ABOUT THE SPEAKER
Suzanne Simard - Forest ecologist
Suzanne Simard studies the complex, symbiotic networks in our forests.

Why you should listen

A professor of forest ecology at the University of British Columbia's Department of Forest and Conservation Sciences in Vancouver, Suzanne Simard studies the surprising and delicate complexity in nature. Her main focus is on the below-ground fungal networks that connect trees and facilitate underground inter-tree communication and interaction. Her team's analysis revealed that the fungi networks move water, carbon and nutrients such as nitrogen between and among trees as well as across species. The research has demonstrated that these complex, symbiotic networks in our forests -- at the hub of which stand what she calls the "mother trees" -- mimic our own neural and social networks. This groundbreaking work on symbiotic plant communication has far-reaching implications in both the forestry and agricultural industries, in particular concerning sustainable stewardship of forests and the plant’s resistance to pathogens. She works primarily in forests, but also grasslands, wetlands, tundra and alpine ecosystems.

More profile about the speaker
Suzanne Simard | Speaker | TED.com
TEDSummit

Suzanne Simard: How trees talk to each other

Suzanne Simard: အပင်တွေ အချင်းချင်း စကားပြောကြပုံ

Filmed:
4,161,601 views

"သစ်တောဆိုတာ ကျွန်မတို့ မြင်ရတာထက် များစွာမှ ပိုပါတယ်" လို့ ဂေဟာဗေဒ ပညာရှင် Suzanne Simard က ဆိုပါတယ်။ ကနေဒါ သစ်တော ဌာနမှာ နှစ် ၃၀ ကြာ သူမ အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ နောက်မှာ အံ့အားသင့်စရာ အချက်ကို သူ ရှာတွေ့ခဲ့ပါတယ် -- အပင်တွေ စကားပြောနိုင်ကြတယ်၊ မကြာခဏဆိုသလို အတော့်ကို ဝေးတဲ့ ဒေသအထိတောင် ပြောဆိုင်ကြပါတယ်။ ရှုပထွေးလှပေမဲ့ သဟဇာတ ရှိပုံရတဲ့ အပင်တွေရဲ့ လူမှုရေး ဘဝအကြောင်းကို ကြားသိရန် နှင့် သဘာဝကမ္ဘာကြီးကို အမြင်သစ်ဖြင့် ရှုမြင့်ဖို့ အသင့် ပြင်ထားပါ။
- Forest ecologist
Suzanne Simard studies the complex, symbiotic networks in our forests. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
Imagine you're walking through a forest.
0
680
2520
သစ်တော တစ်ခုထဲ လမ်းလျှောက်သွားနေတယ်လို့
စိတ်ကူးကြည်ပါ။
00:15
I'm guessing you're thinking
of a collection of trees,
1
3960
3136
ရှင်တို့အားလုံးက ဝန်းရံနေကြတဲ့
အပင်တွေ အကြောင်းကို၊
00:19
what we foresters call a stand,
2
7120
2736
ကြမ်းတမ်းလှတဲ့ ပင်စည်တွေနဲ့
မားမားကြီ ရပ်နေကြတဲ့
00:21
with their rugged stems
and their beautiful crowns.
3
9880
2640
လှပတဲ့ အပင်တွေ အကြောင်းကို ရှင်တို့
တွေးမိကြမှာပါ။
00:25
Yes, trees are the foundation of forests,
4
13360
2560
မှန်ပါတယ်၊ အပင်တွေဟာ
သစ်တော တစ်ခုရဲ့ အခြေခံ
00:28
but a forest is much more
than what you see,
5
16480
2480
ဖြစ်တာ ဟုတ်ပေမဲ့၊ သစ်တောဆိုတာ
ရှင်တို့ မြင်ရတာထက်ပိုပါတယ်၊
00:31
and today I want to change
the way you think about forests.
6
19560
3680
ရှင်တို့ အပင်တွေ အကြောင်း စဉ်းစားကြပုံကို
ကျွန်မဟာ ဒီနေ့ ပြောင်းပစ်ချင်ပါတယ်။
00:35
You see, underground
there is this other world,
7
23880
3376
ကျွန်မတို့ မြေအောက်ကို ကြည့်ကြည့်မယ်ဆိုရင်
အခြားကမ္ဘာ တစ်ခုကို မြင်ရမယ်၊
00:39
a world of infinite biological pathways
8
27280
3056
များမြောင်လှတဲ့ ဇီဝ
လမ်းကြောင်းတွေ ရှိနေကြပါတယ်။
00:42
that connect trees
and allow them to communicate
9
30360
3416
အပင်တွေကို ဆက်သွယ်ပေးထားကာ
၎င်းတို့အား ဆက်သွယ်ဆက်ဆံရန်
00:45
and allow the forest to behave
as though it's a single organism.
10
33800
3480
ခွင့်ပြုလျက် ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုတည်းလို
ပြုမူခွင့် ပေးကြတဲ့ လမ်းကြောင်းတွေပါ။
00:50
It might remind you
of a sort of intelligence.
11
38040
2720
အဲဒါဟာ အသိဉာဏ်ရှိမှုကို
ပြနေတာများလားလို့ ထင်ရတယ်။
00:53
How do I know this?
12
41600
1656
အဲဒါကို ကျွန်မ ဘယ်လိုလုပ် သိလာလဲ။
00:55
Here's my story.
13
43280
1240
အဲဒီအကြောင်း ပြောပြပါမယ်။
00:57
I grew up in the forests
of British Columbia.
14
45560
2160
ကျွန်မ British Columbia မှာ
ကြီးပြင်းလာခဲ့တာ။
01:01
I used to lay on the forest floor
and stare up at the tree crowns.
15
49080
3176
သစ်တော ကြမ်းပြင်မှာ လှဲနေရင်း
အပင်ထိပ်တွေဆီကို ငေးကြည့်တတ်ခဲ့တယ်။
01:04
They were giants.
16
52280
1240
ဧရာမ ကြီးမားတဲ့ အပင်တွေပါ။
01:06
My grandfather was a giant, too.
17
54320
1576
ကျွန်မ အဖိုးဟာလည်း ကြီးမားခဲ့တယ်။
01:07
He was a horse logger,
18
55920
1456
အပင်တွေကို ခုတ်လှဲနေခဲ့သူပါ။
01:09
and he used to selectively cut
cedar poles from the inland rainforest.
19
57400
3560
သူဟာ ကုန်းတွင်းပိုင်း တောထဲက
သစ်ကတိုး အပင်တွေကို ရွေးပြီး ခုတ်ခဲ့သူပါ။
01:13
Grandpa taught me about the quiet
and cohesive ways of the woods,
20
61760
3976
အပင်တွေဟာ ဆိတ်ငြိမ်ကြပေမဲ့ ဆက်စပ်လျက်
ရှိနေကြပုံနှင့် ပြီးတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့
01:17
and how my family was knit into it.
21
65760
2400
မိသားစု အဲဒီထဲ ပါဝင်နေပုံပြောပြခဲ့တယ်။
01:21
So I followed in grandpa's footsteps.
22
69080
2136
ကျွန်မလည်း အဖိုးရဲ့ခြေရာကို
နင်းသူ ဖြစ်လာတယ်။
01:23
He and I had this curiosity about forests,
23
71240
2560
သူရော ကျွန်မပါ သစ်တောအကြောင်း
သိပ်စိတ်ဝင်စားခဲ့တယ်၊
01:26
and my first big "aha" moment
24
74800
2136
ကျွန်မရဲ့ ပထမဦးဆုံး “တွေ့ရှိချက်ကြီး”က
01:28
was at the outhouse by our lake.
25
76960
1880
ရေကန်နားက တောအိမ်ထဲမှာ ဖြစ်ခဲ့တယ်။
01:31
Our poor dog Jigs
had slipped and fallen into the pit.
26
79640
3120
ကျွန်မတို့ရဲ့ Jigs လို့ခေါ်တဲ့ ခွေးကလေး
တွင်းတစ်ခုထဲ ကျသွားတယ်။
01:36
So grandpa ran up with his shovel
to rescue the poor dog.
27
84080
3136
အဖိုးဟာ ဂေါ်ပြားနဲ့အတူ ပြေးသွားလျက်
ခွေးကို ကယ်တင်ဖို့ ကြိုးစားတယ်။
01:39
He was down there, swimming in the muck.
28
87240
2240
ခွေးဟာ အောက်မှာ
နွားချေးထဲမှာ ယက်နေခဲ့တယ်။
01:43
But as grandpa dug
through that forest floor,
29
91000
2696
အဖိုးက အဲဒီ သစ်တော
ကြမ်းပြင်ကို တူးဖေါ်နေတုန်း၊
01:45
I became fascinated with the roots,
30
93720
2616
ကျွန်မဟာ မြင်ရတဲ့ အမြစ်တွေကို
အံ့အားသင့်မိတယ်၊
01:48
and under that, what I learned later
was the white mycelium
31
96360
3096
မြစ်တွေရဲ့ အောက်မှာကျတော့
အဖြူရောင် mycelium ဆိုတဲ့ မှုအောက်ခြေ
01:51
and under that the red
and yellow mineral horizons.
32
99480
3080
အဲဒါရဲ့ အောက်မှာ အနီ နဲ့ အဝါရောင်ရှိ
ဓာတ်စားအလွှာတွေ မြင်ရတယ်။
01:55
Eventually, grandpa and I
rescued the poor dog,
33
103240
3176
အဖိုးနဲ့ ကျွန်မတို့ဟာ နောက်ဆုံးမှာတော့
ခွေးကို ကယ်နိုင်ခဲ့ကြတယ်၊
01:58
but it was at that moment that I realized
34
106440
2336
ဒါပေမဲ့ အဲဒီတုန်းကမှာမှ ​
မြေအောက်ရှိ အမြစ်တွေရဲ့
02:00
that that palette of roots and soil
35
108800
2576
ကွန်ရက်တွေနဲ့ မြေဆီလွှာတို့ဟာ သစ်တောရဲ့
02:03
was really the foundation of the forest.
36
111400
2440
တကယ့် အခြေခံအုတ်မြစ် ဖြစ်တာကို
နားလည်မိခဲ့ပါတယ်။
02:06
And I wanted to know more.
37
114640
1400
ကျွန်မ အဲဒီထက်ပိုသိချင်လာတယ်။
02:08
So I studied forestry.
38
116680
1720
အဲဒါနဲ့ သစ်တောပညာကို သင်ယူခဲ့တယ်။
02:11
But soon I found myself working
alongside the powerful people
39
119440
3616
မကြာမီမှာပဲ ကျွန်မဟာ စီးပွားဖြစ်
သစ်ထုတ်လုပ်ရေးကို တာဝန်ယူ လုပ်ကိုင်ကြတဲ့
02:15
in charge of the commercial harvest.
40
123080
1880
ဧရာမ လူတွေနဲ့ တွဲပြီး လုပ်ကိုင်လာတယ်။
02:17
The extent of the clear-cutting
41
125960
2576
လုံးဝရှင်းသွားအောင် ဖြတ်လှဲကြတာဟာ
02:20
was alarming,
42
128560
1256
လန့်စရာကြီးပါပဲ။
02:21
and I soon found myself
conflicted by my part in it.
43
129840
3160
မကြာမီမှာ ကျွန်မဟာ သူတို့နဲ့
ပဋိပက္ခ ဖြစ်လာတော့တယ်။
02:25
Not only that, the spraying
and hacking of the aspens and birches
44
133600
5096
ပေါ့ပလာ နဲ့ ဘုဇပတ်ပင်တွေကို
ဆေးနဲ့ဖြန်းပြီး စီးပွားဖြစ်
02:30
to make way for the more commercially
valuable planted pines and firs
45
138720
4296
ထုတ်လုပ်နိုင်မယ့် အပင်တွေဆီ လမ်းတွေကို
ရှင်းလင်းပုံ တစ်ခုတည်း
02:35
was astounding.
46
143040
1200
အံ့အားသင့်စရာ မကခဲ့ပါ။
02:37
It seemed that nothing could stop
this relentless industrial machine.
47
145040
3720
ကြည့်ရတာ အနားမရှိ လှုပ်ရှားနေတဲ့
ဒီစီးပွားဖြစ် ယန္တားကို ရပ်မရနိုင်တော့ပါ။
02:41
So I went back to school,
48
149640
1400
အဲဒါနဲ့ ကျွန်မဟာ ကျောင်းကို
02:44
and I studied my other world.
49
152360
1960
ပြန်သွားပြီး အခြားကမ္ဘာကို လေ့လာခဲ့တယ်။
02:47
You see, scientists had just discovered
in the laboratory in vitro
50
155480
4256
သိပ္ပံပညာရှင်များဟာ ဓာတ်ခွဲခန်းထဲတွင်
ပျိုးပင် ထင်ရှူးပင်ရဲ့
02:51
that one pine seedling root
51
159760
2136
အမြစ်တွေဟာ နောက် ပျိုးပင် ထင်ရှူးပင်
02:53
could transmit carbon
to another pine seedling root.
52
161920
3400
ထံကို ကာဗွန်ကို ​လွှဲပြောင်း ပို့ပေး
နိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ကြတယ်။
02:58
But this was in the laboratory,
53
166160
1776
အဲဒါက ဓာတ်ခွဲခန်းထဲမှာ ဖြစ်ခဲ့တာကို
02:59
and I wondered,
could this happen in real forests?
54
167960
3056
တကယ့် သစ်တောထဲမှာရော အဲဒီလို
ဖြစ်နိုင်သလား ကျွန်မ စဉ်းစားမိတယ်။
03:03
I thought yes.
55
171040
1200
ဟုတ်မယ် ကျွန်မထင်တယ်။
03:05
Trees in real forests might also
share information below ground.
56
173120
3960
လက်တွေ့ သစ်တောထဲက အပင်တွေကလည်း
အချက်အလက်တွေကို မျှဝေနိုင်ကြတယ်။
03:10
But this was really controversial,
57
178120
1776
ဒါပေမဲ့ အဲဒါ အငြင်းပွားစရာကြီးပါ။
03:11
and some people thought I was crazy,
58
179920
2616
လုံးဝမဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ တချို့ ထင်ကြတယ်။
03:14
and I had a really hard time
getting research funding.
59
182560
3056
ကျွန်မဟာ သုနေသနအတွက် ရန်ပုံငွေ
ရှာရန် အတော့်ကို ကြိုးစားခဲ့ရတယ်။
03:17
But I persevered,
60
185640
1440
ကျွန်မဟာ အောင်မြင်ခဲ့လို့၊
03:20
and I eventually conducted
some experiments deep in the forest,
61
188200
3856
သစ်တောရဲ့ အတွင်းပိုင်း နေရာတွင်
စမ်းသပ်မှု အချို့ကို လုပ်ကြည့်ခဲ့ပါတယ်။
03:24
25 years ago.
62
192080
1400
လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၅ နှစ်တုန်းကပါ။
03:26
I grew 80 replicates of three species:
63
194120
2896
ကျွန်မဟာ အပင်သုံးမျိုးကို
အပင် ၈၀ စိုက်ပျိုးခဲ့တယ်၊
03:29
paper birch, Douglas fir,
and western red cedar.
64
197040
3176
ဘုဇပတ်ပင်၊ Douglas ထင်ရှူး နဲ့
အနောက်တိုင်း သစ်ကတိုး ပင်တွေပါ။
03:32
I figured the birch and the fir
would be connected in a belowground web,
65
200240
4056
ဘုဇပတ် နဲ့ ထင်ရှူး တို့ဟာ မြေအောက်မှာ
ဆက်သွယ်နိုင်ပေမဲ့ သစ်ကတိုးတော့
03:36
but not the cedar.
66
204320
1256
မပါဘူးလို့ ထင်ခဲ့တယ်။
03:37
It was in its own other world.
67
205600
1520
၎င်းဆီမှာ ကိုယ်ပိုင်ကမ္ဘာရှိလို့ပါ။
ကျွန်မဟာ စက်ပစ္စည်းတွေကို စုစည်းတယ်၊
03:40
And I gathered my apparatus,
68
208440
1856
03:42
and I had no money,
so I had to do it on the cheap.
69
210320
3176
ငွေမရှိတော့ အသက်သာဆုံးနည်းနဲ့
လုပ်ခဲ့ရတယ်။
03:45
So I went to Canadian Tire --
70
213520
1616
Canadian Tire ထံ ကျွန်မ သွားတယ်။
03:47
(Laughter)
71
215160
1416
(ရယ်သံများ)
03:48
and I bought some plastic bags
and duct tape and shade cloth,
72
216600
3416
ကျွန်မဟာ ပလပ်စတစ် အိတ်အချို့ နဲ့
တိပ်ခွေ၊ ကာဖို့ ပိတ်စတွေ၊
03:52
a timer, a paper suit, a respirator.
73
220040
3240
ချိန်ကိုက်နာရီ၊ စက္ကူဝတ်စုံ၊
အသက်ရှူကိရိယာ ဝယ်ယူခဲ့တယ်။
03:56
And then I borrowed some
high-tech stuff from my university:
74
224160
3176
ပြီးတော့ တက္ကသိုလ်ထံမှ အဆင့်မြင့်
စက်ပစ္စည်းတွေကို ငှါးယူခဲ့တယ်၊
03:59
a Geiger counter, a scintillation counter,
a mass spectrometer, microscopes.
75
227360
4616
Geiger တိုင်းစက်၊ scintillation တိုင်းစက်၊
ထုထည်တိုင်း spectrometer၊ အဏုကြည့်စက်တွေ။
04:04
And then I got some
really dangerous stuff:
76
232000
2456
တကယ့်ကို အန္တရာယ်များတဲ့ အရာ
တချို့ကို ရယူခဲ့ရတယ်-
04:06
syringes full of radioactive
carbon-14 carbon dioxide gas
77
234480
4776
ရေဒီယိုဓာတ်ကြွ ကာဗွန်-၁၄
ကာဗွန် ဒိုင်အောက်ဆိုက် ဓာတ်ငွေ့နဲ့
04:11
and some high pressure bottles
78
239280
2016
stable isotope ကာဗွန်-၁၄
04:13
of the stable isotope
carbon-13 carbon dioxide gas.
79
241320
3520
ကာဗွန် ဒိုင်အောက်ဆိုက် ဓာတ်ငွေ့ ပါတဲ့
ဖိအားမြင့် ပုလင်းတွေကို ယူခဲ့ရတယ်။
04:17
But I was legally permitted.
80
245560
1576
တရားဝင် ပါမစ် ရှိခဲ့တယ်။
04:19
(Laughter)
81
247160
1696
(ရယ်သံများ)
04:20
Oh, and I forgot some stuff,
82
248880
1600
အို၊ ပစ္စည်းတချို့ မေ့သွားတယ်၊
04:23
important stuff: the bug spray,
83
251080
1720
အရေးကြီးတဲ့ ပစ္စည်းတွေ၊ ပိုးသတ်ဆေး၊
04:25
the bear spray,
the filters for my respirator.
84
253600
2840
ဝက်ဝံအတွက် ဖြန်းဆေး၊
ကျွန်မ အသက်ရှူစက်ရဲ့ ဖီလ်တာ။
04:29
Oh well.
85
257160
1200
ကောင်းပါပြီ။
04:31
The first day of the experiment,
we got out to our plot
86
259560
2776
ကျွန်မတို့က စမ်းသပ်မှအတွက် ဖြစ်တဲ့
ကျွန်မတို့ နေရာကို
04:34
and a grizzly bear and her cub
chased us off.
87
262360
2800
သွားကြတော့ ဝက်ဝံမကြီးနဲ့ သူ့ကလေးက
နောက်မှ လိုက်ပြေးလာတယ်။
04:37
And I had no bear spray.
88
265920
1520
ကျွန်မ ဝက်ဝံဖြန်းဆေး မပါခဲ့ဘူး။
04:41
But you know, this is how
forest research in Canada goes.
89
269120
3176
ကနေဒါနိုင်ငံထဲက သစ်တောထဲ သုတေသန
လုပ်ရတာ ဒီလိုဟာမျိုး အားလုံးအသိပါ။
04:44
(Laughter)
90
272320
1456
(ရယ်မောသံများ)
04:45
So I came back the next day,
91
273800
1536
ကျွန်မ နောက်တနေ့ ပြန်လာတော့၊
04:47
and mama grizzly and her cub were gone.
92
275360
2256
ဝက်ဝံမကြီး နဲ့ သူ့ကလေး မရှိတော့ပါ။
04:49
So this time, we really got started,
93
277640
2016
ဒါနဲ့ အဲဒီတချီမှာ တကယ့်ကို စတင်ဖြစ်တယ်။
04:51
and I pulled on my white paper suit,
94
279680
2776
ကျွန်မဟာ အဖြူရောင် ဝတ်စုံကို စွပ်လိုက်တယ်၊
04:54
I put on my respirator,
95
282480
1840
အသက်ရှူစက်ကို တပ်ဆင်လိုက်တယ်၊
04:58
and then
96
286160
1216
အဲဒီနောက်မှာ
04:59
I put the plastic bags over my trees.
97
287400
2280
ပလပ်စတစ် အိတ်တွေဖြင့်
အပင်တွေကို ဖုံးပိတ်တယ်။
05:03
I got my giant syringes,
98
291080
2096
ကျွန်မရဲ့ ဧရာမ ဆေးထိုးအပ်ကြီးကို
ယူလိုက်တယ်၊
05:05
and I injected the bags
99
293200
1656
အိတ်တွေထဲကို ထိုးသွင်းပေးလိုက်တယ်
05:06
with my tracer isotope
carbon dioxide gases,
100
294880
3416
ခြေရာခံ ရနိုင်တဲ့ isotope
ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက် အငွေ့တွေနဲ့၊
05:10
first the birch.
101
298320
1216
ပထမတော့ ဘုဇပတ် ပင်ကိုပါ။
05:11
I injected carbon-14, the radioactive gas,
102
299560
2976
ကာဗွန်-၁၄ ရေဒီဓာတ်ကြွ ဓာတ်ငွေကို
ထိုးပေးလိုက်တယ်၊
05:14
into the bag of birch.
103
302560
1576
ဘုဇပတ် အပင်ကြီး တစ်ပင်ထဲကို။
05:16
And then for fir,
104
304160
1256
ပြီးတော့ ထင်ရှူးပင်၊
05:17
I injected the stable isotope
carbon-13 carbon dioxide gas.
105
305440
3816
တည်ငြိမ်တဲ့ ကာဗွန်-၁၃
ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက် အငွေ့တွေနဲ့။
05:21
I used two isotopes,
106
309280
1736
ကျွန်မ isotope နှစ်မျိုး သုံးတယ်၊
05:23
because I was wondering
107
311040
1256
အဲဒီအပင်တွေ အကြားမှာ
05:24
whether there was two-way communication
going on between these species.
108
312320
3840
အသွားအပြန် ဆက်သွယ်ဆက်ဆံမှုများ
ရှိမလားလို့ ထင်မိခဲ့လို့ပါ။
05:29
I got to the final bag,
109
317640
2576
ကျွန်မ နောက်ဆုံး အိတ်ကို ယူလိုက်တယ်၊
05:32
the 80th replicate,
110
320240
1496
၈၀ မြောက် အပင်အတွက်၊
05:33
and all of a sudden
mama grizzly showed up again.
111
321760
2416
ရုတ်ချည်းဆိုသလို ဝက်ဝံမကြီး
ထပ်ပြီး ပေါ်လာပြန်တယ်။
05:36
And she started to chase me,
112
324200
1416
ကျွန်မ နောက်က လိုက်ပြေးတယ်၊
05:37
and I had my syringes above my head,
113
325640
2416
ကျွန်မရဲ့ ဆေးထိုးအပ်တွေ
ခေါင်းအထက်မှာ ကိုင်ထားလျက်၊
05:40
and I was swatting the mosquitos,
and I jumped into the truck,
114
328080
2936
ဒီကြားထဲ ခြင်တွေကို ခါးထုတ်နေရင်း
လောရီကားထဲ ခုန်ဝင်လိုက်တယ်၊
05:43
and I thought,
115
331040
1216
ကျွန်မ စဉ်းစားမိတာက၊
05:44
"This is why people do lab studies."
116
332280
1736
"လူတွေ ဓာတ်ခွဲခန်းထဲ စမ်းသပ်ကြတာ
ဒါကြောင့်ကိုး။"
05:46
(Laughter)
117
334040
1440
(ရယ်မောသံများ)
05:49
I waited an hour.
118
337120
1496
ကျွန်မ တစ်နာရီ စောင့်ခဲ့ရတယ်။
05:50
I figured it would take this long
119
338640
1616
အပင်တွေအနေနဲ့ photosynthesis ကို
05:52
for the trees to suck up
the CO2 through photosynthesis,
120
340280
2776
အသုံးချပြီး CO2 ကို စုပ်ယူလိုက်ကာ
သကြားအဖြစ် ပြောင်းပေးရန်၊
05:55
turn it into sugars,
send it down into their roots,
121
343080
3136
အဲဒါကို အမြစ်တွေဆီ ပို့ပေးရန် နဲ့
ကျွန်မ တွေးဆမိထားသလို၊
05:58
and maybe, I hypothesized,
122
346240
2696
အဲဒီကာဗွန်ကို မြေအောက်မှနေပြီး
သူတို့အိမ်နီးချင်းများဆီ၊
06:00
shuttle that carbon belowground
to their neighbors.
123
348960
2800
အပြန်အလှန်ပို့ပေးဖို့ အဲဒီလောက်
အချိန်ယူရမယ်လို့ ယူဆခဲ့တယ်။
06:04
After the hour was up,
124
352920
1856
တစ်နာရီ ကုန်သွားတော့၊
06:06
I rolled down my window,
125
354800
1576
ပြူတင်းပေါက်ကို ဖွင့်လိုက်ကာ
06:08
and I checked for mama grizzly.
126
356400
1600
ဝက်ဝံမကြီးကို စစ်ကြည့်တယ်။
06:10
Oh good, she's over there
eating her huckleberries.
127
358600
2400
အော်၊ သူဟာ အဲဒီမှာ ရှိနေလျက်
အသီးတွေကို စားနေတယ်။
06:13
So I got out of the truck
and I got to work.
128
361720
2616
ဒါနဲ့ ကျွန်မဟာ ကားထဲက
ထွက်လျက် အလုပ်ဆီသွားတယ်။
06:16
I went to my first bag with the birch.
I pulled the bag off.
129
364360
3896
ကျွန်မဟာ ပထမ အိတ်ကို စွပ်ထားတဲ့
ဘုဇပတ်ပင်မှ အိတ်ကို ခွာပစ်တယ်။
06:20
I ran my Geiger counter over its leaves.
130
368280
2320
အပင်ရဲ့ အရွက်တွေကို Geiger
တိုင်းစက်နဲ့ စမ်းတယ်။
06:23
Kkhh!
131
371280
1200
ခရ်ရ်ရ်!
06:25
Perfect.
132
373400
1216
ကောင်းလိုက်တာ။
06:26
The birch had taken up
the radioactive gas.
133
374640
2936
ဘုဇပတ်ပင်ဟာ ရေဒီယိုဓာတ်ကြွ
ဓာတ်ငွေ့တွေကို ရှူခဲ့တယ်။
06:29
Then the moment of truth.
134
377600
1576
ဒါနဲ့ အရေးကြီးဆုံး သိရတော့မယ်။
06:31
I went over to the fir tree.
135
379200
1520
ကျွန်မ ထင်ရှူးပင်ဆီကို သွားတယ်။
06:33
I pulled off its bag.
136
381320
1776
အိတ်ကို ချွတ်ခွာလိုက်တယ်။
06:35
I ran the Geiger counter up its needles,
137
383120
2336
ချွန်နေတဲ့ အရွက်တွေကို
Geiger စက်နဲ့ စမ်းတော့
06:37
and I heard the most beautiful sound.
138
385480
2200
ကြားလိုက်ရတဲ့ အသံဟာ
အလှပဆုံး ပါပဲ။
06:40
Kkhh!
139
388440
1200
ခရ်ရ်ရ်!
06:42
It was the sound of birch talking to fir,
140
390760
2736
ဘုဇပတ်ပင်က ထင်ရှူးပင်နဲ့
စကားပြောနေတဲ့ အသံ ဖြစ်ခဲ့တယ်။
06:45
and birch was saying,
"Hey, can I help you?"
141
393520
3456
ဘုဇပတ်ပင် မေးနေတာက
"ဟေး၊ မင်းကို ငါကူညီနိုင်မလား?"
06:49
And fir was saying, "Yeah,
can you send me some of your carbon?
142
397000
3616
ထင်ရှူးပင်ကျတော့၊ "ဟုတ်တယ်၊ ခင်ဗျားဆီမှ
ကာဗွန် နည်းနည်းလေး ပေးနိုင်မလား?
06:52
Because somebody
threw a shade cloth over me."
143
400640
2400
တစ်ဦးဦးက ကျွန်တော့ကို
ပိတ်စနဲ့ ဖုံးပိတ်ပစ်ခဲ့တယ်။"
06:56
I went up to cedar, and I ran
the Geiger counter over its leaves,
144
404360
3696
အဲဒီနောက် သစ်ကတိုးပင်ဆီ သွားကာ Geiger
စက်နဲ့ အရွက်တွေကို စမ်းတိုင်းကြည့်တယ်၊
07:00
and as I suspected,
145
408080
1520
ကျွန်မ သံသယ ဖြစ်ခဲ့သလိုပဲ၊
07:02
silence.
146
410520
1240
တိတ်ဆိတ်နေခဲ့တယ်။
07:04
Cedar was in its own world.
147
412560
2216
သစ်ကတိုးပင်က ကိုယ်ပိုင်
ကမ္ဘာကြီးထဲမှာ ရှိနေတာ။
07:06
It was not connected into the web
interlinking birch and fir.
148
414800
3960
၎င်းဟာ ဘုဇပတ် နှင့် ထင်ရှူးပင်တွေနဲ့
အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက် မနေခဲ့ပါ။
07:11
I was so excited,
149
419840
1280
ကျွန်မ စိတ်လှုပ်ရှားလာတယ်။
07:14
I ran from plot to plot
and I checked all 80 replicates.
150
422000
3976
တစ်နေရာမှ တစ်နေရာဆီကို ပြေးသွားရင်း
အပင်တွေ ၈၀ စလုံးကို စစ်ကြည့်တယ်။
07:18
The evidence was clear.
151
426000
2136
တွေ့ရတာက ရှင်းနေခဲ့ပါတယ်။
07:20
The C-13 and C-14 was showing me
152
428160
2936
C-13 နဲ့ C-14 တွေ ကျွန်မကို ပြလိုက်တာက
07:23
that paper birch and Douglas fir
were in a lively two-way conversation.
153
431120
4120
ဘုဇပတ်ပင် နဲ့ Douglas ထင်ရှူးပင်တွေဟာ
တချိန်လုံး အပြန်အလှန် ပြောဆိုနေခဲ့ကြတယ်။
07:27
It turns out at that time of the year,
154
435960
1856
အဲဒီ ရာသီမှာ၊ နွေရာသီတွင် ဘုဇပတ်ပင်က
07:29
in the summer,
155
437840
1216
ထင်ရှူးပင်ဆီ ပို့ပေးတဲ့
07:31
that birch was sending more carbon to fir
than fir was sending back to birch,
156
439080
3656
ကာဗွန်ဟာ ထင်ရှူးပင်က ဘုဇပတ်ဆီကို
ပြန်ပို့ပေးတာထက် ပိုနေခဲ့တယ်၊
ထင်ရှူးပင်ကို ဖုံးအုပ်လိုက်ချိန်မှာ
အထူးတွေ့ရတယ်။
07:34
especially when the fir was shaded.
157
442760
2296
အဲဒီနောက်ပိုင်း ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့
စမ်းသပ်မှုများထဲ ပြောင်းပြန် တွေ့ခဲ့ရတယ်၊
07:37
And then in later experiments,
we found the opposite,
158
445080
2976
07:40
that fir was sending more carbon to birch
than birch was sending to fir,
159
448080
3536
ထင်ရှူးပင်ကနေ ပို့တဲ့ ကာဗွန်ဟာ ဘုဇပတ်ပင်က
ထင်ရှူးပင်ဆီ ပို့တာထက် များတယ်၊
07:43
and this was because the fir was still
growing while the birch was leafless.
160
451640
3640
ထင်ရှူးပင်ဟာ ကြီးထွားနေဆဲ ဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့၊
ဘုဇပတ်မှာ အရွက်တွေ မရှိတော့လို့ပါ။
07:47
So it turns out the two species
were interdependent,
161
455880
2656
ဒီတော့ အဲဒီ အပင်နှစ်မျိုးဟာ အပြန်အလှန်
မှီခိုနေကြရတာပါ၊
07:50
like yin and yang.
162
458560
1280
yin နဲ့ yang သဘောမျိုးပါ။
07:52
And at that moment,
everything came into focus for me.
163
460960
2976
အဲဒီအချိန်မှာ အရာတိုင်းကို ကျွန်မ
ဂရုတစိုက် စဉ်းစားလာရတယ်။
07:55
I knew I had found something big,
164
463960
2256
ကျွန်မ တွေ့ရှိလိုက်တာ အရေးပါမှန်း
နားလည်မိတယ်။
07:58
something that would change the way
we look at how trees interact in forests,
165
466240
4736
တောထဲမှာ အပင်တွေ အပြန်အလှန်
ဆက်သွယ်ကြပုံဆိုင်ရာ အမြင် ပြောင်းလာရမယ်၊
08:03
from not just competitors
166
471000
2016
၎င်းတို့ဟာ ပြိုင်ဆိုင် နေကြတာ မ‘ဟုတ်ဘဲ
08:05
but to cooperators.
167
473040
1680
ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်နေကြသူတွေပါ။
08:07
And I had found solid evidence
168
475800
2456
ပြီးတော့ ကျွန်မဟာ မြေကြီး အောက်ပိုင်းက
ကြီးမားလှတဲ့
08:10
of this massive belowground
communications network,
169
478280
3376
ဆက်သွယ်ဆက်ဆံရေး ဧရာမ ကွန်ရက်ကြီး
တခြားကမ္ဘာကြီး ရှိနေတာ အထင်အရှား
08:13
the other world.
170
481680
1240
တွေ့မြင်လိုက်ရတယ်။
08:15
Now, I truly hoped and believed
171
483960
1896
အခုတော့၊ ကျွန်မ ယုံကြည်မိတာက
08:17
that my discovery would change
how we practice forestry,
172
485880
3616
ကျွန်မရဲ့ တွေ့ရှိချက်ဟာ သစ်တောဆိုင်ရာ
ကျွန်မတို့ လုပ်ကိုင်ကြပုံကို၊
08:21
from clear-cutting and herbiciding
173
489520
1776
ဖြတ်တောက်ရှင်းလင်းခြင်း၊
ပိုးသတ်ခြင်း မှအစ
08:23
to more holistic and sustainable methods,
174
491320
2936
ပိုပြီး ဘက်စုံပြည့်ဝကာ ရေရှည် တည်တံ့မယ့်
နည်းလမ်းများဆီကို၊
08:26
methods that were less expensive
and more practical.
175
494280
3216
အကုန်အကျ နည်းပြီး လက်တွေ့
ပိုကျမယ့် လုပ်ကိုင်နည်းဆီ ပြောင်းနိုင်မယ်။
08:29
What was I thinking?
176
497520
1240
ကျွန်မ စဉ်းစားမိတာကို
08:31
I'll come back to that.
177
499920
1280
ပြန်ပြီး ပြောပြပါ့မယ်။
08:35
So how do we do science
in complex systems like forests?
178
503760
3840
သစ်တောလို ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ စနစ်တွေထဲမယ်
သိပ္ပံနည်းကျ ဘယ်လို လုပ်ကိုင်ကြမလဲ။
08:40
Well, as forest scientists,
we have to do our research in the forests,
179
508720
3336
သစ်တောဆိုင်ရာ သုတေသနီ အားလုံးတို့ဟာ
မိမိတို့ရဲ့ သုတေသနတွေကို သစ်တောထဲ
08:44
and that's really tough,
as I've shown you.
180
512080
2016
လုပ်ကိုင်ကြရကာ ကျွန်မ ပြခဲ့သလို ခက်ခဲတယ်။
08:46
And we have to be really good
at running from bears.
181
514120
3240
ကျွန်မတို့ဟာ သိပ်ကို တော်ဖို့လိုပြီး
ဝက်ဝံတွေမှ ပြေးရန်လည်း လိုတယ်။
08:50
But mostly, we have to persevere
182
518760
1576
အဓိကက၊ ဘယ်လောက်ပဲ ခက်ခဲပါစေ
08:52
in spite of all the stuff
stacked against us.
183
520360
2896
ထိန်းသိမ်းပေးရေးဟာ အရေးကြီးဆုံးပါ။
08:55
And we have to follow our intuition
and our experiences
184
523280
2616
ကျွန်မတို့ဟာ အတွင်းစိတ် နဲ့ အတွေ့အကြုံကို
လိုက်နာရင်း
08:57
and ask really good questions.
185
525920
2136
ထိုက်တန်တဲ့ မေးခွန်းတွေကို မေးကြရမယ်။
09:00
And then we've got to gather our data
and then go verify.
186
528080
3176
အဲဒီနောက်မှာ ကျွန်မတို့ဟာ ဒေတာကို
လိုက်စုရန် နှင့် စိစစ်ရန် လိုတယ်။
09:03
For me, I've conducted and published
hundreds of experiments in the forest.
187
531280
5160
ကျွန်မကိုယ်တိုင် သစ်တောထဲ စမ်းသပ်ခဲ့ပြီး
ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေ ရာချီပါပဲ။
09:09
Some of my oldest experimental plantations
are now over 30 years old.
188
537080
4000
ကျွန်မ စမ်းသပ် စိုက်ပျိုးခဲ့တဲ့ စိုက်ခင်း
အချို့ဆိုရင် နှစ် ၃၀ ကျော်နေပါပြီ။
09:14
You can check them out.
189
542040
1416
ရှင်တို့ စစ်ကြည့်နိုင်တယ်။
09:15
That's how forest science works.
190
543480
1800
သစ်တော သိပ္ပံပညာက အဲဒီလိုရှိပါတယ်။
09:18
So now I want to talk about the science.
191
546200
2336
အခုတော့ အဲဒီသိပ္ပံအကြောင်းကို ပြောချင်တယ်။
09:20
How were paper birch
and Douglas fir communicating?
192
548560
3056
ဘုဇပတ် နဲ့ ထင်ရှူးပင်တွေ ဘယ်လိုလုပ်
ဆက်သွယ် ပြောဆိုကြတာလဲ။
09:23
Well, it turns out they were conversing
not only in the language of carbon
193
551640
4496
သူတို့ဟာ ကာဗွန် ဆိုတဲ့ ဘာသာစကားနဲ့ သာမက
နိုက်တြိုဂျင် နှင့် ဖေါ့စဖိုရပ်စ်၊
09:28
but also nitrogen and phosphorus
194
556160
3016
ရေနဲ့ ကာကွယ်ရေး အချက်ပြမှုများ
ဓာတုပစ္စည်းများ နဲ့
09:31
and water and defense signals
and allele chemicals and hormones --
195
559200
4736
ဟော်မုန်းများဖြင့်ပါ အချက်အလက်တွေကို
မျှဝေနေကြောင်း
09:35
information.
196
563960
1200
သိလာရတယ်။
09:38
And you know, I have to tell you,
before me, scientists had thought
197
566160
3176
ပြီးတော့ ကျွန်မ မတိုင်မီတုန်းက
သိပ္ပံပညာရှင်များ ယူဆခဲ့ကြတာက
09:41
that this belowground
mutualistic symbiosis called a mycorrhiza
198
569360
3576
မြေကြီးရဲ့ အောက်ပိုင်းမှာ mycorrhiza လို့
ခေါ်တဲ့ အပြန်အလှန် သဟဇီဝ မျိုး
09:44
was involved.
199
572960
1496
ဖြစ်ထွန်းလျက် ရှိတတ်ပါတယ်။
09:46
Mycorrhiza literally means "fungus root."
200
574480
3080
အဲဒီ mycorrhiza က “မှိုအမြစ်” လို့
အဓိပ္ပါယ် ရပါတယ်။
09:50
You see their reproductive organs
when you walk through the forest.
201
578360
3896
သစ်တောထဲ လမ်းလျှောက်ရင် သူတို့ရဲ့
မျိုးပွားရေး အင်္ဂါများကို မြင်ခဲ့ကြလား။
09:54
They're the mushrooms.
202
582280
1816
အဲဒါက မှိုတွေပါ။
09:56
The mushrooms, though,
are just the tip of the iceberg,
203
584120
3016
အဲဒီမှိုတွေဟာ တကယ်တော့
ရေခဲတောင်ကြီးရဲ့ ထိပ်ပိုင်းမျှပါ၊
09:59
because coming out of those stems
are fungal threads that form a mycelium,
204
587160
4256
၎င်းတို့ထဲမှ ဖြာထွက်လာကြတဲ့ ရိုးတံများ နဲ့
မှိုအမျှင်တွေဟာ mycelium ကို ဖန်တီးကြတယ်၊
10:03
and that mycelium
infects and colonizes the roots
205
591440
2696
အဲဒီ mycelium ကျတော့ အပင်တွေ နဲ့
စိုက်ပင် အားလုံးတို့ရဲ့
10:06
of all the trees and plants.
206
594160
2136
အပြစ်တွေကို ထိုးဖောက် အပိုင်စီးကြတယ်။
10:08
And where the fungal cells
interact with the root cells,
207
596320
2656
မှိုဆဲလ်တွေက အမြစ်ဆဲလ်တွေနဲ့ အပြန်အလှန်
ဆက်ဆံပြီဆိုရင်၊
10:11
there's a trade of carbon for nutrients,
208
599000
2776
အာဟာရအတွက် ကာဗွန်ကို
ဖလှယ်မှု ရှိနိုင်ကာ၊
10:13
and that fungus gets those nutrients
by growing through the soil
209
601800
3056
ခုနက မှိုတွေကျတော့ မြေဆီလွှာထဲတွင်
ကြီးထွားလာရင်း မြေဆီလွှာရဲ့
10:16
and coating every soil particle.
210
604880
2000
အမှုန်တိုင်းကို ငုံအုပ်ရင်း
အာဟာရတွေကို ရနိုင်တယ်။
10:19
The web is so dense that there can be
hundreds of kilometers of mycelium
211
607840
4296
ကွန်ရက်ဟာ ဘယ်လောက်ကြီးကို သိပ်သည်းသလဲ
ဆိုတော့ ခြေဖဝါး အောက်မှာကို mycelium ဟာ
10:24
under a single footstep.
212
612160
1560
ကီလိုမီတာ ရာချီ ရှိနိုင်တယ်။
10:26
And not only that, that mycelium connects
different individuals in the forest,
213
614720
4800
အဲဒီထက်ကို ပိုပြီး၊ အဲဒီ mycelium ဟာ
သစ်တောထဲက အပင်အမျိုးမျိုးကို၊
10:32
individuals not only of the same species
but between species, like birch and fir,
214
620320
5616
မျိုးမတူကြတဲ့ ဘုဇပတ် နဲ့ ထင်ရှူးပင်
တို့လို အပင်တွေကိုတောင် ဆက်သွယ်ပေးလျက်
10:37
and it works kind of like the Internet.
215
625960
2320
အင်တာနက် ပုံစံမျိုးဖြင့် ကူပေးတယ်။
10:41
You see, like all networks,
216
629760
1896
ဒီတော့ ကွန်ရက် အားလုံးလိုပဲ၊
10:43
mycorrhizal networks have nodes and links.
217
631680
2816
mycorrhiza ကွန်ရက်များတွင်
အဖုများ နှင့် အချိတ်များ ရှိတယ်။
10:46
We made this map by examining
the short sequences of DNA
218
634520
4056
ဒီမြေပုံက Douglas ထင်ရှူးပင် တောကွက်ထဲက
10:50
of every tree and every fungal individual
in a patch of Douglas fir forest.
219
638600
5496
အပင်တိုင်း နဲ့ မှိုပင်တွေရဲ့ DNA ကို
အတိုချုံးပြီး ဖေါ်ပြထားတယ်။
10:56
In this picture, the circles represent
the Douglas fir, or the nodes,
220
644120
3816
ဒီပုံထဲတွင်၊ စက်ဝိုင်းတွေက Douglas
ထင်ရှူးပင် သို့မဟုတ် အဖုတွေကို
10:59
and the lines represent the interlinking
fungal highways, or the links.
221
647960
4120
ကိုယ်စားပြုပြီး မျဉ်းတွေကျတော့ မှိုလမ်းမ
သို့မဟုတ် ချိတ်ဆက်မှုကို ကိုယ်စားပြုတယ်။
11:05
The biggest, darkest nodes
are the busiest nodes.
222
653120
4336
အကြီးဆုံး၊ အမည်းဆုံး အဖုများဟာ
အလုပ်အများဆုံး အဖုများပါ။
11:09
We call those hub trees,
223
657480
1936
ကျွန်မတို့က ၎င်းတို့ကို ဗဟိုအပင်များ
11:11
or more fondly, mother trees,
224
659440
2416
သို့မဟုတ် ပိုပြီး ချစ်စဖွယ်
မိခင်အပင်များလို့ ခေါ်တယ်၊
11:13
because it turns out
that those hub trees nurture their young,
225
661880
4616
အဲဒီ ဗဟိုအပင်များက သူတို့ရဲ့ လူငယ်ပိုင်း၊
အောက်ခြေမှာ ကြီးပြင်းလာနေတဲ့ အပင်တွေကို
ပျိုးထောင်ပေးကြလို့ပါ။
11:18
the ones growing in the understory.
226
666520
2536
11:21
And if you can see those yellow dots,
227
669080
2136
ရှင်တို့ အဝါရောင် အကွက်တွေ
မြင်ကြတယ် ဆိုရင်၊
11:23
those are the young seedlings
that have established within the network
228
671240
3296
မိခင် အပင်ဟောင်းရဲ့ ကွန်ရက် အတွင်းမှာ
မျိုးစေ့ကျဲ ကြီးပြင်လာနေရတဲ့
11:26
of the old mother trees.
229
674560
1240
အပင်ငယ်တွေပါ။
11:28
In a single forest, a mother tree can be
connected to hundreds of other trees.
230
676400
4200
သစ်တော တစ်ခုအတွင်းမှာ မိခင် အပင်ဟာ
အခြားအပင် ရာချီနဲ့ အဆက်အသွယ် ရှိနိုင်တယ်။
11:33
And using our isotope tracers,
231
681800
2296
ကျွန်မတို့ရဲ့ isotope
ခြေရာခံတွေကို သုံးလျက်
11:36
we have found that mother trees
232
684120
1496
မိခင် အပင်တွေက ပိုလျှံနေတဲ့
11:37
will send their excess carbon
through the mycorrhizal network
233
685640
2936
ကာဗွန်ကို mycorrhiza ကွန်ရက် မှတဆင့်
သူတို့ရဲ့ အောက်ခြေပိုင်း
11:40
to the understory seedlings,
234
688600
1936
ပျိုးပင်များဆီ ပို့ပေးတာ သိလာရတယ်။
11:42
and we've associated this
with increased seedling survival
235
690560
3136
အဲဒီလို ပံ့ပိုးပေးမှုက ပျိုးပင်တွေရဲ့
ရှင်သန်နိုင်စွမ်းကို လေးဆအထိ
11:45
by four times.
236
693720
1240
တိုးပေးတာကို ကျွန်မတို့ တွေ့ရတယ်။
11:47
Now, we know we all
favor our own children,
237
695880
3216
ကျွန်မတို့ အားလုံး ကိုယ့်ကလေးတွေကို
အားပေးလိုကြပါတယ်၊
11:51
and I wondered, could Douglas fir
recognize its own kin,
238
699120
3240
ထင်ရှူးပင်ကကော ကိုယ့်ကလေးတွေကို
ဝက်ဝံမကြီးက သူ့ကလေးတွေကို သိသလို
11:55
like mama grizzly and her cub?
239
703760
2000
သိနိုင်စွမ်း ရှိရဲ့လား ကျွန်မ တွေးမိတယ်။
ဒါနဲ့ ကျွန်မတို့ဟာ စမ်းသပ်မှု တစ်ခုကို
ပြုလုပ်ရန်
11:58
So we set about an experiment,
240
706560
1816
12:00
and we grew mother trees
with kin and stranger's seedlings.
241
708400
3896
မိခင် အပင်များနဲ့အတူ မျိုးတူ အပင်များ နဲ့
သူစိမ်း ပျိုးပင်များကို စိုက်ခဲ့ကြတယ်။
12:04
And it turns out
they do recognize their kin.
242
712320
2896
သူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ မျိုးတူတွေကို
သိမှတ်နိုင်ကြောင်း သိလာရတယ်။
12:07
Mother trees colonize their kin
with bigger mycorrhizal networks.
243
715240
4976
မိခင် အပင်များက မျိုးတူအပင်လေးတွေကို
mycorrhiza ကွန်ရက်ကြီးနဲ့ သိမ်းယူကြတယ်။
12:12
They send them more carbon below ground.
244
720240
2416
ပြီးတော့ မြေအောက်သို့
ကာဗွန် အပိုတွေကို ပို့ကြတယ်။
12:14
They even reduce
their own root competition
245
722680
2576
သူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ အမြစ်တွေရဲ့
နေရာယူမှုကို လျှော့ချပေးလျက်
12:17
to make elbow room for their kids.
246
725280
2856
သူတို့ကလေးတွေ အတွက်
ရောလွတ်တွေကို ဖန်တီးပေးကြသေးတယ်။
12:20
When mother trees are injured or dying,
247
728160
3656
မိခင် အပင်ဟာ ထိခိုက်မိတယ်
သို့မဟုတ် သေတော့မယ်ဆိုရင်
12:23
they also send messages of wisdom
on to the next generation of seedlings.
248
731840
4520
မျိုးဆက်အသစ် ပျိုးပင်များထံသို့
ဩဝါဒပေးတဲ့ သဝဏ်လွှာများကို ပို့ကြတယ်။
ကျွန်မတို့က isotope ကို သုံးပြီး
12:29
So we've used isotope tracing
249
737120
1536
ကာဗွန် ရွေ့လျားမှုကို ခြေရာခံကြည့်ခဲ့ရာ
ဒဏ်ရာရထားတဲ့ မိခင် အပင်ရဲ့
12:30
to trace carbon moving
from an injured mother tree
250
738680
2576
12:33
down her trunk
into the mycorrhizal network
251
741280
2336
ပင်စင် အောက်ခြေရှိ mycorrhiza
ကွန်ရက်မှ တဆင့်
12:35
and into her neighboring seedlings,
252
743640
2000
၎င်းရဲ့ အနီးရှိ ပျိုးပင်များထံသို့
ကာဗွန် သာမက
ကာကွယ်ရေး အချက်ပြမှုများကိုပါ
ပို့ခဲ့တာ တွေ့ရတယ်။
12:38
not only carbon but also defense signals.
253
746640
2776
အဲဒီလို ရောစပ်ထားတဲ့ အရာနှစ်ခုကို
ပို့ပေးမှုက
12:41
And these two compounds
254
749440
1816
12:43
have increased the resistance
of those seedlings to future stresses.
255
751280
4096
ပျိုးပင်များရဲ့ အနာဂတ် ဖိစီးမှုဒဏ်အား
ဆန့်ကျင်နိုင်စွမ်းကို မြှင့်တင်ပေးခဲ့တယ်။
12:47
So trees talk.
256
755400
1280
ဒီတော့ အပင်တွေ စကား ပြောကြပါတယ်။
12:50
(Applause)
257
758560
2016
(လက်ခုပ်သံများ)
12:52
Thank you.
258
760600
1200
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
12:57
Through back and forth conversations,
259
765440
2296
သူတို့ဟာ အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်
ပြောကြားခြင်းဖြင့်
12:59
they increase the resilience
of the whole community.
260
767760
2680
အသိုင်းအဝန်း တစ်ခုလုံးရဲ့
ကြံ့ခိုင်နိုင်စွမ်းကို မြှင့်ကြတယ်။
13:03
It probably reminds you
of our own social communities,
261
771360
2896
အဲဒါက ကျွန်မတို့ ကိုယ်တိုင်ရဲ့
လူမှု ဆက်ဆံမှုများကို
13:06
and our families,
262
774280
1576
မိသားစုများကို၊
13:07
well, at least some families.
263
775880
1381
ယုတ်စွအားဖြင့် တချို့မိသားစုများကို
သတိရစရာပါ။
13:09
(Laughter)
264
777285
2211
(ရယ်မောသံများ)
13:11
So let's come back to the initial point.
265
779520
1905
အခုတော့ ကနဦး အချက်ဆီကို ပြန်သွားကြရအောင်။
13:14
Forests aren't simply
collections of trees,
266
782480
2456
သစ်တောဆိုတာ အပင်တွေ စုပြုံနေတဲ့
သာမန် နေရာ တစ်ခုမကပါ၊
13:16
they're complex systems
with hubs and networks
267
784960
3536
၎င်းတို့ဟာ ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ စနစ်များ
ဖြစ်ကြပြီး ဗဟိုချက်တွေ ကွန်ရက်တွေ ရှိကြကာ
13:20
that overlap and connect trees
and allow them to communicate,
268
788520
3496
အပင်တွေကို လွှမ်းခြုံ ချိတ်ဆက်ပေးလျက်
ဆက်သွယ် ပြောကြားခွင့် ပေးပါတယ်၊
13:24
and they provide avenues
for feedbacks and adaptation,
269
792040
3776
ပြီးတော့ ၎င်းတို့ဟာ တုံ့ပြန်ရေး နဲ့
ကျင့်သား ရရှိရေး အခွင့်အလမ်းများကို
ဖန်တီးပေးလျက် သစ်တောတွေကို
ကြံ့ခိုင် ရပ်တည်လာစေပါတယ်။
13:27
and this makes the forest resilient.
270
795840
2416
13:30
That's because there are many hub trees
and many overlapping networks.
271
798280
4376
ဗဟိုချက် အပင်တွေ နဲ့ လွှမ်းခြုံထားတဲ့
ကွန်ရက်တွေ အများကြီး ရှိနေလို့ပါ။
13:34
But they're also vulnerable,
272
802680
1976
ဒါပေမဲ့ ၎င်းတို့ဟာ ထိခိုက်လွယ်ကြပါသေးတယ်။
13:36
vulnerable not only
to natural disturbances
273
804680
2880
အိုမင်းလာတဲ့ အပင်တွေထဲမှာ တွေ့ရနိုင်တဲ့
ပိုးကောင်းတွေလို
13:40
like bark beetles that preferentially
attack big old trees
274
808200
3696
သဘာဝ အန္တရာယ်များကို သာမက
အဆင့်မြင့် သစ်ထုတ်လုပ်မှု
13:43
but high-grade logging
and clear-cut logging.
275
811920
2440
ဖြတ်တောက် ရှင်းလင်းလျက် သစ်ခုတ်မှု
အန္တရာယ်လည်း ရှိပါတယ်။
13:47
You see, you can take out
one or two hub trees,
276
815240
2816
ဗဟိုချက် အပင် တစ်ပင် နှစ်ပင်ကို
ထုတ်ယူလို့ ရနိုင်ပေမယ့်၊
13:50
but there comes a tipping point,
277
818080
1720
အလှည့်အပြောင်း ကာလမျိုး ကြုံရလာနိုင်တယ်၊
13:52
because hub trees are not
unlike rivets in an airplane.
278
820920
2936
ဗဟိုချက် အပင်တွေဟာ လေယာဉ်
ကိုယ်ထည်ထဲက သံမှိုတွေနဲ့မတူပါဘူး။
13:55
You can take out one or two
and the plane still flies,
279
823880
3536
သံမှို တစ်ခု သို့မဟုတ် နှစ်ခုကို
ထုတ်ယူလိုက်တောင် လေယာဉ် ပျံနိုင်သေးတယ်၊
13:59
but you take out one too many,
280
827440
1576
ဒါပေမဲ့ အများကြီး ထုတ်ယူလိုက်ရင်၊
14:01
or maybe that one holding on the wings,
281
829040
2616
ဒါမှမဟုတ် အတောင်ပံပေါ်က သံမှိုဆိုရင်၊
14:03
and the whole system collapses.
282
831680
1840
စနစ် တစ်ခုလုံး ပြိုကွဲသွားနိုင်ပါတယ်။
ရှင်တို့ အခု သစ်တောကို မြင်ပုံ ဘယ်လိုလဲ။
ပြောင်းလဲ လာပြီလား။
14:07
So now how are you thinking
about forests? Differently?
283
835000
2896
14:09
(Audience) Yes.
284
837920
1216
(ပရိသတ်) ဟုတ်တယ်။
14:11
Cool.
285
839160
1200
သိပ်ကောင်း။
14:13
I'm glad.
286
841040
1200
ကျွန်မ ဝမ်းသာပါတယ်။
14:14
So, remember I said earlier
that I hoped that my research,
287
842920
3856
ကျွန်မ အစောပိုင်းမှာ ပြောခဲ့တာ
မှတ်မိကြလား၊ ကျွန်မရဲ့ သုတေသနက
14:18
my discoveries would change
the way we practice forestry.
288
846800
3376
ကျွန်မရဲ့ တွေ့ရှိချက်တွေ သစ်တော
လုပ်ကိုင်ပုံပြောင်းနိုင်မယ် မျှော်တယ်။
14:22
Well, I want to take a check on that
30 years later here in western Canada.
289
850200
4120
အဲဒီအချက်ကို ကျွန်မဟာ နှစ် ၃၀ ကုန်သွားလို့
အနောက်ကနေဒါမှာ စစ်ကြည့်လိုခဲ့တယ်။
14:34
This is about 100 kilometers
to the west of us,
290
862840
2536
ဒီနေရာကနေပြီး အနောက်ဘက်
ကီလိုမီတာ ၁၀၀ ရှိတဲ့ နေရာပါ၊
14:37
just on the border of Banff National Park.
291
865400
2360
Banff National Park ရဲ့ နယ်စပ်က ဒေသပါ။
14:41
That's a lot of clear-cuts.
292
869120
1440
အဲဒီမှာ အပြတ် ခုတ်ထားတာ အများကြီးပါ။
14:43
It's not so pristine.
293
871020
1440
အဲဒါ ဘာမှ မဆန်းပါ။
14:45
In 2014, the World Resources Institute
reported that Canada in the past decade
294
873980
5056
ကနေဒါ နိုင်ငံဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်
အတွင်းမှာ သစ်တော ပျက်ပြုန်းမှုနှုန်းအရ
14:51
has had the highest forest disturbance
rate of any country worldwide,
295
879060
3600
ကမ္ဘာ့ အမြင့်မားဆုံး ဖြစ်ကြောင်း ၂၀၁၄ တွင်
World Resources Institute က ဆိုတယ်။
ရှင်တို့ကတော့ ဘရာဇီးနိုင်ငံ
ထင်ခဲ့ကြမှာ သေချာပါတယ်။
14:55
and I bet you thought it was Brazil.
296
883620
1720
14:59
In Canada, it's 3.6 percent per year.
297
887140
3536
ကနေဒါ နိုင်ငံရဲ့ နှုန်းက
နှစ်စဉ် ၃.၆ % ဖြစ်တယ်။
15:02
Now, by my estimation, that's about
four times the rate that is sustainable.
298
890700
3920
အဲဒါဟာ၊ ကျွန်မ စိတ်ထင်၊ ရေရှည်ခံနိုင်မယ့်
နှုန်းထက် လေးဆ မြင့်နေပါတယ်။
15:09
Now, massive disturbance at this scale
is known to affect hydrological cycles,
299
897100
4336
အဲဒီလို စကေးမျိုးဖြင့် ပြုန်းတီးမှုဟာ
ဇလဗေဒ စက်ဝန်းကို ထိခိုက်စေနိုင်တယ်၊
တောရိုင်း အကောင်များရဲ ဂေဟာကို
ဆုတ်ယုတ်လာစေနိုင်တယ်၊
15:13
degrade wildlife habitat,
300
901460
1976
15:15
and emit greenhouse gases
back into the atmosphere,
301
903460
2896
ပြီးတော့ လေထုထဲသို့ မှန်လုံအိမ်
ဓာတ်ငွေ ထုတ်လွှတ်မှု ရှိနိုင်တယ်၊
15:18
which creates more disturbance
and more tree diebacks.
302
906380
2920
အဲဒါက ပြုန်းတီးမှုကို တိုးလာစေကာ
အပင်တွေကို ပိုပြီး သေစေနိုင်တယ်။
အဲဒါ့အပြင်၊ ကျွန်မတို့ဟာ အပင် တစ်မျိုး
နှစ်မျိုးကိုသာ စိုက်ပျိုးနေကြကာ
15:23
Not only that, we're continuing
to plant one or two species
303
911300
2976
15:26
and weed out the aspens and birches.
304
914300
1960
ပေါ့ပလား နဲ့ ဘုဇပတ် ပင်တွေကို
နှုတ်ပစ်ကြတယ်။
အဲဒီလို ရိုးရှင်းတဲ့ နည်းဖြင့် သစ်တောကို
စိုက်မှုဟာ ရှုပ်ထွေးမှု နည်းလာနေရာ
15:29
These simplified forests lack complexity,
305
917260
2576
15:31
and they're really vulnerable
to infections and bugs.
306
919860
3416
ကူးစက်ရောဂါများ ပိုးကောင်များရဲ့
အန္တရာယ်ကို တကယ့်ကို ကြောက်ရပါတယ်။
15:35
And as climate changes,
307
923300
1896
ရာသီဥတု ပြောင်းလာတာနဲ့ အမျှ
15:37
this is creating a perfect storm
308
925220
2280
အဲဒါဟာ တကယ့် သဘာဝ မုန်တိုင်းကို၊
မြောက် အမေရိက တစ်ခုလုံး ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့
တောင်ပေါ် ထင်ရှူးပင်တွေ အပေါ် ကျခဲ့တဲ့
15:41
for extreme events, like the massive
mountain pine beetle outbreak
309
929420
3576
15:45
that just swept across North America,
310
933020
2040
ပိုးကောင်တွေလို ကပ်ရောဂါမျိုး
ဒါမှမဟုတ် မကြာမီက အလ်ဘဲရ်တာမှာ
မြင်ခဲ့ကြရတဲ့ တောမီးမျိုး ဖြစ်လာနိုင်တယ်။
15:47
or that megafire in the last
couple months in Alberta.
311
935820
3320
ဒါကြောင့် ကျွန်မဟာ နောက်ဆုံး
မေးခွန်းကို ပြန်မေးချင်ပါတယ်-
15:52
So I want to come back
to my final question:
312
940980
2320
15:56
instead of weakening our forests,
313
944980
1776
ကျွန်မတို့ရဲ့ သစ်တောတွေကို အားနည်းအောင်
15:58
how can we reinforce them
and help them deal with climate change?
314
946780
3560
လုပ်မယ့်အစား ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို
ရင်ဆိုင်နိုင်အောင် ဘယ်လိုကူပေးကြမလဲ။
16:03
Well, you know, the great thing
about forests as complex systems
315
951700
4016
ကောင်းတဲ့ အချက်က သစ်တောလို ရှုပ်ထွေးတဲ့
စနစ်တွေဟာ မိမိဘာသာမိမိ
16:07
is they have enormous
capacity to self-heal.
316
955740
3040
ကုစားနိုင်တဲ့ ဧရာမစွမ်းပကား ရှိကြတယ်
ဆိုတဲ့ အချက်ပါပဲ။
မကြာမီက ကျွန်မတို့
လုပ်ခဲ့တဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေထဲမှာ
16:11
In our recent experiments,
317
959700
1416
16:13
we found with patch-cutting
and retention of hub trees
318
961140
3456
အကွက်လိုက် သစ်ခုတ်လျက်
ဗဟိုချက် အပင်တွေကို ထိန်းထားကာ
16:16
and regeneration to a diversity
of species and genes and genotypes
319
964620
4136
mycorrhizal ကွန်ရက်များကို ပံ့ပိုးကြမယ့်
ဗီဇ နှင့် ပုံစံမျိုးစုံ အပင်များကို
16:20
that these mycorrhizal networks,
they recover really rapidly.
320
968780
3840
ပြန်လည် စိုက်ပျိုးပေးကြမယ်ဆိုရင်
၎င်းတို့ဟာ လျင်မြန်စွာ ပေါက်လာကြမှာပါ။
16:25
So with this in mind, I want to leave you
with four simple solutions.
321
973940
4336
ဒီတော့ အဲဒါကို ဦးနှောက်ထဲ ထည့်ထာလျက်၊
ရိုးရှင်တဲ့ နည်း လေးခုကို ဖေါ်ပြချင်ပါတယ်။
16:30
And we can't kid ourselves
that these are too complicated to act on.
322
978300
3360
ဒါတွေကို လုပ်ဆောင်ရန် သိပ်ကို ခဲယဉ်းမယ်
ဆိုပြီး ငြင်းကွယ်လို့ မရနိုင်ပါ။
16:35
First, we all need
to get out in the forest.
323
983180
3200
ပထမ အနေနဲ့ ကျွန်မတို့ အားလုံး
သစ်တောကို သွားကြရန် လိုတယ်။
16:39
We need to reestablish
local involvement in our own forests.
324
987500
4536
ကျွန်မတို့ရဲ့ သစ်တောတွေထဲမှာ ဒေသထဲက
ပြည်သူတွေ ပါဝင်ရန် လိုပါတယ်။
16:44
You see, most of our forests now
325
992060
1616
ရှင်တို့ မြင်နိုင်ကြသလို သစ်တောတွေကို
16:45
are managed using
a one-size-fits-all approach,
326
993700
3216
အားလုံးကို တစ်ပုံစံတည်းဖြင့် ချဉ်းကပ်
လုပ်ကိုင်နေပါတယ်၊
16:48
but good forest stewardship
requires knowledge of local conditions.
327
996940
4360
ဒါပေမဲ့ သစ်တောကို ကောင်းမွန်စွာ
စောင့်ရှောက်ရန် ဒေသခံ အခြေအနေကို သိရပါမယ်။
16:54
Second, we need to save
our old-growth forests.
328
1002420
3680
ဒုတိယ အနေနဲ့၊ ကျွန်မတို့ဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့
သစ်တောဟောင်းတွေကို ကယ်ဆယ်ကြရမယ်။
16:59
These are the repositories of genes
and mother trees and mycorrhizal networks.
329
1007020
5720
၎င်းတို့ဟာ ဗီဇမျိုးများ နဲ့ မိခင်အပင်များ
mycorrhiza ကွန်ရက်များ ရှိတဲ့ နေရာတွေပါ။
17:06
So this means less cutting.
330
1014620
2256
ဒီတော့ သစ်ခုတ်မှု နည်းလာရပါမယ်။
17:08
I don't mean no cutting, but less cutting.
331
1016900
2040
လုံးဝ မခုတ်ရလို့ မဆိုလိုဘဲ
လျှော့ရန် လိုပါတယ်။
17:11
And third, when we do cut,
332
1019980
2655
တတိယ အနေနဲ့၊ ခုတ်ရမယ်ဆိုရင်၊
17:14
we need to save the legacies,
333
1022660
1800
ကျွန်မတို့ဟာ ရိုးရာကို၊
မိခင် အပင်များ နဲ့ ကွန်ရက်များကို
17:17
the mother trees and networks,
334
1025180
1536
17:18
and the wood, the genes,
335
1026740
2135
မျိုးရိုးဗီဇများကို ထိန်းသိမ်းပေးကာ
17:20
so they can pass their wisdom
onto the next generation of trees
336
1028900
3896
၎င်းတို့ရဲ့ အမြော်အမြင်ကို မျိုးဆက်အသစ်
အပင်များဆီ လွှဲပြောင်းပေးစေရန်
17:24
so they can withstand
the future stresses coming down the road.
337
1032819
3121
၎င်းတို့အနေနဲ့ ရင်ဆိုင်လာရမယ့် အနာဂတ်
ဖိစီးမှုများကို ရင်ဆိုင်နိုင်ရန် လိုပါတယ်။
17:28
We need to be conservationists.
338
1036620
2080
ကျွန်မတို့ဟာ ထိန်းသိမ်းလိုသူများ
ဖြစ်ကြရပါမယ်။
17:31
And finally, fourthly and finally,
339
1039819
2720
နောက်ဆုံး အနေနဲ့၊ စတုတ္ထအနေနဲ့၊
ကျွန်မတို့ဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ သစ်တောကို အပင်
အမျိုးအစား၊ မျိုးရိုးဗီဇ နဲ့ တည်ဆောက်မှုအရ
17:35
we need to regenerate our forests
with a diversity of species
340
1043340
3456
17:38
and genotypes and structures
341
1046820
2216
မျိုးစုံစွာဖြင့် ပြန်လည်
စိုက်ပျိုးရန် လိုပြီး
17:41
by planting and allowing
natural regeneration.
342
1049060
2760
သဘာဝကျစွာ ပြန်လည်
ပေါက်ရောက်မှုကို အားပေးကြရပါမယ်။
17:44
We have to give Mother Nature
the tools she needs
343
1052620
2896
ကျွန်မတို့ဟာ ဘဘာဝမိခင်ကြီးအား
ကိုယ့်ကိုကိုယ် ကုစားရန်
17:47
to use her intelligence to self-heal.
344
1055540
2720
ကုစားရန် လိုအပ်တဲ့ ကိရိယာတွေကို
ပေးအပ်ရန် လိုပါတယ်။
ပြီးတော့ သစ်တော ဆိုတာ အချင်းချင်း
ပြိုင်ဆိုင်နေကြတဲ့ အပင်တွေ မဟုတ်ဘဲ
17:51
And we need to remember
that forests aren't just a bunch of trees
345
1059180
3056
ဆူပါပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု
ရှိကြတဲ့ အပင်များ
17:54
competing with each other,
346
1062260
1256
17:55
they're supercooperators.
347
1063540
1920
စုစည်းနေတဲ့ နေရာဖြစ်တာကို
သိနားလည်ရန် လိုပါတယ်။
17:58
So back to Jigs.
348
1066700
1656
ကျွန်မ ရဲ့ Jigs ဆီ ပြန်သွားမယ်။
18:00
Jigs's fall into the outhouse
showed me this other world,
349
1068380
4456
Jigs ဟာ အိမ်နားမှာ တွင်းထဲ လဲကျသွားကာ
ကျွန်မကို ကမ္ဘာကြီး တစ်မျိုးကို ပြခဲ့တယ်၊
အဲဒါက သစ်တော အပေါ်ထားရှိတဲ့
ကျွန်မရဲ့ အမြင်ကို ပြောင်းပစ်ခဲ့တယ်။
18:04
and it changed my view of forests.
350
1072860
2696
ဒီနေ့တွင် သစ်တောဆိုင်ရာ ရှင်တို့အမြင်ကို
ပြောင်းလဲနိုင်ခဲ့တယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။
18:07
I hope today to have changed
how you think about forests.
351
1075580
3336
18:10
Thank you.
352
1078940
1256
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
18:12
(Applause)
353
1080220
5777
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Suzanne Simard - Forest ecologist
Suzanne Simard studies the complex, symbiotic networks in our forests.

Why you should listen

A professor of forest ecology at the University of British Columbia's Department of Forest and Conservation Sciences in Vancouver, Suzanne Simard studies the surprising and delicate complexity in nature. Her main focus is on the below-ground fungal networks that connect trees and facilitate underground inter-tree communication and interaction. Her team's analysis revealed that the fungi networks move water, carbon and nutrients such as nitrogen between and among trees as well as across species. The research has demonstrated that these complex, symbiotic networks in our forests -- at the hub of which stand what she calls the "mother trees" -- mimic our own neural and social networks. This groundbreaking work on symbiotic plant communication has far-reaching implications in both the forestry and agricultural industries, in particular concerning sustainable stewardship of forests and the plant’s resistance to pathogens. She works primarily in forests, but also grasslands, wetlands, tundra and alpine ecosystems.

More profile about the speaker
Suzanne Simard | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee