TED2009
Elizabeth Gilbert: Your elusive creative genius
Elizabeth Gilbert yaradıcılıq haqda.
Filmed:
Readability: 3.7
19,049,771 views
Elizabeth Gilbert yaradıcı insanlar və dahilərdərə qarşı qeyri- mümkün tələblərdən danışır-- və çox fərqli bir fikirlə çıxış edir, o nadir insan"ın" dahi olduğunu deyil bu nadir insanlar"da" dahinin olduğunu iddia edir. Əyləncəli, təsirli və şəxsi bir hekayə.
Elizabeth Gilbert - Writer
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I am a writer.
0
985
1567
Yazıçıyam.
00:15
Writing books is my profession but it's more than that, of course.
1
2552
3760
Kitab yazmaq peşəmdir, ancaq peşədən daha artıqdır.
00:19
It is also my great lifelong love and fascination.
2
6312
3924
Həmçinin ömürboyu sürəcək ən böyük həyat eşqimdir.
00:23
And I don't expect that that's ever going to change.
3
10236
2915
Bunun dəyişməsini də gözləmirəm.
00:25
But, that said, something kind of peculiar has happened recently
4
13151
5035
Ancaq yaxın vaxtlarda həyatımda və kariyeramdakı
00:30
in my life and in my career,
5
18186
2249
xüsusi dəyişiklər
00:33
which has caused me to have to recalibrate my whole relationship with this work.
6
20435
4767
yazıçılıq sənətimi təkrar nəzərdən keçirməyimə səbəb oldu.
00:38
And the peculiar thing is that I recently wrote this book,
7
25202
3634
Bu xusisi dəyişiklik, bu yaxınlarda yazdığım
00:41
this memoir called "Eat, Pray, Love"
8
28836
1968
kitab, " Ye, Dua et, Sev" dir.
00:43
which, decidedly unlike any of my previous books,
9
30804
4565
Əvvəlki kitablarımdan fərqli olaraq,
00:48
went out in the world for some reason, and became this big,
10
35369
3068
bu kitabım nədənsə böyük sensasiya oldu və
00:51
mega-sensation, international bestseller thing.
11
38437
3366
beynəlxalq bestsellerə çevrildi.
00:54
The result of which is that everywhere I go now,
12
41803
3066
Bunun nəticəsidir ki, getdiyim hər yerdə
00:57
people treat me like I'm doomed.
13
44869
2600
mənə ölümə məhkum kimi yanaşırlar.
01:00
Seriously -- doomed, doomed!
14
47469
2882
Həqiqiqətən, ölümə məhkum!
01:03
Like, they come up to me now, all worried, and they say,
15
50351
2184
Çox vaxt mənə yaxınlaşır və belə deyirlər,
01:05
"Aren't you afraid you're never going to be able to top that?
16
52535
4705
"Qorxmursunuz ki, bir də o zirvəyə çata bilməyəcəksiniz?
01:10
Aren't you afraid you're going to keep writing for your whole life
17
57240
3246
Qorxmursunuz ki, bütün həyatınız boyu yazmağa davam etsəniz
01:13
and you're never again going to create a book
18
60486
2017
və başqa bir kitab çap etsəniz
01:15
that anybody in the world cares about at all,
19
62503
2716
insanlar üçün elə də maraqlı
01:18
ever again?"
20
65219
2500
olmaya bilər?"
01:20
So that's reassuring, you know.
21
67719
2349
Əmin olmaq üçün soruşurlar, yəqin.
01:22
But it would be worse, except for that I happen to remember
22
70068
2799
Əgər 20 il əvvəl gənc yaşlarımda yazıçı olmaq qərarına gəldiyim
01:25
that over 20 years ago, when I first started telling people -- when I was a teenager --
23
72867
3708
vaxtlar da mənə görə eyni cür narahat olan insanlarlı xatırlamasam
01:29
that I wanted to be a writer,
24
76575
1710
bu sözlər mənə
01:31
I was met with this same kind of, sort of fear-based reaction.
25
78285
2971
təsir edər, narahat edərdi.
01:34
And people would say, "Aren't you afraid you're never going to have any success?
26
81256
3679
O vaxt da mənə: " Qorxmusan ki, uğur qazana bilməzsən?
01:37
Aren't you afraid the humiliation of rejection will kill you?
27
84935
3102
Qorxmursan ki, rədd edilə bilərsən?
01:40
Aren't you afraid that you're going to work your whole life at this craft
28
88037
2815
Qorxmursan ki, bütün həyatını bu işə sərf edirsən
01:43
and nothing's ever going to come of it
29
90852
1417
və nəticədə heç bir şey qazanmayıb
01:45
and you're going to die on a scrap heap of broken dreams
30
92269
2697
puç olmuş arzuların yükü üzərində, uğursuzluğun
01:47
with your mouth filled with bitter ash of failure?"
31
94966
3485
acı dadı damağında öləcəksən?
01:51
(Laughter)
32
98451
2053
(Gülüş)
01:53
Like that, you know.
33
100504
1852
Belə deyərdilər.
01:55
The answer -- the short answer to all those questions is, "Yes."
34
102356
5161
Bütün bu suallara qısa cavabım isə -- "Bəli"dir.
02:00
Yes, I'm afraid of all those things.
35
107517
2300
Bəli bunların hamısı qorxudur məni.
02:02
And I always have been.
36
109817
1265
Həmişə qorxudub.
02:03
And I'm afraid of many, many more things besides
37
111082
2133
Bununla yanaşı təxmin də edə bilməyəcəyiniz
02:06
that people can't even guess at,
38
113215
2102
qorxularım da var.
02:08
like seaweed and other things that are scary.
39
115317
3981
Məsələn, dəniz yosunu və digər şeylərdən qorxuram.
02:12
But, when it comes to writing,
40
119298
2251
Ancaq bu yaxınlarda fikirləşməyə başlamışam ki,
02:14
the thing that I've been sort of thinking about lately, and wondering about lately, is why?
41
121549
4001
görəsən niyə yazıcılıq haqda belə fikirləşirlər?
02:18
You know, is it rational?
42
125550
1851
Bu məntiqlidir sizcə?
02:20
Is it logical that anybody should be expected
43
127401
2847
Gördükləri və dünyaya gəlmə səbəbləri hesab etdikləri
02:23
to be afraid of the work that they feel they were put on this Earth to do.
44
130248
4652
işlərdən qorxmaları sizcə məntiqlidir?
02:27
And what is it specifically about creative ventures
45
134900
4400
Adi işlərdən fəqli olaraq yaradıcı insanların
02:32
that seems to make us really nervous about each other's mental health
46
139300
3472
əqli vəziyyətinin digər insanları həmişə narahat etməsi
02:35
in a way that other careers kind of don't do, you know?
47
142772
3027
niyə bu qədər normal haldır?
02:38
Like my dad, for example, was a chemical engineer
48
145799
4023
Atamı götürək, misal üçün, kimya mühəndisi idi,
02:42
and I don't recall once in his 40 years of chemical engineering
49
149822
3377
və 40 illik kimya mühəndisliyinidə bir dəfə də
02:45
anybody asking him if he was afraid to be a chemical engineer, you know?
50
153199
3682
kimsə ondan öz işindən qorxub qorxmadığını soruşmayıb.
02:49
It didn't -- that chemical-engineering block, John, how's it going?
51
156881
5811
Heç kəs -- kimya mühəndisliyi necədi, John deyə soruşmurdu.
02:55
It just didn't come up like that, you know?
52
162692
2164
Belə hal heç vaxt olmur.
02:57
But to be fair, chemical engineers as a group
53
164856
3834
O da doğrudur ki, kimya mühəndisləri
03:01
haven't really earned a reputation over the centuries
54
168690
2426
əsrlər boyu alkoholik maniyadan əziyyət çəkən
03:03
for being alcoholic manic-depressives.
55
171116
2818
peşə sahibləri kimi tanınmayıblar.
03:06
(Laughter)
56
173934
1448
(Gülüş)
03:08
We writers, we kind of do have that reputation,
57
175382
2834
Ancaq biz təkcə yazıçılar deyil,
03:11
and not just writers, but creative people across all genres,
58
178216
3983
bütün növdən olan yaradıcı insanlar, sənətçilər əqli olaraq
03:14
it seems, have this reputation for being enormously mentally unstable.
59
182199
4701
həddən artıq qeyri-sabit olmağımıza görə tanınırıq.
03:19
And all you have to do is look at the very grim death count
60
186900
3816
Təkcə 20-ci əsrdə öz əlləri ilə özlərini
03:23
in the 20th century alone, of really magnificent creative minds
61
190716
3583
öldürən həqiqətən də parlaq və gənc yaradıcı insanların
03:27
who died young and often at their own hands, you know?
62
194299
3126
çox də ürək açıcı olmayan ölüm sayına nəzər salmaq kifayətdir.
03:30
And even the ones who didn't literally commit suicide
63
197425
3266
Və özlərini öldürməyən digər yaradıcı insanlar da
03:33
seem to be really undone by their gifts, you know.
64
200691
3376
onlara verilən bəxşişdən tam yararlanmadılar.
03:36
Norman Mailer, just before he died, last interview, he said
65
204067
2899
Ölümündən əvvəlki son intervyusündə Norman Mailer belə deyirdi:
03:39
"Every one of my books has killed me a little more."
66
206966
4101
" Kitablarlımın hər biri məni ölümə bir qədər də yaxınlaşdırdı."
03:43
An extraordinary statement to make about your life's work.
67
211067
3599
Həyatın boyunca gördüyün iş haqda belə qeyri-adi sözlər həm də.
03:47
But we don't even blink when we hear somebody say this
68
214666
2960
Belə sözlər eşidəndə biz çox da təəccüblənmirik,
03:50
because we've heard that kind of stuff for so long
69
217626
2606
çünki ömrümüz boyu ancaq eşitmiş və
03:53
and somehow we've completely internalized and accepted collectively
70
220232
4001
qəbul etmişik ki, yaradıcılıq və iztirab
03:57
this notion that creativity and suffering are somehow inherently linked
71
224233
4667
hansısa nöqtədə bir-biri ilə əlaqəlidir,
04:01
and that artistry, in the end, will always ultimately lead to anguish.
72
228900
5066
və həmişə yaradıcılıq fəaliyyəti iztirabla sona çatacaq.
04:06
And the question that I want to ask everybody here today
73
233966
2216
Burda əyləşən insanlardan da soruşmaq istədiyim budur ki,
04:08
is are you guys all cool with that idea?
74
236182
2992
siz də bu fikirlə razısınız?
04:11
Are you comfortable with that?
75
239174
2207
Siz razı ola bilərsiniz bu fikirlə-
04:14
Because you look at it even from an inch away and, you know ...
76
241381
2951
çünki məsələyə uzaqdan baxırsınız-
04:17
I'm not at all comfortable with that assumption.
77
244332
3200
ancaq mən bu fikirlə razı deyiləm.
04:20
I think it's odious.
78
247532
1486
Məncə mənfur fikirdir.
04:21
And I also think it's dangerous,
79
249018
1953
Həm də çox təhlükəlidir,
04:23
and I don't want to see it perpetuated into the next century.
80
250971
2767
bu fikrin gələləcək əsrlərə miras olmasını da istəmirəm.
04:26
I think it's better if we encourage our great creative minds to live.
81
253738
4036
Məncə böyük yaradıcı insanları yaşamağa təşviq etməliyik.
04:30
And I definitely know that, in my case -- in my situation --
82
257774
5775
Və əminəm ki, indi mənim vəziyyətimdə--
04:36
it would be very dangerous for me to start sort of leaking down that dark path
83
263549
5163
gördüyüm işdəki indiki uğurlarımla yanaşı cəmiyyətdən belə basqılar
04:41
of assumption, particularly given the circumstance
84
268712
3471
olduğu halda başqaları çox çətinliklə
04:44
that I'm in right now in my career.
85
272183
1903
davam gətirərdilər.
04:46
Which is -- you know, like check it out,
86
274086
2539
Nəzər salsaq--
04:49
I'm pretty young, I'm only about 40 years old.
87
276625
1599
kifayət qədər gəncəm, sadəcə 40 yaşım var.
04:51
I still have maybe another four decades of work left in me.
88
278224
3910
Bəlkə başqa 40 il də yaşayıb-yaratmaq imkanlarım var.
04:54
And it's exceedingly likely that anything I write from this point forward
89
282134
4517
Və böyük ehtimal bundan sonra yazacağım əsərlər də
04:59
is going to be judged by the world as the work that came after
90
286651
2883
əvvəlki əsərimin qazandığı uğurun fonunda
05:02
the freakish success of my last book, right?
91
289534
3417
qiymət veriləcək.
05:05
I should just put it bluntly, because we're all sort of friends here now --
92
292951
3962
Burada əyləşən insanlarla dost kimi olduğumuz üçün açıq danışacam--
05:09
it's exceedingly likely that my greatest success is behind me.
93
296913
4281
çox böyük ehtimal ki, ən böyük uğuruma artıq imza atmışam.
05:13
So Jesus, what a thought!
94
301194
2200
Dəhşətli fikirdir!!!
05:16
That's the kind of thought that could lead a person
95
303394
2315
Hətta insanı səhər saat 9-da jin içməyə də
05:18
to start drinking gin at nine o'clock in the morning,
96
305709
2628
vadar edər,
05:21
and I don't want to go there.
97
308337
3052
ancaq mənim bunu etmək fikrim yoxdur.
05:24
(Laughter)
98
311389
858
(Gülüş)
05:25
I would prefer to keep doing this work that I love.
99
312247
2306
Sevdiyim peşəmə davam etməyi üstün tuturam.
05:27
And so, the question becomes, how?
100
314553
3686
Və sual ola bilər, necə?
05:31
And so, it seems to me, upon a lot of reflection,
101
318239
2884
Mənə belə gəlir ki, öz işimə olduğu yerdən
05:33
that the way that I have to work now, in order to continue writing,
102
321123
3365
davam etmək üçün psixoloji cəhətdən
05:37
is that I have to create some sort of protective psychological construct, right?
103
324488
3801
məni qoruyacaq sədd qurmalıyam.
05:41
I have to sort of find some way to have a safe distance
104
328289
3533
Bu gündən yazdıqlarımla, yazdıqlarıma
05:44
between me, as I am writing, and my very natural anxiety
105
331822
4885
nə cür reaksiya veriləcəyi narahatçılığı arasında sədd qoymalı,
05:49
about what the reaction to that writing is going to be, from now on.
106
336707
3865
yazdıqlarıma təsir etməsinin qarşısını almalıyam.
05:53
And, as I've been looking over the last year for models for how to do that
107
340572
4268
Son bir ili, bunu etməyin yollarını axtarmış,
05:57
I've been sort of looking across time,
108
344840
2148
bütün dövrlərə nəzər salmış,
05:59
and I've been trying to find other societies
109
346988
2102
insanlara yaradıcılıq qabiliyyətlərini idarə etməkdə
06:01
to see if they might have had better and saner ideas than we have
110
349090
3750
kömək edəcək fikirləri, inamları mövcud olan
06:05
about how to help creative people, sort of manage
111
352840
2965
cəmiyyətlərə nəzər salmağa
06:08
the inherent emotional risks of creativity.
112
355805
3068
çalışdım.
06:11
And that search has led me to ancient Greece and ancient Rome.
113
358873
5015
Araşdırmam məni qədim Roma və Yunanıstana yönəltdi.
06:16
So stay with me, because it does circle around and back.
114
363888
2601
Bu nöqtəni yadda saxlayın çünki bu mövzuya bir də nəzər salacam.
06:19
But, ancient Greece and ancient Rome --
115
366489
2246
Qədim Roma və Yunanıstanda
06:21
people did not happen to believe that creativity
116
368735
2566
insanlar yaradıcılıq qabiliyyətinin insanın
06:24
came from human beings back then, O.K.?
117
371301
2418
özündə olduğuna inanmırdılar.
06:26
People believed that creativity was this divine attendant spirit
118
373719
4459
İnsanlar inanırdılar ki, yaradıcılıq bilinməyən yerdən və məsafədən
06:30
that came to human beings from some distant and unknowable source,
119
378178
4001
bilinməyən səbəblərdən insanın bədəninə daxil olan
06:34
for distant and unknowable reasons.
120
382179
2449
bələdçi ruhdur.
06:37
The Greeks famously called these divine attendant spirits of creativity "daemons."
121
384628
5251
Yunanlar bu bələdçi yaradıcılıq ruhlarını "cinlər" adlandırdılar.
06:42
Socrates, famously, believed that he had a daemon
122
389879
3100
Sokrat uzaqdan ona müdriklik pıçıldayan
06:45
who spoke wisdom to him from afar.
123
392979
2457
cinə sahib olduğuna inanırdı.
06:48
The Romans had the same idea,
124
395436
1617
Romalılar da eyni fikirdə idilər,
06:49
but they called that sort of disembodied creative spirit a genius.
125
397053
4610
ancaq bu bədənsiz yaradıcı ruhu dahi adlandırdılar.
06:54
Which is great, because the Romans did not actually think
126
401663
2560
Bu əla idi, çünki Romalılar fikirləşmirdilər ki, hansısa ağıllı
06:57
that a genius was a particularly clever individual.
127
404223
2973
insan dahidir
06:59
They believed that a genius was this, sort of magical divine entity,
128
407196
3683
Onlar inanırdlıar ki, dahi,cırtdan Dobby (Harry Porter.) kimi
07:03
who was believed to literally live in the walls
129
410879
4182
incəsənət xadiminin studiyosunda dolaşaraq
07:07
of an artist's studio, kind of like Dobby the house elf,
130
415061
3684
onlara işlərində gizlicə kömək edir,
07:11
and who would come out and sort of invisibly assist the artist with their work
131
418745
4033
sənət əsərlərinin formasında və üslubunda böyük
07:15
and would shape the outcome of that work.
132
422778
2600
rolu olur.
07:18
So brilliant -- there it is, right there, that distance that I'm talking about --
133
425378
3551
Əla fikirdir məncə, gördüyün işin nəticəsinin
07:21
that psychological construct to protect you from the results of your work.
134
428929
4533
sənə çox də təsir etməyəcəyi bir qoruma sistemidir.
07:26
And everyone knew that this is how it functioned, right?
135
433462
3608
Bunun necə olduğunu başa düşdünüz yəqin ki.
07:29
So the ancient artist was protected from certain things,
136
437070
2608
Məsələn, həddən artıq özünə pərəstiş etməkdən
07:32
like, for example, too much narcissism, right?
137
439678
2484
qoruya bilər insanları.
07:34
If your work was brilliant you couldn't take all the credit for it,
138
442162
2994
Əgər gözəl sənət əsəri yaradıbsansa, öz üstünə götürmürsən,
07:37
everybody knew that you had this disembodied genius who had helped you.
139
445156
3940
hamı bilir ki, bədənsiz ruh- dahi sənə kömək edib.
07:41
If your work bombed, not entirely your fault, you know?
140
449096
3369
Əgər pis bir əsər yaratsən, bu da sənin səhvin deyil.
07:45
Everyone knew your genius was kind of lame.
141
452465
2769
Hamı bilir ki, dahin bir az tənbəldi.
07:48
And this is how people thought about creativity in the West for a really long time.
142
455234
5461
Qərbdə uzun müddət insanlar yaradıcılığa belə münasibət bəsləyirdilər.
07:53
And then the Renaissance came and everything changed,
143
460695
2300
Ancaq İntibah dövrünün başlamasilə, hər şey dəyişdi,
07:55
and we had this big idea, and the big idea was
144
462995
2183
insanı kainatın mərkəzi hesab etdiyimiz
07:57
let's put the individual human being at the center of the universe
145
465178
3451
böyük ideya bu vaxt yarandı, bu ideyanın əsasında,
08:01
above all gods and mysteries, and there's no more room
146
468629
2256
insan bütün Allah və sirrlərdən üstün idi,
08:03
for mystical creatures who take dictation from the divine.
147
470885
3110
bu dövrdə müqəddəs olan varlıqlara yer yox idi.
08:06
And it's the beginning of rational humanism,
148
473995
2335
Bu rasional humanizmin əsası idi,
08:09
and people started to believe that creativity
149
476330
1949
insanlar yaradıcılıq gücünün insanın öz
08:11
came completely from the self of the individual.
150
478279
2682
təxəyyülünün məhsulu olduğuna inanırdılar.
08:13
And for the first time in history,
151
480961
2250
Və həmin vaxtlar tarixdə ilk dəfə,
08:16
you start to hear people referring to this or that artist as being a genius
152
483211
5111
ayrı-ayrı insanaların dahiyə sahib olduğunu deyil,
08:21
rather than having a genius.
153
488322
1841
dahi olduğunu söyləməyə başladılar.
08:22
And I got to tell you, I think that was a huge error.
154
490163
3324
Məncə bu böyük səhv idi.
08:26
You know, I think that allowing somebody, one mere person
155
493487
4246
Mənim fikrimcə, kimisə yaradıcılıq mənbəyi,
08:30
to believe that he or she is like, the vessel,
156
497733
2763
əsas damarı olduğuna inandırmaq,
08:33
you know, like the font and the essence and the source
157
500496
2249
sirli, bilinməyən yaradıcılıq gücünə sahib olduğuna
08:35
of all divine, creative, unknowable, eternal mystery
158
502745
3700
inandırmaq sadə insan ruhu üçün çox
08:39
is just a smidge too much responsibility to put on one fragile, human psyche.
159
506445
6085
ağır bir yükdür.
08:45
It's like asking somebody to swallow the sun.
160
512530
3515
Kimdənsə günəşi udmasını xahiş etməyə bənzəyir.
08:48
It just completely warps and distorts egos,
161
516045
2651
Eqonun üzə çıxmasına, yaradıcıdan
08:51
and it creates all these unmanageable expectations about performance.
162
518696
3550
qarşısıalınmaz gözləntilərə səbəb olur.
08:55
And I think the pressure of that
163
522246
1999
Və məncə bu gözlənti son 500 ildə
08:57
has been killing off our artists for the last 500 years.
164
524245
3217
yaradıcı insanları qətlə yetirməkdədir.
09:00
And, if this is true,
165
527462
2665
Əgər bu doğrudursa,
09:02
and I think it is true,
166
530127
1586
ki doğruluğuna inanıram,
09:04
the question becomes, what now?
167
531713
2865
sual çıxır ki,nə etmək lazımdır?
09:07
Can we do this differently?
168
534578
1869
Başqa yol tapmaq mümkündürmü?
09:09
Maybe go back to some more ancient understanding
169
536447
3396
Bəlkə insan və yaradıcı güclə bağlı qədim
09:12
about the relationship between humans and the creative mystery.
170
539843
4501
inamlara nəzər salaq?
09:17
Maybe not.
171
544344
1353
Bəlkə yox.
09:18
Maybe we can't just erase 500 years of rational humanistic thought
172
545697
3882
Bəlkə 500 illik rasional humanistik ideyanı 18 dəqiqəlik
09:22
in one 18 minute speech.
173
549579
2158
nitqlə sona çatdıra bilmərik
09:24
And there's probably people in this audience
174
551737
2709
Böyük ehtimal elə burda əyləşən insanlardan
09:27
who would raise really legitimate scientific suspicions
175
554446
4115
bəziləri hansısa ruhun gördükləri işə
09:31
about the notion of, basically fairies
176
558561
2379
qol qoyub kömək etməsi fikrinə
09:33
who follow people around rubbing fairy juice on their projects and stuff.
177
560940
4988
elmi cəhətdən inanmaya bilərlər.
09:38
I'm not, probably, going to bring you all along with me on this.
178
565928
4317
Hamının mənimlə həmrəy olacağına inanmıram.
09:43
But the question that I kind of want to pose is --
179
570245
2785
Ancaq sual vermək istəyirəm-
09:45
you know, why not?
180
573030
2197
niyə də yox?
09:48
Why not think about it this way?
181
575227
1922
Belə fikirləşməyin nəyi pisdir ki?
09:49
Because it makes as much sense as anything else I have ever heard
182
577149
4112
Bu mənim daimi dəyişən və gözlənilməz olan yaradıcılıq
09:54
in terms of explaining the utter maddening capriciousness
183
581261
3956
prosesi haqda eşitmiyim ən mənalı
09:58
of the creative process.
184
585217
1545
fikirdir.
09:59
A process which, as anybody who has ever tried to make something --
185
586762
2879
Burdakı hər kəsə aydın olduğu kimi-
10:02
which is to say basically everyone here ---
186
589641
2426
yaradıcılıq prosesi çox da
10:04
knows does not always behave rationally.
187
592067
3111
rasional bir proses deyil.
10:07
And, in fact, can sometimes feel downright paranormal.
188
595178
4583
Bir az paranormal prosesdir.
10:12
I had this encounter recently where I met the extraordinary American poet Ruth Stone,
189
599761
5485
Bu yaxınlarda 90 illik ömrünü
10:18
who's now in her 90s, but she's been a poet her entire life
190
605246
2835
şairliyə həsr etmiş məhşur amerikan şairi Ruth Stonala
10:20
and she told me that when she was growing up in rural Virginia,
191
608081
3230
görüşdüm və o dedi ki, gənc yaşlarında Vircinyanın
10:24
she would be out working in the fields,
192
611311
1601
kəndində tarlada işləyərkən,
10:25
and she said she would feel and hear a poem
193
612912
3157
şerin külək kimi beyniyə dolmasını
10:28
coming at her from over the landscape.
194
616069
2007
hiss edərdir.
10:30
And she said it was like a thunderous train of air.
195
618076
3157
Güclü hava axını kimi.
10:34
And it would come barreling down at her over the landscape.
196
621233
2328
Bunun ona yerdən gəldiyini deyir.
10:36
And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet.
197
623561
3602
Bu hiss ayağının altındakə yeri sirkələyəck qədər güclü idi.
10:39
She knew that she had only one thing to do at that point,
198
627163
3099
Bu nöqtədə ediləcək bir şey var idi,
10:43
and that was to, in her words, "run like hell."
199
630262
2151
"dəli kimi qaçmaq".
10:45
And she would run like hell to the house
200
632413
1732
O cəld evə qaçar, şeri fikrində yaradar,
10:46
and she would be getting chased by this poem,
201
634145
1686
mümkün qədər tez qələm və kağız tapar
10:48
and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil
202
635831
3130
şer onu tərk edməmiş öz zehnində bir daha
10:51
fast enough so that when it thundered through her, she could collect it
203
638961
3068
təkrarlayar və tez
10:54
and grab it on the page.
204
642029
1501
kağıza köçürərdi.
10:56
And other times she wouldn't be fast enough,
205
643530
1955
Və o evdən uzaq olub,
10:58
so she'd be running and running and running, and she wouldn't get to the house
206
645485
3327
cəld tərpənməsə, qaçıb evə çata bilməsə
11:01
and the poem would barrel through her and she would miss it
207
648812
2838
şer onu tərk edər və onu deyimiylə
11:04
and she said it would continue on across the landscape,
208
651650
2288
"başqa şair" tapmaq üçün
11:06
looking, as she put it "for another poet."
209
653938
2964
yerdə dolanmağa davam edərdi.
11:09
And then there were these times --
210
656902
2370
Mənə danışdığı və heç vaxt unutmadığım
11:12
this is the piece I never forgot --
211
659272
2379
şeri itirməyə yaxın olduğu
11:14
she said that there were moments where she would almost miss it, right?
212
661651
3199
anlar da var idi.
11:17
So, she's running to the house and she's looking for the paper
213
664850
2351
Tələsik evə qaçar, bir əli ilə kağız qələm axtarar və elə bu anda
11:20
and the poem passes through her,
214
667201
2100
şer bədənindən çıxarkən o biri əli ilə
11:22
and she grabs a pencil just as it's going through her,
215
669301
2934
onu tutub saxlayar
11:25
and then she said, it was like she would reach out with her other hand
216
672235
2568
öz bədəninə
11:27
and she would catch it.
217
674803
1707
geri qaytarardı.
11:29
She would catch the poem by its tail,
218
676510
2281
Bu vaxt şeri quyruğundan yaxaladığı
11:31
and she would pull it backwards into her body
219
678791
2778
və bədənində tərsinə yerləşdirdiyi üçün
11:34
as she was transcribing on the page.
220
681569
1860
yazdığı şer də özünün dediyinə görə
11:36
And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact
221
683429
4855
baş-ayaq, axırınxcı sözdən
11:41
but backwards, from the last word to the first.
222
688284
3405
birinci sözə doğru olardı.
11:44
(Laughter)
223
691689
1712
(Gülüş)
11:46
So when I heard that I was like -- that's uncanny,
224
693401
4717
Eşidəndə hiss etdim ki, yaradıcılıq
11:50
that's exactly what my creative process is like.
225
698118
2501
həqiqətən də sirli, qeyri adidir.
11:53
(Laughter)
226
700619
3613
(Gülüş)
11:57
That's not at all what my creative process is -- I'm not the pipeline!
227
704232
3066
Mənim yazmağım bir az fərqlidir- mən boru kimi deyiləm!
12:00
I'm a mule, and the way that I have to work
228
707298
1854
Uzunqulaq kimiyəm, hər gün eyni vaxtda
12:01
is that I have to get up at the same time every day,
229
709152
1667
oyanmalı və nəysə ortaya qoymaq üçün
12:03
and sweat and labor and barrel through it really awkwardly.
230
710819
2797
tər tökməli və dəli kimi çalışmalıyam.
12:06
But even I, in my mulishness,
231
713616
3000
Ancaq bu əmək sərf etdiyim iş prosesimdə
12:09
even I have brushed up against that thing, at times.
232
716616
3868
mən də belə halla rastlaşmışam.
12:13
And I would imagine that a lot of you have too.
233
720484
1959
Məncə çoxunuzda belə hallar olub.
12:15
You know, even I have had work or ideas come through me from a source
234
722443
3609
Mənə hardansa fikirlər gəlsə də onları müəyyən etməkdə
12:18
that I honestly cannot identify.
235
726052
2511
çətinlik çəkirəm.
12:21
And what is that thing?
236
728563
1596
Bu sizcə nədir?
12:22
And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds,
237
730159
4038
Bu gücü bizi dəli etməyək, hətta ağıllandıracaq şəklə
12:26
but, in fact, might actually keep us sane?
238
734197
2886
necə salmaq olar?
12:29
And for me, the best contemporary example that I have of how to do that
239
737083
3779
Bunu necə etməyin yolunu ən yaxşı izah edən,
12:33
is the musician Tom Waits,
240
740862
2332
bir neçə il əvvəl intervyu götürdüyüm musiqiçi
12:35
who I got to interview several years ago on a magazine assignment.
241
743194
4541
Tom Waits idi.
12:40
And we were talking about this,
242
747735
1249
Bilirsiniz ki, müasir sənətçilərdən biri olan Tom,
12:41
and you know, Tom, for most of his life he was pretty much the embodiment
243
748984
3713
uzun zaman bu qarşısıalınmaz, ancaq daxildən gələn
12:45
of the tormented contemporary modern artist,
244
752697
1924
yaradıcılıq gücünü kontrol etməkdə
12:47
trying to control and manage and dominate
245
754621
2623
çətinlik çəkmişdi, və onunla
12:50
these sort of uncontrollable creative impulses
246
757244
2474
söhbətimiz də elə
12:52
that were totally internalized.
247
759718
1887
bu haqda idi.
12:54
But then he got older, he got calmer,
248
761605
2005
O yaşa dolduqca daha sakitləşmişdi,
12:56
and one day he was driving down the freeway in Los Angeles he told me,
249
763610
2923
və bir gün Los Angelasda şose yolda maşın sürərkən
12:59
and this is when it all changed for him.
250
766533
1840
hər şeyin dəyişdiyini deyir.
13:01
And he's speeding along, and all of a sudden
251
768373
1991
Yolda ikən qəflətən həmişə ilahama gələndə
13:03
he hears this little fragment of melody,
252
770364
3741
hiss etdiyi o qarışıq, qıcıqlandırıcı melodiya
13:06
that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing,
253
774105
4029
parçasını hiss edir,
13:10
and he wants it, you know, it's gorgeous,
254
778134
2128
onu əldə etmək istəsə də
13:13
and he longs for it, but he has no way to get it.
255
780262
2071
ona yaxın olsa da ona çata bilmir.
13:15
He doesn't have a piece of paper, he doesn't have a pencil,
256
782333
1868
Maşında nə dəftəri, nə qələmi,
13:17
he doesn't have a tape recorder.
257
784201
1451
nə də maqnitofonu var idi.
13:18
So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him
258
785652
2968
Artıq adət halını almış narahatçılıq onu çuğlamağa başlayır,
13:21
like, "I'm going to lose this thing,
259
788620
1991
" Bunu da itirəcəm yəqin,
13:23
and then I'm going to be haunted by this song forever.
260
790611
1920
və həmişəlik bu itkiyə görə narahat olacam.
13:25
I'm not good enough, and I can't do it."
261
792531
1771
Çox da yaxşı deyiləm bu yaradıcılıq qabiliyyəti üçün."
13:27
And instead of panicking, he just stopped.
262
794302
2392
Ancaq təlaşa düşməyin əvəzinə dayandı.
13:29
He just stopped that whole mental process
263
796694
1748
Bütün düşüncələrini bir anlıq dondurub
13:31
and he did something completely novel.
264
798442
2155
tamamilə yeni bir şey etdi.
13:33
He just looked up at the sky, and he said,
265
800597
2722
O göyə baxdı və belə dedi,
13:36
"Excuse me, can you not see that I'm driving?"
266
803319
3014
"Bircə dəqiqə, görmürsən ki maşın sürürəm?"
13:39
(Laughter)
267
806333
3701
(Gülüş)
13:42
"Do I look like I can write down a song right now?
268
810034
2734
"Görmürsən ki belə halda heç nə yaza bilmərəm?
13:45
If you really want to exist, come back at a more opportune moment
269
812768
3845
Həqiqətən mövcudsansa başqa vaxt, səninlə məşğul ola
13:49
when I can take care of you.
270
816613
1662
biləcəyim vaxt gəl.
13:51
Otherwise, go bother somebody else today.
271
818275
3077
Ya da get başqa kimisə,
13:54
Go bother Leonard Cohen."
272
821352
3296
Leonard Cohenı narahat et."
13:57
And his whole work process changed after that.
273
824648
3132
Bu hədisədən sonra onun bütün iş üsulu dəyişdi.
14:00
Not the work, the work was still oftentimes as dark as ever.
274
827780
3608
Yaradıcılığı dəyişmədi, həmişəki kimi qaranlıq idi.
14:04
But the process, and the heavy anxiety around it
275
831388
3059
Dəyişən yaradıcılıq prosesi və ağır narahatçılıq hissi idi,
14:07
was released when he took the genie, the genius out of him
276
834447
2986
o problemdən başqa bir şeyə səbəb olmayan dahini
14:10
where it was causing nothing but trouble, and released it kind of back where it came from,
277
837433
3371
azad etdikdən sonra, içindəki dahi öz gəldiyi yeri dərk etdi,
14:13
and realized that this didn't have to be this internalized, tormented thing.
278
840804
3556
yalnız özünü düşünməli və özü üçün hərəkət etməli olmadığını anladı.
14:17
It could be this peculiar, wondrous, bizarre collaboration
279
844360
3744
Tom və qəribə yad bir məxluq arasında xüsusi,
14:20
kind of conversation between Tom and the strange, external thing
280
848104
4132
ürək açan və müştərək keçən
14:25
that was not quite Tom.
281
852236
2376
söhbətlər olardı.
14:27
So when I heard that story it started to shift a little bit
282
854612
2706
Bu hekayəni eşidəndən sonra mənim də iş üslubum
14:30
the way that I worked too, and it already saved me once.
283
857318
2629
bir az dəyişdi və bir dəfə həqiqətən məni xilas etdi.
14:32
This idea, it saved me when I was in the middle of writing "Eat, Pray, Love,"
284
859947
3331
"Ye, dua et, sev " kitabının ortasında ikən bu fikir məni xilas etdi,
14:36
and I fell into one of those, sort of pits of despair
285
863278
2588
nəyinsə üzərində işləyərkən heç nə edə bilmədiyimiz
14:38
that we all fall into when we're working on something and it's not coming
286
865866
3341
vaxtlardır, gördüyünüz işin böyük bir fəlakət olacağına inanır,
14:42
and you start to think this is going to be a disaster,
287
869207
2242
ən pis kitab olacağı
14:44
this is going to be the worst book ever written.
288
871449
1761
hissinə qapılırsınız.
14:46
Not just bad, but the worst book ever written.
289
873210
2147
Pis deyil ən pis kitab olacağına.
14:48
And I started to think I should just dump this project.
290
875357
3962
Kitabı yarıda qoymaq haqda fikirləşirdim.
14:52
But then I remembered Tom talking to the open air
291
879319
3075
Ancaq birdən Tomun dedikləri yadıma düşdü,
14:55
and I tried it.
292
882394
2048
mən də elə etdim.
14:57
So I just lifted my face up from the manuscript
293
884442
2492
Başımı yazıdan qaldırıb,
14:59
and I directed my comments to an empty corner of the room.
294
886934
2930
evin küncünə nəzər saldım.
15:02
And I said aloud, "Listen you, thing,
295
889864
3578
Və belə dedim, " Qulaq as,
15:06
you and I both know that if this book isn't brilliant
296
893442
3198
İkimiz də bilirik ki, bu əla kitab deyil
15:09
that is not entirely my fault, right?
297
896640
1801
bu da yalnız mənim səhvim deyil,
15:11
Because you can see that I am putting everything I have into this,
298
898441
3327
görürsən ki əlimdən gələn hər şeyi edirəm,
15:14
I don't have any more than this.
299
901768
1368
başqa deyiləsi sözüm yoxdur.
15:15
So if you want it to be better, then you've got to show up and do your part of the deal.
300
903136
3226
Əgər kitabın daha yaxşı olmasını istəyirsənsə bir az gözə dəyməlisən.
15:19
O.K. But if you don't do that, you know what, the hell with it.
301
906362
2994
Əgər yaxşı olmağını istəmirsənsə işində ol.
15:22
I'm going to keep writing anyway because that's my job.
302
909356
2936
Mən yenə də yazmağıma davam edəcəm.
15:25
And I would please like the record to reflect today
303
912292
1899
Xahiş edirəm yadında saxla ki,
15:26
that I showed up for my part of the job."
304
914191
2300
bu gün mən əlimdən gələni etmişəm.
15:29
(Laughter)
305
916491
3698
(Gülüş)
15:32
Because --
306
920189
2087
Nəticə--
15:35
(Applause)
307
922276
2074
(Alqış)
15:37
in the end it's like this, O.K. --
308
924350
2172
belə oldu--
15:39
centuries ago in the deserts of North Africa,
309
926522
2401
əsrlər Əvvəl Şimali Afrikada
15:41
people used to gather for these moonlight dances of sacred dance and music
310
928923
4667
insanlar müqəddəs rəqs və mahnıların ifa edildiyi gecələrdə toplaşardılar
15:46
that would go on for hours and hours, until dawn.
311
933590
2704
səhər açılana kimi saatlarla davam edərdi.
15:49
And they were always magnificent, because the dancers were professionals
312
936294
3027
Rəqqaslar usta olduqlarına görə rəqslər həddən artıq
15:52
and they were terrific, right?
313
939321
1174
gözəl olardı.
15:53
But every once in a while, very rarely, something would happen,
314
940495
3818
Və bəzən çox nadir bir şey baş verərdi,
15:57
and one of these performers would actually become transcendent.
315
944313
3512
ifaçılardan biri qeyri-adi şəklə girərdi.
16:00
And I know you know what I'm talking about,
316
947825
2284
Danışdıqlarımın özüm canlı şahidi
16:02
because I know you've all seen, at some point in your life, a performance like this.
317
950109
3954
olduğuma görə düzgün olduğuna əminəm.
16:06
It was like time would stop,
318
954063
2095
Bu nöqtədə sanki zaman durar,
16:08
and the dancer would sort of step through some kind of portal
319
956158
2375
əvvəlki yüzlərlə rəqsindən fərqli bir şey ifa etməsə də
16:11
and he wasn't doing anything different than he had ever done, 1,000 nights before,
320
958533
4491
rəqqasın hərəkətləri
16:15
but everything would align.
321
963024
1751
tamamilə fərqlənərdi.
16:17
And all of a sudden, he would no longer appear to be merely human.
322
964775
3032
Bir az sonra adi insanlıqdan çıxardı.
16:20
He would be lit from within, and lit from below
323
967807
2534
Atəşlə bərabər alovlanmağa,
16:23
and all lit up on fire with divinity.
324
970341
3790
müqəddəsləşməyə başlayardı.
16:26
And when this happened, back then,
325
974131
2145
Bunu görüb hiss edən insanlar
16:29
people knew it for what it was, you know, they called it by its name.
326
976276
4216
bunu adı ilə çağırardılar.
16:33
They would put their hands together and they would start to chant,
327
980492
2632
Əl-ələ verib ucadan oxumağa başlardılar,
16:35
"Allah, Allah, Allah, God, God, God."
328
983124
4100
"Allah, Allah, Allah,Allah."
16:40
That's God, you know.
329
987224
3102
Bu Allahdır.
16:43
Curious historical footnote --
330
990326
2680
Maraqlı bir tarixi faktı da əlavə edim --
16:45
when the Moors invaded southern Spain, they took this custom with them
331
993006
4841
mavrların İspanıiyanın cənubunu işğalından sonra bu adət ispanlara
16:50
and the pronunciation changed over the centuries
332
997847
2245
keçdi və tələffüzü flaminqo və
16:52
from "Allah, Allah, Allah," to "Olé, olé, olé,"
333
1000092
2865
öküz döyüşlərində səsləndiyi kimi
16:55
which you still hear in bullfights and in flamenco dances.
334
1002957
3174
"Allah, Allah"dan "Oleh, Oleh"ə çevrildi.
16:58
In Spain, when a performer has done something impossible and magic,
335
1006131
3653
İspaniyada ifaçı qeyri-adi və mümkünsüz nəysə ifa edəndə,
17:02
"Allah, olé, olé, Allah, magnificent, bravo,"
336
1009784
3149
"Allah, oley, oley, Allah, əla, bravo"
17:05
incomprehensible, there it is -- a glimpse of God.
337
1012933
3404
kimi Allahın da içində olduğu sözlər deyirlər.
17:09
Which is great, because we need that.
338
1016337
2172
Əla bir haldır, çünki buna ehtiyac var.
17:11
But, the tricky bit comes the next morning,
339
1018509
3851
Çətin hissə,
17:15
for the dancer himself, when he wakes up
340
1022360
2925
rəqqas özü Çərşənbə günü səhər
17:18
and discovers that it's Tuesday at 11 a.m., and he's no longer a glimpse of God.
341
1025285
3949
yuxudan oyanıb adi insan olduğunu qavrayanda olur.
17:22
He's just an aging mortal with really bad knees,
342
1029234
3492
Onun zəif olacağı və bir daha o zirvəyə
17:25
and maybe he's never going to ascend to that height again.
343
1032726
4240
çata bilməyəcəyi fikri onu bürüyür.
17:29
And maybe nobody will ever chant God's name again as he spins,
344
1036966
3727
Həyatında bir daha Allahı belə təcəssüm etdirə bilməyəcəksə
17:33
and what is he then to do with the rest of his life?
345
1040693
2858
ömrünün qalanını nəyə sərf edəcək?
17:36
This is hard.
346
1043551
1382
Çətin andır.
17:37
This is one of the most painful reconciliations to make
347
1044933
2842
Bu yaradıcılıqda yoluna qoymalı olduğunuz ən vacib
17:40
in a creative life.
348
1047775
2091
məsələlərdən biridir.
17:42
But maybe it doesn't have to be quite so full of anguish
349
1049866
3183
Ola bilsin ki, bu gücün tamamilə sənin nəzarətin altında
17:45
if you never happened to believe, in the first place,
350
1053049
3267
olmadığını fikirləşmək bəlkə də
17:49
that the most extraordinary aspects of your being came from you.
351
1056316
4105
kömək edə bilər.
17:53
But maybe if you just believed that they were on loan to you
352
1060421
2861
Ola bilsin ki, bu mənbəyi bəlli olmayan təsəvvüredilməz gücün
17:56
from some unimaginable source for some exquisite portion of your life
353
1063282
3806
sizə başqalarına ötürülmək üçün bəxş edildiyinə
17:59
to be passed along when you're finished, with somebody else.
354
1067088
3844
inanmaq daha yaxşıdır.
18:03
And, you know, if we think about it this way it starts to change everything.
355
1070932
4884
Belə fikirləşməyə başlasaq hər şey dəyişə bilər.
18:08
This is how I've started to think,
356
1075816
1634
3 aya yaxındır ki, belə fikirləşirəm,
18:10
and this is certainly how I've been thinking in the last few months
357
1077450
3349
bu yaxınarda nəşr olunacaq kitabı hazırlayarkən də
18:13
as I've been working on the book that will soon be published,
358
1080799
2841
belə fikirləşirdim, əvvəlki uğurumdan
18:16
as the dangerously, frighteningly over-anticipated follow up
359
1083640
3643
sonrakı gözləntilərdən
18:20
to my freakish success.
360
1087283
2660
qurtulmaq üçün.
18:22
And what I have to, sort of keep telling myself
361
1089943
2923
Həmişə öz-özümə diqtə etdiyim söz isə,
18:25
when I get really psyched out about that,
362
1092866
2025
qorxamaq
18:27
is, don't be afraid.
363
1094891
2175
olub.
18:29
Don't be daunted.
364
1097066
1366
Qorxmayın.
18:31
Just do your job.
365
1098432
1983
İşinizdə olun.
18:33
Continue to show up for your piece of it, whatever that might be.
366
1100415
2975
Ağlınıza nə gəlirsə, göstərməyə çalışın.
18:36
If your job is to dance, do your dance.
367
1103390
2910
İşiniz rəqsdirsə, rəqsinizə davam edin.
18:39
If the divine, cockeyed genius assigned to your case
368
1106300
3965
Sizin üçün müəyyəən edilmiş o dahi ruh
18:43
decides to let some sort of wonderment be glimpsed, for just one moment
369
1110265
5084
nəysə heyrətamiz bir ifa etmənizə kömək etsə,
18:48
through your efforts, then "Olé!"
370
1115349
2000
sizə "Oley!"
18:50
And if not, do your dance anyhow.
371
1117349
3639
Digər halda, rəqsinizə davam edin.
18:53
And "Olé!" to you, nonetheless.
372
1120988
1681
Sizə yenə də "Oley!" düşür.
18:55
I believe this and I feel that we must teach it.
373
1122669
2000
Məncə bu fikri başqalarına da öyrətməliyik.
18:57
"Olé!" to you, nonetheless,
374
1124669
1788
Hamınıza "Oley!" deyirəm,
18:59
just for having the sheer human love and stubbornness
375
1126457
3313
həmişə parlaq insan sevgisini və inadçılığını
19:02
to keep showing up.
376
1129770
1845
davam etdirdiyiniz üçün.
19:04
Thank you.
377
1131615
1675
Çox sağ olun.
19:06
(Applause)
378
1133290
2075
(Alqış)
19:08
Thank you.
379
1135365
1491
Çox sağ olun.
19:09
(Applause)
380
1136856
3114
(Alqış)
19:12
June Cohen: Olé!
381
1139970
1833
June Cohen: Oley!
19:14
(Applause)
382
1141803
3700
(Alqış)
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Gilbert - WriterThe author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both.
Why you should listen
Elizabeth Gilbert faced down a premidlife crisis by doing what we all secretly dream of -- running off for a year. Her travels through Italy, India and Indonesia resulted in the megabestselling and deeply beloved memoir Eat, Pray, Love, about her process of finding herself by leaving home.
She's a longtime magazine writer -- covering music and politics for Spin and GQ -- as well as a novelist and short-story writer. Her books include the story collection Pilgrims, the novel Stern Men (about lobster fishermen in Maine) and a biography of the woodsman Eustace Conway, called The Last American Man. Her work has been the basis for two movies so far (Coyote Ugly, based on her own tale of working at the famously raunchy bar in New York City), and Eat, Pray, Love, with the part of Gilbert played by Julia Roberts. Not bad for a year off.
In 2010, Elizabeth published Committed, a memoir exploring her ambivalent feelings about the institution of marriage. And her 2013 novel, The Signature of All Things, is "a sprawling tale of 19th century botanical exploration."
Gilbert also owns and runs the import shop Two Buttons in Frenchtown, New Jersey.
Elizabeth Gilbert | Speaker | TED.com