TED2009
Elizabeth Gilbert: Your elusive creative genius
Элизабэт Гилбэрт: Чиний далд бүтээлч чадвар
Filmed:
Readability: 3.7
19,049,771 views
Элизабэт Гилбэрт үзэж байгаагаар бидний уран бүтээлчид, авъяастнуудаас хүлээдэг зүйлс бол боломжгүй ба хэн нэгэн хүн суу авъяастай биш, бид бүгд суу авъяас билэгтэй ажээ. Энэ бол хөгжилтэй, өөрийн туршлагаас үндэслэсэн, гайхалтай сэтгэл хөдлөгөм яриа юм.
Elizabeth Gilbert - Writer
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I am a writer.
0
985
1567
Би бол зохиолч.
00:15
Writing books is my profession but it's more than that, of course.
1
2552
3760
Ном бичих нь миний мэргэжил,
гэхдээ мэдээж үүнээс ч илүү юм.
гэхдээ мэдээж үүнээс ч илүү юм.
00:19
It is also my great lifelong love and fascination.
2
6312
3924
Энэ бол миний бүхий л
амьдралын хүсэл мөрөөдөл.
амьдралын хүсэл мөрөөдөл.
00:23
And I don't expect that that's ever going to change.
3
10236
2915
Би ийм байхаа болино ч гэж бодохгүй байна.
00:25
But, that said, something kind of peculiar has happened recently
4
13151
5035
Тэхдээ, ингэж хэлж байгаа ч гэсэн,
миний ажил амьдралд,
миний ажил амьдралд,
00:30
in my life and in my career,
5
18186
2249
саяхан нэг сонин зүйл тохиолдлоо.
00:33
which has caused me to have to recalibrate my whole relationship with this work.
6
20435
4767
Энэ нь намайг ажлынхаа талаар ахин
тунгааж бодоход хүргэсэн юм.
тунгааж бодоход хүргэсэн юм.
00:38
And the peculiar thing is that I recently wrote this book,
7
25202
3634
Сонин зүйл гэдэг нь юу л даа, саяхан би нэг ном бичлээ,
00:41
this memoir called "Eat, Pray, Love"
8
28836
1968
"Ид, Залбир, Хайрла" гэдэг өөрийн дурсамж байгаа юм...
00:43
which, decidedly unlike any of my previous books,
9
30804
4565
энэ ном бол миний өмнөх номнуудаас яаж ч бодсон өөрөөр,
00:48
went out in the world for some reason, and became this big,
10
35369
3068
тодорхой шалтгаантайгаар нийтэд хүрээд, нилээд том хэмжээний,
00:51
mega-sensation, international bestseller thing.
11
38437
3366
сүрдмээр чичиргээ үүсгээд, олон улсын шилдэг бүтээл болчихлоо.
00:54
The result of which is that everywhere I go now,
12
41803
3066
Үүнээс болж яасан бэ гэхээр, намайг хаана ч явсан гэсэн,
00:57
people treat me like I'm doomed.
13
44869
2600
хүмүүс надтай "Нэгэнт өнгөрсөн" хүн шиг л харьцах боллоо.
01:00
Seriously -- doomed, doomed!
14
47469
2882
Үгүй нээрээ-бүүр өнгөрсөн шүү, өнгөрсөн!
01:03
Like, they come up to me now, all worried, and they say,
15
50351
2184
Яаж байна гэхээр, зарим нэг хүмүүс ирээд, нэг л санаа зовсон байдалтай хэлж байна,
01:05
"Aren't you afraid you're never going to be able to top that?
16
52535
4705
"Та одоо үүнээс дээр гарж чадахгүй гэхээс аймаар санагдахгүй байна уу" гээд.
01:10
Aren't you afraid you're going to keep writing for your whole life
17
57240
3246
"Та бүх насаараа ном бичээд л байдаг, бичээд л байдаг,
01:13
and you're never again going to create a book
18
60486
2017
ахиж хэзээ ч дэлхий дээр хэн нэгэн тоож уншчихаар
01:15
that anybody in the world cares about at all,
19
62503
2716
ном бичиж чадахгүй байж магадгүй гэхээс айхгүй байна уу-
01:18
ever again?"
20
65219
2500
бүр хэзээ ч шүү?" гэж ирээд л.
01:20
So that's reassuring, you know.
21
67719
2349
Яахав, их "урам" өгдөг л дөө.
01:22
But it would be worse, except for that I happen to remember
22
70068
2799
Тэхдээ үүнээс ч хэцүү байж болох байлаа, учир нь
01:25
that over 20 years ago, when I first started telling people -- when I was a teenager --
23
72867
3708
хорин жилийн өмнө би арван хэдтэй байхдаа хүмүүст
01:29
that I wanted to be a writer,
24
76575
1710
зохиолч болох хүсэлтэйгээ хэлэхэд
01:31
I was met with this same kind of, sort of fear-based reaction.
25
78285
2971
би бас иймэрхүү төрлийн, айдаст үндэслэсэн риакц авч байлаа...
01:34
And people would say, "Aren't you afraid you're never going to have any success?
26
81256
3679
Хүмүүс тэгэхэд "Чи хэзээ ч амжилтанд хүрж чадахгүй байж магадгүй гэхээс айхгүй байна уу?" гэнэ...
01:37
Aren't you afraid the humiliation of rejection will kill you?
27
84935
3102
Чамайг хүмүүс хүлээж авахгүй, чи тэгээд ичиж үхэхгүй юу?
01:40
Aren't you afraid that you're going to work your whole life at this craft
28
88037
2815
Та энэ чиглэлээр насаараа ажиллаад байдаг,
01:43
and nothing's ever going to come of it
29
90852
1417
юу ч болохгүй бол яах вэ?
01:45
and you're going to die on a scrap heap of broken dreams
30
92269
2697
тэгээд та өөрийнхөө бүтээгүй мөрөөдөлийн хагархайнууд дунд үхнэ гээд боддоо?
01:47
with your mouth filled with bitter ash of failure?"
31
94966
3485
ам чинь бүтэлгүйтлийн гашуун амтаар дүүрээд л...
01:51
(Laughter)
32
98451
2053
(Инээлдэв)
01:53
Like that, you know.
33
100504
1852
ийм л байдаг даа, яагаав...
01:55
The answer -- the short answer to all those questions is, "Yes."
34
102356
5161
энэ бүх асуултанд товчхон хариулах юм бол "Тиймээ"
02:00
Yes, I'm afraid of all those things.
35
107517
2300
Тийм, би тэр бүхнээс айдаг..
02:02
And I always have been.
36
109817
1265
Үргэлж айсаар ч ирсэн.
02:03
And I'm afraid of many, many more things besides
37
111082
2133
Тэрнээс гадна, би хүмүүсийн таамаглаж ч чадахгүй
02:06
that people can't even guess at,
38
113215
2102
өөр зөндөө их зүйлээс айдаг.
02:08
like seaweed and other things that are scary.
39
115317
3981
бас далайн ургамал ч зэрэг бусад зүйлсээс ч айна.
02:12
But, when it comes to writing,
40
119298
2251
Тэхдээ, бичих тухайд бол,
02:14
the thing that I've been sort of thinking about lately, and wondering about lately, is why?
41
121549
4001
би сүүлийн үед их тунгааж, гашилгаж байгаа зүйл бол, Яагаад? гэсэн асуулт...
02:18
You know, is it rational?
42
125550
1851
Ингэх нь ер нь жирийн л үзэгдэл үү?
02:20
Is it logical that anybody should be expected
43
127401
2847
хүн бүр энэ ертөнцөд хийж байгаа ажлынхаа талаар
02:23
to be afraid of the work that they feel they were put on this Earth to do.
44
130248
4652
ямар нэгэн байдлаар айх учиртай юу? гэж..
02:27
And what is it specifically about creative ventures
45
134900
4400
Яахав, бүтээлч салбарт ялгаатай зүйл нь,
02:32
that seems to make us really nervous about each other's mental health
46
139300
3472
бид бусад салбаруудад байдаггүй тийм байдлаар
02:35
in a way that other careers kind of don't do, you know?
47
142772
3027
нэг нэгнийхээ сэтгэл санааны байдалд илүү нервтдэг байх.
02:38
Like my dad, for example, was a chemical engineer
48
145799
4023
Жишээ нь манай аав химийн инженер хүн л дээ,
02:42
and I don't recall once in his 40 years of chemical engineering
49
149822
3377
би түүнийг инженер хийж байсан 40 жилийнх нь туршид
02:45
anybody asking him if he was afraid to be a chemical engineer, you know?
50
153199
3682
хэн нэгэн "Та инженер байхаасаа айдаг уу?" гэж асууж байсныг санахгүй байна.
02:49
It didn't -- that chemical-engineering block, John, how's it going?
51
156881
5811
Химийн инженер байснаар-Жон, сонин юу байна? гэдгийг болиулчихаагүй,
02:55
It just didn't come up like that, you know?
52
162692
2164
энэ зүгээр л шууд гарж ирэхгүй шүү дээ?
02:57
But to be fair, chemical engineers as a group
53
164856
3834
тэхдээ, үнэндээ бас, химийн инженерүүдийн групп бол
03:01
haven't really earned a reputation over the centuries
54
168690
2426
хэдэн зуун жилийн туршид архичин, сэтгэл санааны тогтворгүй гэсэн
03:03
for being alcoholic manic-depressives.
55
171116
2818
ангилалд орж байгаагүй л дээ...
03:06
(Laughter)
56
173934
1448
(Инээлдэв)
03:08
We writers, we kind of do have that reputation,
57
175382
2834
Зохиолчид бол тийм ангилалд орно.
03:11
and not just writers, but creative people across all genres,
58
178216
3983
Зохиолч ч ганцхан биш, ер нь ямар ч уран бүтээлч хүмүүс,
03:14
it seems, have this reputation for being enormously mentally unstable.
59
182199
4701
яаж ийж байгаад сэтгэл санааны тогтворгүй гэсэн нэр зүүчихээд байх шиг байгаа юм.
03:19
And all you have to do is look at the very grim death count
60
186900
3816
Та үүнийг батлахын тулд,
03:23
in the 20th century alone, of really magnificent creative minds
61
190716
3583
зөвхөн 20-р зуунд л гэхэд, өөрийн гараар амиа авч одсон
03:27
who died young and often at their own hands, you know?
62
194299
3126
агуу уран бүтээлчдийн тоог харахад л хангалттай.
03:30
And even the ones who didn't literally commit suicide
63
197425
3266
Амий хорлоогүй зарим хэсэг нь гэсэн,
03:33
seem to be really undone by their gifts, you know.
64
200691
3376
өөрсдийн тэр авьяасаасаа болж балраад байх шиг байгаа юм.
03:36
Norman Mailer, just before he died, last interview, he said
65
204067
2899
Норман Мэйлэр үхэхийн өмнөхөн ярилцлага өгөхдөө хэлж байсан юм:
03:39
"Every one of my books has killed me a little more."
66
206966
4101
"Миний бичсэн ном нэг бүр намайг бага багаар алж байсан" гэж.
03:43
An extraordinary statement to make about your life's work.
67
211067
3599
Бүх амьдралаараа хийсэн ажлынхаа талаар ингэж хэлэх нь гайхалтай биш гэжүү.
03:47
But we don't even blink when we hear somebody say this
68
214666
2960
Гэхдээ хэн нэг нь иймэрхүү төрлийн юм хэлэхэд бид тэгтлээ гайхаад байдаггүй,
03:50
because we've heard that kind of stuff for so long
69
217626
2606
яагаад гэвэл, энийг бид байнга л сонсож байдаг шүү дээ.
03:53
and somehow we've completely internalized and accepted collectively
70
220232
4001
сонссоор байгаад ч юмуу, уран бүтээлч, сэтгэлийн шаналал гэдэг нь угаасаа холбоотой гэдэг үзлийг
03:57
this notion that creativity and suffering are somehow inherently linked
71
224233
4667
бүүр өөртөө шингээгээд, нийтээрээ хүлээгээд авчихсан,
04:01
and that artistry, in the end, will always ultimately lead to anguish.
72
228900
5066
уран бүтээлч гэдэг чинь эцсийн эцэст шаналах л учиртай гээд бодчихдог байх.
04:06
And the question that I want to ask everybody here today
73
233966
2216
Иймээс би өнөөдөр хүн бүрээс асуумаар байдаг зүйл нь
04:08
is are you guys all cool with that idea?
74
236182
2992
"Та нар нээрэнгээсээ тэгж боддог уу?"
04:11
Are you comfortable with that?
75
239174
2207
"Та үүнийг зүгээр л байдаг зүйл гэж бодож байна уу"..гэж
04:14
Because you look at it even from an inch away and, you know ...
76
241381
2951
Учир нь нэг инчийн зайнаас харсан ч гэсэн,
04:17
I'm not at all comfortable with that assumption.
77
244332
3200
би энийг хэвийн гэж бодохгүй байнаа.
04:20
I think it's odious.
78
247532
1486
Би энийг бүүр эгдүү хүрмээр гэж бодож байна.
04:21
And I also think it's dangerous,
79
249018
1953
Би бас энийг аюултай ч гэж бодож байна,
04:23
and I don't want to see it perpetuated into the next century.
80
250971
2767
иймээс ч энэ үзлийг дараагын зуунд үргэлжлээд яваасай гэж хүсэхгүй байна.
04:26
I think it's better if we encourage our great creative minds to live.
81
253738
4036
Би уран бүтээлчдээ амьдрах урам зориг өгж байвал хавьгүй дээр гэж үздэг.
04:30
And I definitely know that, in my case -- in my situation --
82
257774
5775
Бас би, миний одоогын байдалд,
04:36
it would be very dangerous for me to start sort of leaking down that dark path
83
263549
5163
энэ үзлийн харанхуй зам руу нь өнгийж эхлэх нь надад аюултай
04:41
of assumption, particularly given the circumstance
84
268712
3471
гэдгийг мэдэж байна, би одоо байгаа
04:44
that I'm in right now in my career.
85
272183
1903
мэргэжлийнхээ байдлыг бодоод үзсэн ч тэр.
04:46
Which is -- you know, like check it out,
86
274086
2539
Гэдэг нь юу вэ гэхээр,
04:49
I'm pretty young, I'm only about 40 years old.
87
276625
1599
Би залуу, дөнгөж л 40 хүрч байгаа шүү дээ.
04:51
I still have maybe another four decades of work left in me.
88
278224
3910
Намайг ахиад 40 жилийн ажил хүлээж байна.
04:54
And it's exceedingly likely that anything I write from this point forward
89
282134
4517
Би үүнээс хойш бичих ямар ч зүйл
04:59
is going to be judged by the world as the work that came after
90
286651
2883
хүмүүсийн нүдэнд, нөгөө галзуу алдартай номны
05:02
the freakish success of my last book, right?
91
289534
3417
дараагын ном гэж л харагдана, тийм үү?
05:05
I should just put it bluntly, because we're all sort of friends here now --
92
292951
3962
бид ер нь нэг төрлийн найзууд болсон болохоор, нэг мөсөн шударгаар хэлчихье.
05:09
it's exceedingly likely that my greatest success is behind me.
93
296913
4281
Ер нь миний ажлын хамгийн том амжилт болоод өнгөрчихсөн байхаа.
05:13
So Jesus, what a thought!
94
301194
2200
Ээ бурхан минь гэж, ийм ч юм бодож байх гэж!
05:16
That's the kind of thought that could lead a person
95
303394
2315
Иймэрхүү бодлууд л хүмүүсийг
05:18
to start drinking gin at nine o'clock in the morning,
96
305709
2628
өглөө 9 цагт босоод архи уухад хүргэж байгаа юм.
05:21
and I don't want to go there.
97
308337
3052
би тэгээд тийм болмооргүй байна.
05:24
(Laughter)
98
311389
858
(Инээлдэв)
05:25
I would prefer to keep doing this work that I love.
99
312247
2306
Би дуртай ажлаа үргэлжлүүлэн хийхийг илүүд үзнэ.
05:27
And so, the question becomes, how?
100
314553
3686
Тэхээр яаж? гэдэг асуулт гарж ирнэ.
05:31
And so, it seems to me, upon a lot of reflection,
101
318239
2884
Тэгээд удаан бодсоны эцэст,
05:33
that the way that I have to work now, in order to continue writing,
102
321123
3365
би үргэлжлүүлэн бичихийн тулд, одоо юун дээр ажиллах ёстой вэ гэхээр,
05:37
is that I have to create some sort of protective psychological construct, right?
103
324488
3801
би нэг тийм сэтгэл санааны хамгаалалт бүтээх хэрэгтэй байгаа юм, тийм үү?
05:41
I have to sort of find some way to have a safe distance
104
328289
3533
би энэ санаа зовсон байдлаасаа аюулгүй
05:44
between me, as I am writing, and my very natural anxiety
105
331822
4885
зайнаас бичиж сурах хэрэгтэй юм шиг байгаа юм.
05:49
about what the reaction to that writing is going to be, from now on.
106
336707
3865
энэ бүтээлийн талаар юу гэх бол гэж бодолгүйгээр.
05:53
And, as I've been looking over the last year for models for how to do that
107
340572
4268
Тэгээд сүүлийн жилд яавал тэгж сурах вэ гэж үзлээ л дээ.
05:57
I've been sort of looking across time,
108
344840
2148
цаг зарцуулаад,
05:59
and I've been trying to find other societies
109
346988
2102
өөрөөр боддог нийгэм байна уу,
06:01
to see if they might have had better and saner ideas than we have
110
349090
3750
илүү уран бүтээлч хүмүүсээ дэмжиж
06:05
about how to help creative people, sort of manage
111
352840
2965
бүтээлч байдлаас гардаг төрөлхийн тэр сэтгэл санааны тогтворгүй
06:08
the inherent emotional risks of creativity.
112
355805
3068
байдлыг зохицуулахад тусалдаг нийгэм байна уу хайж үзлээ.
06:11
And that search has led me to ancient Greece and ancient Rome.
113
358873
5015
Ингэж хайсны үр дүнд эртний Грек, Ромд хүрлээ.
06:16
So stay with me, because it does circle around and back.
114
363888
2601
Тэхээр, намайг сайн сонсоорой, энэ тойроод буцаж ирнэ.
06:19
But, ancient Greece and ancient Rome --
115
366489
2246
Эртний Грек, Ромд яадаг байсан гэхээр--
06:21
people did not happen to believe that creativity
116
368735
2566
хүмүүс бүтээлч зан бол
06:24
came from human beings back then, O.K.?
117
371301
2418
хүмүүст л байдаг гэж боддоггүй байсан байна л даа.
06:26
People believed that creativity was this divine attendant spirit
118
373719
4459
Хүмүүс бүтээлч зан байдал нь хол, мэдэгдэшгүй эх үүсвэрээс,
06:30
that came to human beings from some distant and unknowable source,
119
378178
4001
тайлагдашгүй, гүнзгий шалтгааны улмаас хүмүүст
06:34
for distant and unknowable reasons.
120
382179
2449
ирсэн агуу сэтгэл зүй гэж боддог байж.
06:37
The Greeks famously called these divine attendant spirits of creativity "daemons."
121
384628
5251
Грекууд тэр агуу сэтгэл зүйг "Дэмон" гэж нэрлэсэн байна.
06:42
Socrates, famously, believed that he had a daemon
122
389879
3100
Сократ, жишээ нь, түүнд дэмон байдаг,
06:45
who spoke wisdom to him from afar.
123
392979
2457
тэр нь түүнд холоос ухааныг заадаг гэдэгт итгэдэг байсан.
06:48
The Romans had the same idea,
124
395436
1617
Романчууд ч мөн ялгаагүй,
06:49
but they called that sort of disembodied creative spirit a genius.
125
397053
4610
гэвч тэд энэ биегүй, бүтээлч мөн чанарыг авъяас билэг гэдэг байж.
06:54
Which is great, because the Romans did not actually think
126
401663
2560
Романчууд авъяас билгийг нэгэн ухаантай хүн гэж боддоггүй
06:57
that a genius was a particularly clever individual.
127
404223
2973
байсан болохоор ингэж нэрлэдэг нь бас гайхалтай зүйл юм.
06:59
They believed that a genius was this, sort of magical divine entity,
128
407196
3683
Тэд авъяас билэгт хүн бол уран бүтээлч гэх ханан дунд амьдрах заяатай,
07:03
who was believed to literally live in the walls
129
410879
4182
нэг төрлийн гайхамшигтай, бурханлаг махбодь
07:07
of an artist's studio, kind of like Dobby the house elf,
130
415061
3684
гэж үздэг байсан ба
07:11
and who would come out and sort of invisibly assist the artist with their work
131
418745
4033
тэр махбодь нь харагдалгүйгээр уран бүтээлчдийн ажилд тусалж,
07:15
and would shape the outcome of that work.
132
422778
2600
тэдний ажлыг хэлбэрт оруулдаг гэж боддог байжээ.
07:18
So brilliant -- there it is, right there, that distance that I'm talking about --
133
425378
3551
Энд л хамгийн гайхалтай, энэ хол зай гэдэг юм байгаад байгаа юм--
07:21
that psychological construct to protect you from the results of your work.
134
428929
4533
энэ бол ажлын үр дүнгээс чинь чамайг хамгаалж байдаг сэтгэл зүйн тогтолцоо юм.
07:26
And everyone knew that this is how it functioned, right?
135
433462
3608
тэгээд хүн бүр л энийг яаж ажилладгыг нь мэддэг байж, тийм үү?
07:29
So the ancient artist was protected from certain things,
136
437070
2608
Тэгэхээр эртний уран бүтээлчид нэг хэсэг зүйлүүдээс хамгаалагддаг байсан байх,
07:32
like, for example, too much narcissism, right?
137
439678
2484
жишээ нь, хэтэрхий их өөрийгөө дөвийлгөх үзэл ч юм уу?
07:34
If your work was brilliant you couldn't take all the credit for it,
138
442162
2994
Чиний бүтээл чинь гайхалтай болсон ч гэсэн, чи үнэлгээ авахгүй,
07:37
everybody knew that you had this disembodied genius who had helped you.
139
445156
3940
хүн бүр л үл үзэгдэгч авъяас билэг чамд тусалсан гэж мэдэж байгаа шүү дээ.
07:41
If your work bombed, not entirely your fault, you know?
140
449096
3369
чиний бүтээл чинь хэрвээ бүтэлгүйтвэл, энэ бас бүгд чиний буруу биш биз?
07:45
Everyone knew your genius was kind of lame.
141
452465
2769
хүн бүр л чиний авъяас билэг чинь бүтэхгүй амьтан гэж мэдэж байх нь.
07:48
And this is how people thought about creativity in the West for a really long time.
142
455234
5461
Иймэрхүү бодол удаан хугацааны туршид Баруунд байсан байна.
07:53
And then the Renaissance came and everything changed,
143
460695
2300
Тэгтэл Сэргэн мандалтын үе ирж, бүх зүйл өөрчлөгдлөө,
07:55
and we had this big idea, and the big idea was
144
462995
2183
бидэнд нэг том санаа төрсөн ба тэр том санаа нь
07:57
let's put the individual human being at the center of the universe
145
465178
3451
хүн бүрийг дэлхий ертөнцийн төв гэж ойлгож, хүн тус бүр нь
08:01
above all gods and mysteries, and there's no more room
146
468629
2256
бурхад, домог, шидтэнгээс дээд гэж. Ингээд өнөө шидэт холоос тусалдаг
08:03
for mystical creatures who take dictation from the divine.
147
470885
3110
махбодуудад багтах зай байхгүй болчихлоо.
08:06
And it's the beginning of rational humanism,
148
473995
2335
Энэ бол хүний рационал үзлийн эхлэл ба,
08:09
and people started to believe that creativity
149
476330
1949
хүмүүс уран бүтээлч зан байдал гэдэг бол
08:11
came completely from the self of the individual.
150
478279
2682
тэр хүнээс л гарч байгаа зүйл гэж үзэх болсон байна.
08:13
And for the first time in history,
151
480961
2250
Ингээд түүхэнд анх удаа,
08:16
you start to hear people referring to this or that artist as being a genius
152
483211
5111
хүмүүс уран бүтээлч хүнийг авъяас билэгт хүн гэж нэрлэх болж,
08:21
rather than having a genius.
153
488322
1841
авъяас билэг агуулсан хүн гэхээ больжээ.
08:22
And I got to tell you, I think that was a huge error.
154
490163
3324
Би энд асар том алдаа байна гэдгийг хэлэхгүй бол болохгүй нь.
08:26
You know, I think that allowing somebody, one mere person
155
493487
4246
Зүгээр л нэг жирийн хүнийг өөрийгөө
08:30
to believe that he or she is like, the vessel,
156
497733
2763
нэг хөдөлгүүр гэж бодоход хүргэх нь,
08:33
you know, like the font and the essence and the source
157
500496
2249
бүх тэр бурханлаг, агуу, уран бүттэлч, хэзээ ч үл мэдэгдэх
08:35
of all divine, creative, unknowable, eternal mystery
158
502745
3700
эх үүсвэрийн гол хүчин зүйл, мөн чанар нь гэх нь
08:39
is just a smidge too much responsibility to put on one fragile, human psyche.
159
506445
6085
нэг хүний эмзэгхэн сэтгэл санаанд дааж давашгүй том ачаа гэж би бодож байна.
08:45
It's like asking somebody to swallow the sun.
160
512530
3515
Энэ хэн нэгнийг нар залгихыг гуйхтай л адил зүйл.
08:48
It just completely warps and distorts egos,
161
516045
2651
Энэ зүгээр л эгог гажуудуулж, баллаж орхидог.
08:51
and it creates all these unmanageable expectations about performance.
162
518696
3550
Үүнээс болж л уран бүтээлийн талаар хүмүүсээс тааж тааварлашгүй хүлээлт гардаг.
08:55
And I think the pressure of that
163
522246
1999
Би энэ дарамттай байдал
08:57
has been killing off our artists for the last 500 years.
164
524245
3217
сүүлийн 500 жилд уран бүтээлчдийг алж ирсэн гэж бодож байна.
09:00
And, if this is true,
165
527462
2665
Тэгээд, хэрвээ энэ үнэн бол,
09:02
and I think it is true,
166
530127
1586
ер нь би үүнд итгэж байгаа ч,
09:04
the question becomes, what now?
167
531713
2865
Одоо тэгээд яахав?
09:07
Can we do this differently?
168
534578
1869
Бид үүнийг өөр байлгаж болохгүй юу?
09:09
Maybe go back to some more ancient understanding
169
536447
3396
Хуучныхаа сэтгэлгээнд буцаж очдог ч юм уу,
09:12
about the relationship between humans and the creative mystery.
170
539843
4501
хүн болон уран бүтээлч байдлын харилцаа холбоог өөрөөр бодох ч юм уу.
09:17
Maybe not.
171
544344
1353
Тэхдээ тэгэхгүй л байх.
09:18
Maybe we can't just erase 500 years of rational humanistic thought
172
545697
3882
Бид зүгээр хүмүүсийн 500 жилийн түүхтэй рационал сэтгэлгээг
09:22
in one 18 minute speech.
173
549579
2158
18 минутын яриагаар арилгачихаж чадахгүй.
09:24
And there's probably people in this audience
174
551737
2709
Одоо манай сонсогч нарын дунд ч
09:27
who would raise really legitimate scientific suspicions
175
554446
4115
нэг тийм шидтэн хүмүүсийн уран бүтээл, прожект дээр нь
09:31
about the notion of, basically fairies
176
558561
2379
шидэт ундаа дусаагаад явдаг гэсэн үзлийг шинжлэх ухааны
09:33
who follow people around rubbing fairy juice on their projects and stuff.
177
560940
4988
үүднээс хэр үндэслэлтэй байхав гээд сууж байгаа хүмүүс ч байгаа байх.
09:38
I'm not, probably, going to bring you all along with me on this.
178
565928
4317
Би та бүгдийг бүрэн сэнхэрүүлье гэж бодохгүй байна.
09:43
But the question that I kind of want to pose is --
179
570245
2785
Би зүгээр энэ бүгдийг ярьж байгаа нь--
09:45
you know, why not?
180
573030
2197
Яагаад болохгүй гэж? гэж бодсоных.
09:48
Why not think about it this way?
181
575227
1922
Ер нь яагаад тэгэж бодож болохгүй гэж?
09:49
Because it makes as much sense as anything else I have ever heard
182
577149
4112
Энэ нь уран бүтээл туурьвих явцад гардаг галзуурлын
09:54
in terms of explaining the utter maddening capriciousness
183
581261
3956
байдлыг хамгийн оновчтой тайлбарлаад байгаа юм шиг
09:58
of the creative process.
184
585217
1545
надад санагдаад байгаа юм.
09:59
A process which, as anybody who has ever tried to make something --
185
586762
2879
Ямар нэгэн юм бүтээхийг эрмэлзэх тэр процесыг--
10:02
which is to say basically everyone here ---
186
589641
2426
энд байгаа хүн болгон--
10:04
knows does not always behave rationally.
187
592067
3111
үргэлж рационал байдаггүй гэж мэдэж байгаа.
10:07
And, in fact, can sometimes feel downright paranormal.
188
595178
4583
Үнэндээ, заримдаа энэ бүр тэс гажууд зүйл шиг санагдах нь ч бий.
10:12
I had this encounter recently where I met the extraordinary American poet Ruth Stone,
189
599761
5485
Би Америкийн агуу шүлэгч Рут Строунтай саяхан уулзсан юм л даа.
10:18
who's now in her 90s, but she's been a poet her entire life
190
605246
2835
Тэр одоо 90 настай, насаараа л шүлэгч байсан хүн.
10:20
and she told me that when she was growing up in rural Virginia,
191
608081
3230
Тэр надад Виржиниагын хөдөө газарт өсөж торнин,
10:24
she would be out working in the fields,
192
611311
1601
тариаланыг талбайд ажилладаг байхдаа,
10:25
and she said she would feel and hear a poem
193
612912
3157
байгалын зураглалаас шүлэг өөрөө түүнд
10:28
coming at her from over the landscape.
194
616069
2007
мэдрэгдэж, сонсогддог байсан гэж ярьсан юм.
10:30
And she said it was like a thunderous train of air.
195
618076
3157
Тэр түүнийгээ яг л агаарын цахилгаант урсгал шиг л байдаг байсан гэсэн.
10:34
And it would come barreling down at her over the landscape.
196
621233
2328
Тэр нь тэгээд түүн дээр талбайг дамжин урсан ирдэг байж л дээ.
10:36
And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet.
197
623561
3602
Тэр үүнийг ирж байгааг нь бас мэдэрдэг байсан гэсэн, учир нь хөл доорхи газар нь чичирдэг байж л дээ.
10:39
She knew that she had only one thing to do at that point,
198
627163
3099
Тэр үед түүнд өөрийнх нь хэлсэнээр "галзуурсан юм шиг л зугтаах"аас
10:43
and that was to, in her words, "run like hell."
199
630262
2151
өөр аргагүй байсан гэсэн.
10:45
And she would run like hell to the house
200
632413
1732
Тэр тэгээд тэр шүлгэнд хөөгдсөн юм шиг л
10:46
and she would be getting chased by this poem,
201
634145
1686
гэр лүү ухаан жолоогүй гүйдэг байж.
10:48
and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil
202
635831
3130
Эцсийн эцэст тэр хэсэг цаас, харандаа хурдхан шиг олж аваад,
10:51
fast enough so that when it thundered through her, she could collect it
203
638961
3068
урсаж орж ирэх үед нь цаасан дээр
10:54
and grab it on the page.
204
642029
1501
цуглуулж авах л учиртай байж.
10:56
And other times she wouldn't be fast enough,
205
643530
1955
Заримдаа олигтой хурдалж чадахгүй байх үедээ,
10:58
so she'd be running and running and running, and she wouldn't get to the house
206
645485
3327
хичнээн гүйгээд ч гэртээ хүрж чадахгүй байх үедээ
11:01
and the poem would barrel through her and she would miss it
207
648812
2838
шүлэг түүнийг дамжиж урсаад, тэр түүнийг алдах үед,
11:04
and she said it would continue on across the landscape,
208
651650
2288
тэр шүлэг, талбайгаар үргэлжлүүлэн урсан,
11:06
looking, as she put it "for another poet."
209
653938
2964
"өөр шүлэгч"-г хайдаг байсан гэж тэр хэлсэн юм.
11:09
And then there were these times --
210
656902
2370
Зарим тохиолдолд--
11:12
this is the piece I never forgot --
211
659272
2379
Энийг нь би ерөөсөө мартдаггүй юм--
11:14
she said that there were moments where she would almost miss it, right?
212
661651
3199
тэр шүлгээ бараг л алдах дөхдөг байсан гэнэ л дээ.
11:17
So, she's running to the house and she's looking for the paper
213
664850
2351
Тэгээд тэр мөн л гэр лүүгээ гүйн, цаас харандаа хайж байх тэр үед
11:20
and the poem passes through her,
214
667201
2100
шүлэг түүнийг дамжин өнгөрөх үед,
11:22
and she grabs a pencil just as it's going through her,
215
669301
2934
тэр харандаагаа барин,
11:25
and then she said, it was like she would reach out with her other hand
216
672235
2568
нөгөө гараа сунгахад
11:27
and she would catch it.
217
674803
1707
тэр шүлгээ алдалгүй өнгөрдөг байсан гэсэн.
11:29
She would catch the poem by its tail,
218
676510
2281
Тэр шүлэгний сүүлнээс нь барьж аваад,
11:31
and she would pull it backwards into her body
219
678791
2778
бие рүүгээ буцааж хийгээд,
11:34
as she was transcribing on the page.
220
681569
1860
цаасан дээр буулгачихдаг байж.
11:36
And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact
221
683429
4855
Энэ тохиолдолд, шүлэг нь ямар ч алдаа мадаггүйгээр,
11:41
but backwards, from the last word to the first.
222
688284
3405
сүүлний мөрнөөсөө эхлэн эхний мөр хүртэл бууна.
11:44
(Laughter)
223
691689
1712
(Инээлдэв)
11:46
So when I heard that I was like -- that's uncanny,
224
693401
4717
Би энэ яриаг сонсох үед--надад жигтэй санагдлаа,
11:50
that's exactly what my creative process is like.
225
698118
2501
яагаад гэвэл миний уран бүтээлээ туурьвих явц үүнтэй маш адилхан юм.
11:53
(Laughter)
226
700619
3613
(Инээлдэв)
11:57
That's not at all what my creative process is -- I'm not the pipeline!
227
704232
3066
Энэ миний уран бүтээл туурьвих явцаас тэс ондоо--Би дамжуулах хоолой бишээ!
12:00
I'm a mule, and the way that I have to work
228
707298
1854
Би нэг илжиг, миний ажилын хэв маяг бол
12:01
is that I have to get up at the same time every day,
229
709152
1667
би өдөр болгон нэг цагт босож,
12:03
and sweat and labor and barrel through it really awkwardly.
230
710819
2797
хөлс, хөдөлмөрөө зарцуулан, эв хавгүй зүтгэх юм.
12:06
But even I, in my mulishness,
231
713616
3000
Тэгсэн ч гэсэн би, энэ илжиг байдалтай байх үедээ,
12:09
even I have brushed up against that thing, at times.
232
716616
3868
тэр тодорхойгүй зүйлтэй шүргэлцдэгээ, заримдаа.
12:13
And I would imagine that a lot of you have too.
233
720484
1959
Би та бүгдийн ихэнхи нь бас тэгэж үзсэн гэж төсөөлж байна.
12:15
You know, even I have had work or ideas come through me from a source
234
722443
3609
Надад хүртэл, би өөрөө ойлгохгүй, үл мэдэгдэх эх үүсвэрээс ирсэн
12:18
that I honestly cannot identify.
235
726052
2511
санаа төрж байсан.
12:21
And what is that thing?
236
728563
1596
Тэр тодорхойгүй зүйл нь юу юм болоо?
12:22
And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds,
237
730159
4038
Бид ухаанаа алдчихгүйгээр, ер нь эрүүл саруул чигээр байнгаа,
12:26
but, in fact, might actually keep us sane?
238
734197
2886
яаж түүнтэй холбогдох ёстой вэ?
12:29
And for me, the best contemporary example that I have of how to do that
239
737083
3779
Миний хувьд хамгийн орчин үеийн дагууштай үлгэр жишээ бол,
12:33
is the musician Tom Waits,
240
740862
2332
хөгжимчин Том Вэйтсийнх юм.
12:35
who I got to interview several years ago on a magazine assignment.
241
743194
4541
Би түүнээс нэг сэтгүүлийн ажлаар хэдэн жилийн өмнө ярилцлага авч байсан юм л даа
12:40
And we were talking about this,
242
747735
1249
бид тэгээд энэ тухай ярилцаж байлаа,
12:41
and you know, Tom, for most of his life he was pretty much the embodiment
243
748984
3713
тэгээд, Том амьдралынхаа ихэнх үеүүдэд, энэ орчин үеийн урлагын
12:45
of the tormented contemporary modern artist,
244
752697
1924
шаналалын бодит илэрхийлэл болсон уран бүтээлч байж,
12:47
trying to control and manage and dominate
245
754621
2623
энэ дотоод сэтгэлд орсон, хянаж болошгүй
12:50
these sort of uncontrollable creative impulses
246
757244
2474
уран бүтээлч цочиргоог хянаж, удирдан,
12:52
that were totally internalized.
247
759718
1887
дийлж авах гэж байнга хичээсээр ирсэн гэнэ л дээ.
12:54
But then he got older, he got calmer,
248
761605
2005
Тэхдээ тэр хөгширөх тусам, илүү тайван болж.
12:56
and one day he was driving down the freeway in Los Angeles he told me,
249
763610
2923
Надад тэр нэг өдөр, Лос Анжелос руу хурдны замаар явж байх үедээ
12:59
and this is when it all changed for him.
250
766533
1840
бүх юм түүний хувьд өөрчлөгдсөн гэж хэлсэн юм.
13:01
And he's speeding along, and all of a sudden
251
768373
1991
Тэр үед дөнгөж хурдаа нэмж эхэлж байтал, гэнэт л
13:03
he hears this little fragment of melody,
252
770364
3741
түүнд нэг аялгууны хэсэг сонсогдож,
13:06
that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing,
253
774105
4029
энэ нь яг л урам орж байгаа юм шиг баригдашгүй, шаналгаатай байж.
13:10
and he wants it, you know, it's gorgeous,
254
778134
2128
Тэр түүнийг буулгахыг хүслээ, гайхамшигтай байсан учраас,
13:13
and he longs for it, but he has no way to get it.
255
780262
2071
үнэхээр хүсэж л дээ, тэхдээ яах ч аргагүй байлаа.
13:15
He doesn't have a piece of paper, he doesn't have a pencil,
256
782333
1868
Түүнд цаас ч байхгүй, харандаа ч байхгүй,
13:17
he doesn't have a tape recorder.
257
784201
1451
бичлэг хийх төхөөрөмж ч байсангүй:
13:18
So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him
258
785652
2968
Тэгээд ахиад л нөгөө хуучны "Би энийг алдах нь" гэсэн
13:21
like, "I'm going to lose this thing,
259
788620
1991
мэдрэмж, "Би ч энэний тухай насаараа бодох болно доо" гэсэн
13:23
and then I'm going to be haunted by this song forever.
260
790611
1920
сэтгэл зовсон байдал нь мэдрэгдэж эхэлж л дээ.
13:25
I'm not good enough, and I can't do it."
261
792531
1771
"Би сайн бишээ, би чадахгүй нь" гээд л.
13:27
And instead of panicking, he just stopped.
262
794302
2392
Гэнэт тэр сандрахын оронд зүгээр л больчихсон байна.
13:29
He just stopped that whole mental process
263
796694
1748
Тэр тэр бүх сэтгэл санааны байдлаа зүгээр л зогсоогоод,
13:31
and he did something completely novel.
264
798442
2155
хамгийн шинэлэг нэг зүйлийг хийсэн байна.
13:33
He just looked up at the sky, and he said,
265
800597
2722
Тэр тэнгэр лүү хараад, ингэж хэлж л дээ,
13:36
"Excuse me, can you not see that I'm driving?"
266
803319
3014
"Уучлаарай, та намайг жолоо барьж байгааг харахгүй байна уу?" гэж
13:39
(Laughter)
267
806333
3701
(Инээлдэв)
13:42
"Do I look like I can write down a song right now?
268
810034
2734
"Би одоо дуу биччихээр юм шиг харагдаад байна уу?"
13:45
If you really want to exist, come back at a more opportune moment
269
812768
3845
Чи энэ хорвоод мэндэлмээр л байгаам бол, илүү тохиромжтой үеийг сонгоод,
13:49
when I can take care of you.
270
816613
1662
над дээр ахиж ирээрэй.
13:51
Otherwise, go bother somebody else today.
271
818275
3077
Эсвэл, өөр хэн нэгнийг очиж сатааруул.
13:54
Go bother Leonard Cohen."
272
821352
3296
Леонард Кохэн дээр ч юм уу оч" гэж.
13:57
And his whole work process changed after that.
273
824648
3132
Үүний дараа түүний бүх ажлын арга барил нь өөрчлөгдсөн гэдэг.
14:00
Not the work, the work was still oftentimes as dark as ever.
274
827780
3608
Бүтээлийг нь биш шүү, түүний бүтээлүүд урьдын адил хар хэвээр л байгаа.
14:04
But the process, and the heavy anxiety around it
275
831388
3059
Тэхдээ ажлын явц, түүнээс уялдан гарах тэр хүнд сэтгэл санааны дарамтнаас
14:07
was released when he took the genie, the genius out of him
276
834447
2986
чөлөөлөгдсөн нь тэр авъяас билэг гэгчийг гай удаад байвал,
14:10
where it was causing nothing but trouble, and released it kind of back where it came from,
277
837433
3371
өөрийн биенээс гаргаж, ирсэн газар луу нь явуулсных байсан гэж,
14:13
and realized that this didn't have to be this internalized, tormented thing.
278
840804
3556
энэ нь биеийн дотор бугшин, шаналгах учиртай зүйл биш гэдгийг ойлгосонд байгаа юм.
14:17
It could be this peculiar, wondrous, bizarre collaboration
279
844360
3744
Энэ бол өвөрмөц, гайхалтай, хачирхалтай зүйл л дээ,
14:20
kind of conversation between Tom and the strange, external thing
280
848104
4132
Том болон Том биш, тэр нэг сонин гадны хүчин зүйл хоорондын
14:25
that was not quite Tom.
281
852236
2376
яриа маягын юм байгаам.
14:27
So when I heard that story it started to shift a little bit
282
854612
2706
Би энэ түүхийг сонсоод, өөрийн ажлын арга барилаа бага зэрэг
14:30
the way that I worked too, and it already saved me once.
283
857318
2629
өөрчилж эхэлсэн ба энэ нь намайг нэг удаа авраад амжчихсан байгаа.
14:32
This idea, it saved me when I was in the middle of writing "Eat, Pray, Love,"
284
859947
3331
Энэ санаа, намайг "Ид, Залбир, Хайрла" зохиолоо бичиж байхад аварсан юм.
14:36
and I fell into one of those, sort of pits of despair
285
863278
2588
Тэр үед би бас бид бүгдийн ямар нэгэн бүтээл дээр ажиллаж байгаад,
14:38
that we all fall into when we're working on something and it's not coming
286
865866
3341
урагшгүй байгаад, энэ бүгд нурж унах юм шиг санагддаг тэр сэтгэл
14:42
and you start to think this is going to be a disaster,
287
869207
2242
санааны хямралд орлоо л доо.
14:44
this is going to be the worst book ever written.
288
871449
1761
Энэ ч хамгийн муу ном болохнээ,
14:46
Not just bad, but the worst book ever written.
289
873210
2147
Муу ч биш, бүүр хамгийн муу нь шүү! гэж ирээд л хямрав.
14:48
And I started to think I should just dump this project.
290
875357
3962
Би тэгээд энэ төслийг ер нь больё гэж бодож эхэллээ.
14:52
But then I remembered Tom talking to the open air
291
879319
3075
Тэр үед би Томыг хоосон агаартай ярьж байсныг санаад,
14:55
and I tried it.
292
882394
2048
туршиж үзлээ
14:57
So I just lifted my face up from the manuscript
293
884442
2492
Би бичиж байсан зүйлээсээ түр өндийгөөд,
14:59
and I directed my comments to an empty corner of the room.
294
886934
2930
өрөөнийхөө хоосон булантай ярьж гарав.
15:02
And I said aloud, "Listen you, thing,
295
889864
3578
Би чангаар гэгч нь "Сонсож бай, чи,
15:06
you and I both know that if this book isn't brilliant
296
893442
3198
чи бид хоёр хэрвээ энэ ном сайн болж чадахгүй бол
15:09
that is not entirely my fault, right?
297
896640
1801
энэ ганцхан миний буруу биш гэдгийг мэдэж байгаа, тийм биз?"
15:11
Because you can see that I am putting everything I have into this,
298
898441
3327
Яагаад гэвэл би байгаа бүхнээ энд шавхаж байна,
15:14
I don't have any more than this.
299
901768
1368
надад үүнээс илүү юм байхгүй.
15:15
So if you want it to be better, then you've got to show up and do your part of the deal.
300
903136
3226
Чи хэрвээ энийг илүү сайн болгомоор байвал, наашаа гарж ирээд, хийх юмаа хий.
15:19
O.K. But if you don't do that, you know what, the hell with it.
301
906362
2994
За за. Хэрвээ тэгэхгүй гэвэл юу гээч, тэгнэ л биз.
15:22
I'm going to keep writing anyway because that's my job.
302
909356
2936
Би үргэлжлүүлээд л бичнэ, яагаад гэвэл энэ миний ажил.
15:25
And I would please like the record to reflect today
303
912292
1899
Би өнөөдрийг тусгасан бичлэг хийлгэмээр байна,
15:26
that I showed up for my part of the job."
304
914191
2300
яагаад гэвэл би хийх юмаа хийх гээд гарж ирсэн" гэлээ.
15:29
(Laughter)
305
916491
3698
(Инээлдэв)
15:32
Because --
306
920189
2087
Яагаад гэвэл--
15:35
(Applause)
307
922276
2074
(Алга ташив)
15:37
in the end it's like this, O.K. --
308
924350
2172
Эцсийн эцэст дүгнэхийм бол, OK--
15:39
centuries ago in the deserts of North Africa,
309
926522
2401
хэдэн зуун жилийн өмнө Хойд Африкийн элсэн цөлд,
15:41
people used to gather for these moonlight dances of sacred dance and music
310
928923
4667
хүмүүс ариун бүжиг, дуугаа дуулж бүжих гэж сарны гэрэлд цуглардаг байсан,
15:46
that would go on for hours and hours, until dawn.
311
933590
2704
тэгээд тэр нь үүр цайтал, хэдэн цагаар үргэлжилнэ.
15:49
And they were always magnificent, because the dancers were professionals
312
936294
3027
Тэд үргэлж бахдам байдаг, яагаад гэвэл тэд чинь мэргэжлийн,
15:52
and they were terrific, right?
313
939321
1174
тэд үнэхээр гайхалтай, тийм үү?
15:53
But every once in a while, very rarely, something would happen,
314
940495
3818
Тэхдээ хааяа, ховорхон нэг зүйл тохиолдоно,
15:57
and one of these performers would actually become transcendent.
315
944313
3512
юу гэхээр, тэдгээр бүжигчдийн нэг нь ер бусын болдог байна л даа.
16:00
And I know you know what I'm talking about,
316
947825
2284
Та бүхнийг миний юу яриад байгааг мэдэж байгаа гэж бодож байна,
16:02
because I know you've all seen, at some point in your life, a performance like this.
317
950109
3954
яагаад гэвэл, амьдралдаа тийм ер бусын тоглолтыг үзсэн л байгаа.
16:06
It was like time would stop,
318
954063
2095
Энэ үед цаг зогсох шиг болоод,
16:08
and the dancer would sort of step through some kind of portal
319
956158
2375
тэр бүжигчин ямар нэгэн хаалгаар гарах шиг болно,
16:11
and he wasn't doing anything different than he had ever done, 1,000 nights before,
320
958533
4491
тэр 1000 өдрийн өмнөх шөнө яг адилхан хөдөлгөөн хийж байгаа ч гэсэн,
16:15
but everything would align.
321
963024
1751
бүх юм зохицсон байна.
16:17
And all of a sudden, he would no longer appear to be merely human.
322
964775
3032
Тэгээд, гэнэт л зүгээр хүн биш юм шиг харагдах болно.
16:20
He would be lit from within, and lit from below
323
967807
2534
Тэр дотроосоо, доороосоо гэрэлтэн,
16:23
and all lit up on fire with divinity.
324
970341
3790
бурханлаг байдлын гэрэлд бүх зүйл гэрэлтэнэ.
16:26
And when this happened, back then,
325
974131
2145
Тэр үед ийм зүйл болоход,
16:29
people knew it for what it was, you know, they called it by its name.
326
976276
4216
хүмүүс энийг юу болохыг мэддэг байсан, нэртэй ч байж.
16:33
They would put their hands together and they would start to chant,
327
980492
2632
Тэд бүгд гараа хавсран, залбирал уншиж эхэлнэ,
16:35
"Allah, Allah, Allah, God, God, God."
328
983124
4100
"Алла, Алла, Алла, Бурхан, Бурхан, Бурхан"
16:40
That's God, you know.
329
987224
3102
Энэ чинь л бурхан юм байгаам.
16:43
Curious historical footnote --
330
990326
2680
Жижигхэн нэг түүхийн тайлбар--
16:45
when the Moors invaded southern Spain, they took this custom with them
331
993006
4841
Мурууд Өмнөд Испанийг байлдан дагуулан, зан заншлыг нь хуулбарлаж аван,
16:50
and the pronunciation changed over the centuries
332
997847
2245
дуудлага нь хэдэн зууны туршид бага зэрэг өөрчлөгджээ.
16:52
from "Allah, Allah, Allah," to "Olé, olé, olé,"
333
1000092
2865
"Алла, Алла, Алла" нь "Олэ, Олэ, Олэ" болсон ба
16:55
which you still hear in bullfights and in flamenco dances.
334
1002957
3174
та үүнийг бухын зодоон, фламенго бүжгэнд одоо хүртэл сонсдог.
16:58
In Spain, when a performer has done something impossible and magic,
335
1006131
3653
Испанид, урлагын хүн ямар нэгэн гайхалтай, боломжгүй тоглолт хийхэд,
17:02
"Allah, olé, olé, Allah, magnificent, bravo,"
336
1009784
3149
"Алла, олэ, олэ, Алла, гайхалтай, браво"
17:05
incomprehensible, there it is -- a glimpse of God.
337
1012933
3404
ойлгомжгүй ч гэсэн, тэнд Бурхан харагдах шиг болдог.
17:09
Which is great, because we need that.
338
1016337
2172
Бидэнд энэ бүхэн хэрэгтэй болохоор, энэ нь гайхалтай зүйл юм.
17:11
But, the tricky bit comes the next morning,
339
1018509
3851
Тэхдээ, маргааш өглөө нь тэр уран бүтээлчид ярвигтай зүйл болно,
17:15
for the dancer himself, when he wakes up
340
1022360
2925
тэр сэрээд, өнөөдөр Мягмар гаригын 11 цаг,
17:18
and discovers that it's Tuesday at 11 a.m., and he's no longer a glimpse of God.
341
1025285
3949
тэр аль хэдийн Бурхан шиг харагдахаа больсон гэдгийн мэднэ.
17:22
He's just an aging mortal with really bad knees,
342
1029234
3492
Тэр зүгээр л нэг өвдөг нь муудаж байгаа хүн,
17:25
and maybe he's never going to ascend to that height again.
343
1032726
4240
магадгүй тийм өндөрт ахиж гарахгүй ч байж магад гээд л.
17:29
And maybe nobody will ever chant God's name again as he spins,
344
1036966
3727
Түүнийг эргэлдэхэд, хэн ч Бурханы нэрийг дурсахгүй байж магад,
17:33
and what is he then to do with the rest of his life?
345
1040693
2858
ингээд тэр үлдсэн амьдралаа юу хийж өнгөрөөх болж байнаа? гээд л.
17:36
This is hard.
346
1043551
1382
Энэ хэцүү л дээ.
17:37
This is one of the most painful reconciliations to make
347
1044933
2842
Энэ бол уран бүтээлч хүний амьдралдgg хийх хамгийн хэцүү
17:40
in a creative life.
348
1047775
2091
дасан зохицол.
17:42
But maybe it doesn't have to be quite so full of anguish
349
1049866
3183
Гэхдээ энэ нь заавал ийм хэцүү, зовлонтой зүйл байх албагүй,
17:45
if you never happened to believe, in the first place,
350
1053049
3267
хэрвээ чи анхнаасаа л энэ бүх чиний гайхалтай чадварууд
17:49
that the most extraordinary aspects of your being came from you.
351
1056316
4105
чамаас гараагүй гэдэгт итгэдэг байвал.
17:53
But maybe if you just believed that they were on loan to you
352
1060421
2861
Магадгүй энэ нь чамд нэг үл мэдэгдэх эх үүсвэрээс
17:56
from some unimaginable source for some exquisite portion of your life
353
1063282
3806
амьдралын чинь нэг хэсэгт түр зээлдүүлсэн зүйл ч байж магад.
17:59
to be passed along when you're finished, with somebody else.
354
1067088
3844
тэгээд чамайг болохоор өөр хүнд шилжүүлэх байж болох юм.
18:03
And, you know, if we think about it this way it starts to change everything.
355
1070932
4884
Хэрвээ бид ингэж бодвол, бүх зүйл өөрчлөгдөж эхэлнэ.
18:08
This is how I've started to think,
356
1075816
1634
Би ингэж бодож эхэлсэн,
18:10
and this is certainly how I've been thinking in the last few months
357
1077450
3349
энэ бол сүүлийн хэдэн сар миний бодож байгаа зүйл юм.
18:13
as I've been working on the book that will soon be published,
358
1080799
2841
Би удахгүй хэвлэгдэх гэж байгаа номон дээрээ ажиллан,
18:16
as the dangerously, frighteningly over-anticipated follow up
359
1083640
3643
миний сүүлийн галзуу амжилтын дараах аймшигтай их хүлээлтийг
18:20
to my freakish success.
360
1087283
2660
мэдэрж байгаа энэ үед.
18:22
And what I have to, sort of keep telling myself
361
1089943
2923
Би үүнээс айн, сандарч эхлэх үед,
18:25
when I get really psyched out about that,
362
1092866
2025
өөртөө хэлж байх учиртай зүйл нь
18:27
is, don't be afraid.
363
1094891
2175
битгий ай.
18:29
Don't be daunted.
364
1097066
1366
Битгий шантар.
18:31
Just do your job.
365
1098432
1983
Ажилаа л хий.
18:33
Continue to show up for your piece of it, whatever that might be.
366
1100415
2975
Хийх юмаа хийх гэж гарж ирж бай, юу ч байсан хамаагүй.
18:36
If your job is to dance, do your dance.
367
1103390
2910
Хэрэв чиний ажил бүжиглэх бол, бүжгээ хий.
18:39
If the divine, cockeyed genius assigned to your case
368
1106300
3965
Хэрэв, бурханлаг авъяас билэг чамд заяан,
18:43
decides to let some sort of wonderment be glimpsed, for just one moment
369
1110265
5084
чиний хүчин зүтгэлээр хэдхэн хоромд ч болтугай нэг төрлийн гайхамшигыг
18:48
through your efforts, then "Olé!"
370
1115349
2000
харуулах гэсэн бол "Олэ!"
18:50
And if not, do your dance anyhow.
371
1117349
3639
Хэрвээ тийм биш бол, бүжгээ яаж ийгээд хий.
18:53
And "Olé!" to you, nonetheless.
372
1120988
1681
Ямар ч байсан гэсэн, би чамд "Олэ!" гэж хэлье.
18:55
I believe this and I feel that we must teach it.
373
1122669
2000
Би үүнд итгэдэг, бас бид үүнийг заах ёстой юм шиг санагдаж байна.
18:57
"Olé!" to you, nonetheless,
374
1124669
1788
Ямар ч байсан гэсэн, би чамд "Олэ!" гэж хэлье.
18:59
just for having the sheer human love and stubbornness
375
1126457
3313
Таньд заяасан хүмүүний хайр бас үргэлж гарж ирэх
19:02
to keep showing up.
376
1129770
1845
зөрүүд занд чинь.
19:04
Thank you.
377
1131615
1675
Баярлалаа.
19:06
(Applause)
378
1133290
2075
(Алга ташилт)
19:08
Thank you.
379
1135365
1491
Баярлалаа.
19:09
(Applause)
380
1136856
3114
(Алга ташилт)
19:12
June Cohen: Olé!
381
1139970
1833
Жунь Кохэн: Олэ!
19:14
(Applause)
382
1141803
3700
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Gilbert - WriterThe author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both.
Why you should listen
Elizabeth Gilbert faced down a premidlife crisis by doing what we all secretly dream of -- running off for a year. Her travels through Italy, India and Indonesia resulted in the megabestselling and deeply beloved memoir Eat, Pray, Love, about her process of finding herself by leaving home.
She's a longtime magazine writer -- covering music and politics for Spin and GQ -- as well as a novelist and short-story writer. Her books include the story collection Pilgrims, the novel Stern Men (about lobster fishermen in Maine) and a biography of the woodsman Eustace Conway, called The Last American Man. Her work has been the basis for two movies so far (Coyote Ugly, based on her own tale of working at the famously raunchy bar in New York City), and Eat, Pray, Love, with the part of Gilbert played by Julia Roberts. Not bad for a year off.
In 2010, Elizabeth published Committed, a memoir exploring her ambivalent feelings about the institution of marriage. And her 2013 novel, The Signature of All Things, is "a sprawling tale of 19th century botanical exploration."
Gilbert also owns and runs the import shop Two Buttons in Frenchtown, New Jersey.
Elizabeth Gilbert | Speaker | TED.com