settlers
123
306000
2000
Wiadomość o złocie wywołuje masowy napływ białych osadników
05:23
into Lakota Nation.
124
308000
2000
do Państwa Lakotów.
05:25
Custer recommends that Congress find a way
125
310000
2000
Custer radzi, aby Kongers znalazł sposób
05:27
to end the treaties with the Lakota
126
312000
2000
na jak najszybsze unieważnienie
05:29
as soon as possible.
127
314000
2000
traktatów z Lakotami.
05:31
1875: The Lakota war begins
128
316000
3000
1875: Wybucha wojna z Lakotami
05:34
over the violation of the Fort Laramie Treaty.
129
319000
3000
wywołana naruszeniem traktatu w Fort Laramie.
05:37
1876:
130
322000
2000
1876:
05:39
On July 26th
131
324000
2000
26 lipca,
05:41
on its way to attack a Lakota village,
132
326000
2000
podczas próby zaatakowania wioski Lakotów,
05:43
Custer's 7th Cavalry was crushed
133
328000
2000
Siódma Kawaleria Custera została rozbita
05:45
at the battle of Little Big Horn.
134
330000
2000
w bitwie nad Little Big Horn.
05:47
1877:
135
332000
2000
1877:
05:49
The great Lakota warrior and chief named Crazy Horse
136
334000
3000
Wielki wódz i wojownik Lakotów, Szalony Koń,
05:52
surrendered at Fort Robinson.
137
337000
2000
ogłosił kapitulację pod Fort Robinson.
05:54
He was later killed while in custody.
138
339000
3000
Później został zamordowany w areszcie.
06:00
1877 is also the year we found a way
139
345000
3000
1877 to także rok, kiedy znaleźlismy sposób
06:03
to get around the Fort Laramie Treaties.
140
348000
2000
na obejście traktatów z Fort Laramie.
06:05
A new agreement was presented to Sioux chiefs and their leading men
141
350000
3000
Nową umowę przedstawiono wodzom Siuksów
06:08
under a campaign known as "sell or starve:"
142
353000
3000
jako kampanię pod hasłem "sprzedaj lub głoduj".
06:11
Sign the paper, or no food for your tribe.
143
356000
3000
Podpisz albo twoje plemię nie będzie miało co jeść.
06:14
Only 10 percent of the adult male population signed.
144
359000
3000
Jedynie 10 procent męskiej populacji podpisało.
06:17
The Fort Laramie Treaty
145
362000
2000
Traktat z Fort Laramie mówił,
06:19
called for at least three-quarters of the tribe
146
364000
2000
że co najmniej trzy czwarte plemienia musi
06:21
to sign away land.
147
366000
2000
zrzec się ziem.
06:23
That clause was obviously ignored.
148
368000
2000
Tę klauzulę oczywiście zignorowano.
06:25
1887: The Dawes Act.
149
370000
3000
1887: Ustawa Dawesa.
06:28
Communal ownership of reservation lands ends.
150
373000
3000
Koniec własności komunalnej terenów rezewatu.
06:31
Reservations are cut up into 160-acre sections
151
376000
3000
Obszary 160-hektarowe przydzielono
06:34
and distributed to individual Indians
152
379000
2000
indywidualnym Indianom,
06:36
with the surplus disposed of.
153
381000
2000
a nadwyżkę rozdysponowano.
06:38
Tribes lost millions of acres.
154
383000
3000
Plemiona straciły miliony hektarów.
06:41
The American dream of individual land ownership
155
386000
2000
Amerykańskie marzenie o własności prywatnej
06:43
turned out to be a very clever way
156
388000
2000
okazało się bardzo sprytnym sposobem
06:45
to divide the reservation until nothing was left.
157
390000
3000
na całkowity podział rezerwatu.
06:48
The move destroyed the reservations,
158
393000
2000
Ten krok zrujnował rezerwaty,
06:50
making it easier to further subdivide and to sell
159
395000
3000
ułatwiając dalszy podział i sprzedaż
06:53
with every passing generation.
160
398000
3000
wraz z przemijającymi pokoleniami.
06:56
Most of the surplus land
161
401000
2000
Większość nadwyżki oraz wiele parceli
06:58
and many of the plots within reservation boundaries
162
403000
2000
zlokalizowanych w granicach rezerwatu
07:00
are now in the hands of white ranchers.
163
405000
3000
dostaje się w ręce białych farmerów.
07:03
Once again, the fat of the land goes to wasichu.
164
408000
3000
Znowu całe bogactwo trafia do wasichu.
07:07
1890, a date I believe to be
165
412000
2000
1890. Myslę, że w tym pokazie
07:09
the most important in this slide show.
166
414000
3000
to najważniejszy rok.
07:12
This is the year of the Wounded Knee Massacre.
167
417000
2000
Wtedy doszło do masakry nad Wounded Knee.
07:14
On December 29th,
168
419000
2000
29 grudnia wojska USA
07:16
U.S. troops surrounded a Sioux encampment at Wounded Knee Creek
169
421000
3000
otoczyły obóz Siuksów nad zatoką Wounded Knee.
07:19
and massacred Chief Big Foot
170
424000
2000
Zamordowali wodza Wielką Stopę
07:21
and 300 prisoners of war,
171
426000
2000
i 300 jeńców wojennych,
07:23
using a new rapid-fire weapon
172
428000
2000
korzystając z nowej broni szybkostrzelnej
07:25
that fired exploding shells
173
430000
2000
z eksplodującymi pociskami
07:27
called a Hotchkiss gun.
174
432000
2000
zwanej karabinem Hotchkiss.
07:29
For this so-called "battle,"
175
434000
2000
Za tę "bitwę" Siódma Kawaleria
07:31
20 Congressional Medals of Honor for Valor
176
436000
3000
otrzymała za swoje męstwo 20 Medali Honoru.
07:34
were given to the 7th Cavalry.
177
439000
3000
otrzymała za swoje męstwo 20 Medali Honoru.
07:37
To this day,
178
442000
2000
Do dziś dnia
07:39
this is the most Medals of Honor
179
444000
3000
to najwyższa liczba Medali Honoru
07:42
ever awarded for a single battle.
180
447000
3000
kiedykolwiek przyznanych za jedną bitwę.
07:45
More Medals of Honor were given
181
450000
2000
Za to masowe morderstwo kobiet i dzieci
07:47
for the indiscriminate slaughter of women and children
182
452000
2000
wręczono więcej medali niż
07:49
than for any battle in World War One,
183
454000
2000
za jakąkolwiek bitwę w czasie I Wojny Światowej,
07:51
World War Two,
184
456000
2000
II Wojny Światowej,
07:53
Korea, Vietnam,
185
458000
2000
wojny w Korei, Wietnamie
07:55
Iraq or Afghanistan.
186
460000
3000
Iraku czy Afganistanie.
07:59
The Wounded Knee massacre
187
464000
2000
Masakrę nad Wounded Knee
08:01
is considered the end of the Indian wars.
188
466000
3000
uznaje się za koniec wojen indiańskich.
08:04
Whenever I visit the site
189
469000
2000
Za każdym razem, kiedy odwiedzam
08:06
of the mass grave at Wounded Knee,
190
471000
2000
masowy grób nad Wounded Knee,
08:08
I see it not just as a grave
191
473000
2000
widzę nie tylko grób
08:10
for the Lakota or for the Sioux,
192
475000
2000
Lakotów czy Siuksów,
08:12
but as a grave for all indigenous peoples.
193
477000
3000
ale też pomnik wszystkich ludów tubylczych.
08:18
The holy man, Black Elk, said,
194
483000
2000
Święty człowiek, Czarny Łoś, powiedział:
08:20
"I did not know then
195
485000
2000
"Wtedy nie wiedziałem, jak bardzo
08:22
how much was ended.
196
487000
2000
wszystko się skończyło."
08:24
When I look back now
197
489000
2000
Kiedy teraz patrzę wstecz,
08:26
from this high hill of my old age,
198
491000
2000
z wysokiej góry mego sędziwego wieku,
08:28
I can still see the butchered women and children
199
493000
2000
wciąż widzę zarżnięte kobiety i dzieci
08:30
lying heaped and scattered
200
495000
2000
leżące na stosie i porozrzucane
08:32
all along the crooked gulch
201
497000
3000
po wyboistych terenach wąwozu.
08:38
as plain as when I saw them
202
503000
2000
Widzę tak wyraźnie, jak wtedy, gdy
08:40
with eyes still young.
203
505000
3000
me oczy były młode.
08:46
And I can see that something else died there in the bloody mud
204
511000
3000
I wiem, że w tym krwawym błocie coś jeszcze umarło
08:50
and was buried in the blizzard:
205
515000
3000
i zostało przysypane śniegiem.
08:54
A people's dream died there,
206
519000
3000
Umarło ludzkie marzenie,
08:57
and it was a beautiful dream."
207
522000
3000
a marzenie to było piękne."
09:01
With this event,
208
526000
2000
To wydarzenie zapoczątkowało
09:03
a new era in Native American history began.
209
528000
3000
nową erę w historii rdzennej Ameryki.
09:07
Everything can be measured
210
532000
2000
Wszystko można odnieść do czasu
09:09
before Wounded Knee and after.
211
534000
3000
przed i po Wounded Knee.
09:12
Because it was in this moment
212
537000
2000
Bo właśnie w chwili, w której
09:14
with the fingers on the triggers of the Hotchkiss guns
213
539000
3000
palce spoczęły na spuście karabinu Hotchkiss
09:17
that the U.S. government openly declared its position on Native rights.
214
542000
4000
rząd USA otwarcie określił swoją pozycję względem praw tubylców.
09:21
They were tired of treaties.
215
546000
2000
Zmęczyli się traktatami.
09:23
They were tired of sacred hills.
216
548000
2000
Zmęczyli się świętymi górami.
09:25
They were tired of ghost dances.
217
550000
3000
Zmęczyli się tańcami duchów.
09:28
And they were tired of all the inconveniences of the Sioux.
218
553000
3000
Zmęczyły ich te wszystkie kłopoty z Siuksami.
09:31
So they brought out their cannons.
219
556000
3000
Tak więc wprowadzili swoje zasady.
09:35
"You want to be an Indian now?" they said,
220
560000
3000
"Dalej chcesz być Indianinem?" mówili,
09:38
finger on the trigger.
221
563000
2000
trzymając palec na spuście.
09:45
1900:
222
570000
2000
1900:
09:47
the U.S. Indian population reached its low point --
223
572000
3000
Populacja indiańska osiąga najniższą liczebność --
09:51
less than 250,000,
224
576000
2000
poniżej 250,000,
09:53
compared to an estimated eight million
225
578000
2000
w porównaniu do szacowanych ośmiu milionów
09:55
in 1492.
226
580000
2000
z roku 1492.
09:59
Fast-forward.
227
584000
2000
Przewińmy do przodu.
10:01
1980:
228
586000
2000
1980:
10:03
The longest running court case in U.S. history,
229
588000
2000
Najdłuższa sprawa sądowa w historii USA,
10:05
the Sioux Nation v. the United States,
230
590000
3000
Państwo Siuksów kontra Stany Zjednoczone,
10:08
was ruled upon by the U.S. Supreme Court.
231
593000
3000
zotała rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy USA.
10:12
The court determined that, when the Sioux were resettled onto reservations
232
597000
3000
Sąd orzekl, że kiedy Siuksowie zostali wysiedleni do rezerwatów
10:15
and seven million acres of their land
233
600000
3000
i siedem milionów hektarów ich ziem
10:18
were opened up to prospectors and homesteaders,
234
603000
3000
udostępniono poszukiwaczom i osadnikom,
10:21
the terms of the second Fort Laramie Treaty
235
606000
2000
postanowienia drugiego traktatu z Fort Laramie
10:23
had been violated.
236
608000
2000
zostały pogwałcone.
10:25
The court stated
237
610000
2000
Sąd orzekł,
10:27
that the Black Hills were illegally taken
238
612000
2000
że Góry Czarne zawłaszczono nielegalnie
10:29
and that the initial offering price plus interest
239
614000
2000
i początkowo oferowana cena wraz z odsetkami
10:31
should be paid to the Sioux Nation.
240
616000
2000
powinna zostać wypłacona Siuksom.
10:33
As payment for the Black Hills,
241
618000
2000
Sąd wycenił, że Siuksowie
10:35
the court awarded only 106 million dollars
242
620000
3000
otrzymają za Góry Czarne jedynie
10:38
to the Sioux Nation.
243
623000
2000
106 milionów dolarow.
10:40
The Sioux refused the money with the rallying cry,
244
625000
3000
Oni odmówili pieniędzy, jednogłośnie wołając, że
10:43
"The Black Hills are not for sale."
245
628000
3000
"Góry Czarne nie są na sprzedaż."
10:46
2010:
246
631000
2000
2010:
10:48
Statistics about Native population today,
247
633000
3000
Dzisiejsze statystki dla rdzennej populacji,
10:51
more than a century after the massacre at Wounded Knee,
248
636000
3000
ponad wiek po masakrze nad Wounded Knee,
10:54
reveal the legacy of colonization,
249
639000
2000
ujawniają dziedzictwo kolonizacji,
10:56
forced migration
250
641000
2000
wymuszonej migracji
10:58
and treaty violations.
251
643000
2000
oraz naruszeń traktatowych.
11:00
Unemployment on the Pine Ridge Indian Reservation
252
645000
3000
Bezrobocie w rezerwacie Pine Ridge
11:03
fluctuates between 85 and 90 percent.
253
648000
3000
waha się między 85 a 90 procent.
11:06
The housing office is unable to build new structures,
254
651000
3000
Urząd kwaterunkowy nie może wybudować nowych domów,
11:09
and existing structures are falling apart.
255
654000
2000
a te istniejące rozpadają się.
11:11
Many are homeless,
256
656000
2000
Jest wielu bezdomnych,
11:13
and those with homes are packed into rotting buildings
257
658000
2000
a reszta tłoczy się w gnijących budynkach,
11:15
with up to five families.
258
660000
2000
zamieszkiwanych przez 5 rodzin.
11:17
39 percent of homes on Pine Ridge
259
662000
2000
39 procent domostw w Pine Ridge
11:19
have no electricity.
260
664000
2000
nie ma prądu.
11:21
At least 60 percent of the homes on the reservation
261
666000
3000
Co najmniej 60 procent domów
11:24
are infested with black mold.
262
669000
2000
zaatakowała czarna pleśń.
11:26
More than 90 percent of the population
263
671000
2000
Ponad 90 procent populacji
11:28
lives below the federal poverty line.
264
673000
3000
żyje poniżej granicy ubóstwa.
11:31
The tuberculosis rate on Pine Ridge
265
676000
3000
Wskaźnik zachorowań na gruźlicę
11:34
is approximately eight times higher than the U.S. national average.
266
679000
3000
jest mniej więcej 8 razy wyższy niż średnia USA.
11:37
The infant mortality rate
267
682000
2000
Umieralność noworodków
11:39
is the highest on this continent
268
684000
2000
jest najwyższa na kontynencie
11:41
and is about three times higher than the U.S. national average.
269
686000
3000
i około 3 razy wyższa niż średnia USA.
11:44
Cervical cancer is five times higher
270
689000
2000
Rak szyjki macicy występuje 5 razy
11:46
than the U.S. national average.
271
691000
2000
częściej niż w Stanach.
11:48
School dropout rate is up to 70 percent.
272
693000
3000
70 procent ludności porzuca szkołę.
11:51
Teacher turnover
273
696000
2000
Rotacja wśród nauczycieli
11:53
is eight times higher than the U.S. national average.
274
698000
3000
8 razy przewyższa średnią krajową USA.
11:56
Frequently, grandparents are raising their grandchildren
275
701000
3000
Dziadkowie często wychowują wnuki,
11:59
because parents, due to alcoholism,
276
704000
3000
gdyż alkoholizm, przemoc domowa i
12:02
domestic violence and general apathy,
277
707000
2000
ogólna apatia uniemożliwia rodzicom
12:04
cannot raise them.
278
709000
2000
opiekę nad dziećmi.
12:07
50 percent of the population over the age of 40
279
712000
3000
50 procent ludności w wieku powyżej 40 lat
12:10
suffers from diabetes.
280
715000
2000
cierpi na cukrzycę.
12:12
The life expectancy for men
281
717000
2000
Średnia długość życia mężczyzn
12:14
is between 46
282
719000
2000
waha się między 46
12:16
and 48 years old --
283
721000
3000
a 48 lat --
12:19
roughly the same
284
724000
2000
mniej więcej tyle
12:21
as in Afghanistan and Somalia.
285
726000
3000
co w Afganistanie i Somalii.
12:25
The last chapter in any successful genocide
286
730000
3000
Ostatni rozdział każdego pomyślnego ludobójstwa
12:28
is the one in which the oppressor
287
733000
2000
to moment, w którym oprawca
12:30
can remove their hands and say,
288
735000
3000
może umyć ręce i powiedzieć:
12:33
"My God, what are these people doing to themselves?
289
738000
3000
"Mój Boże, co ci ludzie sobie robią?
12:36
They're killing each other.
290
741000
2000
Zabijają się wzejemnie.
12:38
They're killing themselves
291
743000
2000
Zabijają się, podczas gdy my
12:40
while we watch them die."
292
745000
3000
patrzymy jak umierają."
12:43
This is how we came to own these United States.
293
748000
3000
Tak właśnie weszliśmy w posiadanie USA.
12:46
This is the legacy
294
751000
2000
To jest dziedzictwo koncepcji
12:48
of manifest destiny.
295
753000
2000
"Boskiego Przeznaczenia".
12:50
Prisoners are still born
296
755000
2000
Więźniowie wciąż rodzą się
12:52
into prisoner-of-war camps
297
757000
2000
w obozach dla jeńców,
12:54
long after the guards are gone.
298
759000
3000
długo po odejściu strażników.
12:59
These are the bones left
299
764000
2000
To są kości, które zostały
13:01
after the best meat has been taken.
300
766000
3000
po tym, jak najlepsze mięso zostało zjedzone.
13:06
A long time ago,
301
771000
2000
Dawno temu
13:08
a series of events was set in motion
302
773000
2000
cykl wydarzeń został wprawiony w ruch
13:10
by a people who look like me, by wasichu,
303
775000
3000
przez ludzi takich jak ja, przez wasichu,
13:13
eager to take the land and the water
304
778000
2000
ludzi chciwych ziemi i wody
13:15
and the gold in the hills.
305
780000
3000
oraz złota z gór.
13:18
Those events led to a domino effect
306
783000
2000
Te wydarzenia wywołały efekt domina
13:20
that has yet to end.
307
785000
2000
który jednak musi się skończyć.
13:22
As removed as we the dominant society may feel
308
787000
4000
My, społeczństwo panujące, czujemy dystans
13:27
from a massacre in 1890,
309
792000
3000
wobec masakry z roku 1890
13:30
or a series of broken treaties 150 years ago,
310
795000
3000
czy też serii pogwałconych 150 lat temu traktatów.
13:34
I still have to ask you the question,
311
799000
2000
Jednak muszę zadać wam pytanie:
13:36
how should you feel about the statistics of today?
312
801000
3000
Co powinniście czuć, widząc obecne statystyki?
13:40
What is the connection
313
805000
2000
Jaki jest związek
13:42
between these images of suffering
314
807000
2000
między tymi obrazami cierpienia
13:44
and the history that I just read to you?
315
809000
2000
a historią, którą właśnie wam przeczytałem?
13:46
And how much of this history
316
811000
2000
Do jakiej części tej historii
13:48
do you need to own, even?
317
813000
2000
w ogóle się przyznacie?
13:50
Is any of this your responsibility today?
318
815000
3000
Czy jesteście dziś choć po części odpowiedzialni?
13:54
I have been told that there must be something we can do.
319
819000
3000
Powiedziano mi, że musi być coś, co my możemy zrobić.
13:57
There must be some call to action.
320
822000
3000
Trzeba wzywać do działania.
14:00
Because for so long I've been standing on the sidelines
321
825000
3000
Bo zbyt długo staliśmy na uboczu,
14:03
content to be a witness,
322
828000
2000
zadowoleni z bycia świadkiem,
14:05
just taking photographs.
323
830000
3000
robiąc jedynie zdjęcia.
14:08
Because the solution seems so far in the past,
324
833000
3000
Wydaje się, że rozwiązanie leży w dalekiej przeszłości.
14:11
I needed nothing short of a time machine
325
836000
2000
Jedynie maszyna czasu pozwoliłaby
14:13
to access them.
326
838000
2000
po nie sięgnąć.
14:15
The suffering of indigenous peoples
327
840000
2000
Cierpienie tubylcow to nie sprawa
14:17
is not a simple issue to fix.
328
842000
3000
którą można łatwo naprawić.
14:21
It's not something everyone can get behind
329
846000
2000
To nie jest coś, co możemy pozostawić w tyle,
14:23
the way they get behind helping Haiti,
330
848000
2000
tak jak zostawiliśmy ratowanie Hatiti,
14:25
or ending AIDS, or fighting a famine.
331
850000
3000
walkę z AIDS czy głodem.
14:28
The "fix," as it's called,
332
853000
2000
Tzw. naprawa może być
14:30
may be much more difficult for the dominant society
333
855000
3000
znacznie trudniejsza dla społeczeństwa panującego
14:33
than, say, a $50 check
334
858000
2000
niż, powiedzmy, 50-dolarowy czek,
14:35
or a church trip
335
860000
2000
wycieczka kościelna
14:37
to paint some graffiti-covered houses,
336
862000
2000
w celu zamalowania graffiti
14:39
or a suburban family
337
864000
2000
czy też paczka niechcianej odzieży
14:41
donating a box of clothes they don't even want anymore.
338
866000
3000
darowana przez rodzinę z przedmieść.
14:44
So where does that leave us?
339
869000
2000
Więc co możemy zrobić?
14:46
Shrugging our shoulders in the dark?
340
871000
3000
Wzruszać ramionami w ciemnościach?
14:49
The United States
341
874000
2000
Stany Zjednoczone
14:51
continues on a daily basis
342
876000
2000
wciąż na porządku dziennym
14:53
to violate the terms
343
878000
2000
naruszają postanowienia
14:55
of the 1851 and 1868
344
880000
2000
traktatów podpisanych z Lakotami
14:57
Fort Laramie Treaties with the Lakota.
345
882000
3000
w 1851 i 1868 w Fort Laramie.
15:00
The call to action I offer today --
346
885000
2000
Dziś ja wzywam do działania --
15:02
my TED wish -- is this:
347
887000
3000
Moje życzenie TED brzmi następująco:
15:06
Honor the treaties.
348
891000
2000
Respektujcie traktaty.
15:08
Give back the Black Hills.
349
893000
2000
Oddajcie Góry Czarne.
15:10
It's not your business what they do with them.
350
895000
3000
To nie wasza sprawa, co z nimi zrobią.
15:15
(Applause)
351
900000
6000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Aaron Huey - PhotographerPhotographer, adventurer and storyteller Aaron Huey captures all of his subjects -- from war victims to rock climbers to Sufi dervishes -- with elegance and fearless sensitivity.
Why you should listen
Aaron Huey is a masthead photographer for National Geographic Adventure and National Geographic Traveler magazines. His stories from Afghanistan, Haiti, Mali, Siberia, Yemen and French Polynesia (to name just a few) on subjects as diverse as the Afghan drug war and the underwater photography of sharks, can be found in The New Yorker, National Geographic and The New York Times.
Huey serves on the board of directors for the nonprofit Blue Earth Alliance. In 2002, he walked 3,349 miles across America with his dog Cosmo (the journey lasted 154 days), and was recently awarded a National Geographic Expedition Council Grant to hitchhike across Siberia.
Aaron Huey | Speaker | TED.com