TED2007
Steven Pinker: The surprising decline in violence
Steven Pinker o mitach przemocy
Filmed:
Readability: 5
3,009,786 views
Steven Pinker przekonuje, że od czasów biblijnych, aż do czasów współczesnych występuje ciągły spadek przemocy. W dobie Darfuru i Iraku, taka deklaracja może być widziana jako niedorzeczna lub nieprzyzwoita, ale prawdopodobnie żyjemy dzisiaj w najbardziej spokojnych czasach istnienia naszego gatunku.
Steven Pinker - Psychologist
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
Images like this, from the Auschwitz concentration camp,
0
0
4000
Zdjęcia takie jak to, z niemieckiego obozu zagłady w Oświęcimiu,
00:29
have been seared into our consciousness during the twentieth century
1
4000
5000
wpisały się w naszą świadomość w XX wieku
00:34
and have given us a new understanding of who we are,
2
9000
5000
dzięki nim w nowy sposób pojmujemy to kim jesteśmy,
00:39
where we've come from and the times we live in.
3
14000
3000
skąd pochodzimy i inaczej rozumiemy też czasy w których żyjemy.
00:42
During the twentieth century, we witnessed the atrocities
4
17000
4000
W XX wieku byliśmy świadkami okrucieństw
00:46
of Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda and other genocides,
5
21000
5000
Stalina, Hitlera, Mao, Pol Pota, Ruandy i innych ludobójstw,
00:51
and even though the twenty-first century is only seven years old,
6
26000
4000
I pomimo tego, że XXI wiek ma zaledwie 7 lat
00:55
we have already witnessed an ongoing genocide in Darfur
7
30000
4000
jesteśmy świadkami trwającego ludobójstwa w Darfurze
00:59
and the daily horrors of Iraq.
8
34000
2000
i codziennego horroru w Iraku.
01:02
This has led to a common understanding of our situation,
9
37000
3000
To prowadzi do często podzielanej oceny naszej sytuacji,
01:05
namely that modernity has brought us terrible violence, and perhaps
10
40000
4000
mianowicie: że to nowoczesność sprowadziła na nas tę potworną przemoc i być może
01:09
that native peoples lived in a state of harmony that we have departed from, to our peril.
11
44000
3000
nasi tubylczy przodkowie żyli w stanie harmonii,
01:12
Here is an example
12
47000
5000
od której, na nasze nieszczęście, najwyraźniej się odcięliśmy. Oto przykład
01:17
from an op-ed on Thanksgiving, in the Boston Globe
13
52000
3000
ze wstępu redakcyjnego w Święto Dziękczynienia w Boston Globe
01:20
a couple of years ago, where the writer wrote, "The Indian life
14
55000
3000
kilka lat temu, autor napisał, "Życie Indian
01:24
was a difficult one, but there were no employment problems,
15
59000
3000
było ciężkie, ale nie mieli problemów z rynkiem pracy,
01:27
community harmony was strong, substance abuse unknown,
16
62000
2000
istniała silna społeczna harmonia, problem narkomani był nieznany,
01:30
crime nearly non-existent, what warfare there was between tribes
17
65000
3000
przestępczości prawie nie było, wojny pomiędzy plemionami
01:34
was largely ritualistic and seldom resulted in indiscriminate
18
69000
3000
miały w zdecydowanej większości charakter rytualny i rzadko kończyły się bezładnymi
01:37
or wholesale slaughter." Now, you're all familiar with this treacle.
19
72000
4000
lub masowymi rzeziami." Macie już obraz dalszego ciągu tej laurki.
01:42
We teach it to our children. We hear it on television
20
77000
3000
Uczymy tego nasze dzieci, słyszymy o tym w telewizji
01:45
and in storybooks. Now, the original title of this session
21
80000
5000
i książkach dla dzieci. Oryginalny tytuł tego wystąpienia
01:50
was, "Everything You Know Is Wrong," and I'm going to present evidence
22
85000
3000
brzmiał "Wszystko co wiesz jest nieprawdą" i zamierzam przedstawić na to dowód
01:53
that this particular part of our common understanding is wrong,
23
88000
3000
że ta konkretna część naszego pojmowania rzeczywistości jest fałszywa.
01:56
that, in fact, our ancestors were far more violent than we are,
24
91000
4000
W rzeczywistości, nasi przodkowie byli zdecydowanie bardziej brutalni niż my teraz,
02:00
that violence has been in decline for long stretches of time,
25
95000
3000
a przemoc, jeśli uwzględnić daleki horyzont czasowy, wciąż maleje,
02:04
and that today we are probably living in the most peaceful time in our species' existence.
26
99000
3000
i to dzisiaj prawdopodobnie żyjemy w najbardziej spokojnych czasach istnienia naszego gatunku.
02:07
Now, in the decade of Darfur and Iraq,
27
102000
4000
W dobie Darfuru i Iraku,
02:12
a statement like that might seem somewhere between hallucinatory
28
107000
3000
taka deklaracja może być odebrana jako coś pomiędzy halucynacją
02:15
and obscene. But I'm going to try to convince you
29
110000
3000
i nieprzyzwoitością. Lecz zamierzam spróbować przekonać Państwa,
02:18
that that is the correct picture. The decline of violence
30
113000
6000
że to jednak prawda. Spadek przemocy
02:24
is a fractal phenomenon. You can see it over millennia,
31
119000
3000
jest zjawiskiem fraktalnym. Można go śledzić przez tysiąclecia,
02:27
over centuries, over decades and over years,
32
122000
3000
wieki, dekady i lata,
02:31
although there seems to have been a tipping point at the onset
33
126000
2000
chociaż punkt przełomowy ma początek
02:33
of the Age of Reason in the sixteenth century. One sees it
34
128000
4000
w okresie Renesansu w XVI wieku.
02:37
all over the world, although not homogeneously.
35
132000
3000
Zauważalny na całym świecie, chociaż niejednolity,
02:41
It's especially evident in the West, beginning with England
36
136000
2000
Szczególnie widoczny na Zachodzie, rozpoczęty w Anglii
02:44
and Holland around the time of the Enlightenment.
37
139000
2000
i Holandii, w okolicy epoki Oświecenia.
02:47
Let me take you on a journey of several powers of 10 --
38
142000
3000
Pozwólcie, że zabiorę was w podróż, od wielkości rzędu
02:51
from the millennium scale to the year scale --
39
146000
2000
tysięcy lat, aż do skali rocznej,
02:53
to try to persuade you of this. Until 10,000 years ago, all humans
40
148000
4000
aby Państwa do tego przekonać. Aż do 10 tys. lat temu, wszyscy ludzie
02:57
lived as hunter-gatherers, without permanent settlements
41
152000
3000
żyli w plemionach zbieracko-myśliwskich, bez stałych miejsc zamieszkania
03:00
or government. And this is the state that's commonly thought
42
155000
3000
lub władzy centralnej. Co jest powszechnie uznawane
03:03
to be one of primordial harmony. But the archaeologist
43
158000
5000
za stan tzw. pierwotnej harmonii. Okazuje się jednak, że archeolog
03:09
Lawrence Keeley, looking at casualty rates
44
164000
4000
Lawrence Keeley, badając liczbę ofiar
03:13
among contemporary hunter-gatherers, which is our best source
45
168000
3000
wśród ówczesnych plemion zbieracko-myśliwskich -- co jest źródłem naszej najlepszej
03:17
of evidence about this way of life, has shown a rather different conclusion.
46
172000
6000
wiedzy na ten temat -- doszedł do nieco innych wniosków.
03:23
Here is a graph that he put together
47
178000
2000
Oto wykres wyników jego badań
03:25
showing the percentage of male deaths due to warfare
48
180000
3000
przedstawiający procent śmiertelności mężczyzn wskutek działań wojennych
03:28
in a number of foraging, or hunting and gathering societies.
49
183000
4000
w stosunku do danej liczby społeczności zbieracko-myśliwskiej.
03:33
The red bars correspond to the likelihood that a man will die
50
188000
6000
Czerwony słupek odpowiada prawdopodobieństwu śmierci
03:39
at the hands of another man, as opposed to passing away
51
194000
3000
mężczyzny z ręki innego mężczyzny, w porównaniu do śmierci
03:42
of natural causes, in a variety of foraging societies
52
197000
4000
z przyczyn naturalnych w rożnych społecznościach zbieraczy
03:46
in the New Guinea Highlands and the Amazon Rainforest.
53
201000
3000
w górach Nowej Gwinei i tropikalnych lasach Amazonii.
03:50
And they range from a rate of almost a 60 percent chance that a man will die
54
205000
3000
Waha się on od niemal 60% szans na to, że mężczyzna zginie
03:53
at the hands of another man to, in the case of the Gebusi,
55
208000
3000
z ręki innego mężczyzny, a w przypadku Gebusi.
03:57
only a 15 percent chance. The tiny, little blue bar in the lower
56
212000
4000
tylko 15%. Malutki niebieski słupek w lewym dolnym rogu
04:01
left-hand corner plots the corresponding statistic from United States
57
216000
3000
przedstawia odpowiednie dane statystyczne z USA
04:05
and Europe in the twentieth century, and includes all the deaths
58
220000
4000
i Europy w XX wieku włączając w to wszystkie ofiary
04:09
of both World Wars. If the death rate in tribal warfare had prevailed
59
224000
5000
dwóch wojen światowych. Jeśli skala ofiar wojen plemiennych, byłaby zachowana
04:14
during the 20th century, there would have been two billion deaths rather than 100 million.
60
229000
6000
również w XX wieku, byłoby wtedy 2 miliardy ofiar śmiertelnych, zamiast 100 milionów.
04:20
Also at the millennium scale, we can look
61
235000
3000
Również w skali tysięcy lat, możemy zobaczyć
04:23
at the way of life of early civilizations such as the ones described
62
238000
5000
sposób życia wczesnych cywilizacji np. takich jak te opisane
04:28
in the Bible. And in this supposed source of our moral values,
63
243000
5000
w Biblii. W tym rzekomym źródle naszych wartości moralnych,
04:33
one can read descriptions of what was expected in warfare,
64
248000
4000
każdy może przeczytać opis tego czego można się było spodziewać w czasie wojny,
04:37
such as the following from Numbers 31: "And they warred
65
252000
3000
tak jak na przykład wers 31 w Księdze Liczb: "Według rozkazu,
04:40
against the Midianites as the Lord commanded Moses,
66
255000
3000
jaki otrzymał Mojżesz od Pana, wyruszyli przeciw Madianitom
04:43
and they slew all the males. And Moses said unto them,
67
258000
3000
pozabijali wszystkich mężczyzn. I Mojżesz rzekł do nich:
04:46
'Have you saved all the women alive? Now, therefore, kill every male
68
261000
4000
Jakże mogliście zostawić przy życiu wszystkie kobiety?
04:50
among the little ones and kill every woman that hath known man
69
265000
3000
Zabijcie więc spośród dzieci wszystkich chłopców, a spośród kobiet te,
04:53
by lying with him, but all the women children that have not know a man
70
268000
4000
które już obcowały z mężczyzną. Jedynie wszystkie dziewczęta,
04:57
by lying with him keep alive for yourselves.'" In other words,
71
272000
3000
które jeszcze nie obcowały z mężczyzną, zostawcie dla siebie przy życiu."
05:00
kill the men; kill the children; if you see any virgins,
72
275000
5000
Innymi słowy, zabij mężczyzn, zabij dzieci, a jeśli zobaczysz jakąś dziewice
05:05
then you can keep them alive so that you can rape them.
73
280000
2000
zachowaj ją przy życiu aby ja później zgwałcić.
05:08
You can find four or five passages in the Bible of this ilk.
74
283000
4000
Można odnaleźć 4 lub 5 akapitów w Biblii, które niosą podobne przesłanie.
05:12
Also in the Bible, one sees that the death penalty
75
287000
3000
Z Biblii można się również dowiedzieć, że kara śmierci
05:15
was the accepted punishment for crimes such as homosexuality,
76
290000
5000
była przyjętą formą karania takich zbroni jak np: homoseksualizm,
05:20
adultery, blasphemy, idolatry, talking back to your parents --
77
295000
4000
cudzołóstwo, bluźnierstwo, bałwochwalstwo, pyskowanie rodzicom --
05:24
(Laughter) -- and picking up sticks on the Sabbath.
78
299000
4000
(Śmiechy) -- i zbieranie chrustu w Szabas.
05:28
Well, let's click the zoom lens
79
303000
3000
Ustawmy teraz przybliżenie naszego obiektywu
05:31
down one order of magnitude, and look at the century scale.
80
306000
3000
o jedną wielkość niżej i przyjrzyjmy się temu w skali stuleci.
05:34
Although we don't have statistics for warfare throughout
81
309000
4000
Chociaż nie posiadamy statystyk wojennych
05:39
the Middle Ages to modern times,
82
314000
1000
od początku Średniowiecza, aż do czasów współczesnych,
05:40
we know just from conventional history -- the evidence
83
315000
3000
wiemy jednak z historii powszechnej -- dowody
05:43
was under our nose all along that there has been a reduction
84
318000
4000
mieliśmy przez cały czas pod nosem, że nastąpiło obniżenie
05:47
in socially sanctioned forms of violence.
85
322000
3000
społecznej aprobaty dla rożnych form przemocy.
05:50
For example, any social history will reveal that mutilation and torture
86
325000
4000
Na przykład, historia społeczna ujawnia, że okaleczanie i tortury
05:54
were routine forms of criminal punishment. The kind of infraction
87
329000
3000
były rutynową formą karania przestępstw.
05:57
today that would give you a fine, in those days would result in
88
332000
4000
Coś co dzisiaj skończyłoby się co najwyżej grzywną, w tamtych czasach mogło skutkować
06:01
your tongue being cut out, your ears being cut off, you being blinded,
89
336000
4000
obcięciem języka lub uszu, oślepieniem,
06:05
a hand being chopped off and so on.
90
340000
2000
odrąbaniem ręki itp.
06:07
There were numerous ingenious forms of sadistic capital punishment:
91
342000
4000
Istniały rozliczne bardzo błyskotliwe metody sadystycznego wymierzania kary:
06:12
burning at the stake, disemboweling, breaking on the wheel,
92
347000
2000
palenie na stosie, patroszenie, łamanie kołem,
06:15
being pulled apart by horses and so on.
93
350000
2000
rozrywanie ciała końmi itp.
06:18
The death penalty was a sanction for a long list of non-violent crimes:
94
353000
4000
Karę śmierci wymierzano za długą listę pozbawionych przemocy przestępstw:
06:22
criticizing the king, stealing a loaf of bread. Slavery, of course,
95
357000
4000
krytykowanie króla, kradzież kromki chleba. W tym samym czasie niewolnictwo
06:27
was the preferred labor-saving device, and cruelty was
96
362000
3000
było preferowaną metodą usprawniającą pracę, a okrucieństwo było
06:31
a popular form of entertainment. Perhaps the most vivid example
97
366000
3000
popularną formą rozrywki. Być może najbardziej jaskrawym przykładem
06:34
was the practice of cat burning, in which a cat was hoisted
98
369000
3000
był zwyczaj palenia kotów, w którym to kot był wciągany
06:37
on a stage and lowered in a sling into a fire,
99
372000
3000
na scenę i powoli spuszczany na rzemieniu w ogień,
06:40
and the spectators shrieked in laughter as the cat, howling in pain,
100
375000
5000
a widzowie wyli ze śmiechu, gdy kot, wyjąc z bólu,
06:46
was burned to death.
101
381000
2000
palił się na popiół.
06:48
What about one-on-one murder? Well, there, there are good statistics,
102
383000
3000
Co wiemy na temat morderstw? Na ten temat posiadamy dobre statystyki,
06:51
because many municipalities recorded the cause of death.
103
386000
6000
ponieważ wiele gmin rejestrowało przyczyny śmierci.
06:57
The criminologist Manuel Eisner
104
392000
4000
Kryminolog Manuel Eisner
07:02
scoured all of the historical records across Europe
105
397000
2000
przeszukał wszystkie historyczne rejestry w Europie
07:04
for homicide rates in any village, hamlet, town, county
106
399000
5000
na temat ilości morderstw w każdej wiosce, osadzie, mieście i hrabstwie
07:09
that he could find, and he supplemented them
107
404000
2000
wszystkie jakie mógł odnaleźć, a następnie uzupełnił je
07:11
with national data, when nations started keeping statistics.
108
406000
3000
o statystyki z całego kraju, gdy narody zaczęły gromadzić dane statystyczne.
07:15
He plotted on a logarithmic scale, going from 100 deaths
109
410000
7000
Nakreślił logarytm w skali od setek, licząc od stu zgonów
07:22
per 100,000 people per year, which was approximately the rate
110
417000
6000
na 100 000 ludzi rocznie, która była średnią liczbą
07:28
of homicide in the Middle Ages. And the figure plummets down
111
423000
5000
morderstw w Średniowieczu. I liczba ta spada
07:33
to less than one homicide per 100,000 people per year
112
428000
4000
do mniej niż jednego morderstwa na 100 000 ludzi rocznie
07:38
in seven or eight European countries. Then, there is a slight uptick
113
433000
4000
w 7 lub 8 europejskich krajach. Następnie jest lekki wzrost
07:42
in the 1960s. The people who said that rock 'n' roll would lead
114
437000
4000
w latach 60-tych XX wieku. Ludzie, którzy twierdzili, że rock'n'roll prowadzi
07:46
to the decline of moral values actually had a grain of truth to that.
115
441000
3000
do upadku wartości moralnych, właściwie mieli trochę racji.
07:50
But there was a decline from at least two orders of magnitude
116
445000
3000
Jednak nastąpił spadek przynajmniej dwóch rzędów wielkości
07:54
in homicide from the Middle Ages to the present,
117
449000
2000
liczby morderstw od Średniowiecza do czasów współczesnych,
07:57
and the elbow occurred in the early sixteenth century.
118
452000
3000
a punkt zwrotny pojawił się we wczesnych latach XVI wieku.
08:02
Let's click down now to the decade scale.
119
457000
2000
Przejdźmy teraz do badań w skali dekad.
08:04
According to non-governmental organizations
120
459000
2000
Zgodnie z pozarządowymi organizacjami,
08:07
that keep such statistics, since 1945, in Europe and the Americas,
121
462000
4000
które gromadzą takie dane statystyczne, od 1945 w Europie i w obu Amerykach,
08:11
there has been a steep decline in interstate wars,
122
466000
3000
nastąpił gwałtowny spadek liczby wojen międzypaństwowych,
08:15
in deadly ethnic riots or pogroms, and in military coups,
123
470000
4000
krwawych zamieszek i pogromów na tle etnicznym i zamachów stanu,
08:19
even in South America. Worldwide, there's been a steep decline
124
474000
4000
nawet w Ameryce Południowej. Na całym świecie nastąpił gwałtowny spadek
08:23
in deaths in interstate wars. The yellow bars here show the number
125
478000
5000
przypadków śmiertelnych w wojnach międzypaństwowych. Żółty słupek pokazuje liczbę
08:29
of deaths per war per year from 1950 to the present.
126
484000
4000
ofiar w ciągu wojny w stosunku rocznym od 1950 aż do dzisiaj.
08:34
And, as you can see, the death rate goes down from 65,000 deaths
127
489000
4000
Jak widzicie, liczba ofiar spadła z 65 000 ofiar
08:38
per conflict per year in the 1950s to less than 2,000 deaths
128
493000
4000
na konflikt rocznie w 1950 roku, aż do mniej niż 2000 ofiar
08:42
per conflict per year in this decade, as horrific as it is.
129
497000
4000
na konflikt w roku w tej dekadzie. Szokujące.
08:46
Even in the year scale, one can see a decline of violence.
130
501000
3000
Nawet w skali rocznej można zauważyć spadek przemocy.
08:50
Since the end of the Cold War, there have been fewer civil wars,
131
505000
3000
Od czasów Zimnej Wojny nastąpił spadek liczby wojen domowych,
08:53
fewer genocides -- indeed, a 90 percent reduction since post-World War II highs --
132
508000
6000
ludobójstw -- to 90% spadek w porównaniu ze szczytem po II Wojnie Światowej --
08:59
and even a reversal of the 1960s uptick in homicide and violent crime.
133
514000
6000
a nawet odwrócenie trendu wzrostowego z lat 60-tych w liczbie morderstw i brutalnych przestępstw.
09:05
This is from the FBI Uniform Crime Statistics. You can see
134
520000
4000
To jest statystyka przestępstw według FBI: jak widać
09:09
that there is a fairly low rate of violence in the '50s and the '60s,
135
524000
3000
odnotowano dość niski poziom przemocy w latach 50-tych i 60-tych,
09:13
then it soared upward for several decades, and began
136
528000
4000
następnie szybuje on w gorę na kilka dekad i nagle zaczyna
09:17
a precipitous decline, starting in the 1990s, so that it went back
137
532000
4000
opadać na początku lat 90-tych, tak wiec wróciliśmy
09:21
to the level that was last enjoyed in 1960.
138
536000
4000
do poziomu, którym ostatnio mieliśmy okazję się cieszyć w latach 60-tych.
09:25
President Clinton, if you're here, thank you.
139
540000
2000
Jeśli jest z nami Pan Prezydent Clinton: dziękuję.
09:27
(Laughter)
140
542000
2000
(Śmiechy)
09:29
So the question is, why are so many people so wrong
141
544000
3000
W związku z tym, dlaczego tak wielu ludzi myli się
09:32
about something so important? I think there are a number of reasons.
142
547000
4000
w tak ważnej sprawie? Myślę, że jest wiele powodów.
09:36
One of them is we have better reporting. The Associated Press
143
551000
3000
Jednym z nich jest lepszy dostęp do informacji. "Agencje prasowe
09:39
is a better chronicler of wars over the surface of the Earth
144
554000
4000
są lepszymi kronikarzami wojen na ziemi
09:43
than sixteenth-century monks were.
145
558000
4000
niż XVI wieczni mnisi."
09:47
There's a cognitive illusion. We cognitive psychologists know that the easier it is
146
562000
5000
Jest to też rodzaj poznawczego złudzenia: my psycholodzy poznawczy wiemy, że im więcej lub łatwiej
09:52
to recall specific instances of something,
147
567000
3000
przywołać konkretny przykład czegokolwiek,
09:55
the higher the probability that you assign to it.
148
570000
3000
tym większa jest szansa na to, że będziemy się z tym utożsamiali.
09:58
Things that we read about in the paper with gory footage
149
573000
3000
Okrutne i krwawe zdarzenia, o których czytamy w gazetach,
10:02
burn into memory more than reports of a lot more people dying
150
577000
4000
zapisują się w naszej pamięci lepiej niż relacje o ludziach, którzy umierają
10:06
in their beds of old age. There are dynamics in the opinion
151
581000
5000
ze starości we własnym łóżku. Istnieje pewna dynamika w opinii
10:12
and advocacy markets: no one ever attracted observers, advocates
152
587000
5000
i ocenie rynków: nikt nigdy nie wzbudzi zainteresowania obserwatorów, zwolenników
10:17
and donors by saying
153
592000
1000
i ofiarodawców, mówiąc że
10:19
things just seem to be getting better and better.
154
594000
2000
"rzeczy mają się coraz, coraz lepiej".
10:21
(Laughter)
155
596000
1000
(Śmiech)
10:22
There's guilt about our treatment of native peoples
156
597000
2000
Istnieje poczucie winy wobec traktowania ludzkości rdzennej
10:25
in modern intellectual life, and an unwillingness to acknowledge
157
600000
3000
we współczesnych dyskusjach intelektualnych oraz niechęć do przyznania się
10:28
there could be anything good about Western culture.
158
603000
2000
że może być cokolwiek dobrego w Zachodniej kulturze.
10:31
And of course, our change in standards can outpace the change
159
606000
4000
Oczywiście, zmiana naszych postaw może wyprzedzać zmianę
10:36
in behavior. One of the reasons violence went down
160
611000
2000
naszych zachowań. Jednym z powodów dlaczego poziom przemocy się obniżył,
10:39
is that people got sick of the carnage and cruelty in their time.
161
614000
3000
jest to, że ludzie mieli dość masakr i okrucieństw w swoich czasach.
10:42
That's a process that seems to be continuing,
162
617000
3000
Ten proces wydaje się trwać nadal,
10:45
but if it outstrips behavior by the standards of the day,
163
620000
4000
lecz nawet jeśli zmiana postaw jest większa niż zachowania, według standardów dnia dzisiejszego,
10:49
things always look more barbaric than they would have been
164
624000
3000
rzeczy zawsze będą wyglądać bardziej barbarzyńsko niż z
10:52
by historic standards. So today, we get exercised -- and rightly so --
165
627000
4000
historycznego punktu widzenia. Tak wiec dzisiaj jesteśmy podnieceni i oburzeni,
10:56
if a handful of murderers get executed by lethal injection
166
631000
6000
jeśli garstka morderców zostanie uśmiercona dzięki zastrzykowi z trucizną
11:02
in Texas after a 15-year appeal process. We don't consider
167
637000
4000
w Teksasie po 15 latach apelacji w sądzie. Nie zdajemy sobie sprawę z tego,
11:07
that a couple of hundred years ago, they may have been burned
168
642000
3000
że kilkaset lat temu, zostaliby oni spaleni
11:10
at the stake for criticizing the king after a trial
169
645000
3000
na stosie za krytykowanie króla
11:13
that lasted 10 minutes, and indeed, that that would have been repeated
170
648000
3000
po 10 minutowym procesie -- i oczywiście powtarzałoby się
11:16
over and over again. Today, we look at capital punishment
171
651000
4000
to wielokrotnie. Dzisiaj patrzymy na karę śmierci
11:21
as evidence of how low our behavior can sink,
172
656000
3000
jako dowód na to jak nisko może upaść nasze zachowanie,
11:24
rather than how high our standards have risen.
173
659000
2000
niż jak wysoko podniosły się nasze standardy.
11:28
Well, why has violence declined? No one really knows,
174
663000
3000
Dlaczego więc przemoc zmalała? Nikt tak naprawdę tego nie wie,
11:31
but I have read four explanations, all of which, I think,
175
666000
4000
ale dotarłem do 4 wyjaśnień, które wszystkie, jak sądzę,
11:36
have some grain of plausibility. The first is, maybe
176
671000
3000
zawierają w sobie ziarnko prawdy. Po pierwsze, być może
11:39
Thomas Hobbes got it right. He was the one who said
177
674000
3000
Thomas Hobbes miał rację. To on powiedział
11:42
that life in a state of nature was "solitary, poor, nasty, brutish
178
677000
5000
że życie w naturalnym otoczeniu jest "samotne, nędzne, nieznośne, brutalne
11:47
and short." Not because, he argued,
179
682000
4000
i krótkie". Nie dlatego, dowodził,
11:51
humans have some primordial thirst for blood
180
686000
3000
że ludzie mają jakiś pierwotny głód krwi,
11:54
or aggressive instinct or territorial imperative,
181
689000
3000
wojowniczy instynkt czy chęć ekspansji terytorialnej,
11:58
but because of the logic of anarchy. In a state of anarchy,
182
693000
3000
ale w wyniku logiki anarchii. W stanie anarchii,
12:01
there's a constant temptation to invade your neighbors preemptively,
183
696000
4000
istnieje ciągła pokusa aby atakować swojego sąsiada,
12:05
before they invade you. More recently, Thomas Schelling
184
700000
3000
zanim on zaatakuje ciebie. Bliżej naszych czasów Thomas Schelling
12:08
gives the analogy of a homeowner who hears a rustling
185
703000
2000
przedstawił analogię właściciela domu, który słyszy szelest
12:11
in the basement. Being a good American, he has a pistol
186
706000
2000
w piwnicy. Będąc dobrym Amerykaninem, trzyma pistolet
12:13
in the nightstand, pulls out his gun, and walks down the stairs.
187
708000
3000
na stoliku przy łóżku, wyjmuje swoją broń, schodzi na dół po schodach.
12:17
And what does he see but a burglar with a gun in his hand.
188
712000
2000
I widzi włamywacza z bronią w reku.
12:20
Now, each one of them is thinking,
189
715000
1000
Każdy z nich myśli,
12:21
"I don't really want to kill that guy, but he's about to kill me.
190
716000
4000
Wcale nie mam zamiaru go zabić, ale on zapewne zamierza zabić mnie.
12:25
Maybe I had better shoot him, before he shoots me,
191
720000
4000
Może powinienem zastrzelić go pierwszy, zanim on zastrzeli mnie,
12:29
especially since, even if he doesn't want to kill me,
192
724000
2000
dlatego, że nawet jeśli on nie chce mnie zabić,
12:31
he's probably worrying right now that I might kill him
193
726000
3000
prawdopodobnie właśnie się obawia, że ja mogę zabić jego
12:34
before he kills me." And so on.
194
729000
2000
zanim on zabije mnie." I tak dalej.
12:37
Hunter-gatherer peoples explicitly go through this train of thought,
195
732000
4000
Plemiona myśliwsko-zbierackie musiały mieć ten sam ciąg myśli
12:42
and will often raid their neighbors out of fear of being raided first.
196
737000
3000
i często najeżdżały swoich sąsiadów z powodu strachu przed najazdem.
12:47
Now, one way of dealing with this problem is by deterrence.
197
742000
3000
Jednym ze sposobów radzenia sobie z tym problemem jest odstraszanie:
12:50
You don't strike first, but you have a publicly announced policy
198
745000
5000
Nie atakujesz pierwszy ale publicznie głosisz politykę
12:55
that you will retaliate savagely if you are invaded.
199
750000
3000
brutalnego odwetu jeśli zostaniesz zaatakowany.
12:58
The only thing is that it's
200
753000
2000
Lecz zawsze istnieje możliwość
13:00
liable to having its bluff called, and therefore can only work
201
755000
4000
oskarżenia o blefowanie, dlatego odstraszanie działa tylko w sytuacji
13:05
if it's credible. To make it credible, you must avenge all insults
202
760000
4000
gdy jest wiarygodne. Aby uczynić to wiarygodnym, musisz pomścić wszystkie zniewagi
13:10
and settle all scores, which leads to the cycles of bloody vendetta.
203
765000
4000
i wyrównać stare rachunki, co prowadzi do cyklów krwawej wendetty.
13:14
Life becomes an episode of "The Sopranos." Hobbes' solution,
204
769000
5000
Zycie staje się epizodem serialu "Rodzina Soprano". Rozwiązaniem Hobbesa był
13:19
the "Leviathan," was that if authority for the legitimate use
205
774000
4000
"Lewiatan". Jeśli uzasadnienie użycia siły przez władzę
13:23
of violence was vested in a single democratic agency -- a leviathan --
206
778000
5000
należy do pojedynczego demokratycznego czynnika -- lewiatana --
13:29
then such a state can reduce the temptation of attack,
207
784000
3000
takie państwo może zredukować chęć ataku,
13:32
because any kind of aggression will be punished,
208
787000
3000
ponieważ każdy rodzaj agresji będzie ukarany,
13:35
leaving its profitability as zero. That would remove the temptation
209
790000
5000
zmniejszając jego opłacalność do zera. To wykluczyłoby chęć ataku
13:40
to invade preemptively, out of fear of them attacking you first.
210
795000
4000
prewencyjnego w wyniku strachu przed tym, że inni zaatakują pierwsi,
13:44
It removes the need for a hair trigger for retaliation
211
799000
4000
wyklucza potrzebę odwetu
13:48
to make your deterrent threat credible. And therefore, it would lead
212
803000
3000
i czyni daną politykę odstraszania wiarygodną. A w konsekwencji prowadziłoby to
13:51
to a state of peace. Eisner -- the man who plotted the homicide rates
213
806000
6000
do rządów pokoju. Eisner -- człowiek, który nakreślił poziom morderstw,
13:57
that you failed to see in the earlier slide --
214
812000
2000
którego nie zdążyliście zobaczyć na wcześniejszych slajdach --
14:00
argued that the timing of the decline of homicide in Europe
215
815000
3000
dowodził, że spadek morderstw w długim okresie czasu w Europie
14:04
coincided with the rise of centralized states.
216
819000
4000
zbiega się z powstawaniem scentralizowanych rządów.
14:08
So that's a bit of a support for the leviathan theory.
217
823000
3000
Więc jest to wsparcie dla teorii lewiatana,
14:11
Also supporting it is the fact that we today see eruptions of violence
218
826000
4000
również na poparcie tego, że dzisiaj widzimy eksplozje przemocy
14:15
in zones of anarchy, in failed states, collapsed empires,
219
830000
4000
w obszarach gdzie istnieje anarchia: nieudolne rządy, upadłe mocarstwa,
14:19
frontier regions, mafias, street gangs and so on.
220
834000
4000
tereny przygraniczne, mafie, gangi uliczne itd.
14:25
The second explanation is that in many times and places,
221
840000
3000
Drugie wyjaśnienie to występujący w rożnych czasach i miejscach
14:28
there is a widespread sentiment that life is cheap.
222
843000
3000
powszechny sentyment mówiący, że "życie ludzkie jest tanie".
14:32
In earlier times, when suffering and early death were common
223
847000
4000
Dawniej, gdy cierpienie i wczesna śmierć były powszechne
14:36
in one's own life, one has fewer compunctions about inflicting them
224
851000
4000
w naszym życiu, mieliśmy mało skrupułów aby zadawać cierpienie
14:40
on others. And as technology and economic efficiency make life
225
855000
4000
innym. Gdy technologia i wydajność ekonomiczna uczyniła nasze życie
14:44
longer and more pleasant, one puts a higher value on life in general.
226
859000
4000
dłuższym i bardziej przyjemnym, ludzkie życie zaczęło być bardziej wartościowe.
14:48
This was an argument from the political scientist James Payne.
227
863000
3000
To była idea politologa Jamesa Payne'a.
14:52
A third explanation invokes the concept of a nonzero-sum game,
228
867000
4000
Trzecie wyjaśnienie odwołuje się do koncepcji "gry o sumie niezerowej",
14:56
and was worked out in the book "Nonzero" by the journalist
229
871000
4000
i zostało przedstawione w książce "Non-Zero" przez dziennikarza
15:00
Robert Wright. Wright points out that in certain circumstances,
230
875000
3000
Roberta Wrighta. Wright wskazał, że w pewnych okolicznościach,
15:04
cooperation or non-violence can benefit both parties
231
879000
3000
współpraca lub brak przemocy może przynosić korzyść obu stronom
15:07
in an interaction, such as gains in trade when two parties trade
232
882000
6000
takie jak wzrost zysków z handlu, kiedy dwie strony sprzedają
15:13
their surpluses and both come out ahead, or when two parties
233
888000
4000
nadwyżki i obie na tym zarabiają, albo gdy obie strony
15:17
lay down their arms and split the so-called peace dividend
234
892000
3000
złożą broń i rozdzielą pieniądze z wojny na inne cele
15:20
that results in them not having to fight the whole time.
235
895000
3000
co spowoduje, że nie będą walczyć miedzy sobą przez cały czas.
15:24
Wright argues that technology has increased the number
236
899000
2000
Wright dowodzi, że technologia zwiększyła liczbę
15:26
of positive-sum games that humans tend to be embroiled in,
237
901000
4000
dodatniej sumy niezerowych zdarzeń, w które człowiek się wikła,
15:31
by allowing the trade of goods, services and ideas
238
906000
3000
pozwalając na wymianę towarów, usług i poglądów
15:34
over longer distances and among larger groups of people.
239
909000
3000
na większe odległości i wśród większych skupisk ludzkich.
15:38
The result is that other people become more valuable alive than dead,
240
913000
3000
Wniosek jest taki, że ludzie stali się cenniejsi żywi niż martwi
15:41
and violence declines for selfish reasons. As Wright put it,
241
916000
5000
a spadek przemocy jest wynikiem egoizmu. Jak powiedział Wright,
15:47
"Among the many reasons that I think that we should not bomb
242
922000
2000
"Wśród wielu powodów o których myślę, dlaczego nie powinniśmy zbombardować
15:49
the Japanese is that they built my mini-van."
243
924000
3000
Japończyków, jest taki że to oni stworzyli mojego minivana."
15:52
(Laughter)
244
927000
2000
(Śmiech)
15:54
The fourth explanation is captured in the title of a book
245
929000
4000
Czwarte wyjaśnienie jest zawarte w tytule książki
15:58
called "The Expanding Circle," by the philosopher Peter Singer,
246
933000
3000
"The Expanding Circle", filozofa Petera Singera,
16:02
who argues that evolution bequeathed humans with a sense
247
937000
3000
który dowodzi, że ewolucja przekazała ludzkości
16:05
of empathy, an ability to treat other peoples' interests
248
940000
5000
zmysł empatii: umiejętność traktowania spraw innych ludzi
16:10
as comparable to one's own. Unfortunately, by default
249
945000
4000
podobnie jak swoich własnych. Niestety, opcją domyślną jest fakt,
16:14
we apply it only to a very narrow circle of friends and family.
250
949000
4000
że stosujemy się do tej reguły tylko w ścisłym kręgu naszych przyjaciół i rodziny.
16:18
People outside that circle are treated as sub-human,
251
953000
3000
Ludzie spoza tego kręgu są traktowani jak podludzie
16:21
and can be exploited with impunity. But, over history,
252
956000
4000
i mogą być bezkarnie wykorzystywani. Lecz wraz z biegiem historii,
16:25
the circle has expanded. One can see, in historical record,
253
960000
4000
ten krąg ludzi się rozszerzał. Można to zobaczyć dzięki historycznym dokumentom,
16:29
it expanding from the village, to the clan, to the tribe,
254
964000
3000
że rozszerzał się on od wioski, klanu, plemienia,
16:33
to the nation, to other races, to both sexes,
255
968000
3000
narodu, do innych ras, obu płci
16:36
and, in Singer's own arguments, something that we should extend
256
971000
2000
i zdaniem Singera, powinien rozszerzyć się
16:38
to other sentient species. The question is,
257
973000
5000
na inne czujące gatunki. Pytaniem więc jest,
16:43
if this has happened, what has powered that expansion?
258
978000
3000
skoro to się dzieje, co napędza ten rozwój?
16:46
And there are a number of possibilities, such as increasing circles
259
981000
3000
i istnieje tutaj szereg możliwości, takich jak zwiększenie kręgów
16:49
of reciprocity in the sense that Robert Wright argues for.
260
984000
4000
wzajemności, w rozumieniu Roberta Wrighta.
16:54
The logic of the golden rule -- the more you think about and interact
261
989000
4000
Logika złotej reguły: im więcej myślisz o innych ludziach i im więcej
16:58
with other people, the more you realize that it is untenable
262
993000
4000
masz z nimi kontaktów, tym bardziej zdajesz sobie sprawę z tego,
17:02
to privilege your interests over theirs,
263
997000
4000
że twoje sprawy wcale nie są ważniejsze od ich spraw,
17:06
at least not if you want them to listen to you. You can't say
264
1001000
3000
a przynajmniej jeśli chcesz, by ciebie wysłuchali. Nie możesz powiedzieć,
17:09
that my interests are special compared to yours,
265
1004000
3000
że moje sprawy są ważniejsze od twoich,
17:12
anymore than you can say that the particular spot
266
1007000
2000
tak samo jak nie możesz powiedzieć, że tylko to miejsce
17:15
that I'm standing on is a unique part of the universe
267
1010000
2000
w którym teraz stoję jest wyjątkową częścią Wszechświata
17:18
because I happen to be standing on it that very minute.
268
1013000
2000
tylko dlatego, że zdarzyło mi się w nim znajdować w tej właśnie minucie.
17:21
It may also be powered by cosmopolitanism, by histories,
269
1016000
4000
Może być też napędzana poprzez kosmopolityzm: przez historie,
17:25
and journalism, and memoirs, and realistic fiction, and travel,
270
1020000
4000
dziennikarstwo, wspomnienia, opowieści, podróże i
17:29
and literacy, which allows you to project yourself into the lives
271
1024000
4000
literaturę; które to pozwalają nam wejść w życie
17:33
of other people that formerly you may have treated as sub-human,
272
1028000
4000
innych ludzi, których wcześniej traktowaliśmy jak podludzi
17:37
and also to realize the accidental contingency of your own station
273
1032000
4000
także zdać sobie sprawę z przypadkowości naszej własnej pozycji
17:41
in life, the sense that "there but for fortune go I."
274
1036000
3000
i miejsca w życiu, w tym sensie, że gdyby nie sprzyjający los, byłbym kim innym.
17:46
Whatever its causes, the decline of violence, I think,
275
1041000
3000
Niezależnie od tego jakie były powody spadku przemocy,
17:49
has profound implications. It should force us to ask not just, why
276
1044000
4000
niosły za sobą głębokie konsekwencje. Powinno to zmusić nas do zadania sobie pytań, nie tylko
17:53
is there war? But also, why is there peace? Not just,
277
1048000
4000
"Dlaczego istnieją wojny?", lecz także "Dlaczego istnieje pokój"?
17:58
what are we doing wrong? But also, what have we been doing right?
278
1053000
3000
Nie tylko "Co robimy źle", lecz również "Co zrobiliśmy dobrze"?
18:02
Because we have been doing something right,
279
1057000
1000
Ponieważ coś robiliśmy dobrze
18:04
and it sure would be good to find out what it is.
280
1059000
2000
i z pewnością byłoby wspaniale dowiedzieć się co to jest.
18:06
Thank you very much.
281
1061000
1000
Dziękuję bardzo.
18:07
(Applause).
282
1062000
11000
(Aplauz)
18:18
Chris Anderson: I loved that talk. I think a lot of people here in the room would say
283
1073000
4000
Chris Anderson: Wspaniały wykład. Myślę, że wiele osób na tej sali chciałoby powiedzieć,
18:22
that that expansion of -- that you were talking about,
284
1077000
3000
że rozwój -- tego o czym mówiłeś,
18:25
that Peter Singer talks about, is also driven by, just by technology,
285
1080000
3000
o czym mówił Peter Singer, jest również napędzany przez technologię,
18:28
by greater visibility of the other, and the sense that the world
286
1083000
4000
przez szersze horyzonty myślowe i świadomość tego, że Świat
18:32
is therefore getting smaller. I mean, is that also a grain of truth?
287
1087000
3000
staje się coraz mniejszy. Czy w tym także tkwi ziarno prawdy?
18:36
Steven Pinker: Very much. It would fit both in Wright's theory,
288
1091000
3000
Steven Pinker: W dużym stopniu, to pasuje zarówno do teorii Wrighta,
18:40
that it allows us to enjoy the benefits of cooperation
289
1095000
3000
która pozwala nam cieszyć się z pożytków współpracy,
18:44
over larger and larger circles. But also, I think it helps us
290
1099000
3000
w coraz większych i większych kręgach. Lecz również jak sądzę
18:49
imagine what it's like to be someone else. I think when you read
291
1104000
3000
pomaga nam wyobrazić sobie jak to jest być kimś innym. Myślę, że jeśli czytasz
18:52
these horrific tortures that were common in the Middle Ages, you think,
292
1107000
3000
o tych straszliwych torturach, które były powszechne w Średniowieczu, myślisz,
18:55
how could they possibly have done it,
293
1110000
2000
jak on mogli tak postępować,
18:57
how could they have not have empathized with the person
294
1112000
2000
jak oni mogli nie czuć żadnej empatii wobec osoby,
19:00
that they're disemboweling? But clearly,
295
1115000
2000
którą żywcem patroszono? Najwyraźniej,
19:03
as far as they're concerned, this is just an alien being
296
1118000
3000
w ich mniemaniu, było to obce stworzenie,
19:06
that does not have feelings akin to their own. Anything, I think,
297
1121000
3000
które nie posiadało uczuć podobnych do ich własnych. Myślę, że wszystko
19:09
that makes it easier to imagine trading places
298
1124000
2000
co powoduje, że łatwiej jest nam wyobrazić sobie
19:12
with someone else means that it increases your moral consideration
299
1127000
3000
siebie w pozycji innego człowieka oznacza wzrost naszego moralnego namysłu
19:15
to that other person.
300
1130000
1000
nad inną osobą.
19:16
CA: Well, Steve, I would love every news media owner to hear that talk
301
1131000
4000
CA: Chciałbym aby wszyscy ludzie mediów zapoznali się z tym wykładem
19:20
at some point in the next year. I think it's really important. Thank you so much.
302
1135000
2000
w przyszłym roku. Myślę, że jest to bardzo ważne. Bardzo dziekuję.
19:22
SP: My pleasure.
303
1137000
1000
Cała przyjemność po mojej stronie.
ABOUT THE SPEAKER
Steven Pinker - PsychologistSteven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature.
Why you should listen
Steven Pinker grew up in the English-speaking community of Montreal but has spent his adult life bouncing back and forth between Harvard and MIT. He is interested in all aspects of human nature: how we see, hear, think, speak, remember, feel and interact.
To be specific: he developed the first comprehensive theory of language acquisition in children, used verb meaning as a window into cognition, probed the limits of neural networks and showed how the interaction between memory and computation shapes language. He has used evolution to illuminate innuendo, emotional expression and social coordination. He has documented historical declines in violence and explained them in terms of the ways that the violent and peaceable components of human nature interact in different eras. He has written books on the language instinct, how the mind works, the stuff of thought and the doctrine of the blank slate, together with a guide to stylish writing that is rooted in psychology.
In his latest book, Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress, he writes about progress -- why people are healthier, richer, safer, happier and better educated than ever. His other books include The Language Instinct, How the Mind Works, The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature, The Stuff of Thought, and The Better Angels of Our Nature.
Steven Pinker | Speaker | TED.com