TED2009
Elizabeth Gilbert: Your elusive creative genius
Елизабет Гилберт зборува за одгледување на креативноста
Filmed:
Readability: 3.7
19,049,771 views
Елизабет Гилберт зборува за невозможните работи кои ги очекуваме од уметниците и генијалците - и ја споделува својата радикална идеја, наместо реткоста да се „биде“ генијалец, е дека сите ние „поседуваме“ генијалност. Ова а забавен, личен и зачудувачки трогателен говор.
Elizabeth Gilbert - Writer
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I am a writer.
0
985
1567
Јас сум писател.
00:15
Writing books is my profession but it's more than that, of course.
1
2552
3760
Пишувањето книги е моја професија, но се работи за повеќе од тоа.
00:19
It is also my great lifelong love and fascination.
2
6312
3924
Тое е воедно и моја голема животна љубов и фасцинација.
00:23
And I don't expect that that's ever going to change.
3
10236
2915
Не верувам дека тоа некогаш ќе се смени.
00:25
But, that said, something kind of peculiar has happened recently
4
13151
5035
Но, неодaмна ми се случи нешто прилично невообичаено
00:30
in my life and in my career,
5
18186
2249
во мојот живот и кариера
00:33
which has caused me to have to recalibrate my whole relationship with this work.
6
20435
4767
што ме натера да го преиспитам мојот однос кон работата.
00:38
And the peculiar thing is that I recently wrote this book,
7
25202
3634
Она што е чудно е што неодамна напишав книга
00:41
this memoir called "Eat, Pray, Love"
8
28836
1968
на мемоари наречена „Јади, моли се, сакај“
00:43
which, decidedly unlike any of my previous books,
9
30804
4565
која убeдливо, за разлика од моите претходни книги,
00:48
went out in the world for some reason, and became this big,
10
35369
3068
од некоја причина стана позната во светот и стана голема
00:51
mega-sensation, international bestseller thing.
11
38437
3366
мега-сензација, интернационален бестселер.
00:54
The result of which is that everywhere I go now,
12
41803
3066
Како резултат, каде и да одам сега
00:57
people treat me like I'm doomed.
13
44869
2600
луѓето се однесуваат кон мене како да сум проколната.
01:00
Seriously -- doomed, doomed!
14
47469
2882
Навистина - проколната, проколната!
01:03
Like, they come up to me now, all worried, and they say,
15
50351
2184
Сега ми приоѓаат, целите загрижени и ми велат:
01:05
"Aren't you afraid you're never going to be able to top that?
16
52535
4705
„Зарем не ти е страв дека никогаш нема да го надминеш ова?“
01:10
Aren't you afraid you're going to keep writing for your whole life
17
57240
3246
„Зарем не ти е страв дека ќе продолжиш да пишуваш целиот свој живот
01:13
and you're never again going to create a book
18
60486
2017
и, никогаш повеќе нема да создадеш книга
01:15
that anybody in the world cares about at all,
19
62503
2716
за која би се заинтересирал некој на светов,
01:18
ever again?"
20
65219
2500
никогаш повеќе?“
01:20
So that's reassuring, you know.
21
67719
2349
Е, ова ми влева доверба.
01:22
But it would be worse, except for that I happen to remember
22
70068
2799
Но, може и да биде полошо, освен што сосема случајно се сеќавам
01:25
that over 20 years ago, when I first started telling people -- when I was a teenager --
23
72867
3708
дека пред 20 години, кога бев тинејџер и прв пат почнав да им кажувам на луѓето
01:29
that I wanted to be a writer,
24
76575
1710
дека сакам да бидам писател,
01:31
I was met with this same kind of, sort of fear-based reaction.
25
78285
2971
постојано бев пречекувана од истата исплашена реакција.
01:34
And people would say, "Aren't you afraid you're never going to have any success?
26
81256
3679
И луѓето ми велеа: „Зарем не ти е страв дека никогаш нема да бидеш успешна?“
01:37
Aren't you afraid the humiliation of rejection will kill you?
27
84935
3102
„Зарем не ти е страв дека понижувањето од неуспехот ќе те убие?“
01:40
Aren't you afraid that you're going to work your whole life at this craft
28
88037
2815
„Зарем не ти е страв дека целиот свој живот ќе го работиш овој занает,
01:43
and nothing's ever going to come of it
29
90852
1417
но ништо нема да излезе од него
01:45
and you're going to die on a scrap heap of broken dreams
30
92269
2697
и ќе умреш врз еден куп скршени соништа,
01:47
with your mouth filled with bitter ash of failure?"
31
94966
3485
а во твојата уста ќе го чувствуваш горкиот вкус на неуспехот?“
01:51
(Laughter)
32
98451
2053
(Смеење)
01:53
Like that, you know.
33
100504
1852
Коментари слични на овој.
01:55
The answer -- the short answer to all those questions is, "Yes."
34
102356
5161
Краткиот одговор на сите овие прашања е: „Да“.
02:00
Yes, I'm afraid of all those things.
35
107517
2300
Да, страв ми е од сите тие нешта.
02:02
And I always have been.
36
109817
1265
И од секогаш ми било страв.
02:03
And I'm afraid of many, many more things besides
37
111082
2133
Страв ми е од уште многу други работи
02:06
that people can't even guess at,
38
113215
2102
кои луѓето никогаш не би ги погодиле.
02:08
like seaweed and other things that are scary.
39
115317
3981
Како морска трева и други страшни нешта.
02:12
But, when it comes to writing,
40
119298
2251
Но, кога се работи за пишувањето,
02:14
the thing that I've been sort of thinking about lately, and wondering about lately, is why?
41
121549
4001
она за што размислувам во последно време и за што се прашувам е „Зошто?“
02:18
You know, is it rational?
42
125550
1851
Дали ова е разумно?
02:20
Is it logical that anybody should be expected
43
127401
2847
Дали е логично да се очекува од кој било
02:23
to be afraid of the work that they feel they were put on this Earth to do.
44
130248
4652
да се плаши од работата за кои тие веруваат дека се ставени на Земјата да ја работат?
02:27
And what is it specifically about creative ventures
45
134900
4400
И што е она кај креативните професии
02:32
that seems to make us really nervous about each other's mental health
46
139300
3472
што не прави навистина нервозни за нашето ментално здравје
02:35
in a way that other careers kind of don't do, you know?
47
142772
3027
на начин кој не е случај и со другите кариери?
02:38
Like my dad, for example, was a chemical engineer
48
145799
4023
На пример, татко ми беше хемиски инженер
02:42
and I don't recall once in his 40 years of chemical engineering
49
149822
3377
и не се сеќавам ниту еднаш во 40 години работен стаж
02:45
anybody asking him if he was afraid to be a chemical engineer, you know?
50
153199
3682
некој да го праша дали се плаши да биде хемиски инженер.
02:49
It didn't -- that chemical-engineering block, John, how's it going?
51
156881
5811
„Имаш блокада за хемиски инженеринг Џон?“
02:55
It just didn't come up like that, you know?
52
162692
2164
Тоа воопшто не се случи.
02:57
But to be fair, chemical engineers as a group
53
164856
3834
Но, искрено, хемиските инженери како група
03:01
haven't really earned a reputation over the centuries
54
168690
2426
низ вековите, се немаат здобиено со репутација
03:03
for being alcoholic manic-depressives.
55
171116
2818
на манично-депресивни алкохоличари.
03:06
(Laughter)
56
173934
1448
(Смеење)
03:08
We writers, we kind of do have that reputation,
57
175382
2834
Нас, писателите, не бие таков глас
03:11
and not just writers, but creative people across all genres,
58
178216
3983
и не само писателите, туку сите креативни луѓе
03:14
it seems, have this reputation for being enormously mentally unstable.
59
182199
4701
изгледа дека имаат репутација на ментално нестабилни личности.
03:19
And all you have to do is look at the very grim death count
60
186900
3816
Треба само да се присетите на мрачната бројка на смртни случаи
03:23
in the 20th century alone, of really magnificent creative minds
61
190716
3583
во 20-тиот век на навистина неверојатни креативни умови
03:27
who died young and often at their own hands, you know?
62
194299
3126
кои умреле млади и многу често од својата рака.
03:30
And even the ones who didn't literally commit suicide
63
197425
3266
Па, дури и оние кои буквално не извршиле самоубиство,
03:33
seem to be really undone by their gifts, you know.
64
200691
3376
изгледаат како да се обременети со својата дарба.
03:36
Norman Mailer, just before he died, last interview, he said
65
204067
2899
Пред да почине Норман Милер, во своето последно интервју вели:
03:39
"Every one of my books has killed me a little more."
66
206966
4101
„Секоја од моите книги убиваше мал дел од мене.“
03:43
An extraordinary statement to make about your life's work.
67
211067
3599
Неверојатна изјава за своето животно дело.
03:47
But we don't even blink when we hear somebody say this
68
214666
2960
Но, ние не ни трепнуваме кога ќе слушнеме некој како го вели ова
03:50
because we've heard that kind of stuff for so long
69
217626
2606
бидејќи такви работи слушаме веќе толку долго време
03:53
and somehow we've completely internalized and accepted collectively
70
220232
4001
и некако, како колектив целосно сме го прифатиле
03:57
this notion that creativity and suffering are somehow inherently linked
71
224233
4667
мислењето дека креативноста и страдањето се поврзани
04:01
and that artistry, in the end, will always ultimately lead to anguish.
72
228900
5066
и дека уметноста на крајот секогаш води кон патење.
04:06
And the question that I want to ask everybody here today
73
233966
2216
Она што сакам да ги прашам сите тука денес е:
04:08
is are you guys all cool with that idea?
74
236182
2992
„Дали сте сите задоволни со тој став?“
04:11
Are you comfortable with that?
75
239174
2207
Се чувствувате ли удобно?
04:14
Because you look at it even from an inch away and, you know ...
76
241381
2951
Бидејќи, доколку само малку размислиме,
04:17
I'm not at all comfortable with that assumption.
77
244332
3200
јас не се чувствувам пријатно со таа претпоставка.
04:20
I think it's odious.
78
247532
1486
Мислам дека е одвратна.
04:21
And I also think it's dangerous,
79
249018
1953
Но, мислам и дека е опасна,
04:23
and I don't want to see it perpetuated into the next century.
80
250971
2767
и не сакам да ја видам како се протега и во наредниот век.
04:26
I think it's better if we encourage our great creative minds to live.
81
253738
4036
Мислам дека е подобро да ги охрабруваме нашите големи и креативни умови да живеат.
04:30
And I definitely know that, in my case -- in my situation --
82
257774
5775
А, во мојот случај, сигурна сум дека
04:36
it would be very dangerous for me to start sort of leaking down that dark path
83
263549
5163
би било опасно за мене доколку почнам да одам по тој темен пат
04:41
of assumption, particularly given the circumstance
84
268712
3471
на претпоставки, особено кога ќе ги земам во предвид условите
04:44
that I'm in right now in my career.
85
272183
1903
во кои се наоѓа мојата кариера во моментов.
04:46
Which is -- you know, like check it out,
86
274086
2539
Работата е што
04:49
I'm pretty young, I'm only about 40 years old.
87
276625
1599
прилично сум млада, имам само 40 години.
04:51
I still have maybe another four decades of work left in me.
88
278224
3910
Во мене се уште има уште четири децении работа.
04:54
And it's exceedingly likely that anything I write from this point forward
89
282134
4517
Но, многу е веројатно дека се што ќе напишам од овој момент натаму
04:59
is going to be judged by the world as the work that came after
90
286651
2883
ќе биде оценувано од страна на светот како она што дошло
05:02
the freakish success of my last book, right?
91
289534
3417
по неверојатниот успех на мојата последна книга.
05:05
I should just put it bluntly, because we're all sort of friends here now --
92
292951
3962
Ќе бидам искрена, бидејќи тука сите сме пријатели,
05:09
it's exceedingly likely that my greatest success is behind me.
93
296913
4281
многу е веројатно дека мојот најголем успех е веќе зад мене.
05:13
So Jesus, what a thought!
94
301194
2200
Ох, боже, каква помисла!
05:16
That's the kind of thought that could lead a person
95
303394
2315
Токму ваквите мисли ќе го натераат човека
05:18
to start drinking gin at nine o'clock in the morning,
96
305709
2628
да почне да пие џин во 9 часот наутро,
05:21
and I don't want to go there.
97
308337
3052
а јас не сакам да го правам тоа.
05:24
(Laughter)
98
311389
858
(Смеење)
05:25
I would prefer to keep doing this work that I love.
99
312247
2306
Повеќе сакам да продолжам да го работам она што го сакам.
05:27
And so, the question becomes, how?
100
314553
3686
И, така дојдовме до прашањето: „Како?“
05:31
And so, it seems to me, upon a lot of reflection,
101
318239
2884
После долго размислување, ми изгледа дека
05:33
that the way that I have to work now, in order to continue writing,
102
321123
3365
за да продолжам да пишувам,
05:37
is that I have to create some sort of protective psychological construct, right?
103
324488
3801
треба да создадам некој вид на заштитна психолошка креација.
05:41
I have to sort of find some way to have a safe distance
104
328289
3533
Треба да најдам начин да создадам безбедно растојание
05:44
between me, as I am writing, and my very natural anxiety
105
331822
4885
помеѓу мене додека пишувам и мојата природна нетрпеливост
05:49
about what the reaction to that writing is going to be, from now on.
106
336707
3865
кон тоа каква ќе биде реакцијата кон напишаното во иднина.
05:53
And, as I've been looking over the last year for models for how to do that
107
340572
4268
Последнава година, додека барав пример како да го направам тоа,
05:57
I've been sort of looking across time,
108
344840
2148
барав пример низ вековите
05:59
and I've been trying to find other societies
109
346988
2102
и се обидував да најдам други општества
06:01
to see if they might have had better and saner ideas than we have
110
349090
3750
за да видам дали можеби тие имале подобра и понормална идеја отколку нас
06:05
about how to help creative people, sort of manage
111
352840
2965
за тоа како да им помогнат на креативните луѓе да се справат
06:08
the inherent emotional risks of creativity.
112
355805
3068
со наследниот емоционален ризик од креативноста.
06:11
And that search has led me to ancient Greece and ancient Rome.
113
358873
5015
Таа потрага ме доведе до Античка Грција и Стар Рим.
06:16
So stay with me, because it does circle around and back.
114
363888
2601
Следете ме, бидејќи ќе завртиме еден круг.
06:19
But, ancient Greece and ancient Rome --
115
366489
2246
Но, во Античка Грција и во Стар Рим
06:21
people did not happen to believe that creativity
116
368735
2566
луѓето не верувале дека креативноста
06:24
came from human beings back then, O.K.?
117
371301
2418
во тоа време доаѓала од луѓето.
06:26
People believed that creativity was this divine attendant spirit
118
373719
4459
Луѓето верувале дека креативноста е некој божествен дух
06:30
that came to human beings from some distant and unknowable source,
119
378178
4001
кој им доаѓал на луѓето од некој далечен и непознат извор,
06:34
for distant and unknowable reasons.
120
382179
2449
заради далечни и непознати причини.
06:37
The Greeks famously called these divine attendant spirits of creativity "daemons."
121
384628
5251
Грците ги нарекувале овие божествени духови на креативноста „демони“.
06:42
Socrates, famously, believed that he had a daemon
122
389879
3100
Сократ верувал дека тој имал „демон“
06:45
who spoke wisdom to him from afar.
123
392979
2457
кој од далеку му ја кажувал мудроста.
06:48
The Romans had the same idea,
124
395436
1617
Римјаните ја имале истата идеја,
06:49
but they called that sort of disembodied creative spirit a genius.
125
397053
4610
но тие тој бестелесен креативен дух го нарекувале „гениј“
06:54
Which is great, because the Romans did not actually think
126
401663
2560
Ова е прекрасно бидејќи римјаните не верувале
06:57
that a genius was a particularly clever individual.
127
404223
2973
дека еден гениј е особено паметна личност.
06:59
They believed that a genius was this, sort of magical divine entity,
128
407196
3683
Тие верувале дека генијот е магично, боженствено суштество
07:03
who was believed to literally live in the walls
129
410879
4182
за кое се верувало дека буквално живее во ѕидовите
07:07
of an artist's studio, kind of like Dobby the house elf,
130
415061
3684
на уметничките студија, нешто како Доби куќното џуџе,
07:11
and who would come out and sort of invisibly assist the artist with their work
131
418745
4033
и кое излегува и незабележливо му помага на уметникот со неговата работа
07:15
and would shape the outcome of that work.
132
422778
2600
давајќи го крајниот резултат.
07:18
So brilliant -- there it is, right there, that distance that I'm talking about --
133
425378
3551
Одлично! Ете ја далечината за која зборувам
07:21
that psychological construct to protect you from the results of your work.
134
428929
4533
таа психолошка креација која ве заштитува од резултатот од вашата работа.
07:26
And everyone knew that this is how it functioned, right?
135
433462
3608
И сите знаеле дека ова е начинот на кој работите функционираат.
07:29
So the ancient artist was protected from certain things,
136
437070
2608
Античкиот уметник бил заштитен од одредени нешта,
07:32
like, for example, too much narcissism, right?
137
439678
2484
како на пример, премногу нарцисоидност.
07:34
If your work was brilliant you couldn't take all the credit for it,
138
442162
2994
Доколку вашата работа е совршена вие не можете да ја понесете целата слава.
07:37
everybody knew that you had this disembodied genius who had helped you.
139
445156
3940
Сите знаат дека сте имале бестелесен гениј кој ви помагал.
07:41
If your work bombed, not entirely your fault, you know?
140
449096
3369
Доколку вашата работа пропаднала, вината не е само ваша.
07:45
Everyone knew your genius was kind of lame.
141
452465
2769
Сите знаат дека сте имале лош гениј.
07:48
And this is how people thought about creativity in the West for a really long time.
142
455234
5461
Ова е начинот на кој долго време луѓето од Западот размислувале за креативноста.
07:53
And then the Renaissance came and everything changed,
143
460695
2300
Потоа се случила Ренесансата и се се сменило,
07:55
and we had this big idea, and the big idea was
144
462995
2183
и ни дојде една голема идеја, а таа идеја
07:57
let's put the individual human being at the center of the universe
145
465178
3451
дозволува човекот да се постави во центарот на универзумот
08:01
above all gods and mysteries, and there's no more room
146
468629
2256
над сите богови и мистерии, и повеќе нема простор
08:03
for mystical creatures who take dictation from the divine.
147
470885
3110
за мистични суштества кои ни диктираат од божественото.
08:06
And it's the beginning of rational humanism,
148
473995
2335
Со почетокот на рационалниот хуманизам
08:09
and people started to believe that creativity
149
476330
1949
луѓето почнале да веруваат дека креативноста
08:11
came completely from the self of the individual.
150
478279
2682
целосно потекнува од внатрешноста на индвидуата.
08:13
And for the first time in history,
151
480961
2250
И за прв пат во историјата
08:16
you start to hear people referring to this or that artist as being a genius
152
483211
5111
ги слушате луѓето како зборуваат за некој уметник како да е гениј,
08:21
rather than having a genius.
153
488322
1841
а не дека има гениј.
08:22
And I got to tell you, I think that was a huge error.
154
490163
3324
Мора да ви кажам дека, ова била огромна грешка.
08:26
You know, I think that allowing somebody, one mere person
155
493487
4246
Мислам дека да му дозволите на некого, на една обична личност,
08:30
to believe that he or she is like, the vessel,
156
497733
2763
да верува дека таа е инструментот,
08:33
you know, like the font and the essence and the source
157
500496
2249
основата и изворот на сета
08:35
of all divine, creative, unknowable, eternal mystery
158
502745
3700
божествена, креативна, непозната и вечна мистерија
08:39
is just a smidge too much responsibility to put on one fragile, human psyche.
159
506445
6085
е само малку поголема одговорност која ја ставате врз кревката човечка психа.
08:45
It's like asking somebody to swallow the sun.
160
512530
3515
Тоа е исто како да побарате од некого да го проголта сонцето.
08:48
It just completely warps and distorts egos,
161
516045
2651
Тоа целосно го изобличува егото
08:51
and it creates all these unmanageable expectations about performance.
162
518696
3550
и создава неверојатни очекувања кон достигнувањата.
08:55
And I think the pressure of that
163
522246
1999
Мислам дека овој притисок
08:57
has been killing off our artists for the last 500 years.
164
524245
3217
ги убива уметниците во последните 500 години.
09:00
And, if this is true,
165
527462
2665
Доколку ова е точно,
09:02
and I think it is true,
166
530127
1586
а јас мислам дека е,
09:04
the question becomes, what now?
167
531713
2865
прашањето е: „Што сега?“
09:07
Can we do this differently?
168
534578
1869
Можеме ли ова да го направиме поинаку?
09:09
Maybe go back to some more ancient understanding
169
536447
3396
Можеби да се вратиме кон некои подревни разбирања
09:12
about the relationship between humans and the creative mystery.
170
539843
4501
за односот помеѓу луѓето и креативната мистерија.
09:17
Maybe not.
171
544344
1353
Можеби не можеме.
09:18
Maybe we can't just erase 500 years of rational humanistic thought
172
545697
3882
Можеби не можеме да избришеме 500 години рационална мисла
09:22
in one 18 minute speech.
173
549579
2158
за само еден говор од 18 минути.
09:24
And there's probably people in this audience
174
551737
2709
Најверојатно има луѓе и во оваа публика
09:27
who would raise really legitimate scientific suspicions
175
554446
4115
кои би поставиле научно разумни сомнежи
09:31
about the notion of, basically fairies
176
558561
2379
за постоењето на самовили
09:33
who follow people around rubbing fairy juice on their projects and stuff.
177
560940
4988
кои ги следат луѓето и ги прскаат со самовилски прашок нивните дела.
09:38
I'm not, probably, going to bring you all along with me on this.
178
565928
4317
Не очекувам дека ќе се согласите со мене за ова.
09:43
But the question that I kind of want to pose is --
179
570245
2785
Но, прашањето кое сакам да го наметнам е:
09:45
you know, why not?
180
573030
2197
„Зошто да не?“
09:48
Why not think about it this way?
181
575227
1922
Зошто да не размислуваме на ваков начин?
09:49
Because it makes as much sense as anything else I have ever heard
182
577149
4112
Ова е подеднакво разумно како и се што сум слушнала до сега
09:54
in terms of explaining the utter maddening capriciousness
183
581261
3956
како обид за објаснување на лудата каприциозност
09:58
of the creative process.
184
585217
1545
на креативниот процес.
09:59
A process which, as anybody who has ever tried to make something --
185
586762
2879
Тоа е процес кој, секој оној кој се обидел да создаде нешто,
10:02
which is to say basically everyone here ---
186
589641
2426
во овој случај сите присутни,
10:04
knows does not always behave rationally.
187
592067
3111
знае дека не секогаш е рационален.
10:07
And, in fact, can sometimes feel downright paranormal.
188
595178
4583
Всушност, некогаш може да биде потполно паранормален.
10:12
I had this encounter recently where I met the extraordinary American poet Ruth Stone,
189
599761
5485
Неодамна имав средба на која ја запознав неверојатната американска поетеса Рут Стоун,
10:18
who's now in her 90s, but she's been a poet her entire life
190
605246
2835
која сега е во своите 90-ти, но е поетеса целиот свој живот.
10:20
and she told me that when she was growing up in rural Virginia,
191
608081
3230
Таа ми кажа дека додека растела во Вирџинија
10:24
she would be out working in the fields,
192
611311
1601
и работела на полињата
10:25
and she said she would feel and hear a poem
193
612912
3157
ја чувствувала и слушала песната
10:28
coming at her from over the landscape.
194
616069
2007
како доаѓа кон неа од далечината.
10:30
And she said it was like a thunderous train of air.
195
618076
3157
Таа вели дека се слушало како громогласен воздушен воз.
10:34
And it would come barreling down at her over the landscape.
196
621233
2328
Доаѓало кон неа тркалајќи се низ полињата
10:36
And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet.
197
623561
3602
и таа можела да го почувствува бидејќи земјата под нејзините нозе се тресела.
10:39
She knew that she had only one thing to do at that point,
198
627163
3099
Знаела дека во тој момент треба да направи само едно нешто
10:43
and that was to, in her words, "run like hell."
199
630262
2151
а според неа тоа е „да трча како луда“.
10:45
And she would run like hell to the house
200
632413
1732
И трчала како луда кон куќата
10:46
and she would be getting chased by this poem,
201
634145
1686
додека песната ја брка
10:48
and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil
202
635831
3130
и целта била таа да стаса до парче хартија и молив
10:51
fast enough so that when it thundered through her, she could collect it
203
638961
3068
доволно брзо за да во моментот кога ќе помине низ неа таа да може да ја фати
10:54
and grab it on the page.
204
642029
1501
и запише на листот хартија.
10:56
And other times she wouldn't be fast enough,
205
643530
1955
Понекогаш не била доволно брза
10:58
so she'd be running and running and running, and she wouldn't get to the house
206
645485
3327
така што трчала и трчала, но не успевала да стигне до куќата
11:01
and the poem would barrel through her and she would miss it
207
648812
2838
и песната би поминала низ неа, а таа ќе ја пропушти.
11:04
and she said it would continue on across the landscape,
208
651650
2288
Таа велеше дека песната продолжувала да се движи низ полињата
11:06
looking, as she put it "for another poet."
209
653938
2964
барајќи, како што велеше таа „некој друг поет“.
11:09
And then there were these times --
210
656902
2370
Но, имало и моменти кога,
11:12
this is the piece I never forgot --
211
659272
2379
овој дел никогаш не го заборавив,
11:14
she said that there were moments where she would almost miss it, right?
212
661651
3199
таа велеше дека имало моменти кога за малку ќе и избегала.
11:17
So, she's running to the house and she's looking for the paper
213
664850
2351
Таа трча кон куќата и бара парче хартија
11:20
and the poem passes through her,
214
667201
2100
кога песната поминува низ неа,
11:22
and she grabs a pencil just as it's going through her,
215
669301
2934
а таа го зграпчува моливот во моментот кога песната поминува низ неа
11:25
and then she said, it was like she would reach out with her other hand
216
672235
2568
и тогаш ја испружала другата рака
11:27
and she would catch it.
217
674803
1707
и успевала да ја фати песната.
11:29
She would catch the poem by its tail,
218
676510
2281
Ја фаќала песната за опаш
11:31
and she would pull it backwards into her body
219
678791
2778
и ја влечела наназад, внатре во своето тело
11:34
as she was transcribing on the page.
220
681569
1860
за цело време шкртајќи по хартијата.
11:36
And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact
221
683429
4855
Во овие моменти песната се појавувала на хартијата совршена и недопрена,
11:41
but backwards, from the last word to the first.
222
688284
3405
но наопаку, од последниот до првиот збор.
11:44
(Laughter)
223
691689
1712
(Смеење)
11:46
So when I heard that I was like -- that's uncanny,
224
693401
4717
Кога го слушнав ова си реков: „Ова е неверојатно!
11:50
that's exactly what my creative process is like.
225
698118
2501
Мојот креативен процес е подеднакво ист.“
11:53
(Laughter)
226
700619
3613
(Смеење)
11:57
That's not at all what my creative process is -- I'm not the pipeline!
227
704232
3066
Мојот креативен процес воопшто не е таков. Јас не сум каналот!
12:00
I'm a mule, and the way that I have to work
228
707298
1854
Јас сум магарето и начинот на кој сакам да работам
12:01
is that I have to get up at the same time every day,
229
709152
1667
е да станувам секој ден во исто време
12:03
and sweat and labor and barrel through it really awkwardly.
230
710819
2797
и да се препотувам и да работам и да поминувам низ процесот на чуден начин.
12:06
But even I, in my mulishness,
231
713616
3000
Но, дури и во мојата напорна работа
12:09
even I have brushed up against that thing, at times.
232
716616
3868
и јас некогаш се имам допрено до таа појава.
12:13
And I would imagine that a lot of you have too.
233
720484
1959
Верувам дека и голем дел од вас го направиле тоа.
12:15
You know, even I have had work or ideas come through me from a source
234
722443
3609
Дури и во мене се родиле идеи дојдени од извор
12:18
that I honestly cannot identify.
235
726052
2511
кој не можам да го посочам.
12:21
And what is that thing?
236
728563
1596
А, што е тоа нешто?
12:22
And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds,
237
730159
4038
Како да се поистоветиме со него на начин кој нема да ни го одземе умот
12:26
but, in fact, might actually keep us sane?
238
734197
2886
туку, може да не одржи здрави?
12:29
And for me, the best contemporary example that I have of how to do that
239
737083
3779
Најдобар современ начин за како јас да го направам тоа
12:33
is the musician Tom Waits,
240
740862
2332
е музичарот Том Вајтс
12:35
who I got to interview several years ago on a magazine assignment.
241
743194
4541
кого го интервјуирав пред неколку години за напис во списание.
12:40
And we were talking about this,
242
747735
1249
Зборувавме за ова
12:41
and you know, Tom, for most of his life he was pretty much the embodiment
243
748984
3713
а знаете дека поголемиот дел од својот живот Том е олицетворение
12:45
of the tormented contemporary modern artist,
244
752697
1924
на измачуваниот современ модерен уметник
12:47
trying to control and manage and dominate
245
754621
2623
кој се обидува да ги контролира и доминира
12:50
these sort of uncontrollable creative impulses
246
757244
2474
овие креативни импулси кои не се контролираат
12:52
that were totally internalized.
247
759718
1887
кои се внатре во нас.
12:54
But then he got older, he got calmer,
248
761605
2005
Но, како што стареел почнал да се смирува
12:56
and one day he was driving down the freeway in Los Angeles he told me,
249
763610
2923
и еден ден додека возел по автопатот во Лос Анџелес
12:59
and this is when it all changed for him.
250
766533
1840
се случила пресвртница за него.
13:01
And he's speeding along, and all of a sudden
251
768373
1991
Тој возел брзо и одеднаш
13:03
he hears this little fragment of melody,
252
770364
3741
слушнал мал дел од некоја мелодија
13:06
that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing,
253
774105
4029
која доаѓаа во неговата глава недостижно и нејасно, како што тоа најчесто го прави инспирацијата
13:10
and he wants it, you know, it's gorgeous,
254
778134
2128
и тој сака да ја има, прекрасна е,
13:13
and he longs for it, but he has no way to get it.
255
780262
2071
тој копнее по неа, но нема како да ја добие.
13:15
He doesn't have a piece of paper, he doesn't have a pencil,
256
782333
1868
Нема парче хартија ниту молив,
13:17
he doesn't have a tape recorder.
257
784201
1451
нема ниту на што да ја сними.
13:18
So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him
258
785652
2968
Почнува да ја чувствува старата нетрпеливоста како расте во него
13:21
like, "I'm going to lose this thing,
259
788620
1991
и си мисли: „Ќе ја изгубам песната“
13:23
and then I'm going to be haunted by this song forever.
260
790611
1920
а потоа ќе бидам прогонуван од неа засекогаш.
13:25
I'm not good enough, and I can't do it."
261
792531
1771
Не сум доволно добар и не можам да го направам ова“.
13:27
And instead of panicking, he just stopped.
262
794302
2392
И наместо да паничи, тој едноставно застанал.
13:29
He just stopped that whole mental process
263
796694
1748
Го прекинал тој ментален процес
13:31
and he did something completely novel.
264
798442
2155
и направил нешто сосема ново.
13:33
He just looked up at the sky, and he said,
265
800597
2722
Погледнал кон небото и рекол:
13:36
"Excuse me, can you not see that I'm driving?"
266
803319
3014
„Извини, зарем не гледаш дека возам?“
13:39
(Laughter)
267
806333
3701
(Смеење)
13:42
"Do I look like I can write down a song right now?
268
810034
2734
„Ти личи ли дека во моментов можам да запишам некоја песна?“
13:45
If you really want to exist, come back at a more opportune moment
269
812768
3845
„Доколку сакаш да постоиш врати се во подобро време
13:49
when I can take care of you.
270
816613
1662
кога ќе можам да се погрижам за тебе.
13:51
Otherwise, go bother somebody else today.
271
818275
3077
Во спротивно, денес оди и пречи му на некој друг.
13:54
Go bother Leonard Cohen."
272
821352
3296
Оди и пречи му на Леонард Коен.“
13:57
And his whole work process changed after that.
273
824648
3132
После ова целиот негов работен процес се сменил.
14:00
Not the work, the work was still oftentimes as dark as ever.
274
827780
3608
Не работата, таа се уште била подеднакво мрачна.
14:04
But the process, and the heavy anxiety around it
275
831388
3059
Туку процесот и тешката нетрпеливост која го обвивала
14:07
was released when he took the genie, the genius out of him
276
834447
2986
била ослободена во моментот кога го извлекол генијот од него
14:10
where it was causing nothing but trouble, and released it kind of back where it came from,
277
837433
3371
каде предизвикувал само неволји, и го испуштил онаму од каде што дошол
14:13
and realized that this didn't have to be this internalized, tormented thing.
278
840804
3556
и сфатил дека оваа не мора да биде интимно и измачувачко нешто
14:17
It could be this peculiar, wondrous, bizarre collaboration
279
844360
3744
туку дека може да биде невообичаена, прекрасна и бизарна соработка
14:20
kind of conversation between Tom and the strange, external thing
280
848104
4132
еден вид на разговор помеѓу Том и чудната појава
14:25
that was not quite Tom.
281
852236
2376
која не е баш Том.
14:27
So when I heard that story it started to shift a little bit
282
854612
2706
Откако ја слушнав оваа приказна почна да се менува
14:30
the way that I worked too, and it already saved me once.
283
857318
2629
начинот на кој работев, а веќе еднаш и ме има спасено.
14:32
This idea, it saved me when I was in the middle of writing "Eat, Pray, Love,"
284
859947
3331
Оваа идеја ме спаси додека бев среде пишувањето на „Јади, моли се, сакај“
14:36
and I fell into one of those, sort of pits of despair
285
863278
2588
и паднав во една од оние јами од очај
14:38
that we all fall into when we're working on something and it's not coming
286
865866
3341
во кои сите ние паѓаме кога работиме на нешто што оди тешко
14:42
and you start to think this is going to be a disaster,
287
869207
2242
и ќе поченеме да си мислиме дека ќе биде катастрофа,
14:44
this is going to be the worst book ever written.
288
871449
1761
ова ќе биде најлошата книга напишана до сега.
14:46
Not just bad, but the worst book ever written.
289
873210
2147
Не само лоша, туку и најлошата книга напишана воопшто.
14:48
And I started to think I should just dump this project.
290
875357
3962
Почнав да си мислам дека треба да се откажам.
14:52
But then I remembered Tom talking to the open air
291
879319
3075
Но, тогаш се сетив на Том како зборува со празниот воздух
14:55
and I tried it.
292
882394
2048
и се обидов и јас.
14:57
So I just lifted my face up from the manuscript
293
884442
2492
Ја кренав главата од ракописот
14:59
and I directed my comments to an empty corner of the room.
294
886934
2930
и своите коментари ги упатив кон празниот агол на собата.
15:02
And I said aloud, "Listen you, thing,
295
889864
3578
Гласно реков: „Слушни ме.
15:06
you and I both know that if this book isn't brilliant
296
893442
3198
и двајцата знаеме дека доколку оваа книга не е совршена
15:09
that is not entirely my fault, right?
297
896640
1801
нема да биде сосема по моја вина, нели?
15:11
Because you can see that I am putting everything I have into this,
298
898441
3327
Можеш да видиш дека давам се од себе,
15:14
I don't have any more than this.
299
901768
1368
немам што повеќе да дадам.
15:15
So if you want it to be better, then you've got to show up and do your part of the deal.
300
903136
3226
Па, доколку сакаш да биде подобро мора да го исполниш својот дел од договорот.
15:19
O.K. But if you don't do that, you know what, the hell with it.
301
906362
2994
Но, доколку него направиш тоа можеш да одиш по ѓаволите.
15:22
I'm going to keep writing anyway because that's my job.
302
909356
2936
Јас ќе продолжам да пишувам бидејќи тоа ми е работа.
15:25
And I would please like the record to reflect today
303
912292
1899
И би сакала да се забележи дека денеска
15:26
that I showed up for my part of the job."
304
914191
2300
јас се појавив на моето работно место.“
15:29
(Laughter)
305
916491
3698
(Смеење)
15:32
Because --
306
920189
2087
Бидејќи...
15:35
(Applause)
307
922276
2074
(Аплауз)
15:37
in the end it's like this, O.K. --
308
924350
2172
на крајот работите стојат вака:
15:39
centuries ago in the deserts of North Africa,
309
926522
2401
пред многу векови во пустините на северна Африка
15:41
people used to gather for these moonlight dances of sacred dance and music
310
928923
4667
луѓето се собирале на танцови под месечината исполнети со духовен танц и музика
15:46
that would go on for hours and hours, until dawn.
311
933590
2704
кои траеле се часови, се до изгрејсонце.
15:49
And they were always magnificent, because the dancers were professionals
312
936294
3027
Тие биле прекрасни бидејќи оние кои танцувале биле професионалци
15:52
and they were terrific, right?
313
939321
1174
и биле неверојатно добри.
15:53
But every once in a while, very rarely, something would happen,
314
940495
3818
Но од време на време, многу ретко, нешто се случувало
15:57
and one of these performers would actually become transcendent.
315
944313
3512
и еден од изведувачите влегувал во транс.
16:00
And I know you know what I'm talking about,
316
947825
2284
Знам дека знаете за што зборувам
16:02
because I know you've all seen, at some point in your life, a performance like this.
317
950109
3954
бидејќи знам дека сите некогаш сте го виделе ваква изведба.
16:06
It was like time would stop,
318
954063
2095
Изгледа како времето да запрело,
16:08
and the dancer would sort of step through some kind of portal
319
956158
2375
а играчот стапнува низ некаков портал
16:11
and he wasn't doing anything different than he had ever done, 1,000 nights before,
320
958533
4491
и не прави ништо поразлично од она што го правел 1000 ноќи претходно,
16:15
but everything would align.
321
963024
1751
но се се поклопува.
16:17
And all of a sudden, he would no longer appear to be merely human.
322
964775
3032
И одеднаш тој не изгледа дека е само обичен човек.
16:20
He would be lit from within, and lit from below
323
967807
2534
Тој е огреан од внатре и одоздола
16:23
and all lit up on fire with divinity.
324
970341
3790
и целиот е облеан со божественост.
16:26
And when this happened, back then,
325
974131
2145
А, кога ова се случувало во тоа време,
16:29
people knew it for what it was, you know, they called it by its name.
326
976276
4216
луѓето знаеле што е тоа, го нарекувале по своето име.
16:33
They would put their hands together and they would start to chant,
327
980492
2632
Се фаќале за раце и почнувале да викаат:
16:35
"Allah, Allah, Allah, God, God, God."
328
983124
4100
„Алах, Алах, Господ, Господ.“
16:40
That's God, you know.
329
987224
3102
Тоа е Господ.
16:43
Curious historical footnote --
330
990326
2680
Една интересна историска забелешка.
16:45
when the Moors invaded southern Spain, they took this custom with them
331
993006
4841
Кога Маврите го нападнале југот на Шпанија, со себе го земале овој обичај
16:50
and the pronunciation changed over the centuries
332
997847
2245
и со текот на вековите изговорот се сменил
16:52
from "Allah, Allah, Allah," to "Olé, olé, olé,"
333
1000092
2865
од „Алах, Алах“ во „Оле, оле“
16:55
which you still hear in bullfights and in flamenco dances.
334
1002957
3174
кое се уште се слуша во коридите и при играње фламинго.
16:58
In Spain, when a performer has done something impossible and magic,
335
1006131
3653
Во Шпанија, кога некој уметник ќе направи нешто невозможно и магично,
17:02
"Allah, olé, olé, Allah, magnificent, bravo,"
336
1009784
3149
„Алах, оле, оле, прекрасно, браво.“
17:05
incomprehensible, there it is -- a glimpse of God.
337
1012933
3404
неверојатно, но еве еден мал дел од Господ.
17:09
Which is great, because we need that.
338
1016337
2172
Што е добро, бидејќи тоа ни е потребно.
17:11
But, the tricky bit comes the next morning,
339
1018509
3851
Но, наредното утро следува чудниот дел
17:15
for the dancer himself, when he wakes up
340
1022360
2925
за самиот танчер, кога ќе се разбуди
17:18
and discovers that it's Tuesday at 11 a.m., and he's no longer a glimpse of God.
341
1025285
3949
и ќе открие дека е вторник во 11 часот наутро, а тој повеќе не е дел од Господ.
17:22
He's just an aging mortal with really bad knees,
342
1029234
3492
Тој е само смртник со болежливи колена,
17:25
and maybe he's never going to ascend to that height again.
343
1032726
4240
и можеби никогаш нема да се искачи на тие височини.
17:29
And maybe nobody will ever chant God's name again as he spins,
344
1036966
3727
И можеби никој повеќе нема да го извикува името господово додека тој се врти
17:33
and what is he then to do with the rest of his life?
345
1040693
2858
и што треба сега тој да прави со остатокот од својот живот?
17:36
This is hard.
346
1043551
1382
Ова е тешко.
17:37
This is one of the most painful reconciliations to make
347
1044933
2842
Ова е едно од најболните согледувања
17:40
in a creative life.
348
1047775
2091
во креативниот живот.
17:42
But maybe it doesn't have to be quite so full of anguish
349
1049866
3183
Но, можеби не мора да биде толку полно со страдање
17:45
if you never happened to believe, in the first place,
350
1053049
3267
доколку од самиот почеток не ни верувате
17:49
that the most extraordinary aspects of your being came from you.
351
1056316
4105
дека најневеројатниот дел од вас доаѓа од вас самите.
17:53
But maybe if you just believed that they were on loan to you
352
1060421
2861
Доколку верувате дека ви се само позајмени
17:56
from some unimaginable source for some exquisite portion of your life
353
1063282
3806
од некој незамислив извор за еден мал дел од вашиот живот
17:59
to be passed along when you're finished, with somebody else.
354
1067088
3844
за да ги предадете на некој друг кога вие ќе завршите.
18:03
And, you know, if we think about it this way it starts to change everything.
355
1070932
4884
Доколку размислуваме на ваков начин, работите почнуваат да се менуваат.
18:08
This is how I've started to think,
356
1075816
1634
Јас почнав да размислувам вака
18:10
and this is certainly how I've been thinking in the last few months
357
1077450
3349
и вака размислувам во последниве неколку месеци
18:13
as I've been working on the book that will soon be published,
358
1080799
2841
додека работам на книга која наскоро ќе биде објавена
18:16
as the dangerously, frighteningly over-anticipated follow up
359
1083640
3643
како опасно, страшната и предолго очекуваната следбеничка
18:20
to my freakish success.
360
1087283
2660
на мојот чудесен успех.
18:22
And what I have to, sort of keep telling myself
361
1089943
2923
А, она што треба да си го повторувам на себе си
18:25
when I get really psyched out about that,
362
1092866
2025
кога ќе почнам да паничам,
18:27
is, don't be afraid.
363
1094891
2175
е дека не треба да се плашам.
18:29
Don't be daunted.
364
1097066
1366
Не се обесхрабрувај.
18:31
Just do your job.
365
1098432
1983
Само врши си ја својата работа.
18:33
Continue to show up for your piece of it, whatever that might be.
366
1100415
2975
Продолжи да се појавуваш за твојот дел без оглед за што се работи.
18:36
If your job is to dance, do your dance.
367
1103390
2910
Доколку твојата работа е да танцуваш, тогаш танцувај.
18:39
If the divine, cockeyed genius assigned to your case
368
1106300
3965
Доколку божествениот гениј доделен на твојот случај
18:43
decides to let some sort of wonderment be glimpsed, for just one moment
369
1110265
5084
барем само за момент реши да покаже мал призрак од чудесиите
18:48
through your efforts, then "Olé!"
370
1115349
2000
преку твоите напори, тогаш „Оле!“
18:50
And if not, do your dance anyhow.
371
1117349
3639
А, доколку тоа не се случи, сепак танцувај.
18:53
And "Olé!" to you, nonetheless.
372
1120988
1681
И „Оле!“ и покрај се.
18:55
I believe this and I feel that we must teach it.
373
1122669
2000
Јас верувам во ова и мислам дека мора да го пренесеме.
18:57
"Olé!" to you, nonetheless,
374
1124669
1788
„Оле!“ и покрај се.
18:59
just for having the sheer human love and stubbornness
375
1126457
3313
само затоа што поседувате проста човечка љубов и тврдоглавост
19:02
to keep showing up.
376
1129770
1845
да продолжите да се појавувате.
19:04
Thank you.
377
1131615
1675
Благодарам.
19:06
(Applause)
378
1133290
2075
(Аплауз)
19:08
Thank you.
379
1135365
1491
Благодарам.
19:09
(Applause)
380
1136856
3114
(Аплауз)
19:12
June Cohen: Olé!
381
1139970
1833
Џун Коен: „Оле!“
19:14
(Applause)
382
1141803
3700
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Gilbert - WriterThe author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both.
Why you should listen
Elizabeth Gilbert faced down a premidlife crisis by doing what we all secretly dream of -- running off for a year. Her travels through Italy, India and Indonesia resulted in the megabestselling and deeply beloved memoir Eat, Pray, Love, about her process of finding herself by leaving home.
She's a longtime magazine writer -- covering music and politics for Spin and GQ -- as well as a novelist and short-story writer. Her books include the story collection Pilgrims, the novel Stern Men (about lobster fishermen in Maine) and a biography of the woodsman Eustace Conway, called The Last American Man. Her work has been the basis for two movies so far (Coyote Ugly, based on her own tale of working at the famously raunchy bar in New York City), and Eat, Pray, Love, with the part of Gilbert played by Julia Roberts. Not bad for a year off.
In 2010, Elizabeth published Committed, a memoir exploring her ambivalent feelings about the institution of marriage. And her 2013 novel, The Signature of All Things, is "a sprawling tale of 19th century botanical exploration."
Gilbert also owns and runs the import shop Two Buttons in Frenchtown, New Jersey.
Elizabeth Gilbert | Speaker | TED.com