TEDxDU 2010
Aaron Huey: America's native prisoners of war
Aaron Huey: Những người tù chiến tranh da đỏ tại Mỹ.
Filmed:
Readability: 4.4
1,692,364 views
Những nỗ lực của Aaron Huey để chụp được những cảnh nghèo khó trên nước Mỹ đã dẫn anh đến vùng đất Người Da Đỏ Pine Ridge, nơi những chật vật của người Lakota - nghèo khó và hầu như bị bỏ quên - đã khiến anh phải thay đổi chú tâm ban đầu. Năm năm sau, những hình ảnh biết nói đã kể lên một bài học lịch sử đầy chấn động, một bài nói đầy chất dũng từ TEDxDU.
Aaron Huey - Photographer
Photographer, adventurer and storyteller Aaron Huey captures all of his subjects -- from war victims to rock climbers to Sufi dervishes -- with elegance and fearless sensitivity. Full bio
Photographer, adventurer and storyteller Aaron Huey captures all of his subjects -- from war victims to rock climbers to Sufi dervishes -- with elegance and fearless sensitivity. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm here today to show my photographs of the Lakota.
0
0
3000
Hôm nay tôi có mặt tại đây để giới thiệu những bức hình của người Lakota mà tôi đã chụp.
00:19
Many of you may have heard of the Lakota,
1
4000
2000
Trong số các bạn ở đây chắc cũng biết đến người Lakota
00:21
or at least the larger group of tribes
2
6000
2000
hoặc ít nhất thì cũng nghe đến nhóm dân tộc lớn hơn
00:23
called the Sioux.
3
8000
2000
tên Sioux
00:25
The Lakota are one of many tribes that were moved off their land
4
10000
3000
Người Lakota là một trong những dân tộc bị đuổi khỏi vùng đất của mình
00:28
to prisoner of war camps
5
13000
2000
đến các trại nhốt tù nhân chiến tranh
00:30
now called reservations.
6
15000
2000
nay gọi là những khu bảo tồn.
00:32
The Pine Ridge Reservation,
7
17000
2000
Vùng đất người da đỏ Pine Ridge
00:34
the subject of today's slide show,
8
19000
2000
-- chủ đề của buổi nói chuyện hôm nay,
00:36
is located about 75 miles southeast
9
21000
2000
nằm tại 75 dặm theo hướng tây nam
00:38
of the Black Hills in South Dakota.
10
23000
2000
của Black Hills, Nam Dakota
00:40
It is sometimes referred to
11
25000
2000
Nơi đây đôi khi được biết đến
00:42
as Prisoner of War Camp Number 334,
12
27000
3000
như Trại Tù nhân Chiến tranh số 334
00:45
and it is where the Lakota now live.
13
30000
3000
và đó là nơi mà người Lakota hiện đang sinh sống.
00:48
Now, if any of you have ever heard of AIM,
14
33000
2000
Nếu trong số các bạn đây có nghe đến AIM,
00:50
the American Indian Movement,
15
35000
2000
Tổ Chức Bình Quyền Cho Nhóm Người Thổ Dân Da Đỏ
00:52
or of Russell Means,
16
37000
2000
hoặc nghe đến Russell Means,
00:54
or Leonard Peltier,
17
39000
2000
hoặc Leonard Peltier,
00:56
or of the stand-off at Oglala,
18
41000
2000
hoặc cuộc nổi dậy tại Oglala,
00:58
then you know that Pine Ridge is ground zero
19
43000
3000
vậy nên chúng ta hiểu rằng Pine Ridge là nơi bắt đầu
01:01
for Native issues in the U.S.
20
46000
3000
về vấn đề người Thổ Dân tại Mỹ.
01:04
So I've been asked to talk a little bit today
21
49000
2000
Tôi đã được yêu cầu để dành một chút thời gian hôm nay để kể
01:06
about my relationship with the Lakota,
22
51000
2000
về mối quan hệ của tôi với người Lakota,
01:08
and that's a very difficult one for me.
23
53000
2000
và đây là một việc rất khó cho tôi.
01:10
Because, if you haven't noticed from my skin color,
24
55000
2000
Vì, nếu bạn để ý đến màu da của tôi,
01:12
I'm white,
25
57000
2000
tôi là người da trắng,
01:14
and that is a huge barrier on a Native reservation.
26
59000
3000
và đây là một cách biệt rất lớn giữa người thổ dân và tôi.
01:19
You'll see a lot of people in my photographs today,
27
64000
2000
Chúng ta có thể thấy được rất nhiều người trong các bức hình của tôi hôm nay,
01:21
and I've become very close with them, and they've welcomed me like family.
28
66000
3000
rồi dần dần tôi gần gũi với họ hơn, và họ chào đón tôi như người trong nhà.
01:24
They've called me "brother" and "uncle"
29
69000
2000
Họ gọi tôi là anh em và chú
01:26
and invited me again and again over five years.
30
71000
2000
và liên tục mời tôi đến đó trong hơn 5 năm qua.
01:28
But on Pine Ridge,
31
73000
2000
Nhưng tại Pine Ridge,
01:30
I will always be what is called "wasichu,"
32
75000
3000
tôi luôn bị gọi là wasichu,
01:33
and "wasichu" is a Lakota word
33
78000
3000
và washichu là một từ của tiếng Lakota
01:36
that means "non-Indian,"
34
81000
2000
có nghĩa là không phải gốc da đỏ
01:38
but another version of this word
35
83000
2000
nhưng cũng có một nghĩa khác của từ này
01:40
means "the one who takes the best meat for himself."
36
85000
4000
là "người lấy phần thịt ngon nhất cho riêng mình".
01:44
And that's what I want to focus on --
37
89000
2000
Và đó là điều mà tôi muốn nhấn mạnh ở đây --
01:46
the one who takes the best part of the meat.
38
91000
2000
người dành lấy phần thịt ngon nhất cho mình.
01:48
It means greedy.
39
93000
2000
Có nghĩa là tham lam.
01:51
So take a look around this auditorium today.
40
96000
2000
Vậy chúng ta hãy nhìn quanh khán phòng hôm nay xem.
01:53
We are at a private school in the American West,
41
98000
3000
Chúng ta đang ở tại một trường tư tại Phía Tây của Mỹ,
01:56
sitting in red velvet chairs
42
101000
3000
ngồi trên những ghế nệm đỏ
01:59
with money in our pockets.
43
104000
2000
với tiền trong túi.
02:01
And if we look at our lives,
44
106000
2000
Và nếu chúng ta nhìn lại cuộc sống của chúng ta,
02:03
we have indeed taken
45
108000
2000
chúng ta thực đang lấy
02:05
the best part of the meat.
46
110000
2000
phần thịt ngon nhất.
02:07
So let's look today at a set of photographs
47
112000
3000
Hãy nhìn lại bộ hình
02:10
of a people who lost
48
115000
2000
của một dân tộc chịu nhiều mất mát
02:12
so that we could gain,
49
117000
2000
để chúng ta có thể thấu hiểu,
02:14
and know that when you see these people's faces
50
119000
3000
và biết rằng khi chúng ta nhìn những khuôn mặt của những người này
02:17
that these are not just images of the Lakota;
51
122000
3000
đây không phải là hình ảnh của chỉ riêng người Lakota,
02:20
they stand for all indigenous people.
52
125000
3000
mà họ đại diện cho những nhóm người bản địa.
02:25
On this piece of paper
53
130000
2000
Trên mảnh giấy này,
02:27
is the history the way I learned it
54
132000
2000
là lịch sử mà tôi đã học
02:29
from my Lakota friends and family.
55
134000
3000
từ những người bạn và gia đình Lakota.
02:32
The following is a time-line
56
137000
2000
Tiếp theo là cột thời gian
02:34
of treaties made, treaties broken
57
139000
3000
của các hiệp ước được lập, các hiệp ước bị phá vỡ
02:37
and massacres disguised as battles.
58
142000
2000
và những cuộc tàn sát được ngụy trang như cuộc chiến.
02:39
I'll begin in 1824.
59
144000
2000
Tôi sẽ bắt đầu từ năm 1824.
02:41
What is known as the Bureau of Indian Affairs
60
146000
2000
"Điều gì được biết đến như là Phòng các vấn đề người Da Đỏ
02:43
was created within the War Department,
61
148000
2000
được thành lập trong Phòng Chiến Tranh,
02:45
setting an early tone of aggression
62
150000
2000
là nơi đầu tiên lên tiếng giận dữ
02:47
in our dealings with the Native Americans.
63
152000
2000
về những vấn đề mà chúng ta giải quyết với người Da Đỏ.
02:49
1851:
64
154000
2000
1851:
02:51
The first treaty of Fort Laramie was made,
65
156000
2000
Hiệp ước đầu tiên của Fort Laramie được lập,
02:53
clearly marking the boundaries of the Lakota Nation.
66
158000
3000
đánh dấu rạch ròi ranh giới của nước Lakota.
02:56
According to the treaty,
67
161000
2000
Theo hiệp ước này,
02:58
those lands are a sovereign nation.
68
163000
2000
những vùng đất này là một quốc gia tự trị.
03:00
If the boundaries of this treaty had held --
69
165000
2000
Nếu ranh giới của hiệp ước này được giữ --
03:02
and there is a legal basis that they should --
70
167000
3000
và có những điều luật rằng họ nên làm theo--
03:05
then this is what the U.S. would look like today.
71
170000
3000
thì đây là hình dạng nước Mỹ ngày nay.
03:10
10 years later,
72
175000
2000
10 năm sau,
03:12
the Homestead Act, signed by President Lincoln,
73
177000
3000
Luật Nhà Đất, tổng thống Lincoln ký,
03:15
unleashed a flood of white settlers into Native lands.
74
180000
3000
đưa hàng loạt những người da trắng vào đất của người Da Đỏ.
03:18
1863:
75
183000
2000
1863:
03:20
An uprising of Santee Sioux in Minnesota
76
185000
2000
Một cuộc nổi dậy của người Santee Sioux tại Minnesota
03:22
ends with the hanging of 38 Sioux men,
77
187000
3000
kết thúc cùng với 38 người đàn ông Simoux bị treo cổ,
03:25
the largest mass execution in U.S. history.
78
190000
3000
một cuộc hành quyết lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.
03:29
The execution was ordered by President Lincoln
79
194000
2000
cuộc hành quyết do Tổng Thống Lincoln ra chỉ thị
03:31
only two days after
80
196000
2000
chỉ sau hai ngày
03:33
he signed the Emancipation Proclamation.
81
198000
3000
ông ta ký vào Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ.
03:37
1866: the beginning of the transcontinental railroad --
82
202000
3000
1866, năm đầu của đường sắt liên lục địa --
03:40
a new era.
83
205000
2000
một kỷ nguyên mới.
03:42
We appropriated land for trails and trains
84
207000
2000
Chúng ta khai thác đất thành đường ray và tàu lửa
03:44
to shortcut through the heart of the Lakota Nation.
85
209000
3000
để rút ngắn đoạn đường qua trung tâm của Quốc Gia Lakota.
03:47
The treaties were out the window.
86
212000
2000
Hiệp ước bị quẳng ra cửa sổ.
03:49
In response, three tribes led by the Lakota chief Red Cloud
87
214000
3000
Để lên tiếng, ba bộ tộc dẫn đầu bởi tộc trưởng của Lakota Red Cloud
03:52
attacked and defeated the U.S. army many times over.
88
217000
3000
tấn công và đánh thắng quân đội Mỹ nhiều lần.
03:55
I want to repeat that part.
89
220000
2000
Tôi muốn nhắc lại điều này.
03:57
The Lakota defeat the U.S. army.
90
222000
3000
Người Lakota đánh bại quân đội Mỹ.
04:00
1868: The second Fort Laramie Treaty
91
225000
3000
1868: Hiệp ước Fort Laramie thứ hai
04:03
clearly guarantees the sovereignty of the Great Sioux Nation
92
228000
3000
đảm bảo việc tự trị của Nước Lớn Sioux
04:06
and the Lakotas' ownership of the sacred Black Hills.
93
231000
3000
và chủ quyền của người Lakota tại Black Hills linh thiêng.
04:09
The government also promises land and hunting rights
94
234000
2000
Chính phủ cũng hứa những quyền về đất và quyền săn bắn
04:11
in the surrounding states.
95
236000
2000
trong các khu vực lân cận.
04:13
We promise that the Powder River country
96
238000
2000
Chúng ta đã hứa rằng đất nước Power River
04:15
will henceforth be closed to all whites.
97
240000
3000
sẽ mãi mãi đóng cửa với tất cả những người da trắng.
04:18
The treaty seemed to be a complete victory
98
243000
2000
Hiệp ước tưởng chừng như là một chiến thắng toàn vẹn
04:20
for Red Cloud and the Sioux.
99
245000
2000
cho người Red Clound và Sioux.
04:22
In fact, this is the only war in American history
100
247000
3000
Thực ra, đây là cuộc chiến duy nhất trong lịch sử Mỹ
04:25
in which the government negotiated a peace
101
250000
3000
tại nơi mà chính quyền thương lượng một nền hòa bình
04:28
by conceding everything demanded by the enemy.
102
253000
3000
bằng cách công nhận mọi đề mục được đề ra bởi kẻ thù.
04:33
1869:
103
258000
2000
1869:
04:35
The transcontinental railroad was completed.
104
260000
2000
Đường sắt xuyên lục địa hoàn thành.
04:37
It began carrying, among other things, a large number of hunters
105
262000
3000
Nó bắt đầu chở theo, giữa những thứ khác, là một lượng lớn người đi săn
04:40
who began the wholesale killing of buffalo,
106
265000
3000
những người bắt đầu giết bò hàng loạt,
04:43
eliminating a source of food and clothing and shelter for the Sioux.
107
268000
3000
chiếm hết nguồn thức ăn, vải vóc và cả nơi trú ngụ của người Sioux.
04:46
1871:
108
271000
2000
1871:
04:48
The Indian Appropriation Act
109
273000
2000
Luật Phân Bố Chủ Quyền Người Da Đỏ
04:50
makes all Indians wards of the federal government.
110
275000
3000
khiến cho tất cả người da đỏ bị cầm giữ bởi nhà nước.
04:53
In addition, the military issued orders
111
278000
3000
Thêm vào đó, quân đội ban lệnh
04:56
forbidding western Indians from leaving reservations.
112
281000
3000
cấm những người da đỏ phía tây đi khỏi các vùng bảo tồn.
04:59
All western Indians at that point in time
113
284000
2000
Tất cả những người da đỏ phía tây tại thời điểm đó
05:01
were now prisoners of war.
114
286000
2000
trở thành những tù nhân chiến tranh.
05:03
Also in 1871,
115
288000
2000
Và cũng trong năm 1871,
05:05
we ended the time of treaty-making.
116
290000
2000
chúng ta kết thúc thời gian hiệp ước.
05:07
The problem with treaties is they allow tribes to exist as sovereign nations,
117
292000
3000
Vấn đề về hiệp ước là họ để những người đồng bào tồn tại như những quốc gia tự trị,
05:10
and we can't have that.
118
295000
2000
mà chúng ta không thể có điều đó;
05:12
We had plans.
119
297000
2000
chúng ta có những kế hoạch khác.
05:14
1874:
120
299000
2000
1874:
05:16
General George Custer announced the discovery of gold in Lakota territory,
121
301000
3000
Đại Tướng Goerge Custer tuyên bố về việc phát hiện ra vàng tại khu Lakota,
05:19
specifically the Black Hills.
122
304000
2000
cụ thể là khu Black Hills.
05:21
The news of gold creates a massive influx of white settlers
123
306000
2000
Tin tức về vàng tạo ra một lượng lớn người da trắng đổ về
05:23
into Lakota Nation.
124
308000
2000
nước Lakota
05:25
Custer recommends that Congress find a way
125
310000
2000
Custer cũng kiến nghị Quốc hội tìm cách
05:27
to end the treaties with the Lakota
126
312000
2000
chấm dứt hiệp ước với người Lakota
05:29
as soon as possible.
127
314000
2000
càng sớm càng tốt.
05:31
1875: The Lakota war begins
128
316000
3000
1875: Chiến tranh tại Lakota bắt đầu
05:34
over the violation of the Fort Laramie Treaty.
129
319000
3000
bằng cuộc nổi loạn của hiệp ước Fort Laramie.
05:37
1876:
130
322000
2000
1876:
05:39
On July 26th
131
324000
2000
Và ngày 26 tháng 07
05:41
on its way to attack a Lakota village,
132
326000
2000
trên đường tấn công làng Lakota,
05:43
Custer's 7th Cavalry was crushed
133
328000
2000
đội quân số 07 của Custer bị đánh tơi tã
05:45
at the battle of Little Big Horn.
134
330000
2000
tại trận Little Big Horn.
05:47
1877:
135
332000
2000
1877:
05:49
The great Lakota warrior and chief named Crazy Horse
136
334000
3000
Đội quân anh dũng Lakota và thủ lĩnh tên Con Ngựa Điên
05:52
surrendered at Fort Robinson.
137
337000
2000
bị bao vây tại Fort Robinson.
05:54
He was later killed while in custody.
138
339000
3000
Ông ấy sau đó bị giết trong trong thời gian tạm giữ.
06:00
1877 is also the year we found a way
139
345000
3000
1877 cũng là năm mà chúng ta tìm ra cách
06:03
to get around the Fort Laramie Treaties.
140
348000
2000
giải quyết Hiệp Ước Fort Laramie.
06:05
A new agreement was presented to Sioux chiefs and their leading men
141
350000
3000
Thỏa hiệp mới được đưa ra trước những người đứng đầu Sioux
06:08
under a campaign known as "sell or starve:"
142
353000
3000
dưới một chiến dịch được hiểu là "bán hoặc đói".
06:11
Sign the paper, or no food for your tribe.
143
356000
3000
Ký vào giấy, hay không lương thực cho bộ lạc của họ.
06:14
Only 10 percent of the adult male population signed.
144
359000
3000
Chỉ có 10 phần trăm dân số nam ở tuổi trường thành ký vào.
06:17
The Fort Laramie Treaty
145
362000
2000
Hiệp ước Fort Laramie
06:19
called for at least three-quarters of the tribe
146
364000
2000
yêu cầu ít nhất ba phần tư dân làng
06:21
to sign away land.
147
366000
2000
phải bỏ đất của mình
06:23
That clause was obviously ignored.
148
368000
2000
Biên bản đó hoàn toàn bị lờ đi.
06:25
1887: The Dawes Act.
149
370000
3000
1887: Đạo Luật Dawes.
06:28
Communal ownership of reservation lands ends.
150
373000
3000
Sở hữu đất của vùng đất thổ dân chấm dứt.
06:31
Reservations are cut up into 160-acre sections
151
376000
3000
Đất thổ sân bị chia cắt ra thành những miếng 160 mẫu
06:34
and distributed to individual Indians
152
379000
2000
và giao cho mỗi thổ dân
06:36
with the surplus disposed of.
153
381000
2000
với một phần đất lớn bị mất đi.
06:38
Tribes lost millions of acres.
154
383000
3000
Các bộ tộc mất hàng triệu mẫu đất.
06:41
The American dream of individual land ownership
155
386000
2000
Giấc mơ Mỹ về chủ quyền đất độc lập
06:43
turned out to be a very clever way
156
388000
2000
lại trở thành 1 cách rất thông minh
06:45
to divide the reservation until nothing was left.
157
390000
3000
để chia đất thổ dân thành miếng đến hết.
06:48
The move destroyed the reservations,
158
393000
2000
Việc di chuyển tàn phá đất thổ dân,
06:50
making it easier to further subdivide and to sell
159
395000
3000
làm chúng dễ dàng bị chia ra và bán
06:53
with every passing generation.
160
398000
3000
với mỗi thế hệ đi qua.
06:56
Most of the surplus land
161
401000
2000
Hầu hết những miếng đất thừa
06:58
and many of the plots within reservation boundaries
162
403000
2000
và nhiều miếng đất khác trong khu thổ dân
07:00
are now in the hands of white ranchers.
163
405000
3000
hiện đang nằm trong tay của những chủ nông trại người da trắng.
07:03
Once again, the fat of the land goes to wasichu.
164
408000
3000
Một lần nữa, phần màu mỡ của miếng đất lọt vào tay wasichu.
07:07
1890, a date I believe to be
165
412000
2000
1890, thời điểm mà tôi nghĩ rằng
07:09
the most important in this slide show.
166
414000
3000
là phần quan trọng nhất trong cuộc nói chuyện ngày hôm nay.
07:12
This is the year of the Wounded Knee Massacre.
167
417000
2000
Đây là năm cuộc tàn sát Wounded Knee diễn ra.
07:14
On December 29th,
168
419000
2000
Vào ngày 29 tháng 12,
07:16
U.S. troops surrounded a Sioux encampment at Wounded Knee Creek
169
421000
3000
quân đội Mỹ bao vây lán trại Sioux tại thung lũng Knee Wounded,
07:19
and massacred Chief Big Foot
170
424000
2000
tàn sát Trưởng làng Bàn Chân To
07:21
and 300 prisoners of war,
171
426000
2000
và 300 tù nhân chiến tranh,
07:23
using a new rapid-fire weapon
172
428000
2000
sử dụng loại vụ khí bắn hàng loạt mới
07:25
that fired exploding shells
173
430000
2000
loại mà bắn ra đạn nổ
07:27
called a Hotchkiss gun.
174
432000
2000
gọi là súng Hotchkiss
07:29
For this so-called "battle,"
175
434000
2000
Đối với trận chiến này,
07:31
20 Congressional Medals of Honor for Valor
176
436000
3000
20 Quân Hàm Danh Dự cho sự anh dũng
07:34
were given to the 7th Cavalry.
177
439000
3000
được trao cho Đoàn quân thứ 7.
07:37
To this day,
178
442000
2000
Đến ngày hôm nay,
07:39
this is the most Medals of Honor
179
444000
3000
đây là Quân Hàm Danh Dự tốt nhất
07:42
ever awarded for a single battle.
180
447000
3000
từng được trao cho một trận chiến.
07:45
More Medals of Honor were given
181
450000
2000
Nhiều Quân Hàm Danh Dự khác được trao
07:47
for the indiscriminate slaughter of women and children
182
452000
2000
cho cuộc tàn sát chống phân biệt phụ nữ và trẻ em
07:49
than for any battle in World War One,
183
454000
2000
hơn trong bất kỳ trận Chiến Tranh Thế Giới Thứ Nhất,
07:51
World War Two,
184
456000
2000
Chiến Tranh Thế Giới Thứ Hai,
07:53
Korea, Vietnam,
185
458000
2000
Hàn Quốc, Việt Nam,
07:55
Iraq or Afghanistan.
186
460000
3000
Iraq hay Afghanistan.
07:59
The Wounded Knee massacre
187
464000
2000
Trận tàn sát Wounded Knee
08:01
is considered the end of the Indian wars.
188
466000
3000
được coi như là kết cục của các cuộc chiến tranh người da đỏ.
08:04
Whenever I visit the site
189
469000
2000
Bất kỳ lúc nào tôi đến thăm
08:06
of the mass grave at Wounded Knee,
190
471000
2000
nghĩa trang lớn tại Wounded Knee,
08:08
I see it not just as a grave
191
473000
2000
tôi vẫn thấy rằng đó không chỉ là một nghĩa trang
08:10
for the Lakota or for the Sioux,
192
475000
2000
của người Lakota hay của người Sioux,
08:12
but as a grave for all indigenous peoples.
193
477000
3000
nhưng đó là nghĩa trang của những người thổ dân.
08:18
The holy man, Black Elk, said,
194
483000
2000
Thánh Black Elk từng nói,
08:20
"I did not know then
195
485000
2000
"Lúc đó tôi không biết
08:22
how much was ended.
196
487000
2000
có bao nhiêu người đã chết.
08:24
When I look back now
197
489000
2000
Khi tôi nhìn lại
08:26
from this high hill of my old age,
198
491000
2000
từ ngọn đồi cao của tuổi tác mình
08:28
I can still see the butchered women and children
199
493000
2000
tôi có thể thấy phụ nữ và trẻ em bị tàn sát
08:30
lying heaped and scattered
200
495000
2000
nằm hỗn loạn, ngỗn ngang
08:32
all along the crooked gulch
201
497000
3000
dọc theo thung lũng cong vênh
08:38
as plain as when I saw them
202
503000
2000
rõ như tôi nhìn thấy họ
08:40
with eyes still young.
203
505000
3000
với những con mắt trong veo.
08:46
And I can see that something else died there in the bloody mud
204
511000
3000
Và tôi có thể nhìn thấy được cái gì đó chết trong lớp bùn máu
08:50
and was buried in the blizzard:
205
515000
3000
và được chôn vùi trong cơn bão tuyết.
08:54
A people's dream died there,
206
519000
3000
Một giấc mộng chết tại đó,
08:57
and it was a beautiful dream."
207
522000
3000
và đó là một giấc mơ đẹp."
09:01
With this event,
208
526000
2000
Theo sự kiện này,
09:03
a new era in Native American history began.
209
528000
3000
một kỷ nguyên mới trong lịch sử người Da Đỏ bắt đầu.
09:07
Everything can be measured
210
532000
2000
Mọi thứ đều có thể được đo lường
09:09
before Wounded Knee and after.
211
534000
3000
trước và sau Wounded Knee.
09:12
Because it was in this moment
212
537000
2000
Vì nó xảy ra ngay tại thời điểm
09:14
with the fingers on the triggers of the Hotchkiss guns
213
539000
3000
những ngón tay in hằn trên còi súng Hotchkiss
09:17
that the U.S. government openly declared its position on Native rights.
214
542000
4000
tại chính quyền nước Mỹ tự tuyên bố vị trí của mình trong quyền người Thổ Dân.
09:21
They were tired of treaties.
215
546000
2000
Họ trở nên mệt mỏi với các hiệp ước.
09:23
They were tired of sacred hills.
216
548000
2000
Họ mệt mỏi với các đồi thánh.
09:25
They were tired of ghost dances.
217
550000
3000
Họ mệt mỏi với những điệu nhảy của các hồn ma.
09:28
And they were tired of all the inconveniences of the Sioux.
218
553000
3000
Và họ chán ngấy cả những bất tiện của người Sioux.
09:31
So they brought out their cannons.
219
556000
3000
Nên họ mang cả súng thần công tới.
09:35
"You want to be an Indian now?" they said,
220
560000
3000
"Vẫn muốn là người da đỏ chứ," họ nói như ra lệnh,
09:38
finger on the trigger.
221
563000
2000
tay để trên còi súng.
09:45
1900:
222
570000
2000
1900:
09:47
the U.S. Indian population reached its low point --
223
572000
3000
dân số người Thổ Dân tại Mỹ xuống rất thấp --
09:51
less than 250,000,
224
576000
2000
ít hơn 250,000 người,
09:53
compared to an estimated eight million
225
578000
2000
so với con số tám triệu dự tính trước đó
09:55
in 1492.
226
580000
2000
vào năm 1492.
09:59
Fast-forward.
227
584000
2000
Tua nhanh qua.
10:01
1980:
228
586000
2000
1980:
10:03
The longest running court case in U.S. history,
229
588000
2000
Một phiên tòa diễn ra lâu nhất trong lịch sử Mỹ,
10:05
the Sioux Nation v. the United States,
230
590000
3000
Quốc Gia Sioux và Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỹ,
10:08
was ruled upon by the U.S. Supreme Court.
231
593000
3000
do Tòa Án Tối Cao Mỹ xét xử.
10:12
The court determined that, when the Sioux were resettled onto reservations
232
597000
3000
Tòa đã quyết định rằng, khi người Sioux chuyển về lại khu vực của mình
10:15
and seven million acres of their land
233
600000
3000
và bảy triệu mẫu đất
10:18
were opened up to prospectors and homesteaders,
234
603000
3000
được khai phá cho những thợ mỏ và những người dân lên sống tại khu vực
10:21
the terms of the second Fort Laramie Treaty
235
606000
2000
những điều trong hiệp ước Fort Laramie thứ hai
10:23
had been violated.
236
608000
2000
đã bị vi phạm.
10:25
The court stated
237
610000
2000
Tòa tuyên án
10:27
that the Black Hills were illegally taken
238
612000
2000
rằng Black Hills bị lấy đi một cách bất hợp pháp
10:29
and that the initial offering price plus interest
239
614000
2000
và giá đưa ra từ đầu cộng với tiền lãi
10:31
should be paid to the Sioux Nation.
240
616000
2000
nên được trả cho Nước Sioux.
10:33
As payment for the Black Hills,
241
618000
2000
Để trả cho Black Hills,
10:35
the court awarded only 106 million dollars
242
620000
3000
tòa án chỉ chi 106 triệu đôla
10:38
to the Sioux Nation.
243
623000
2000
cho nước Sioux.
10:40
The Sioux refused the money with the rallying cry,
244
625000
3000
Người Sioux từ chối số tiền với khẩu hiệu,
10:43
"The Black Hills are not for sale."
245
628000
3000
"Black Hill không phải để bán".
10:46
2010:
246
631000
2000
2010:
10:48
Statistics about Native population today,
247
633000
3000
Thống kê về dân số người Da Đỏ hôm nay,
10:51
more than a century after the massacre at Wounded Knee,
248
636000
3000
hơn một thế kỷ sau cuộc tàn sát tại Wounded Knee,
10:54
reveal the legacy of colonization,
249
639000
2000
cho thấy những gì còn sót lại từ chế độ thực dân,
10:56
forced migration
250
641000
2000
nhập cư cưỡng ép
10:58
and treaty violations.
251
643000
2000
và vi phạm hiệp ước.
11:00
Unemployment on the Pine Ridge Indian Reservation
252
645000
3000
Tình trạng thất nghiệp tại khu vực Người Da Đỏ Pine Ridge
11:03
fluctuates between 85 and 90 percent.
253
648000
3000
xê dịch từ 85 đến 90 phần trăm.
11:06
The housing office is unable to build new structures,
254
651000
3000
Tòa nhà văn phòng thì không thể xây mới được,
11:09
and existing structures are falling apart.
255
654000
2000
mà kết cấu hiện tại thì đang hư hỏng dần.
11:11
Many are homeless,
256
656000
2000
Nhiều người không nhà ở,
11:13
and those with homes are packed into rotting buildings
257
658000
2000
những người có nhà thì nhúc nhích trong những tòa nhà hư hỏng
11:15
with up to five families.
258
660000
2000
có nhà chứa đến năm gia đình.
11:17
39 percent of homes on Pine Ridge
259
662000
2000
39 phần trăm nhà ở tại Pine Ridge
11:19
have no electricity.
260
664000
2000
không có điện dùng.
11:21
At least 60 percent of the homes on the reservation
261
666000
3000
Ít nhất 60 phần trăm nhà ở trên khu đất
11:24
are infested with black mold.
262
669000
2000
đang bị mối đen ăn.
11:26
More than 90 percent of the population
263
671000
2000
Hơn 90 phần trăm dân số
11:28
lives below the federal poverty line.
264
673000
3000
sống trong cảnh nghèo đói.
11:31
The tuberculosis rate on Pine Ridge
265
676000
3000
Tỷ lệ lao phổi tại Pine Ridge
11:34
is approximately eight times higher than the U.S. national average.
266
679000
3000
cao khoảng tám lần so với tỷ lệ mắc bệnh trung bình tại Mỹ.
11:37
The infant mortality rate
267
682000
2000
Tỷ lệ trẻ sơ sinh tử vong
11:39
is the highest on this continent
268
684000
2000
là cao nhất tại địa lục này
11:41
and is about three times higher than the U.S. national average.
269
686000
3000
và cao gấp ba lần so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.
11:44
Cervical cancer is five times higher
270
689000
2000
Ung thư cổ tử cung cao gấp năm lần
11:46
than the U.S. national average.
271
691000
2000
so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.
11:48
School dropout rate is up to 70 percent.
272
693000
3000
Tỷ lệ học sinh bỏ học lên đến 70 phần trăm.
11:51
Teacher turnover
273
696000
2000
Tỷ lệ giáo viên bỏ dạy
11:53
is eight times higher than the U.S. national average.
274
698000
3000
cao gấp tám lần so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.
11:56
Frequently, grandparents are raising their grandchildren
275
701000
3000
Nên thành ra ông bà phải nuôi dưỡng cháu
11:59
because parents, due to alcoholism,
276
704000
3000
vì bố mẹ chúng, do bệnh tật từ chứng nghiện rượu,
12:02
domestic violence and general apathy,
277
707000
2000
nội chiến và tính cách thờ ơ,
12:04
cannot raise them.
278
709000
2000
nên không thể dưỡng dục trẻ nhỏ.
12:07
50 percent of the population over the age of 40
279
712000
3000
50 phần trăm dân số ở độ tuổi trên 40
12:10
suffers from diabetes.
280
715000
2000
mắc bệnh tiểu đường.
12:12
The life expectancy for men
281
717000
2000
Tuổi thọ nam giới
12:14
is between 46
282
719000
2000
là từ 46
12:16
and 48 years old --
283
721000
3000
đến 48 tuổi
12:19
roughly the same
284
724000
2000
bằng
12:21
as in Afghanistan and Somalia.
285
726000
3000
với người Afghanistan và Somalia.
12:25
The last chapter in any successful genocide
286
730000
3000
Mục cuối cùng trong bất kỳ cuộc tàn sát thành công nào
12:28
is the one in which the oppressor
287
733000
2000
đều là mục mà trong đó người mở đầu cuộc tàn sát
12:30
can remove their hands and say,
288
735000
3000
có thể phủi tay và thốt lên,
12:33
"My God, what are these people doing to themselves?
289
738000
3000
"Ôi Chúa tôi, mấy người này đang làm gì với bản thân họ vậy?
12:36
They're killing each other.
290
741000
2000
Họ đang giết lẫn nhau.
12:38
They're killing themselves
291
743000
2000
Họ giết nhau
12:40
while we watch them die."
292
745000
3000
trong lúc chúng ta nhìn họ chết."
12:43
This is how we came to own these United States.
293
748000
3000
Đó là cách mà chúng ta đã tới và có được Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ.
12:46
This is the legacy
294
751000
2000
Đây là tài sản
12:48
of manifest destiny.
295
753000
2000
của một đích đến rất rõ.
12:50
Prisoners are still born
296
755000
2000
Những người tù vẫn được sinh
12:52
into prisoner-of-war camps
297
757000
2000
ngay tại trong các trại tù chiến tranh
12:54
long after the guards are gone.
298
759000
3000
rất lâu sau khi các lính gác bị chuyển đi.
12:59
These are the bones left
299
764000
2000
Đây là những mảnh xương còn lại
13:01
after the best meat has been taken.
300
766000
3000
sau khi phần thịt ngon nhất bị cướp đi.
13:06
A long time ago,
301
771000
2000
Một thời gian lâu trước,
13:08
a series of events was set in motion
302
773000
2000
hàng loạt các sự kiện bắt đầu xẩy ra
13:10
by a people who look like me, by wasichu,
303
775000
3000
bởi một người nhìn giống như tôi, một wasichu,
13:13
eager to take the land and the water
304
778000
2000
háo hức lấy đất và nước
13:15
and the gold in the hills.
305
780000
3000
và vàng trên các khu đồi.
13:18
Those events led to a domino effect
306
783000
2000
Những việc này gây ra hiệu ứng domino
13:20
that has yet to end.
307
785000
2000
mà đến nay hậu quả của nó vẫn còn.
13:22
As removed as we the dominant society may feel
308
787000
4000
Xã hội thượng đẳng chúng ta có thể thấy nhẹ nhõm
13:27
from a massacre in 1890,
309
792000
3000
từ cuộc tàn sát trong năm 1890,
13:30
or a series of broken treaties 150 years ago,
310
795000
3000
hoặc hàng loạt sự kiện các hiệp ước bị vi phạm 150 năm trước,
13:34
I still have to ask you the question,
311
799000
2000
tôi vẫn còn một câu hỏi muốn hỏi,
13:36
how should you feel about the statistics of today?
312
801000
3000
các anh chị cảm thấy như thế nào về những thống kê của ngày hôm nay?
13:40
What is the connection
313
805000
2000
Có liên quan như thế nào giữa
13:42
between these images of suffering
314
807000
2000
những hình ảnh kham khổ này
13:44
and the history that I just read to you?
315
809000
2000
và lịch sử mà tôi mới vừa kể cho các anh chị?
13:46
And how much of this history
316
811000
2000
Và lịch sử này
13:48
do you need to own, even?
317
813000
2000
chúng ta mắc nợ bao nhiêu?
13:50
Is any of this your responsibility today?
318
815000
3000
Có cái nào là trách nhiệm của chúng ta ngày hôm nay?
13:54
I have been told that there must be something we can do.
319
819000
3000
Tôi từng nghe nói là chúng ta cần phải làm gì đó.
13:57
There must be some call to action.
320
822000
3000
Phải có những kêu gọi hành động.
14:00
Because for so long I've been standing on the sidelines
321
825000
3000
Vì đã từ rất lâu tôi chỉ đứng ở ngoài
14:03
content to be a witness,
322
828000
2000
đóng vai là một nhân chứng,
14:05
just taking photographs.
323
830000
3000
chỉ chụp hình.
14:08
Because the solution seems so far in the past,
324
833000
3000
Vì giải quyết vấn đề dường như quá xa trong quá khứ,
14:11
I needed nothing short of a time machine
325
836000
2000
Tôi rất cần một cỗ máy thời gian
14:13
to access them.
326
838000
2000
để xâm nhập.
14:15
The suffering of indigenous peoples
327
840000
2000
Những đau khổ mà thổ dân đang chịu đựng
14:17
is not a simple issue to fix.
328
842000
3000
không phải là một vấn đề đơn giản, dễ sửa.
14:21
It's not something everyone can get behind
329
846000
2000
Đó không phải là một vấn đề mà mọi người có thể giúp
14:23
the way they get behind helping Haiti,
330
848000
2000
như cách mọi người giúp đỡ nạn nhân ở Haiti,
14:25
or ending AIDS, or fighting a famine.
331
850000
3000
tìm cách chữa AIDS, hoặc chống lại nạn thiếu lương thực.
14:28
The "fix," as it's called,
332
853000
2000
Cứu trợ, là từ được dùng,
14:30
may be much more difficult for the dominant society
333
855000
3000
có thể khó khăn rất nhiều cho xã hội này
14:33
than, say, a $50 check
334
858000
2000
hơn là một tờ 50 đô
14:35
or a church trip
335
860000
2000
hoặc một buổi đến nhà thờ
14:37
to paint some graffiti-covered houses,
336
862000
2000
để sơn lại những ngôi nhà bị vẽ bậy,
14:39
or a suburban family
337
864000
2000
hoặc một gia đình ngoại ô
14:41
donating a box of clothes they don't even want anymore.
338
866000
3000
quyên góp một thùng áp quần mà họ không muốn mặc nữa.
14:44
So where does that leave us?
339
869000
2000
Vậy điều đó rời bỏ chúng ta ở đâu?
14:46
Shrugging our shoulders in the dark?
340
871000
3000
Nhún vai trong bóng tối?
14:49
The United States
341
874000
2000
Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ
14:51
continues on a daily basis
342
876000
2000
vẫn hàng ngày
14:53
to violate the terms
343
878000
2000
vi phạm những điều luật
14:55
of the 1851 and 1868
344
880000
2000
của những năm 1851 và 1868
14:57
Fort Laramie Treaties with the Lakota.
345
882000
3000
hiệp ước Fort Laramie đối với người Lakota.
15:00
The call to action I offer today --
346
885000
2000
Một lời kêu gọi hành động mà tôi muốn đưa ra hôm nay --
15:02
my TED wish -- is this:
347
887000
3000
ước muốn TED của tôi -- là:
15:06
Honor the treaties.
348
891000
2000
Tôn trọng hiệp ước.
15:08
Give back the Black Hills.
349
893000
2000
Trả lại Black Hills.
15:10
It's not your business what they do with them.
350
895000
3000
Họ làm gì với họ không phải là chuyện của chúng ta.
15:15
(Applause)
351
900000
6000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Aaron Huey - PhotographerPhotographer, adventurer and storyteller Aaron Huey captures all of his subjects -- from war victims to rock climbers to Sufi dervishes -- with elegance and fearless sensitivity.
Why you should listen
Aaron Huey is a masthead photographer for National Geographic Adventure and National Geographic Traveler magazines. His stories from Afghanistan, Haiti, Mali, Siberia, Yemen and French Polynesia (to name just a few) on subjects as diverse as the Afghan drug war and the underwater photography of sharks, can be found in The New Yorker, National Geographic and The New York Times.
Huey serves on the board of directors for the nonprofit Blue Earth Alliance. In 2002, he walked 3,349 miles across America with his dog Cosmo (the journey lasted 154 days), and was recently awarded a National Geographic Expedition Council Grant to hitchhike across Siberia.
Aaron Huey | Speaker | TED.com