TEDSalon NY2011
Daniel Goldstein: The battle between your present and future self
Daniel Goldstein: Lufta në mes vetes tënde të tashme dhe të ardhme
Filmed:
Readability: 3.7
2,548,111 views
Çdo ditë, ne marrim vendime të cilat kanë pasoja të mira apo të këqija për veten tonë të ardhme. (A mund të anashkaloj pastrimin e dhëmbëve vetëm këtë herë?) Daniel Goldstein krijon mjete të cilat na ndihmojnë të paramendojmë vetën tonë me kalimin e kohës, kështu që marrim vendime të mencura për veten e së ardhmes.
Daniel Goldstein - Behavioral economist
Daniel Goldstein studies how we make decisions about our financial selves -- both now and in the future, Full bio
Daniel Goldstein studies how we make decisions about our financial selves -- both now and in the future, Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Do you remember the story
0
0
2000
A ju kujtohet tregimi
00:17
of Odysseus and the Sirens
1
2000
2000
i Sirenës dhe Odiseut
00:19
from high school or junior high school?
2
4000
2000
nga shkolla e mesme?
00:21
There was this hero, Odysseus, who's heading back home
3
6000
3000
Odiseu ishte një hero, i cili po kthehej në shtëpi
00:24
after the Trojan War.
4
9000
2000
pas luftës Trojane.
00:26
And he's standing on the deck of his ship,
5
11000
2000
Ai po qëndron në kuvertën e anijës së tij,
00:28
he's talking to his first mate,
6
13000
2000
po flet me shokun e tij,
00:30
and he's saying,
7
15000
2000
dhe po thotë:
00:32
"Tomorrow, we will sail past those rocks,
8
17000
3000
"Nesër, do të lundrojmë matanë këtyre gurëve,
00:35
and on those rocks sit some beautiful women
9
20000
2000
dhe në këta gurë ulen disa femra të bukura,
00:37
called Sirens.
10
22000
2000
të quajtura Sirena.
00:39
And these women sing an enchanting song,
11
24000
3000
Këto gra këndojnë me zëra magjepsës,
00:42
a song so alluring
12
27000
2000
këngë aq joshëse,
00:44
that all sailors who hear it
13
29000
2000
sa që të gjithë detarët të cilët e dëgjojnë
00:46
crash into the rocks and die."
14
31000
2000
përplasen në gurë dhe vdesin."
00:48
Now you would expect, given that,
15
33000
2000
Ju do të mendonit që, duket marrur parasysh këtë situatë,
00:50
that they would choose an alternate route around the Sirens,
16
35000
3000
ata do të zgjedhnin një rruge tjetër rreth Sirenave,
00:53
but instead Odysseus says,
17
38000
3000
por Odiseu thotë:
00:56
"I want to hear that song.
18
41000
2000
"Unë dua ta dëgjoj atë këngë.
00:58
And so what I'm going to do
19
43000
2000
Kështu që do të derdh
01:00
is I'm going to pour wax in the ears
20
45000
2000
dyllë në veshët tuaj
01:02
of you and all the men --
21
47000
2000
dhe të të gjithë detareve --
01:04
stay with me --
22
49000
2000
kështu që ju
01:06
so that you can't hear the song,
23
51000
2000
nuk mund ta dëgjoni këngën.
01:08
and then I'm going to have you tie me to the mast
24
53000
3000
Ju, gjithashtu, do të më lidhni në direk
01:11
so that I can listen
25
56000
2000
kështu që unë mund të dëgjoj
01:13
and we can all sail by unaffected."
26
58000
2000
dhe ne mund të lundrojmë pa rënë nën ndikimin e tyre."
01:15
So this is a captain
27
60000
3000
Pra, ky është një kapiten
01:18
putting the life of every single person on the ship at risk
28
63000
2000
i cili e rrezikon jetën e secilit person në anije
01:20
so that he can hear a song.
29
65000
2000
vetëm për të dëgjuar një këngë.
01:22
And I'd like to think if this was the case,
30
67000
2000
Unë dëshiroj të mendoj që nëse kjo ndodh,
01:24
they probably would have rehearsed it a few times.
31
69000
3000
ata të paktën do të ushtronin disa herë.
01:27
Odysseus would have said, "Okay, let's do a dry run.
32
72000
3000
Odiseu do të thoshte: "Mirë, le të provojmë njëherë.
01:30
You tie me to the mast, and I'm going to beg and plead.
33
75000
3000
Më lidhni në direk, dhe unë do të ju përgjërohem.
01:33
And no matter what I say, you cannot untie me from the mast.
34
78000
2000
Pa marr parasysh se çfarë them, ju nuk do të më zgjidhni nga direku.
01:35
All right, so tie me to the mast."
35
80000
2000
Në rregull, më lidhni në direk."
01:37
And the first mate takes a rope
36
82000
2000
Dhe shoku i parë e merr litarin
01:39
and ties Odysseus to the mast in a nice knot.
37
84000
3000
dhe e lidh Odiseun në direk.
01:42
And Odysseus does his best job playacting
38
87000
2000
Odiseu aktron si duhet dhe thotë:
01:44
and says, "Untie me. Untie me.
39
89000
2000
"Më zgjidh. Më zgjidh.
01:46
I want to hear that song. Untie me."
40
91000
2000
Unë dua ta dëgjojë atë këngë. Më zgjidh."
01:48
And the first mate wisely resists
41
93000
2000
Shoku i parë rezizston
01:50
and doesn't untie Odysseus.
42
95000
2000
dhe nuk e zgjidh Odiseun.
01:52
And then Odysseus says, "I see that you can get it.
43
97000
3000
Pastaj Odiseu thotë: "E shoh që e kupton punën tënde.
01:55
All right, untie me now and we'll get some dinner."
44
100000
3000
Në rregull, më zgjidh tani dhe do të darkojmë."
01:58
And the first mate hesitates.
45
103000
2000
Shoku i parë ngurron.
02:00
He's like, "Is this still the rehearsal,
46
105000
2000
Ai mendon: "A jemi ende në prova,
02:02
or should I untie him?"
47
107000
3000
apo duhet ta zgjidhi?"
02:05
And the first mate thinks,
48
110000
2000
Shoku i parë mendon:
02:07
"Well, I guess at some point the rehearsal has to end."
49
112000
3000
"Epo, kjo provë duhet të përfundoj dikur."
02:10
So he unties Odysseus, and Odysseus flips out.
50
115000
3000
Kështu që e zgjidh Odiseun, dhe Odiseu nervozohet.
02:13
He's like, "You idiot. You moron.
51
118000
2000
Ai thotë: "Idiot. Hajvan.
02:15
If you do that tomorrow, I'll be dead, you'll be dead,
52
120000
2000
Nëse e bën këtë nesër, unë do të vdes, ti do të vdesësh,
02:17
every single one of the men will be dead.
53
122000
2000
të gjithë në anije do të vdesin.
02:19
Now just don't untie me no matter what."
54
124000
3000
Tani mos me zgjidh, pavaresisht."
02:22
He throws the first mate to the ground.
55
127000
2000
Ai e hedh shokun e parë në tokë.
02:24
This repeats itself through the night --
56
129000
2000
Kjo ndodh disa herë gjatë natës --
02:26
rehearsal, tying to the mast,
57
131000
2000
prova, lidhja në direk,
02:28
conning his way out of it,
58
133000
2000
vrojtimi për tu zgjidhur,
02:30
beating the poor first mate up mercilessly.
59
135000
3000
rrahja e pamëshirshme e shokut të pare.
02:33
Hilarity ensues.
60
138000
3000
Qeshjet pasojnë.
02:36
Tying yourself to a mast
61
141000
2000
Të lidhësh veten në direk
02:38
is perhaps the oldest written example
62
143000
2000
është ndoshta mënyra më e vjetër
02:40
of what psychologists call a commitment device.
63
145000
3000
e asaj që psikologët e quajnë pajisje të përkushtimit.
02:43
A commitment device is a decision that you make
64
148000
3000
Pajisja e angazhimit është një vendim që e merrni
02:46
with a cool head to bind yourself
65
151000
3000
me gjakftohtësi
02:49
so that you don't do something regrettable
66
154000
2000
kështu që nuk bëni diç për të cilën pendoheni
02:51
when you have a hot head.
67
156000
3000
kur jeni gjaknxehtë.
02:54
Because there's two heads inside one person
68
159000
2000
Sepse, nëse mendoni, çdo njeri mund të jetë
02:56
when you think about it.
69
161000
2000
edhe gjaknxehtë edhe gjakftohtë.
02:58
Scholars have long invoked this metaphor of two selves
70
163000
3000
Dijetarët e kanë përdorur këtë metaforë të dy veteve
03:01
when it comes to questions of temptation.
71
166000
3000
kur bëhet fjalë për joshje.
03:04
There is first, the present self.
72
169000
3000
Së pari kemi veten e tashme.
03:07
This is like Odysseus when he's hearing the song.
73
172000
3000
Kjo është sikur Odiseu kur e dëgjon këngën.
03:10
He just wants to get to the front row.
74
175000
2000
Ai ka dëshirë të jetë në rreshtin e parë.
03:12
He just thinks about the here and now and the immediate gratification.
75
177000
3000
Ai vetëm mendon për të tashmen dhe kënaqësinë e menjëherëshme.
03:15
But then there's this other self, the future self.
76
180000
3000
Por kemi edhe nje vetëvete tjetër, vetëvetja e së ardhmes.
03:18
This is Odysseus as an old man
77
183000
2000
Ky është Odiseu si një njeri i moshuar
03:20
who wants nothing more than to retire in a sunny villa
78
185000
3000
i cili nuk dëshiron asgjë tjetër përveç të pensionohet në një vilë
03:23
with his wife Penelope
79
188000
2000
jashtë Itakës
03:25
outside of Ithaca -- the other one.
80
190000
3000
me gruan a tij Penelopën.
03:31
So why do we need commitment devices?
81
196000
4000
Atëherë, pse na duhen mekanizmat e përkushtimit?
03:35
Well resisting temptation is hard,
82
200000
2000
Epo, të rezistosh joshjen është vështirë,
03:37
as the 19th century English economist
83
202000
3000
sikurse ekonomisti Anglez i shekullit të 19-të
03:40
Nassau William Senior said,
84
205000
2000
Nassau William Senior tha,
03:42
"To abstain from the enjoyment which is in our power,
85
207000
3000
"Të përmbahemi nga kënaqësia që është në duar tona,
03:45
or to seek distant rather than immediate results,
86
210000
3000
ose të kërkosh rezultate të vonshme e jo të menjëherëshme,
03:48
are among the most painful exertions
87
213000
2000
janë disa prej gjërave më të vështira
03:50
of the human will."
88
215000
2000
për vendosmërinë e njeriut."
03:52
If you set goals for yourself and you're like a lot of other people,
89
217000
3000
Nëse vendosni qëllime për veten tuaj, dhe nëse jeni si shumica e njerëzve,
03:55
you probably realize
90
220000
2000
do ta kuptoni
03:57
it's not that your goals are physically impossible
91
222000
2000
që këto qëllime nuk janë të vështira për tu arritur,
03:59
that's keeping you from achieving them,
92
224000
2000
por ne nuk e kemi
04:01
it's that you lack the self-discipline to stick to them.
93
226000
3000
vetë-disiplinën që t'ju përmbahemi.
04:04
It's physically possible to lose weight.
94
229000
2000
Është e mundur të humbim peshë.
04:06
It's physically possible to exercise more.
95
231000
3000
Është fizikisht e mundëshme të ushtrohemi më shumë.
04:09
But resisting temptation
96
234000
2000
Por është vështirë t'i
04:11
is hard.
97
236000
2000
rezistojmë joshjeve.
04:13
The other reason
98
238000
2000
Arsyeja tjetër
04:15
that it's difficult to resist temptation
99
240000
3000
që është vështirë t'i rezistojmë joshjeve
04:18
is because it's an unequal battle
100
243000
3000
është sepse kemi të bëjmë me një
04:21
between the present self and the future self.
101
246000
2000
betejë në mes të vetes së tashme dhe vetes së ardhme.
04:23
I mean, let's face it, the present self is present.
102
248000
2000
Dua të them, vetja e tashme është prezente.
04:25
It's in control. It's in power right now.
103
250000
3000
Është nën kontroll. Ka fuqi tani.
04:28
It has these strong, heroic arms
104
253000
2000
Ka duar të forta heroike
04:30
that can lift doughnuts into your mouth.
105
255000
2000
të cilat mund të cojnë ëmbëlsirat te goja jote.
04:32
And the future self is not even around.
106
257000
3000
Vetja e së ardhmes nuk është prezente.
04:35
It's off in the future. It's weak.
107
260000
3000
Është në të ardhmen. Është e dobët.
04:38
It doesn't even have a lawyer present.
108
263000
2000
Nuk ka as avokat.
04:40
There's nobody to stick up for the future self.
109
265000
2000
Askush nuk mund të përfaqësojë veten e së ardhmes.
04:42
And so the present self can trounce
110
267000
3000
Kështu që vetja e tashme mund të luaj
04:45
all over its dreams.
111
270000
2000
me ëndërrat e saj.
04:47
So there's this battle between the two selves that's being fought,
112
272000
4000
Kemi nje betejë në mes të dy vetëveteve,
04:51
and we need commitment devices
113
276000
2000
dhe na duhen mekanizma të përkushtimit
04:53
to level the playing field between the two.
114
278000
3000
që të nivelizojmë fushën në mes të dyjave.
04:56
Now I'm a big fan of commitment devices actually.
115
281000
3000
Unë jam një tifoz i zjarrtë i mekanizmave të përkushtimit.
04:59
Tying yourself to the mast is the oldest one, but there are other ones
116
284000
3000
Preferoj atë në të cilin duhet ta lidh veten tek nje direk, por ka edhe të tjerë
05:02
such as locking a credit card away with a key
117
287000
4000
siç është kyçja e kredit kartelës me çelës
05:06
or not bringing junk food into the house so you won't eat it
118
291000
3000
ose vendimi që mos të bleni ushqim të keq, kështu që nuk do e hani
05:09
or unplugging your Internet connection
119
294000
2000
ose heqja e internetit nga priza
05:11
so you can use your computer.
120
296000
2000
që mundëson përdorimin e kompjuterit.
05:13
I was creating commitment devices of my own
121
298000
2000
Unë po krijoja mekanizma personal të përkushtimit
05:15
long before I knew what they were.
122
300000
2000
para se të dija se çfarë janë.
05:17
So when I was a starving post-doc
123
302000
2000
Kështu që kur isha një student i uritur i doktoraturës
05:19
at Columbia University,
124
304000
2000
tek Universiteti Columbia
05:21
I was deep in a publish-or-perish phase of my career.
125
306000
3000
unë isha në një periudhë të ose-publiko-ose-zhduku të karrierës sime.
05:24
I had to write five pages a day
126
309000
2000
Duhet të shkruaja pesë faqe në ditë
05:26
towards papers
127
311000
2000
për publikimet
05:28
or I would have to give up five dollars.
128
313000
3000
ose duhet të dorëzoja 5 dollarë.
05:31
And when you try to execute these commitment devices,
129
316000
3000
Kur provoni ti përdorni këto mekanizma të përkushtimit,
05:34
you realize the devil is really in the details.
130
319000
2000
e kuptoni që djalli është tek detajet.
05:36
Because it's not that easy to get rid of five dollars.
131
321000
3000
Nuk është e lehte të heqni dorë nga 5 dollarë.
05:39
I mean, you can't burn it; that's illegal.
132
324000
3000
Nuk mund ti djegni sepse është ilegale.
05:42
And I thought, well I could give it to a charity
133
327000
2000
Mendova që mund t'ia dhuroja një shoqate bamirëse
05:44
or give it to my wife or something like that.
134
329000
2000
ose t'ia jepja gruas sime, apo diç të tillë.
05:46
But then I thought, oh, I'm sending myself mixed messages.
135
331000
2000
Pastaj mendova që po i dërgoj vetes mesazhe të përziera.
05:48
Because not writing is bad, but giving to charity is good.
136
333000
3000
Sepse të mos shkruash është keq, por ti dhurosh një organizate bamirëse është mirë.
05:51
So then I would kind of justify not writing
137
336000
2000
Kështu që duke dhuruar diç,
05:53
by giving a gift.
138
338000
2000
e arsyetoja veten kur nuk shkruaja.
05:55
And then I kind of flipped that around and thought,
139
340000
2000
Pastaj e ndërrova këtë mendim dhe thashë, mund
05:57
well I could give it to the neo-Nazis.
140
342000
2000
ti dhuroj këto para tek partia e neo-Nazistëve.
05:59
But then I was like, that's more bad than writing is good,
141
344000
3000
Por mendova, ajo është shume më e keqe, në krahasim me mirësinë e shkrimit,
06:02
and so that wouldn't work.
142
347000
2000
kështu që nuk do të funksiononte.
06:04
So ultimately, I just decided
143
349000
2000
Së fundi, vendosa
06:06
I would leave it in an envelope on the subway.
144
351000
3000
që do ti fusja paratë në një zarfë dhe ti lija në metro.
06:09
Sometimes a good person would find it,
145
354000
2000
Ndonjëherë një person i mirë do ti gjente,
06:11
sometimes a bad person would find it.
146
356000
2000
ndonjëherë një person i keq.
06:13
On average, it was just a completely pointless exchange of money
147
358000
3000
Mesatarisht, ishte një këmbim parash i kotë
06:16
that I would regret.
148
361000
2000
për të cilin do të pendohesha.
06:18
(Laughter)
149
363000
3000
(Qeshje)
06:21
Such it is with commitment devices.
150
366000
3000
Kështu është puna me mekanizmat e përkushtimit.
06:24
But despite my like for them,
151
369000
4000
Edhe pse i dua,
06:28
there's two nagging concerns
152
373000
2000
kam dy shqetësime,
06:30
that I've always had about commitment devices,
153
375000
2000
në lidhje me mekanizmat e përkushtimit,
06:32
and you might feel this if you use them yourself.
154
377000
2000
dhe ju mund të ndiheni kështu nëse i përdoreni.
06:34
So the first is,
155
379000
2000
E para është që kur e përdorni njërin prej këtyre
06:36
when you've got one of these devices going,
156
381000
2000
mekanizmave sikur kjo kontrata
06:38
such as this contract to write everyday or pay,
157
383000
3000
që do të shkruaj çdo ditë,
06:41
it's just a constant reminder
158
386000
2000
ju kujtoheni çdo ditë
06:43
that you have no self-control.
159
388000
2000
që nuk keni vetë-kontrol.
06:45
You're just telling yourself, "Without you, commitment device,
160
390000
2000
Po i thoni vetes, ``Pa ty, mekanizëm i përkushtimit,
06:47
I am nothing, I have no self-discipline."
161
392000
3000
unë nuk jam asgjë, nuk kam vetë-disiplinë.``
06:50
And then when you're ever in a situation
162
395000
2000
Kur të jeni në një situatë ku nuk keni
06:52
where you don't have a commitment device in place --
163
397000
3000
një mekanizëm të tillë --
06:55
like, "Oh my God, that person's offering me a doughnut,
164
400000
2000
si p.sh. ``O Zot, ky person po më ofron një ëmbëlsire,
06:57
and I have no defense mechanism," --
165
402000
2000
dhe nuk kam mekanizëm mbrojtës``--
06:59
you just eat it.
166
404000
2000
atëherë e hani.
07:01
So I don't like the way that they take the power away from you.
167
406000
3000
Kështu që nuk më pëlqen mënyra se si e largoni fuqinë prej vetes.
07:04
I think self-discipline is something, it's like a muscle.
168
409000
3000
Unë mendoj që vetë-disiplina është sikur një muskul.
07:07
The more you exercise it, the stronger it gets.
169
412000
3000
Aq më shumë që e ushtroni, aq më e fortë bëhet.
07:10
The other problem with commitment devices
170
415000
2000
Problemi tjetër me mekanizmat e përkushtimit
07:12
is that you can always weasel your way out of them.
171
417000
3000
është që gjithmonë mund të gjeni një mënyrë për të mos i respektuar.
07:15
You say, "Well, of course I can't write today,
172
420000
2000
Thoni, ``Sigurisht që nuk do të shkruaj sot,
07:17
because I'm giving a TEDTalk and I have five media interviews,
173
422000
3000
sepse do ta jap një fjalim në TED, dhe kam 5 intervista në media,
07:20
and then I'm going to a cocktail party and then I'll be drunk after that.
174
425000
3000
pastaj po shkoj në një ndejë, dhe do të dehem.
07:23
And so there's no way that this is going to work."
175
428000
3000
Kështu që kjo nuk do të funksionoj.``
07:26
So in effect, you are like Odysseus and the first mate
176
431000
2000
Jeni siku Odiseu dhe shoku i parë
07:28
in one person.
177
433000
2000
në një person.
07:30
You're putting yourself, you're binding yourself,
178
435000
3000
Po e lidhni veten,
07:33
and you're weaseling your way out of it,
179
438000
2000
por prap se prap e gjeni një mënyrë për të ikur,
07:35
and then you're beating yourself up afterwards.
180
440000
2000
dhe pendohemi më pas.
07:37
So I've been working
181
442000
2000
Jam duke punuar
07:39
for about a decade now
182
444000
2000
për një dekadë tashmë
07:41
on finding other ways
183
446000
2000
për të gjatur mënyra të tjera
07:43
to change people's relationship to the future self
184
448000
2000
që e ndërrojnë lidhjen e njerëzve me të ardhmen
07:45
without using commitment devices.
185
450000
2000
pa përdorur mekanizma të përkushtimit.
07:47
In particular, I'm interested in the relationship
186
452000
3000
Detajisht, jam i interesuar në lidhjen
07:50
to the future financial self.
187
455000
3000
me veten e ardhëshme financiare.
07:54
And this is a timely issue.
188
459000
2000
Kjo është çështje e kohës.
07:56
I'm talking about the topic of saving.
189
461000
2000
Po flas për temën e kursimeve.
07:58
Now saving is a classic two selves problem.
190
463000
2000
Kursimet në një problem klasik të dy veteve.
08:00
The present self does not want to save at all.
191
465000
3000
Vetja e tashme nuk dëshiron të kursej aspak.
08:03
It wants to consume.
192
468000
2000
Dëshiron të konsumoj.
08:05
Whereas the future self wants the present self to save.
193
470000
3000
Kurse vetja e së ardhmes dëshiron që vetja e tashme të kursej.
08:09
So this is a timely problem.
194
474000
2000
Ky është problem modern.
08:11
We look at the savings rate
195
476000
2000
Shikojmë përqindjen e kursimeve
08:13
and it has been declining since the 1950s.
196
478000
3000
dhe shohim që ka qenë në rënie që nga 1950-shi.
08:16
At the same time, the Retirement Risk Index,
197
481000
3000
Në të njejtën kohë, Indeksi për Rrezikun e Pensionit,
08:19
the chance of not being able to meet your needs in retirement,
198
484000
3000
shansi që nuk do të mund ti përmbushni nevojat,
08:22
has been increasing.
199
487000
2000
është duke u rritur.
08:24
And we're at a situation now
200
489000
2000
Tani jemi në një situatë
08:26
where for every three baby boomers,
201
491000
2000
ku për çdo tre foshnja të pas-luftës së dytë botërore,
08:28
the McKinsey Global Institute predicts
202
493000
2000
Instituti Global McKinsey parashikon
08:30
that two will not be able to meet their pre-retirement needs
203
495000
4000
që 2 nuk do të mund ti arrisin nevojat e kohës së para-pensionit
08:34
while they're in retirement.
204
499000
2000
kur të jenë në pension.
08:36
So what can we do about this?
205
501000
3000
Çfarë mund të bëjmë për këtë?
08:39
There's a philosopher, Derek Parfit,
206
504000
3000
Një filozof, Derek Parfit,
08:42
who said some words that were inspiring to my coauthors and I.
207
507000
3000
tha disa fjalë që ishin inspiruese për bashkë-autorët e mij dhe mua.
08:45
He said that, "We might neglect our future selves
208
510000
3000
Ai tha që, "Ne mund ta neglizhojmë veten tonë të së ardhmes,
08:48
because of some failure of belief or imagination."
209
513000
4000
për shkak të disa dështimeve, apo besimeve, apo imagjinatës."
08:52
That is to say,
210
517000
2000
Kjo do të thotë,
08:54
we somehow might not believe that we're going to get old,
211
519000
3000
ne disi besojmë që nuk do të plakemi kurrë,
08:57
or we might not be able to imagine
212
522000
2000
ose nuk mund të imagjinojmë
08:59
that we're going to get old some day.
213
524000
2000
që do të plakemi një ditë.
09:01
On the one hand, it sounds ridiculous.
214
526000
2000
Në anën tjetër, duket qesharake.
09:03
Of course, we know that we're going to get old.
215
528000
2000
Sigurisht që e dimë se do të plakemi.
09:05
But aren't there things that we believe and don't believe at the same time?
216
530000
3000
Por a nuk ka gjëra të cilat i besojmë dhe nuk i besojmë në të njejtën kohë?
09:08
So my coauthors and I have used computers,
217
533000
3000
Kështu që bashkë-autorët dhe unë kemi përdorur kompjuterë -
09:11
the greatest tool of our time,
218
536000
2000
mjeti më i mirë i kohës sone,
09:13
to assist people's imagination
219
538000
2000
për të asistuar imagjinatën e njerëzve
09:15
and help them imagine what it might be like
220
540000
3000
dhe për ti ndihmuar ata të imagjinojnë se si do të ishte
09:18
to go into the future.
221
543000
2000
të shkojnë në të ardhmen.
09:20
And I'll show you some of these tools right here.
222
545000
3000
Do ju tregoj disa prej këtyre mjeteve.
09:23
The first is called the distribution builder.
223
548000
2000
E para quhet ndërtues shpërndarjesh.
09:25
It shows people what the future might be like
224
550000
3000
Ju tregon njerëzve se si mund të jetë e ardhmja
09:28
by showing them a hundred equally probable outcomes
225
553000
3000
duke iu treguar atyre 100 rezultate të besueshme
09:31
that might be obtained in the future.
226
556000
2000
që mund të arrihen në të ardhmen.
09:33
Each outcome is shown by one of these markers,
227
558000
3000
Çdo rezultat tregohet nga një prej këtyre shenjave,
09:36
and each sits on a row
228
561000
2000
dhe secili gjendet në një rresht
09:38
that represents a level of wealth and retirement.
229
563000
2000
që përfaqëson një nivel të pasurisë dhe pensionimit.
09:40
Being up at the top
230
565000
2000
Të jesh në maje do të thotë
09:42
means that you're enjoying a high income in retirement.
231
567000
2000
që ju po shijoni të ardhura të larta gjatë pensionit.
09:44
Being down at the bottom
232
569000
2000
Të jesh në fund
09:46
means that you're struggling to make ends meet.
233
571000
2000
do të thotë që po mundoheni të kaloni secilën ditë.
09:48
When you make an investment,
234
573000
2000
Kur ju invenstoni,
09:50
what you're really saying is, "I accept
235
575000
2000
ajo që thoni është, ``Unë pranoj
09:52
that any one of these 100 things
236
577000
2000
që njëra prej këtyre 100 gjërave
09:54
could happen to me and determine my wealth."
237
579000
2000
mund të më ndodh mua dhe të përcaktoj pasurinë time.``
09:56
Now you can try to move your outcomes around.
238
581000
3000
Tani mund të provoni dhe të lëvizni këto rezultate.
09:59
You can try to manipulate your fate, like this person is doing,
239
584000
3000
Mund të provoni të manipuloni fatin tuaj, sikur ky personi,
10:02
but it costs you something to do it.
240
587000
2000
por ju kushton diç për të bërë këtë.
10:04
It means that you have to save more today.
241
589000
4000
Do të thotë që duhet të ruani më shume para sot.
10:08
Once you find an investment that you're happy with,
242
593000
2000
Kur të gjeni një investim me të cilin jeni i/e lumtur,
10:10
what people do is they click "done"
243
595000
2000
atëherë njerëzit shtypin "e kryer"
10:12
and the markers begin to disappear,
244
597000
2000
dhe shenjat fillojnë të zhduken
10:14
slowly, one by one.
245
599000
2000
ngadalë, një nga një.
10:16
It simulates what it is like to invest in something
246
601000
2000
E stimulon se si është të investosh në diç
10:18
and to watch that investment pan out.
247
603000
3000
dhe të shohësh atë investim tek zhvillohet.
10:21
At the end, there will only be one marker left standing
248
606000
3000
Në fund, do të ketë një shenjë që mbetet
10:24
and it will determine our wealth in retirement.
249
609000
3000
dhe kjo do të përcaktoj pasurinë tonë gjatë pensionit.
10:27
Yes, this person retired
250
612000
2000
Po, ky person u pensionua
10:29
at 150 percent of their working income in retirement.
251
614000
4000
me 150% të të ardhurave.
10:33
They're making more money while retired
252
618000
2000
Ata po bëjnë më shumë para gjatë pensionit
10:35
than they were making while they were working.
253
620000
2000
se sa që bënin gjatë punës.
10:37
If you're like most people,
254
622000
2000
Nëse jeni sikur shumica e njerëzve
10:39
just seeing that gave you a small sense of elation and joy --
255
624000
4000
vetëm shikimi i kësaj ju bën të ndiheni mirë --
10:43
just to think about making
256
628000
2000
vetëm të mendoni qe mund të bëni
10:45
50 percent more money in retirement than before.
257
630000
3000
50% më shume para në pension se më parë.
10:48
However, had you ended up on the very bottom,
258
633000
2000
Mirëpo, nëse do përfundonit në fund,
10:50
it might have given you a slight sense
259
635000
2000
mund të ju jap një ndjenjë
10:52
of dread and/or nausea
260
637000
2000
të frikës sepse mendoni
10:54
thinking about struggling to get by in retirement.
261
639000
4000
për vështirësitë që do ti hasni gjatë pensionimit.
10:58
By using this tool over and over
262
643000
2000
Duke e përdorur këtë mjet disa herë
11:00
and simulating outcome after outcome,
263
645000
3000
dhe duke stimuluar rezultat pas rezultati,
11:03
people can understand
264
648000
2000
njerëzit mund të kuptojnë
11:05
that the investments and savings that they undertake today
265
650000
3000
që investimet dhe kursimet që ata bëjnë sot
11:08
determine their well-being in the future.
266
653000
2000
vendosin për mirëqenien e tyre në të ardhëmen.
11:10
Now people are motivated through emotions,
267
655000
3000
Njerëzit motivohen përmes emocioneve,
11:13
but different people find different things motivating.
268
658000
3000
por disa njerëzve ju duhen gjëra të ndryshme për tu motivuar.
11:16
This is a simulation
269
661000
3000
Ky është një stimulim
11:19
that uses graphics,
270
664000
2000
që përdor grafikën
11:21
but other people find motivating what money can buy,
271
666000
2000
por disa njerëz motivohen nga gjërat që paraja mund të blej,
11:23
not just numbers.
272
668000
2000
dhe jo vetëm numrat.
11:25
So here I made a distribution builder
273
670000
2000
Këtu e bëra një ndërtues të shprëndarjes
11:27
where instead of showing numerical outcomes,
274
672000
3000
ku në vend që të tregoj rezultate numerike,
11:30
I show people what those outcomes will get you,
275
675000
3000
unë tregoj se çfarë mund të fitosh me këto rezultate,
11:33
in particular apartments that you can afford
276
678000
2000
veçanërisht apartamentet që mund ti bleni
11:35
if you're retiring on 3,000, 2,500,
277
680000
3000
nëse pensionoheni me 3000, 2500,
11:38
2,000 dollars per month and so on.
278
683000
3000
apo 2000 dollar për muaj dhe kështu me rradhë.
11:41
As you move down the ladder of apartments,
279
686000
2000
Përderisa lëvizni poshtë shkallës së apartamenteve,
11:43
you see that they get worse and worse.
280
688000
3000
e shihni që bëhet keq e më keq.
11:46
Some of them look like places I lived in as a graduate student.
281
691000
4000
Disa prej tyre duken si vendet ku kam jetuar si një student i magjistraturës.
11:50
And as you get to the very bottom,
282
695000
4000
Kur shkoni në fund të fundit,
11:54
you're faced with the unfortunate reality
283
699000
2000
ju ballafaqoheni me realitetin fatkeq
11:56
that if you don't save anything for retirement,
284
701000
2000
që nëse nuk kurseni diç për pensionim,
11:58
you won't be able to afford any housing at all.
285
703000
3000
ju nuk do të keni një shtëpi.
12:01
Those are actual pictures of actual apartments
286
706000
2000
Këto janë fotografi të apartamenteve të vërteta
12:03
renting for that amount
287
708000
2000
që jepen me qira për këtë shumë
12:05
as advertised on the Internet.
288
710000
2000
të reklamuar në internet.
12:07
The last thing I'll show you,
289
712000
2000
Gjëja e fundit që dëshiroj të ju tregoj,
12:09
the last behavioral time machine,
290
714000
2000
makina kohore e sjelljes,
12:11
is something that I created with Hal Hershfield,
291
716000
3000
është diç që kam krijuar me Hal Hershfield,
12:14
who was introduced to me by my coauthor on a previous project,
292
719000
3000
e cila mu prezentua nga Bill Sharpe bashk-autori
12:17
Bill Sharpe.
293
722000
2000
im në një projekt të më-herëshem.
12:19
And what it is
294
724000
2000
Kjo makinë shfrytëzon
12:21
is an exploration into virtual reality.
295
726000
2000
realitetin virtual.
12:23
So what we do is we take pictures of people --
296
728000
3000
Ne bëjmë fotografi të njerëzve --
12:26
in this case, college-age people --
297
731000
2000
në këtë rast, njerëz që janë në fakultet --
12:28
and we use software to age them
298
733000
2000
dhe përdorim programe për ti bërë më të vjetër
12:30
and show these people what they'll look like
299
735000
3000
dhe të ju tregojmë se si do të duken
12:33
when they're 60, 70, 80 years old.
300
738000
2000
kur të janë 60, 70, apo 80 vjeqarë.
12:35
And we try to test
301
740000
2000
Testojmë nëse
12:37
whether actually assisting your imagination
302
742000
3000
duke ndihmuar imagjinatën tuaj
12:40
by looking at the face of your future self
303
745000
2000
duke shikuar në fytyrën e vetes tënde te ardhme
12:42
can change you investment behavior.
304
747000
2000
ne mund të ndërrojmë sjelljen tuaj drejt investimeve.
12:44
So this is one of our experiments.
305
749000
3000
Ky është njëri prej eksperimenteve tona.
12:47
Here we see the face of the young subject on the left.
306
752000
3000
Këtu shohim fytyrën e një subjekti të ri në të majtë.
12:50
He's given a control
307
755000
2000
Ai kontrollon
12:52
that allows him to adjust his savings rate.
308
757000
2000
përqindjen e kursimeve të tij.
12:54
As he moves his savings rate down,
309
759000
2000
Kur i ul kursimet,
12:56
it means that he's saving zero
310
761000
2000
do të thotë që po kursen 0,
12:58
when it's all the way here at the left.
311
763000
2000
kur ndodhet këtu në të majtë.
13:00
You can see his current annual income --
312
765000
2000
Mund të shihni të ardhurat e tij vjetore --
13:02
this is the percentage of his paycheck that he can take home today --
313
767000
3000
kjo është përqindja e rrogës që mund të marr me vete sot --
13:05
is quite high, 91 percent,
314
770000
2000
janë bukur të larta, 91%.
13:07
but his retirement income is quite low.
315
772000
2000
Por të ardhurat e pensionit janë të ulta.
13:09
He's going to retire on 44 percent
316
774000
2000
Ai do të pensionohet me 44% të
13:11
of what he earned while he was working.
317
776000
3000
të ardhurave që fitoi gjatë kohës që punonte.
13:14
If he saves the maximum legal amount,
318
779000
3000
Nëse e ruan shumën maksimale legale,
13:17
his retirement income goes up,
319
782000
2000
të ardhurat pensionale rriten,
13:19
but he's unhappy
320
784000
2000
por ai nuk është i lumtur
13:21
because now he has less money on the left-hand side to spend today.
321
786000
3000
sepse tani ai ka më pak para të shpenzojë sot.
13:25
Other conditions show people the future self.
322
790000
3000
Situata të tjera ju tregojnë njerëzve vetëvetën e së ardhmes.
13:28
And from the future self's point of view, everything is in reverse.
323
793000
3000
Nga pikëpamja e vetes të së ardhmes, çdo gjë është mbrapsht.
13:31
If you save very little,
324
796000
2000
Nëse kurseni pak,
13:33
the future self is unhappy
325
798000
2000
vetja e së ardhmes nuk është e lumtur
13:35
living on 44 percent of the income.
326
800000
3000
duke jetuar me 44% të atyre të ardhurave.
13:38
Whereas if the present self saves a lot,
327
803000
3000
Nëse vetja e sotme ruan shume,
13:41
the future self is delighted,
328
806000
2000
vetja e së ardhmes gëzohet,
13:43
where the income is close up near 100 percent.
329
808000
3000
sepse të ardhurat janë afër 100%.
13:46
To bring this to a wider audience,
330
811000
3000
Për të ndihmuar publikun e gjerë të kuptoj këtë,
13:49
I've been working with Hal and Allianz
331
814000
3000
jam duke punuar me Hal dhe Allianz
13:52
to create something we call the behavioral time machine,
332
817000
3000
për të krijuar diç që ne e qujamë makina kohore e sjelljes,
13:55
in which you not only get to see yourself in the future,
333
820000
3000
në të cilën, jo vetëm që e shihni veten tuaj të së ardhmes,
13:58
but you get to see anticipated emotional reactions
334
823000
3000
por mund të shohësh reagimet e parashikuara emocionale
14:01
to different levels of retirement wealth.
335
826000
3000
për shkak të nivelit të pasurisë pensionale.
14:04
So for instance,
336
829000
2000
Për shembull,
14:06
here is somebody using the tool.
337
831000
2000
këtu është dikush që po e përdor këtë mjet.
14:08
And just watch the facial expressions
338
833000
2000
Vetëm shiko shprehjen e fytyrës
14:10
as they move the slider.
339
835000
2000
kur ata lëvizin shtrirjen.
14:12
The younger face gets happier and happier, saving nothing.
340
837000
2000
Fytyra e re bëhet çdo herë e më e lumtur, duke mos kursyer asgje.
14:14
The older face is miserable.
341
839000
2000
Fytyra e vjetër është e mjerë.
14:16
And slowly, slowly we're bringing it up to a moderate savings rate.
342
841000
2000
Ngadalë, ne e kthejmë tek një shkallë mesatare të kursimeve.
14:18
And then it's a high savings rate.
343
843000
2000
Pastaj është një shkallë e lartë e kusimeve.
14:20
The younger face is getting unhappy.
344
845000
2000
Fytyra e re po bëhet më e pa lumtur.
14:22
The older face is quite pleased
345
847000
2000
Fytyra e vjetër është e kënaqur
14:24
with the decision.
346
849000
3000
me këtë vendim.
14:27
We're going to see if this has an effect on what people do.
347
852000
2000
Ne do të shohim nëse kjo ndikon sjelljen e njerëzve.
14:29
And what's nice about it
348
854000
2000
E mira e kësaj është që
14:31
is it's not something that biasing people actually,
349
856000
3000
nuk është diç që i bën njerëzit të njëanshëm
14:34
because as one face smiles,
350
859000
2000
sepse kur një fytyrë qesh,
14:36
the other face frowns.
351
861000
2000
tjetra vrenjtet.
14:38
It's not telling you which way to put the slider,
352
863000
2000
Nuk ju tregon se në cilin drejtim duhet të shkosh,
14:40
it's just reminding you that you are
353
865000
3000
vetëm ju kujton që jeni
14:43
connected to and legally tied to
354
868000
2000
të lidhur dhe legalisht të lidhur
14:45
this future self.
355
870000
2000
me veten e së ardhmes.
14:47
Your decisions today are going to determine its well-being.
356
872000
3000
Vendimet e sotshme do të përcaktojnë mirëqenien e së ardhmes.
14:50
And that's something that's easy to forget.
357
875000
3000
Kjo është diç që mund të harrohet lehtësisht.
14:53
This use of virtual reality
358
878000
3000
Përdorimi i realitetit virtual
14:56
is not just good for making people look older.
359
881000
2000
nuk është i mirë vetëm për ti bërë njerëzit më të vjetër.
14:58
There are programs you can get
360
883000
2000
Ka programe të cilat
15:00
to see how people might look
361
885000
2000
tregojnë se si njerëzit që pijnë duhan
15:02
if they smoke, if they get too much exposure to the sun,
362
887000
3000
do të duken, apo nëse i ekspozoheni diellit shumë,
15:05
if they gain weight and so on.
363
890000
2000
nëse shtojnë peshë, e kështu me rradhë.
15:07
And what's good is,
364
892000
2000
E mira e kësaj,
15:09
unlike in the experiments that Hal and myself ran with Russ Smith,
365
894000
3000
ndryshe nga eksperimentet që Hal dhe unë bëmë me Russ Smith,
15:12
you don't have to program these by yourself
366
897000
2000
është që ju nuk duheni ti programoni këto vetë
15:14
in order to see the virtual reality.
367
899000
3000
në mënyrë që të shohësh realitetin virutal.
15:17
There are applications you can get on smartphones for just a few dollars
368
902000
3000
Ka aplikacione që bëjnë të njejtën gjë e që mund
15:20
that do the same thing.
369
905000
2000
të merrni në telefonat ceulare për vetëm disa dollarë.
15:22
This is actually a picture of Hal, my coauthor.
370
907000
2000
Kjo është një fotografi e Hal, bashkë-autorit tim.
15:24
You might recognize him from the previous demos.
371
909000
3000
Mund ta njihni prej demostrimeve të mëhershme.
15:27
And just for kicks we ran his picture
372
912000
3000
Veq për qef, e futëm fotografinë e tij
15:30
through the balding, aging and weight gain software
373
915000
3000
nëpërmjet programit që të bën më të vjetër,
15:33
to see how he would look.
374
918000
2000
dhe më të trashë, vetëm për të parë se si do dukej.
15:35
Hal is here, so I think we owe it to him as well as yourself
375
920000
3000
Hali është këtu, kështu që mendoj që ja kemi borxh atij dhe vetëvetes
15:38
to disabuse you of that last image.
376
923000
3000
të mos e abuzojmë fotografinë e fundit.
15:42
And I'll close it there.
377
927000
2000
Po e përfundoj këtu.
15:44
On behalf of Hal and myself,
378
929000
2000
Në emër të Hal dhe vetes sime,
15:46
I wish all the best to your present and future selves.
379
931000
2000
ju uroj çdo të mire vetës suaj të tashme dhe të ardhme.
15:48
Thank you.
380
933000
2000
Faleminderit.
15:50
(Applause)
381
935000
3000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Daniel Goldstein - Behavioral economistDaniel Goldstein studies how we make decisions about our financial selves -- both now and in the future,
Why you should listen
Daniel Goldstein studies decision-making -- especially how humans make economic and social decisions over the course of our lives, and how we can give ourselves the right incentives, reminders, and rules of thumb to make long-term smart choices rather than short-term fun choices. He runs the blog Decision Science News. Dan is Principal Researcher at Microsoft Research, a former professor at London Business School, and member of the academic advisory board of the Behavioural Insights Team in the UK (aka the Nudge Unit). In 2015, he became President of the Society for Judgment and Decision Making, the largest academic society in Behavioral Economics.
Daniel Goldstein | Speaker | TED.com