TEDxDanubia
Margaret Heffernan: The dangers of willful blindness
Margaret Heffernan: Rreziqet e "verbimit të dëshirueshëm"
Filmed:
Readability: 3.7
1,773,982 views
Gayla Benefiled po bënte punën e saj -- gjersa zbuloi një sekret të tmerrshëm për vendlindjen e saj. Një sekret që tregonte se aty shkalla e vdekshmërise ishte 80 herë më e lartë se çdokund tjetër në SHBA. Por kur provoi tu tregonte njerëzve, ajo mësoi një të vërtetë edhe më tronditëse: Njerëzit nuk dëshironin të dinin për këtë. Në një ligjeratë që është pjesërisht një mësim historie, dhe pjesërisht një thirrje për veprim, Margaret Heffernan demonstron rrezikun e "verbimit të dëshirueshëm" dhe vlerëson njerëz të zakonshëm si Benefield të cilët janë të gatshëm të flasin. (Filmuar ne TEDxDanubia)
Margaret Heffernan - Management thinker
The former CEO of five businesses, Margaret Heffernan explores the all-too-human thought patterns -- like conflict avoidance and selective blindness -- that lead organizations and managers astray. Full bio
The former CEO of five businesses, Margaret Heffernan explores the all-too-human thought patterns -- like conflict avoidance and selective blindness -- that lead organizations and managers astray. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
In the northwest corner of the United States,
0
1268
3585
Në cepin veriperëndimor të Shteteve të Bashkuara,
00:16
right up near the Canadian border,
1
4853
2874
afër kufirit me Kanadanë,
00:19
there's a little town called Libby, Montana,
2
7727
3826
gjendet një qytet i vogël i quajtur Libby në Montana,
00:23
and it's surrounded by pine trees and lakes
3
11553
4485
i rrethuar me pisha dhe liqene
00:28
and just amazing wildlife
4
16038
4723
dhe kafshë të egra të mrekullueshme
00:32
and these enormous trees that scream up into the sky.
5
20761
5338
dhe pisha të mrekullueshme që bërtasin drejt qiellit.
00:38
And in there is a little town called Libby,
6
26099
3519
Aty gjendet një qytet i quajtur Libby,
00:41
which I visited, which feels kind of lonely,
7
29618
4345
të cilin e vizitova, dhe i cili duket shumë i vetmuar,
00:45
a little isolated.
8
33963
2397
pak i izoluar.
00:48
And in Libby, Montana, there's a rather unusual woman
9
36360
3652
Në Libby, Montana, gjendet një grua e pazakontë
00:52
named Gayla Benefield.
10
40012
2027
e cila quhet Gayla Benefield.
00:54
She always felt a little bit of an outsider,
11
42039
2363
Ajo gjithmonë ndihej si e huaj,
00:56
although she's been there almost all her life,
12
44402
2564
edhe pse ka jetuar aty gjatë gjithë jetës së saj,
00:58
a woman of Russian extraction.
13
46966
2448
një grua me prejardhje Ruse.
01:01
She told me when she went to school,
14
49414
1633
Ajo më tha që kur shkoj në shkollë,
01:03
she was the only girl who ever chose
15
51047
1773
ishte e vetmja vajzë që zgjodhi të bëje
01:04
to do mechanical drawing.
16
52820
3354
vizatim teknik.
01:08
Later in life, she got a job going house to house
17
56174
3898
Më vonë në jetë, ajo morri një punë gjatë së cilës
01:12
reading utility meters -- gas meters, electricity meters.
18
60072
4110
shkonte në çdo shtëpi dhe lexonte matësit e shërbimeve - orën e gazit, elektrikut.
01:16
And she was doing the work in the middle of the day,
19
64182
3000
Ajo punonte në mesditë,
01:19
and one thing particularly caught her notice, which was,
20
67182
3427
dhe vërejti që në mes të ditës
01:22
in the middle of the day she met a lot of men
21
70609
4106
ajo takonte shumë meshkuj, mesoburra,
01:26
who were at home, middle aged, late middle aged,
22
74715
4390
të cilët qëndronin në shtëpi,
01:31
and a lot of them seemed to be on oxygen tanks.
23
79105
5443
dhe shumë prej tyre përdornin tanke oksigjeni.
01:36
It struck her as strange.
24
84548
2763
Kjo iu duk e çuditëshme.
01:39
Then, a few years later, her father died at the age of 59,
25
87311
3611
Disa vjet më vonë, babai i saj vdiq në moshën 59 vjec,
01:42
five days before he was due to receive his pension.
26
90922
3930
pesë ditë para se të dilte në pension.
01:46
He'd been a miner.
27
94852
1088
Ai ishte minator.
01:47
She thought he must just have been worn out by the work.
28
95940
5442
Ajo mendoi që ai ishte thjesht i rraskapitur nga puna.
01:53
But then a few years later, her mother died,
29
101382
3732
Pastaj, disa vite më vonë, vdiq nëna e saj
01:57
and that seemed stranger still,
30
105114
3017
dhe kjo ishte edhe më e çuditëshme,
02:00
because her mother came from a long line of people
31
108131
2834
sepse nëna e saj vinte nga breza të tere njerëzish
02:02
who just seemed to live forever.
32
110965
3861
që dukej sikur jetonin përgjithmonë.
02:06
In fact, Gayla's uncle is still alive to this day,
33
114826
3569
Në të vërtetë, xhaxhai i Gaylas është ende gjallë,
02:10
and learning how to waltz.
34
118395
2174
dhe po mëson si të vallëzoj vals.
02:12
It didn't make sense that Gayla's mother
35
120569
3435
Ishte e pashpjegueshme që nëna e Gaylas
02:16
should die so young.
36
124004
2454
vdiq aq e re.
02:18
It was an anomaly, and she kept puzzling over anomalies.
37
126458
4244
Ishte një anomali, dhe ajo gjithmonë mendonte rreth anomalive.
02:22
And as she did, other ones came to mind.
38
130702
2056
Ndërsa mendohej, filloi të kujtohej për disa gjëra.
02:24
She remembered, for example,
39
132758
1728
Ajo u kujtua që, për shembull,
02:26
when her mother had broken a leg and went into the hospital,
40
134486
3099
kur nëna e saj theu këmbën dhe u shtrua në spital,
02:29
and she had a lot of x-rays,
41
137585
1775
bëri shumë radioskopi,
02:31
and two of them were leg x-rays, which made sense,
42
139360
2955
dy prej të cilave ishin radioskopi të këmbëve, që kishte kuptim,
02:34
but six of them were chest x-rays, which didn't.
43
142315
4810
por gjashtë radioskopi të gjoksit, nuk i shpjegonte dot.
02:39
She puzzled and puzzled over every piece
44
147125
2982
Ajo vazhdoi të rremoje e rremoje për çdo detaj
02:42
of her life and her parents' life,
45
150107
2376
të jetës së saj dhe prindërve të saj,
02:44
trying to understand what she was seeing.
46
152483
4001
duke u munduar të kuptoje se çfarë po shihte.
02:48
She thought about her town.
47
156484
1711
Mendoi për qytetin e saj.
02:50
The town had a vermiculite mine in it.
48
158195
2988
Qyteti i saj kishte një minierë të vermiculitit.
02:53
Vermiculite was used for soil conditioners,
49
161183
2833
Vermiculiti përdorej për mirëmbajtjen e dheut,
02:56
to make plants grow faster and better.
50
164016
3280
që bimët të rriteshin më shpejtë dhe më mirë.
02:59
Vermiculite was used to insulate lofts,
51
167296
3058
Vermiculiti përdorej për të izoluar apartamentet,
03:02
huge amounts of it put under the roof
52
170354
2647
sasi të mëdha të vermiculitit vendoseshin nën cati
03:05
to keep houses warm during the long Montana winters.
53
173001
3851
për të mbarjtur shtëpitë të nxehta gjatë dimërave të gjatë të Montana.
03:08
Vermiculite was in the playground.
54
176852
2367
Vermiculiti ndodhej edhe në parqet e lojrave.
03:11
It was in the football ground.
55
179219
1396
Gjendej edhe në fushën e futbollit.
03:12
It was in the skating rink.
56
180615
2490
Gjendej edhe në ringun e patinazhit.
03:15
What she didn't learn until she started working this problem
57
183105
3829
Ajo që mësoi vetëm kur u përqëndrua në këtë problem
03:18
is vermiculite is a very toxic form of asbestos.
58
186934
7085
është që vermiculiti është një formë shumë e helmuese e asbestit.
03:26
When she figured out the puzzle,
59
194019
1779
Kur e kuptoi këtë,
03:27
she started telling everyone she could
60
195798
2906
ajo filloi tu tregonte të gjithëve
03:30
what had happened, what had been done to her parents
61
198704
2667
për atë që ndodhi, çfarë ju ndodhi prindërve të saj
03:33
and to the people that she saw on oxygen tanks
62
201371
3070
dhe njerëzve me tanke oksigjeni
03:36
at home in the afternoons.
63
204441
3161
që qëndronin në shtëpi gjatë ditës.
03:39
But she was really amazed.
64
207602
1401
Por, ajo u habit.
03:41
She thought, when everybody knows, they'll want to do something,
65
209003
2453
Ajo mendoi, kur të gjithë të kuptojnë këtë, ata do dëshirojnë të
03:43
but actually nobody wanted to know.
66
211456
2841
bëjnë diçka, po askush nuk deshi të bënte gjë.
03:46
In fact, she became so annoying
67
214297
2115
Në të vërtetë, ajo u bë aq e bezdisshme
03:48
as she kept insisting on telling this story
68
216412
2437
duke insistuar që duhet tu tregonte fqinjëve
03:50
to her neighbors, to her friends, to other people in the community,
69
218849
3128
shoqërisë, dhe njerëzve të tjerë në atë komunitet,
03:53
that eventually a bunch of them got together
70
221977
1916
që eventualisht ata u mblodhën bashke
03:55
and they made a bumper sticker,
71
223893
1799
dhe krijuan një afishe,
03:57
which they proudly displayed on their cars, which said,
72
225692
3268
të cilën e vendosën në makinat e tyre me krenari. Ajo thoshte:
04:00
"Yes, I'm from Libby, Montana,
73
228960
2146
"Po, jam nga Libby, Montana,
04:03
and no, I don't have asbestosis."
74
231106
5540
dhe jo, nuk kam asbestos."
04:08
But Gayla didn't stop. She kept doing research.
75
236646
3380
Por Gayla nuk ndaloi. Ajo vazhdoi të hulumtonte.
04:12
The advent of the Internet definitely helped her.
76
240026
3191
Ardhja e internetit e ndihmoj shumë atë.
04:15
She talked to anybody she could.
77
243217
2020
Ajo foli me këdo që kishte mundësi të fliste.
04:17
She argued and argued, and finally she struck lucky
78
245237
3275
Ajo argumentoi perseri dhe më në fund i ndriti fati
04:20
when a researcher came through town
79
248512
2200
kur një hulumtues erdhi në qytetin e saj
04:22
studying the history of mines in the area,
80
250712
2434
duke studiuar historinë e minierave të kësaj zone,
04:25
and she told him her story, and at first, of course,
81
253146
3142
dhe Gayla i tregoi për këtë, dhe në fillim
04:28
like everyone, he didn't believe her,
82
256288
2271
si çdo kush tjetër, ai nuk i besoi asaj,
04:30
but he went back to Seattle and he did his own research
83
258559
2317
por u kthye në Seattle dhe filloj hulumtimin e tij
04:32
and he realized that she was right.
84
260876
4486
dhe e kuptoi që ajo kishte të drejtë.
04:37
So now she had an ally.
85
265362
4062
Tani ajo kishte një bashkëpuntor.
04:41
Nevertheless, people still didn't want to know.
86
269424
2590
Pa marrë parasysh, njerëzit nuk donin t'ja dinin.
04:44
They said things like, "Well, if it were really dangerous,
87
272014
3724
Ata thonin gjëra si, "Epo, nëse ishte me të vërtetë e rrezikshme,
04:47
someone would have told us."
88
275738
3033
dikush do na tregonte."
04:50
"If that's really why everyone was dying,
89
278771
3022
"Nëse kjo është arsyeja pse të gjithë po vdesin,
04:53
the doctors would have told us."
90
281793
4576
doktorët do të na tregonin."
04:58
Some of the guys used to very heavy jobs said,
91
286369
3376
Disa prej djemve që ishin mësuar me punë të vështira thonin,
05:01
"I don't want to be a victim.
92
289745
1811
"Nuk dua të jem viktimë.
05:03
I can't possibly be a victim, and anyway,
93
291556
2018
Nuk mund të jem viktime, dhe sidoqoftë,
05:05
every industry has its accidents."
94
293574
6933
çdo industri ka aksidentet e veta."
05:12
But still Gayla went on, and finally she succeeded
95
300507
3806
Por Gayla vazhdoi, dhe më në fund ajo pati sukses
05:16
in getting a federal agency to come to town
96
304313
2612
te sillte në qytet një agjensi federale
05:18
and to screen the inhabitants of the town --
97
306925
4288
per te skanuar banorët e qytetit --
05:23
15,000 people -- and what they discovered
98
311213
4728
15,000 njerëz -- dhe ata zbuluan
05:27
was that the town had a mortality rate
99
315941
3419
që qyteti kishte një shkallë të vdekshmërisë
05:31
80 times higher than anywhere in the United States.
100
319360
6058
80 herë më të lartë se ndonjë vend tjetër në SHBA.
05:37
That was in 2002, and even at that moment,
101
325418
4016
Kjo ndodhi në 2002, dhe bile, edhe në atë moment
05:41
no one raised their hand to say, "Gayla,
102
329434
3690
askush nuk e ngriti dorën të thoshte, " Gayla,
05:45
look in the playground where your grandchildren are playing.
103
333124
4315
shiko në parqet ku po luajnë nipërit e tuaj .
05:49
It's lined with vermiculite."
104
337439
4704
Është i shtruar me vermiculit."
05:54
This wasn't ignorance.
105
342143
3067
Kjo nuk ishte injorancë.
05:57
It was willful blindness.
106
345210
2769
Ishte një verbim i dëshirueshëm.
05:59
Willful blindness is a legal concept which means,
107
347979
3479
Verbim i dëshirueshëm është një koncept legal që do të thotë
06:03
if there's information that you could know and you should know
108
351458
2934
që nëse ka informata të cilat mund ti mësoni dhe të cilat duhet ti dini
06:06
but you somehow manage not to know,
109
354392
3470
por ju disi menaxhoni të mos e dini,
06:09
the law deems that you're willfully blind.
110
357862
2746
ligji thotë që ju jeni të verbër me dëshirë.
06:12
You have chosen not to know.
111
360608
3775
Ju keni zgjedhur të mos e dini.
06:16
There's a lot of willful blindness around these days.
112
364383
4399
Ka shumë verbim të dëshirueshëm këto ditë.
06:20
You can see willful blindness in banks,
113
368782
2851
Mund të shihni verbim të dëshirueshëm në banka,
06:23
when thousands of people sold mortgages to people
114
371633
3057
ku mijëra njerëz i shiten kredi per shtëpi njerezve
06:26
who couldn't afford them.
115
374690
1708
edhe pse ata nuk mund të përballonin ato.
06:28
You could see them in banks
116
376398
1658
Mund të shihni këtë në banka,
06:30
when interest rates were manipulated
117
378056
2164
kur normat e interesit u manipuluan
06:32
and everyone around knew what was going on,
118
380220
2412
dhe të gjithë e dinin se çfarë po ndodhte,
06:34
but everyone studiously ignored it.
119
382632
3174
por të gjithë e injoruan me qëllim.
06:37
You can see willful blindness in the Catholic Church,
120
385806
3424
Mund të shihni verbim të dëshirueshëm në Kishën Katolike,
06:41
where decades of child abuse went ignored.
121
389230
4621
ku dekada të abuzimit me fëmijët u injoruan.
06:45
You could see willful blindness
122
393851
2295
Mund të shihni verbim të dëshirueshëm
06:48
in the run-up to the Iraq War.
123
396146
4511
në periudhën e pas-luftës në Irak.
06:52
Willful blindness exists on epic scales like those,
124
400657
3639
Verbimi i dëshirueshëm ekziston në masa të mëdha
06:56
and it also exists on very small scales,
125
404296
2895
dhe në masa të vogla,
06:59
in people's families, in people's homes and communities,
126
407191
3928
në familjet e njerëzve, në shtëpitë dhe shoqërite e njerëzve,
07:03
and particularly in organizations and institutions.
127
411119
5478
dhe sidomos në organizata dhe institucione.
07:08
Companies that have been studied for willful blindness
128
416597
4242
Kompanitë që janë studiuar për verbim të dëshirueshëm
07:12
can be asked questions like,
129
420839
2283
u jane bere pyetje si,
07:15
"Are there issues at work
130
423122
2826
"A ka probleme në punë për të cilat njerëzit
07:17
that people are afraid to raise?"
131
425948
3430
kanë frikë to flasin?"
07:21
And when academics have done studies like this
132
429378
2192
Kur akademikët bëjnë studime të tilla
07:23
of corporations in the United States,
133
431570
2320
të korporatave në SHBA,
07:25
what they find is 85 percent of people say yes.
134
433890
5248
ata gjejnë që 85% e njerëzve thonë po.
07:31
Eighty-five percent of people know there's a problem,
135
439138
3008
85% e njerëzve e dijnë që ka një problem,
07:34
but they won't say anything.
136
442146
2075
por nuk thonë asgjë.
07:36
And when I duplicated the research in Europe,
137
444221
3387
Kur e duplikova këtë studim në Evropë,
07:39
asking all the same questions,
138
447608
2662
dhe bëra të njejtat pyetje,
07:42
I found exactly the same number.
139
450270
3090
gjeta të njejtin numër.
07:45
Eighty-five percent. That's a lot of silence.
140
453360
4051
85%. Kjo do të thotë qe ka shumë qetësi.
07:49
It's a lot of blindness.
141
457411
2082
Ka shumë verbim.
07:51
And what's really interesting is that when I go to companies in Switzerland,
142
459493
3446
Është interesante që kur shkoj në kompani në Zvicër,
07:54
they tell me, "This is a uniquely Swiss problem."
143
462939
3616
ata më thonë, "Ky është një problem i vecantë Zviceran."
07:58
And when I go to Germany, they say, "Oh yes, this is the German disease."
144
466555
4200
Kur shkoj në Gjermani, ata thonë, "Oh, kjo është sëmundja Gjermane."
08:02
And when I go to companies in England, they say,
145
470755
2272
Kur shkoj në kompani në Angli, ata thonë
08:05
"Oh, yeah, the British are really bad at this."
146
473027
3777
"Oh, po, Britaniket s'janë të zotë per këtë gje."
08:08
And the truth is, this is a human problem.
147
476804
4670
E vërteta është që ky është një problem njerëzor.
08:13
We're all, under certain circumstances, willfully blind.
148
481474
6365
Të gjithë ne, në rrethana të caktuara, jemi të verbër me dëshirë.
08:19
What the research shows is that some people are blind
149
487839
2484
Hulumtimi tregon që disa njerëz verbohen për shkak të
08:22
out of fear. They're afraid of retaliation.
150
490323
3669
frikës. Ata frikesohen nga hakmarrja.
08:25
And some people are blind because they think, well,
151
493992
3375
Disa njerëz janë të verbër për shkak se mendojnjë
08:29
seeing anything is just futile.
152
497367
2418
që çfarëdo që shohin është e kotë.
08:31
Nothing's ever going to change.
153
499785
1856
Asgjë nuk do të ndryshoje.
08:33
If we make a protest, if we protest against the Iraq War,
154
501641
2814
Edhe nëse protestojmë kundër luftës në Irak,
08:36
nothing changes, so why bother?
155
504455
1770
asgjë nuk ndyshon kështu që s'kemi pse lodhemi.
08:38
Better not to see this stuff at all.
156
506225
4542
Më mirë të mos e shofim fare.
08:42
And the recurrent theme that I encounter all the time
157
510767
2999
Një temë të cilën e shoh shpesh herë
08:45
is people say, "Well, you know,
158
513766
2479
është që njerëzit thonë "Epo, njerëzit të cilët shohin
08:48
the people who do see, they're whistleblowers,
159
516245
3500
janë informatorë, dhe të gjithë
08:51
and we all know what happens to them."
160
519745
2624
e dimë se çfarë ju ndodh atyre."
08:54
So there's this profound mythology around whistleblowers
161
522369
4049
Ka një mitologji të thellë rreth informatorëve
08:58
which says, first of all, they're all crazy.
162
526418
4313
që thotë, së pari, ata të gjithë janë të çmendur.
09:02
But what I've found going around the world
163
530731
2313
Por ajo që kam kuptuar gjatë udhetimit nëpër botë
09:05
and talking to whistleblowers is, actually,
164
533044
3187
dhe duke folur me informatorë, është që
09:08
they're very loyal and quite often very conservative people.
165
536231
4755
ata janë shume besnike dhe shpesh njerëz shumë konservative.
09:12
They're hugely dedicated to the institutions that they work for,
166
540986
3905
Ata janë të dedikuar për institucionet për të cilat punojnë,
09:16
and the reason that they speak up,
167
544891
2307
dhe aryeja që ata flasin
09:19
the reason they insist on seeing,
168
547198
2882
dhe insistojnë që të shohin,
09:22
is because they care so much about the institution
169
550080
3497
është sepse kujdesen për institucionin
09:25
and want to keep it healthy.
170
553577
3586
dhe dëshirojnë ti mbajnë të shëndetshëm.
09:29
And the other thing that people often say
171
557163
2163
Gjëja tjetër që njerëzit e thonë shpesh
09:31
about whistleblowers is, "Well, there's no point,
172
559326
3228
për informatorët është "Epo, nuk ka kuptim sepse
09:34
because you see what happens to them.
173
562554
2569
e shohim se çfarë ju ndodh.
09:37
They are crushed.
174
565123
1314
Ata shtypen.
09:38
Nobody would want to go through something like that."
175
566437
3742
Askush nuk dëshiron të kaloje nëpër një gjë të tillë."
09:42
And yet, when I talk to whistleblowers,
176
570179
3327
Por kur flas me informatorët,
09:45
the recurrent tone that I hear is pride.
177
573506
5160
unë dëgjoj një tingëllim krenarie.
09:50
I think of Joe Darby.
178
578666
2385
Mendoj për Joe Darby.
09:53
We all remember the photographs of Abu Ghraib,
179
581051
3452
Të gjithë i mbajmë mend fotografitë e Abu Gharib,
09:56
which so shocked the world and showed the kind of war
180
584503
3722
të cilat tronditën botën dhe treguan llojin e
10:00
that was being fought in Iraq.
181
588225
2664
luftës që po luftohej në Irak.
10:02
But I wonder who remembers Joe Darby,
182
590889
3011
Por pyes veten se kush e mban në mend Joe Darby,
10:05
the very obedient, good soldier
183
593900
3496
ushtarin e dëgjueshëm dhe të mirë
10:09
who found those photographs and handed them in.
184
597396
4763
i cili i gjeti këto fotografi dhe i dorëzoi.
10:14
And he said, "You know, I'm not the kind of guy
185
602159
3718
Ai tha "E dini, nuk jam lloji i djalit që i tradhëton të tjerët
10:17
to rat people out, but some things just cross the line.
186
605877
4226
por disa gjëra i kalojnë limitet.
10:22
Ignorance is bliss, they say,
187
610103
2096
Të gjithë thonë që injoranca është lumturi,
10:24
but you can't put up with things like this."
188
612199
3728
por ju nuk mund të duroni gjëra të tilla."
10:27
I talked to Steve Bolsin, a British doctor,
189
615927
3035
Fola me Steve Bolsin, një doktor Britanik,
10:30
who fought for five years to draw attention
190
618962
4306
i cili luftoi për 5 vjet për të drejtuar vëmendjen
10:35
to a dangerous surgeon who was killing babies.
191
623268
5023
tek një kirurg i rrezikshëm që po vriste bebe.
10:40
And I asked him why he did it, and he said,
192
628291
1926
E pyeta se pse e bëri këtë, dhe ai tha,
10:42
"Well, it was really my daughter who prompted me to do it.
193
630217
4232
"Epo, ishte vajza ime që më nxiti ta bëj këtë.
10:46
She came up to me one night, and she just said,
194
634449
2264
Një natë, mu afrua dhe tha
10:48
'Dad, you can't let the kids die.'"
195
636713
3429
Baba, nuk mund të lejosh që bebet të vdesin."
10:52
Or I think of Cynthia Thomas,
196
640142
2751
Apo mendoj për Cynthia Thomas,
10:54
a really loyal army daughter and army wife,
197
642893
3985
një grua dhe bijë besnike ushtarakesh
10:58
who, as she saw her friends and relations
198
646878
2952
e cila, kur i pa shokët dhe të afërmit e saj
11:01
coming back from the Iraq War, was so shocked
199
649830
4302
duke u kthyer nga lufta në Irak, ishte aq e tronditur
11:06
by their mental condition
200
654132
1888
nga gjendja e tyre mendore
11:08
and the refusal of the military to recognize and acknowledge
201
656020
4031
dhe refuzimi i ushtrisë për të njohur dhe për të pranuar
11:12
post-traumatic stress syndrome
202
660051
2664
sindromën e stresit post-traumatik
11:14
that she set up a cafe in the middle of a military town
203
662715
5608
sa që hapi një kafe në mes të qytetit ushtarak
11:20
to give them legal, psychological and medical assistance.
204
668323
5630
për të dhuruar ndihme ligjore, psikologjike dhe mjekësore.
11:25
And she said to me, she said, "You know, Margaret,
205
673953
2940
Ajo më tha: "Margaret,
11:28
I always used to say I didn't know what I wanted to be
206
676893
3793
unë gjithmonë thosha që nuk di se çfarë dua të jem kur
11:32
when I grow up.
207
680686
2288
të rritem.
11:34
But I've found myself in this cause,
208
682974
4493
Por tani që merrem me këtë çështje,
11:39
and I'll never be the same."
209
687467
5017
s'do jem kurrë më e njejta."
11:44
We all enjoy so many freedoms today,
210
692484
3296
Të gjithë ne kënaqemi me disa liri të sotme,
11:47
hard-won freedoms:
211
695780
1956
liri për të cilat luftuam:
11:49
the freedom to write and publish without fear of censorship,
212
697736
3468
liria për të shkruar dhe publikuar pa frikë të censurimit,
11:53
a freedom that wasn't here the last time I came to Hungary;
213
701204
3775
një liri që nuk ishte këtu heren e fundit që erdha në Hungari.
11:56
a freedom to vote, which women in particular
214
704979
2486
Liria për të votuar, për të cilën sidomos femrat
11:59
had to fight so hard for;
215
707465
2479
u deshën të luftonin aq shume.
12:01
the freedom for people of different ethnicities and cultures
216
709944
2848
Liria e njerëzve të etniciteteve dhe kulturave të ndryshme
12:04
and sexual orientation to live the way that they want.
217
712792
4990
dhe të orientimit seksual të ndryshëm për të jetuar ashtu sic kanë dëshirë.
12:09
But freedom doesn't exist if you don't use it,
218
717782
4834
Por liria nuk ekziston nëse nuk e përdor atë,
12:14
and what whistleblowers do,
219
722616
2341
dhe informatorët, dhe njerëzit
12:16
and what people like Gayla Benefield do
220
724957
2567
si Gayla Benefiled
12:19
is they use the freedom that they have.
221
727524
4606
i përdorin liritë që ata kanë.
12:24
And what they're very prepared to do is recognize
222
732130
3482
Ata janë shumë të përgatitur të kuptojnë që
12:27
that yes, this is going to be an argument,
223
735612
2630
do të debatojnë, dhe
12:30
and yes I'm going to have a lot of rows
224
738242
2992
do të kenë probleme me fqinjët
12:33
with my neighbors and my colleagues and my friends,
225
741234
3989
dhe kolegët dhe shoqëri,
12:37
but I'm going to become very good at this conflict.
226
745223
3222
por do të bëhen shumë të aftë në këtë konflikt.
12:40
I'm going to take on the naysayers,
227
748445
2343
Do të debatoj me kundërshtarët sepse
12:42
because they'll make my argument better and stronger.
228
750788
4920
ata e forcojnë argumentin tim.
12:47
I can collaborate with my opponents
229
755708
2432
Do të bashkëpunoj me kundërshtarët e mi
12:50
to become better at what I do.
230
758140
4482
në mënyrë që të përmisoj atë që bëj.
12:54
These are people of immense persistence,
231
762622
2822
Këta janë njerëz që këmbëngulin,
12:57
incredible patience, and an absolute determination
232
765444
4903
kanë durim, dhe një vendosmëri që të mos
13:02
not to be blind and not to be silent.
233
770347
5471
verbohen dhe të mos heshtin.
13:07
When I went to Libby, Montana,
234
775818
3193
Kur shkova në Libby, Montana,
13:11
I visited the asbestosis clinic
235
779011
3361
vizitova një klinkë të asbestozës
13:14
that Gayla Benefield brought into being,
236
782372
3921
të cilën e krijoi Gazla Benefield.
13:18
a place where at first some of the people
237
786293
2880
Është një vend ku në fillim disa njerëz
13:21
who wanted help and needed medical attention
238
789173
3242
të cilët dëshironin ndihmë përdornin
13:24
went in the back door
239
792415
2630
derën e pasme
13:27
because they didn't want to acknowledge
240
795045
2485
sepse ata nuk dëshironin të pranonin
13:29
that she'd been right.
241
797530
2445
që ajo kishte të drejtë.
13:31
I sat in a diner, and I watched
242
799975
3173
U ula në një restaurant dhe shikova
13:35
as trucks drove up and down the highway,
243
803148
4028
kamionët që po vozisnin në autostradë,
13:39
carting away the earth out of gardens
244
807176
4254
dhe po bartnin dheun e oborreve
13:43
and replacing it with fresh, uncontaminated soil.
245
811430
6912
duke e zëvendësuar atë me dhe të freskët dhe të pakontaminuar.
13:50
I took my 12-year-old daughter with me,
246
818342
2260
E solla edhe vajzën time 12 vjeçare me vete,
13:52
because I really wanted her to meet Gayla.
247
820602
3387
sepse dëshiroja që ajo të takoje Gaylan.
13:55
And she said, "Why? What's the big deal?"
248
823989
2916
Ajo tha "Pse? Ç'është aq speciale?
13:58
I said, "She's not a movie star,
249
826905
2185
I thashe: "Ajo nuk është yll kinemaje,
14:01
and she's not a celebrity, and she's not an expert,
250
829090
4287
dhe nuk është e famshme, ajo nuk është një ekspert,
14:05
and Gayla's the first person who'd say
251
833377
2738
dhe Gayla është personi i parë që do thoshte
14:08
she's not a saint.
252
836115
2944
se ajo nuk është e shenjtë.
14:11
The really important thing about Gayla
253
839059
3140
Gjëja e rëndësishme për Gayla
14:14
is she is ordinary.
254
842199
2667
është që ajo është e zakonshme.
14:16
She's like you, and she's like me.
255
844866
4826
Ajo është si ti, dhe si unë.
14:21
She had freedom, and she was ready to use it."
256
849692
5963
Ajo kishte liri, dhe ishte e përgatitur ta përdorte."
14:27
Thank you very much.
257
855655
1499
Shumë faleminderit.
14:29
(Applause)
258
857154
4724
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Margaret Heffernan - Management thinkerThe former CEO of five businesses, Margaret Heffernan explores the all-too-human thought patterns -- like conflict avoidance and selective blindness -- that lead organizations and managers astray.
Why you should listen
How do organizations think? In her book Willful Blindness, Margaret Heffernan examines why businesses and the people who run them often ignore the obvious -- with consequences as dire as the global financial crisis and Fukushima Daiichi nuclear disaster.
Heffernan began her career in television production, building a track record at the BBC before going on to run the film and television producer trade association IPPA. In the US, Heffernan became a serial entrepreneur and CEO in the wild early days of web business. She now blogs for the Huffington Post and BNET.com. Her latest book, Beyond Measure, a TED Books original, explores the small steps companies can make that lead to big changes in their culture.
Margaret Heffernan | Speaker | TED.com