TED2009
Elizabeth Gilbert: Your elusive creative genius
ئیلیزابێث گیلبێرت: فێڵەکانت بۆ داهێنەرە بلیمەتەکان
Filmed:
Readability: 3.7
19,049,771 views
Elizabeth Gilbert muses on the impossible things we expect from artists and geniuses -- and shares the radical idea that, instead of the rare person "being" a genius, all of us "have" a genius. It's a funny, personal and surprisingly moving talk.
Elizabeth Gilbert - Writer
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio
The author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I am a writer.
0
985
1567
من نوسەرم
00:15
Writing books is my profession but it's more than that, of course.
1
2552
3760
نوسینی کتێب ئیشمە، بەڵام بێگومان لەوەش زیاترە
00:19
It is also my great lifelong love and fascination.
2
6312
3924
هەروەها ئەمە بۆتە خۆشەویستی ژیانم و هۆگری بووم
00:23
And I don't expect that that's ever going to change.
3
10236
2915
باوەڕ ناکەم هیچ کات ئەمە بگۆڕێت
00:25
But, that said, something kind of peculiar has happened recently
4
13151
5035
بەڵام ئەوە م وتوە، کە شتێکی سەیر لەم دواییانەدا ڕوویداوە
00:30
in my life and in my career,
5
18186
2249
لە ژیانمداو لە پیشەکەمدا
00:33
which has caused me to have to recalibrate my whole relationship with this work.
6
20435
4767
کەوای لێکردم گۆڕانکاریەکی تەواو ئەنجام بدەم لە پەیوەندیەکانمدا لەگەڵ ئەم ئیشەمدا
00:38
And the peculiar thing is that I recently wrote this book,
7
25202
3634
شتە سەیرەکە ئەوەیە بەم دواییە کتێبێکم نوسی
00:41
this memoir called "Eat, Pray, Love"
8
28836
1968
ئەم یادنامەیە ناوی خواردن، نوێژ، خۆشەویستیە
00:43
which, decidedly unlike any of my previous books,
9
30804
4565
کە بەتەواوی جیاوازە لەگەڵ کتێبەکانی ترمدا
00:48
went out in the world for some reason, and became this big,
10
35369
3068
لەبەر چەند هۆیەک هاتۆتە دنیاوە، بەرەو گەورەبون چوە
00:51
mega-sensation, international bestseller thing.
11
38437
3366
هەستی گەورە، ئەو کتێبەی کە زووتر دەفرۆشرێت لە هەموو جیهاندا
00:54
The result of which is that everywhere I go now,
12
41803
3066
ئەنجامەکەی ئەوەیە کە دەچم بۆ هەموو شوێنێک ئێستا
00:57
people treat me like I'm doomed.
13
44869
2600
خەڵک وا مامەڵەم لەگەڵ دەکات کە وەک ئەوە وایە پاشەڕۆژم دیاری کرابێت
01:00
Seriously -- doomed, doomed!
14
47469
2882
بەڕاستی پاشەڕۆژم ....پاشەڕۆژم
01:03
Like, they come up to me now, all worried, and they say,
15
50351
2184
وەک ئێستا دێن بۆلام، هەموویان دڵتەنگن و دەڵێن
01:05
"Aren't you afraid you're never going to be able to top that?
16
52535
4705
تۆ ناترسیت.. ناترسیت لەوەی کە هەرگیز نەتوانی بگەیت بەو لوتکەیە؟
01:10
Aren't you afraid you're going to keep writing for your whole life
17
57240
3246
ناترسیت لەوەی نەتوانیت بەردەوام بیت لە نوسین تا کۆتایی ژیانت
01:13
and you're never again going to create a book
18
60486
2017
وە هەرگیز نەتوانیت جارێکی تر کتێبێک ئامادە بکەیت
01:15
that anybody in the world cares about at all,
19
62503
2716
هیچ کەسێک لە جیهاندا گرنگیت پێنەدات
01:18
ever again?"
20
65219
2500
جارێکی تر؟
01:20
So that's reassuring, you know.
21
67719
2349
کەواتە ئەمە شتێکی ئاسودەییە وەک دەزانن
01:22
But it would be worse, except for that I happen to remember
22
70068
2799
بەڵام خراۆتر دەبیت، پێشبینی دەکرێت ئەوەم بیر بکەوێتەوە
01:25
that over 20 years ago, when I first started telling people -- when I was a teenager --
23
72867
3708
بیست ساڵ لەمەوپێش، کاتێک بۆ یەکەم جار بەخەڵکم دەگوت..کاتێک کە هەرزەکار بووم
01:29
that I wanted to be a writer,
24
76575
1710
دەمویست ببم بە نوسەر
01:31
I was met with this same kind of, sort of fear-based reaction.
25
78285
2971
جۆرێک لە بنەماکانی ترسم لە خۆمدا دەبینی
01:34
And people would say, "Aren't you afraid you're never going to have any success?
26
81256
3679
خەڵک دەڵێن ئایا تۆ ناترسیت جارێکی تر هیچ سەرکەوتنێک بەدەست نەهێنیتەوە؟
01:37
Aren't you afraid the humiliation of rejection will kill you?
27
84935
3102
ئایا ناترسیت کە خۆ گێلکردن و ڕەتکردنەوە بتکوژێت؟
01:40
Aren't you afraid that you're going to work your whole life at this craft
28
88037
2815
ئایا ناترسیت کە دەبێت هەموو ژیانت دەبێت ئیش بکەیت لەم بەلەمەدا
01:43
and nothing's ever going to come of it
29
90852
1417
وە هیچ ئەنجامێکی نەبێت
01:45
and you're going to die on a scrap heap of broken dreams
30
92269
2697
وە کۆتایی ژیانت لەسەر کۆمەڵێک خەونی پووچ کۆتایی پێ بێت
01:47
with your mouth filled with bitter ash of failure?"
31
94966
3485
وە دەمت پڕبێت لە خۆڵەمێشی سەرنەکەوتن؟
01:51
(Laughter)
32
98451
2053
پێکەنین
01:53
Like that, you know.
33
100504
1852
وەک ئەوەی دەزانن
01:55
The answer -- the short answer to all those questions is, "Yes."
34
102356
5161
وەڵامەکە... کورترین وەڵام بۆ ئەم پرسیارانە ئەوەیە ،،،بەڵێ
02:00
Yes, I'm afraid of all those things.
35
107517
2300
بەڵێ، من دەترسم لە هەموو ئەم شتانە
02:02
And I always have been.
36
109817
1265
وە هەموو کاتەکان وابوم
02:03
And I'm afraid of many, many more things besides
37
111082
2133
من دەترسم لەزۆر شتی تر
02:06
that people can't even guess at,
38
113215
2102
کە خەڵک تەنانەت بیریشی لێناکەنەوە
02:08
like seaweed and other things that are scary.
39
115317
3981
وەک، گژوگیا ئاویەکان، هەندێک شتی ترسناکی تر
02:12
But, when it comes to writing,
40
119298
2251
بەڵام شتەکە دەربارەی نوسینە
02:14
the thing that I've been sort of thinking about lately, and wondering about lately, is why?
41
121549
4001
ئەو شتەی کە بیرم لێدەکردەوە و سەرم سوڕما بوودەربارەی ئەوقە بوو کە بۆچی؟
02:18
You know, is it rational?
42
125550
1851
ئێوە دەزانن، ئەوە ئاقڵانەیە؟
02:20
Is it logical that anybody should be expected
43
127401
2847
ئایا ئەمە ڕاستە کە دەبێت هەموو خەڵک چاوەڕوان بن
02:23
to be afraid of the work that they feel they were put on this Earth to do.
44
130248
4652
بۆ دەبێت بترسیت لە ئیش بەشێوەیەک کە هەست بکەیت ئەوان ئەم زەویەیان دەست بەسەرا گرتوە
02:27
And what is it specifically about creative ventures
45
134900
4400
وەک دەزانن شتە تایبەتیەکان بەرامبەر داهێنانە
02:32
that seems to make us really nervous about each other's mental health
46
139300
3472
وادیارە وامان لێدەکات کە دەبێت هەست بە ناجێگیری بکەیبن دەربارەی تەندروستی مێشکی تاکە تاکمان
02:35
in a way that other careers kind of don't do, you know?
47
142772
3027
بەشێوەیەک ئیشەکانی تر ئەوە ناکەن، دەزانن؟
02:38
Like my dad, for example, was a chemical engineer
48
145799
4023
وەک باوکم ئەندازیاری کیمیایی بوو
02:42
and I don't recall once in his 40 years of chemical engineering
49
149822
3377
ئەو چل ساڵەی کە ئەو ئیشی ئەندازیاری کیمیایی بوو، من بیرم نایەت
02:45
anybody asking him if he was afraid to be a chemical engineer, you know?
50
153199
3682
هەرکەسێک پرسیار لەو بکات ئایا ترسایت لەوەی کە بوویت بە ئەندازیاری کیمیایی، دەزانن؟
02:49
It didn't -- that chemical-engineering block, John, how's it going?
51
156881
5811
ئەوە نەبوو.. ئەوە ئەندازیاری کیماییە بلۆک جۆن، چۆنە؟
02:55
It just didn't come up like that, you know?
52
162692
2164
ئەم شتە واڕوونادات، وەک دەزانن؟
02:57
But to be fair, chemical engineers as a group
53
164856
3834
بەڵام بۆئەوەی بترسیت، ئەندازیاریە کیمیایەکان وەک گروپێک
03:01
haven't really earned a reputation over the centuries
54
168690
2426
هیچ ناوبانگیەکیان بەدەست نەهێناوە لە سەدەکانی پێشوەوە
03:03
for being alcoholic manic-depressives.
55
171116
2818
چونکە ئەمانە ئالودەبون بە خواردنەوەی مەیەوە
03:06
(Laughter)
56
173934
1448
پێکەنین
03:08
We writers, we kind of do have that reputation,
57
175382
2834
ئێمەی نوسەران بەشێوەیەک لە شێوەکان ناوبانگمان دەرکردوە
03:11
and not just writers, but creative people across all genres,
58
178216
3983
ئەمە تەنها نوسەران ناگرێتەوە بەڵکو هەموو ئەو خەڵکانەش دەگرێتەوە کە داهێنانیان کردوە
03:14
it seems, have this reputation for being enormously mentally unstable.
59
182199
4701
وادیارە، ئەم ناوبانگە هەموو ئەوانەی گرتبێتەوە کە مێشکیان بێبنەمایە
03:19
And all you have to do is look at the very grim death count
60
186900
3816
ئەوەی لەسەرتە بیکەیت ئەوەیە کە سەیری لیستی مردوەکان بکەیت
03:23
in the 20th century alone, of really magnificent creative minds
61
190716
3583
تەنها لەسەدەی بیستەمدا، ئەوانەی کە خاوەنی مێشکێکی ناودار بوون
03:27
who died young and often at their own hands, you know?
62
194299
3126
ئەوانەی کە بەگەنجی مردون یاخود بەدەستی خۆیان، ئێوە دەزانن؟
03:30
And even the ones who didn't literally commit suicide
63
197425
3266
ئەوانەش کە خۆیان نەکوشتوە
03:33
seem to be really undone by their gifts, you know.
64
200691
3376
وا دەردەکەوێت کە لەلایەن کەسێکەوە خەڵات نەکرابن
03:36
Norman Mailer, just before he died, last interview, he said
65
204067
2899
نۆرمان مایلەر پێءش ئەوەی بمرێت، لە چاوپێکەوتنێکدا گوتی
03:39
"Every one of my books has killed me a little more."
66
206966
4101
هەر کتێبێک لە کتێبەکانم زیاتر منی کوشت
03:43
An extraordinary statement to make about your life's work.
67
211067
3599
بەشێوەیەکی سەیر ئەم دەستەواژەیە وات لێدەکات کە لەژیانتا ئیش بکەیت
03:47
But we don't even blink when we hear somebody say this
68
214666
2960
بەڵام ئێمە دوو دڵ نابین کاتێک ئەم قسەیە لە یەکێک دەبیستین
03:50
because we've heard that kind of stuff for so long
69
217626
2606
چونکە ئێمە ئەم جۆرە قسانەمان زۆر گوێ لێبوە
03:53
and somehow we've completely internalized and accepted collectively
70
220232
4001
بەشێوەیەک کە ڕەزامەندی خۆمان و دەوروبەرمان بەدەست بهێنین
03:57
this notion that creativity and suffering are somehow inherently linked
71
224233
4667
بەشێوەیەک لە شێوەکان ئەم بیرۆکەی داهێنان وچەوساندنەوەیە پەیوەستن بەیەکەوە
04:01
and that artistry, in the end, will always ultimately lead to anguish.
72
228900
5066
لەگەڵ هونەریشدا، وە لەکۆتایشدا دەڕوات بەرەو نەهامەتی
04:06
And the question that I want to ask everybody here today
73
233966
2216
دەمەوێت لە هەریەکێک بپرسم کە ئەمڕۆ لێرەدایە
04:08
is are you guys all cool with that idea?
74
236182
2992
ئەم بیرۆکەیەتان بەلاوە باشە؟
04:11
Are you comfortable with that?
75
239174
2207
ئایا ئاسودەن لەگەڵ ئەوەدا
04:14
Because you look at it even from an inch away and, you know ...
76
241381
2951
وەک دەزانن لەبەرئەوەی لە گۆشە نیگایەکی دورترەوە سەیری بکەین
04:17
I'm not at all comfortable with that assumption.
77
244332
3200
من بەهیچ شێوەیەک ڕازی نیم بەوە
04:20
I think it's odious.
78
247532
1486
هەست دەکەم ئەوە دوژمنێکی سەرسەختە
04:21
And I also think it's dangerous,
79
249018
1953
واهەست دەکەم ئەوە مەترسیدارە
04:23
and I don't want to see it perpetuated into the next century.
80
250971
2767
من نامەوێت ئەمە ببینم ڕووبدات لە سەدەی داهاتودا
04:26
I think it's better if we encourage our great creative minds to live.
81
253738
4036
بڕوام وایە دەبێت ئێمە هانی ئەوانە بدەین کە مێشکیان داهێنانکارە بۆ ژیان
04:30
And I definitely know that, in my case -- in my situation --
82
257774
5775
من ئەوە باش دەزانم ، لە حاڵ و بردۆخی خۆمدا
04:36
it would be very dangerous for me to start sort of leaking down that dark path
83
263549
5163
ئەمە بۆ من مەترسیدارە ئەگەر ئەم ڕێگە ناڕێکە تەشەنە بکات و
04:41
of assumption, particularly given the circumstance
84
268712
3471
بسەپێنرێت، بەتایبەتی ئەگەر سەیری ئەم بارودۆخە بکەین
04:44
that I'm in right now in my career.
85
272183
1903
مەبەستم بارودۆخی ناو پیشەکەمە
04:46
Which is -- you know, like check it out,
86
274086
2539
دەتوانن، بگەڕێن بەدوایا
04:49
I'm pretty young, I'm only about 40 years old.
87
276625
1599
من هێشتا گەنجێکی جوانم، تەمەنم تەنها چل ساڵە
04:51
I still have maybe another four decades of work left in me.
88
278224
3910
لەوانەیە هێشتا(چوار) دەساڵی ترم مابێت بۆ کردنی ئیشەکەم
04:54
And it's exceedingly likely that anything I write from this point forward
89
282134
4517
دەگونجێت لەمەودوا حەزم لەهەر شتێک بوو بینووسم لەم خاڵەوە بڕۆم بەرەو پێشەوە
04:59
is going to be judged by the world as the work that came after
90
286651
2883
وە هەڵسەنگاندنی بۆ بکرێت لەلایەن خەڵکەوە وەک ئەو ئیشەی بەم دواییانە کردم
05:02
the freakish success of my last book, right?
91
289534
3417
سەرکەوتنێکی نامۆم بەدەست هێنا دوایین کتێبما، وانیە؟
05:05
I should just put it bluntly, because we're all sort of friends here now --
92
292951
3962
دەمەوێت بەڕاستی بیڵێم، چونکە ئێمە ئێستا بەشێوەیەک هاوڕێین
05:09
it's exceedingly likely that my greatest success is behind me.
93
296913
4281
لەسنور بەدەر حەزم بەو سەرکەوتنانە هەیە
05:13
So Jesus, what a thought!
94
301194
2200
ئۆو خوایە. چی بیرکردنەوەیەکە
05:16
That's the kind of thought that could lead a person
95
303394
2315
وەک دەزانن ئەم شێوە بیرکردنەوەیە وا لە کەسێک دەکات
05:18
to start drinking gin at nine o'clock in the morning,
96
305709
2628
لە نۆی بەیانییەوە دەست بکات بە مەی خواردنەوە
05:21
and I don't want to go there.
97
308337
3052
من نامەوێت وابکەم
05:24
(Laughter)
98
311389
858
پێکەنین
05:25
I would prefer to keep doing this work that I love.
99
312247
2306
ئەوەم بەلاوە پەسەندە کە بەردەوام بم لەسەر ئیشەکەم و خۆشم دەوێت
05:27
And so, the question becomes, how?
100
314553
3686
بۆیە پرسیارێک دێتە پێش. چۆن؟
05:31
And so, it seems to me, upon a lot of reflection,
101
318239
2884
وا دەردەکەوێت بۆ من، بێگومان دوای بیرکردنەوەیەکی زۆر
05:33
that the way that I have to work now, in order to continue writing,
102
321123
3365
ئەوەیە کە پێویستە من ئیش بکەم هەروەک ئێستام، وە دەبێت بەردەوام بم لەسەری
05:37
is that I have to create some sort of protective psychological construct, right?
103
324488
3801
بەشێوەیەک لە شێوەکان پێویستم بە پاراستنی دەروونی هەیە، وانیە؟
05:41
I have to sort of find some way to have a safe distance
104
328289
3533
پێویستە ڕێگەیەک بدۆزمەوە بۆ دووریەکی سەلامەتی
05:44
between me, as I am writing, and my very natural anxiety
105
331822
4885
لە نێوان نوسەریم داو لەگەڵ شپرزەبونی سروشتیمدا
05:49
about what the reaction to that writing is going to be, from now on.
106
336707
3865
دەربارەی هەر کاردانەوەیەک کە ڕووبەڕوم دەبێتەوە لە ئێستاوە
05:53
And, as I've been looking over the last year for models for how to do that
107
340572
4268
وەک ئەوەی کە ساڵانی ڕابردوو دەگەڕام بەدوای ئەمەدا
05:57
I've been sort of looking across time,
108
344840
2148
تەنها سەیری تێپەڕبوونی کاتم دەکرد
05:59
and I've been trying to find other societies
109
346988
2102
هەولمدەدا بۆ دۆزینەوەی کۆمەڵگاکانی تر
06:01
to see if they might have had better and saner ideas than we have
110
349090
3750
تا بزانم ئەوان بیروڕای باشتریان هەیە لە ئێمە
06:05
about how to help creative people, sort of manage
111
352840
2965
دەربارەی چۆنێتی یارمەتیدانی ئەو کەسانەی کە داهێنان کارن، بۆ کۆنتڕۆڵکردنی
06:08
the inherent emotional risks of creativity.
112
355805
3068
مەترسی هەستە میراتیەکانی داهێنان
06:11
And that search has led me to ancient Greece and ancient Rome.
113
358873
5015
ئەو گەڕان و پشکنینە بردمی بۆ یۆنانی کۆن و ڕۆمای کۆن
06:16
So stay with me, because it does circle around and back.
114
363888
2601
بۆیە لەگەڵمدا بن، ئەمە بازنەیەک دەڕوات و دەگەڕێتەوە
06:19
But, ancient Greece and ancient Rome --
115
366489
2246
بەڵام یۆنانی کۆن و ڕۆمای کۆن
06:21
people did not happen to believe that creativity
116
368735
2566
خەڵک باوەڕیان بە داهێنان نەبوو
06:24
came from human beings back then, O.K.?
117
371301
2418
کە لە ئادەمیزدا بێت لەو کاتەدا، باشە؟
06:26
People believed that creativity was this divine attendant spirit
118
373719
4459
خەڵک باوەڕیان وابوو کە داهێنان ڕۆحێکی خوایی بووە
06:30
that came to human beings from some distant and unknowable source,
119
378178
4001
کە دێت بۆ ئادەمیزادەکان لە سەرچاوەیەکی دوورو نەناسراوەوە
06:34
for distant and unknowable reasons.
120
382179
2449
بۆ چەند هۆیەکی دوورو نەناسراو
06:37
The Greeks famously called these divine attendant spirits of creativity "daemons."
121
384628
5251
یۆنانە بەناوبانگەکان ئەم ڕۆحانەی لەگەڵ داهێناندا دەهاتن ناویان نابون جنۆکە
06:42
Socrates, famously, believed that he had a daemon
122
389879
3100
سوقڕاتی بەناوبانگ باوەڕیان وابو کە ئەو جنۆکەیەکی هەبوە
06:45
who spoke wisdom to him from afar.
123
392979
2457
قسەی لەگەڵ کردوە لە دووری دادگاکەوە
06:48
The Romans had the same idea,
124
395436
1617
ڕۆمانیەکان هەمان بیرۆکەیان هەبوو
06:49
but they called that sort of disembodied creative spirit a genius.
125
397053
4610
بەڵام ئەوان ناویان نابو ڕۆحێکی بۆنخۆشی داهێنەری بلیمەت
06:54
Which is great, because the Romans did not actually think
126
401663
2560
ئەوە مەزنە، چونکە لەڕاستیدا رٶمانەکان باوەڕیان بەوە نەبوو
06:57
that a genius was a particularly clever individual.
127
404223
2973
کە بلیمەتی بەشێکە لە زیرەکی تاکەکەسی
06:59
They believed that a genius was this, sort of magical divine entity,
128
407196
3683
باوەڕیان وابوو کە بلیمەتی شێوەیەکە لە خوای سیحری
07:03
who was believed to literally live in the walls
129
410879
4182
باوەڕیان وابوو کە لە دیوارەکاندا دەژی
07:07
of an artist's studio, kind of like Dobby the house elf,
130
415061
3684
لە ناو ستۆدیۆی هونەرمەندەکاندا، وەک دوبی لە ماڵەکەی ئێڵف
07:11
and who would come out and sort of invisibly assist the artist with their work
131
418745
4033
کە بەدزیەوە دێت و یارمەتی هونەرمەندەکە دەدات لە ئیشەکەیدا
07:15
and would shape the outcome of that work.
132
422778
2600
وای لێدەکات کە ئەم ئیشە ئەنجامێکی هەبێت
07:18
So brilliant -- there it is, right there, that distance that I'm talking about --
133
425378
3551
زۆر دڵگیرە، ئەوە ئەو دووریەیە کە قسەدەکەم لەبارەیەوە
07:21
that psychological construct to protect you from the results of your work.
134
428929
4533
ئەوە ئەو سازدانە سروشتیەیە کە دەتپارێزێت لە ئەنجامی ئیشەکەت
07:26
And everyone knew that this is how it functioned, right?
135
433462
3608
هەموو کەسێک دەزانێت ئەمە شێوەی ئیشەکەیەتی، وانیە؟
07:29
So the ancient artist was protected from certain things,
136
437070
2608
کەواتە هونەرمەندە کۆنەکان پارێزراو بوون لە کۆمەڵێک شتی دایاریکراو
07:32
like, for example, too much narcissism, right?
137
439678
2484
بۆ نمونە، لە زۆر خۆ خۆشویستن، وانیە؟
07:34
If your work was brilliant you couldn't take all the credit for it,
138
442162
2994
ئەگەر ئیشەکەت باش بوایە تۆ نەدەتتوانی هەموو قەرزێکی بۆ بکەیت
07:37
everybody knew that you had this disembodied genius who had helped you.
139
445156
3940
هەموو خەڵک دەزانێت کە ئەم ژیری و بلیمەتیە یارمەتیت دەدات
07:41
If your work bombed, not entirely your fault, you know?
140
449096
3369
ئەگەر ئیشەکەت خراپ بێت ئەمە هەڵەی تۆ نیە، ئایا دەزانن؟
07:45
Everyone knew your genius was kind of lame.
141
452465
2769
هەموویان دەیانزانی کە ژیریەکەت کەمێک خوارە
07:48
And this is how people thought about creativity in the West for a really long time.
142
455234
5461
بەم شێوەیە خەڵک بیریان لە داهێنان دەکردەوە لە ڕۆژئاوا بۆ ماوەیەکی دوور و درێژ
07:53
And then the Renaissance came and everything changed,
143
460695
2300
ئینجا سەردەمی گۆڕانکاری هات و هەموو شتێک گۆڕا
07:55
and we had this big idea, and the big idea was
144
462995
2183
بیرۆکەیەکی گەورەمان بۆ هات، ئەویش ئەوە بوو
07:57
let's put the individual human being at the center of the universe
145
465178
3451
با هەموو تاکەکان بکەیەنە سەنتەر لە جیهاندا
08:01
above all gods and mysteries, and there's no more room
146
468629
2256
لەسەروو هەموو خواکان و نهێنیەکانەوە، لەوە زیاتر هیچ ژوورێک نیە لەوێدا
08:03
for mystical creatures who take dictation from the divine.
147
470885
3110
بۆ دروستکراوە نادیارەکان بۆ نوسینەوەی پیرۆزیەکان
08:06
And it's the beginning of rational humanism,
148
473995
2335
ئەوەش سەرەتای ژیری ئادەمیزادیە
08:09
and people started to believe that creativity
149
476330
1949
خەڵک دەستیان کرد بە باوەڕکردن بە داهێنان
08:11
came completely from the self of the individual.
150
478279
2682
کە بەتەواوەتی لە خودی تاکەوە سەرچاوە دەگرێت
08:13
And for the first time in history,
151
480961
2250
بۆ یەکەم جار لە مێژودا
08:16
you start to hear people referring to this or that artist as being a genius
152
483211
5111
گوێت لە خەڵک دەبێت کە دەڵێن ئەم هونەرمەندە زرنگە
08:21
rather than having a genius.
153
488322
1841
لە جیاتی ئەوەی کە بڵێن زرنگی هەیە
08:22
And I got to tell you, I think that was a huge error.
154
490163
3324
دەبێت پێتان بڵێم، وا هەستدەکەم کە ئەمە هەڵەیەکی زۆر گەورەیە
08:26
You know, I think that allowing somebody, one mere person
155
493487
4246
وەک دەزانن، هەستدەکەم ئەوە دواکەوتنی کەسێک یان زیاتر لە کەسێکە
08:30
to believe that he or she is like, the vessel,
156
497733
2763
کە باوەڕی وابێت ئەو کوڕە یان ئەو کچە وەک قاپ وایە
08:33
you know, like the font and the essence and the source
157
500496
2249
وەک دەزانن وەکو فۆنت و ناوەڕۆک و سەرچاوەکە
08:35
of all divine, creative, unknowable, eternal mystery
158
502745
3700
هەموویان پیرۆزە، داهێنانەکان، نادیارەکان، نهێنیە بێ کۆتاکان
08:39
is just a smidge too much responsibility to put on one fragile, human psyche.
159
506445
6085
ئەمە دەپاڵێورێت بۆ بەرپرسیاریەتیەکی زۆری لەسەرە دەربارەی شکستهێنانەکان، ڕۆحی مرۆڤەکان
08:45
It's like asking somebody to swallow the sun.
160
512530
3515
ئەمە وەک ئەوە وایە کە داوا لەیەکێک بکەیت خۆر قوت بدات
08:48
It just completely warps and distorts egos,
161
516045
2651
ئەمە پێچانەوەیەکی تەواوەتی و تێکچونێکی لەسەرخۆیە
08:51
and it creates all these unmanageable expectations about performance.
162
518696
3550
ئەمەش چاوەڕوان بونێکە کە کۆنتڕۆڵ ناکرێت دەربارەی جێبەجێکردن
08:55
And I think the pressure of that
163
522246
1999
وا هەستدەکەم ئەم پاڵەپەستۆیە لە
08:57
has been killing off our artists for the last 500 years.
164
524245
3217
لە کوشتنی هونەرمەندەکانمانەوە سەرچاوەی گرتوە لەم پێنجە سەد ساڵەی دواییدا
09:00
And, if this is true,
165
527462
2665
ئەگەر ئەمە ڕاست بێت
09:02
and I think it is true,
166
530127
1586
باوەڕیشم وایە کە ڕاست بێت
09:04
the question becomes, what now?
167
531713
2865
پرسیارێک دێتە پێش، ئەویش ئەوەیە، ئێستا چی؟
09:07
Can we do this differently?
168
534578
1869
ئایا دەتوانین ئەمە بەشێوەیەکی جیاواز بکەین؟
09:09
Maybe go back to some more ancient understanding
169
536447
3396
لەوانەیە بگەڕێینەوە بۆ تێگەیشتنێکی سەردەمی کۆن
09:12
about the relationship between humans and the creative mystery.
170
539843
4501
دەربارەی پەیوەندی نێوان مرۆڤەکان و دروستکراوە نهێنیەکان
09:17
Maybe not.
171
544344
1353
لەوانەیە وانەبێت
09:18
Maybe we can't just erase 500 years of rational humanistic thought
172
545697
3882
لەوانەیە نەتوانین بیری مرۆڤایەتی بگۆڕین بۆ ماوەی پێنج سەد ساڵ
09:22
in one 18 minute speech.
173
549579
2158
لە تەنها هەژدە خولەک قسەکردندا
09:24
And there's probably people in this audience
174
551737
2709
لەوانەیە هەندێک لە خەڵک لەناو ئەم بینەرانەدا
09:27
who would raise really legitimate scientific suspicions
175
554446
4115
ئەوانەی کە گومان دەکەن لە بیرو ڕا زانستیەکان
09:31
about the notion of, basically fairies
176
558561
2379
دەربارەی چەمکەکە، بەگشتی جوانیەکان
09:33
who follow people around rubbing fairy juice on their projects and stuff.
177
560940
4988
کە دەسوڕێتەوە بە دەوری خەڵکدا و جادو لەسەر ئیشەکانیان دەکات
09:38
I'm not, probably, going to bring you all along with me on this.
178
565928
4317
من نامەوێت بڕوا بەهیچ یەکێک لەمانە بکەم
09:43
But the question that I kind of want to pose is --
179
570245
2785
بەڵام ئەو پرسیارەی کە دەموێت بیکەم ئەوەیە
09:45
you know, why not?
180
573030
2197
دەزانن، بۆ نا؟
09:48
Why not think about it this way?
181
575227
1922
بۆچی بەم شێوەیە بیر لەم ڕێگەیە نەکەینەوە؟
09:49
Because it makes as much sense as anything else I have ever heard
182
577149
4112
چونکە لە ڕادەبەدەر لە شتەکاینی تر هەستیارترە، لە زۆر کەسیشم بیستوە
09:54
in terms of explaining the utter maddening capriciousness
183
581261
3956
ڕونکردنەوە هەڵگێڕانەوەی بابەتەکەیە
09:58
of the creative process.
184
585217
1545
لە میانەی پڕۆسەی داهێناندا
09:59
A process which, as anybody who has ever tried to make something --
185
586762
2879
پڕۆسەیەک کە، هەرکەسێک هەوڵ دەدات بۆ دروستکردنی شتێک
10:02
which is to say basically everyone here ---
186
589641
2426
وەک ئەوەی وتم بۆ هەموو ئەوانەی لیرەدان
10:04
knows does not always behave rationally.
187
592067
3111
دەزانن کە هەموو کاتێک بەم شێوەیە هەڵسوکەوت ناکەن
10:07
And, in fact, can sometimes feel downright paranormal.
188
595178
4583
لەڕاستیدا هەندێک کەس دەتوانێت هەست بە تێپەڕبوونی ئەمە بکات
10:12
I had this encounter recently where I met the extraordinary American poet Ruth Stone,
189
599761
5485
ماوەیەک لەمەوپێش چاوم بە ساعیرێکی ئەمەریکی کەوت ناوی ڕوث ستۆن بوو
10:18
who's now in her 90s, but she's been a poet her entire life
190
605246
2835
ئەو ئێستا لە لە نەوەدەکاندایە، بەڵام ئەو هەموو ژیانی هەر شاعیر بوە
10:20
and she told me that when she was growing up in rural Virginia,
191
608081
3230
پێی گوتم کاتێک گەورە دەبووم لە گوندێکی ڤێرجینیا
10:24
she would be out working in the fields,
192
611311
1601
دەچوە دەرەوە بۆ کێڵگەکان
10:25
and she said she would feel and hear a poem
193
612912
3157
وە پێی گوتم هەست و ئیلهامی شیعرم
10:28
coming at her from over the landscape.
194
616069
2007
بۆ دەهات لە دیمەنە سروشتیەکانەوە
10:30
And she said it was like a thunderous train of air.
195
618076
3157
وە دەیگوت کە وەک شەمەندەفەرێک بووە لە هەوادا
10:34
And it would come barreling down at her over the landscape.
196
621233
2328
دەردەپەڕی بەرەو ڕوی لە دیمەنە سروشتیەکانەوە
10:36
And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet.
197
623561
3602
هەستی دەکرد کە دێت بۆ لای، لەبەرئەوەی زەویەکە دەلەرێتەوە لە ژێر پێیەکانیدا
10:39
She knew that she had only one thing to do at that point,
198
627163
3099
ئەو دەیزانی پێویستە یەک شت بکات لەم خاڵەدا
10:43
and that was to, in her words, "run like hell."
199
630262
2151
ئەویش ئەوە بوو، لە ووشەکانیدا "بڕۆ وەک دۆزەخ"
10:45
And she would run like hell to the house
200
632413
1732
ئەو دەڕۆشت بۆ ماڵەکە وەک دۆزەخ
10:46
and she would be getting chased by this poem,
201
634145
1686
ئەم ڕاکردنەی بەدەست دەهێنا لەم شیعرەوە
10:48
and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil
202
635831
3130
هەموو شتەکە ئەوە بوو دەبوو پارچەیەک کاغەزی و پێنوسێکی دەست بکەوتایە
10:51
fast enough so that when it thundered through her, she could collect it
203
638961
3068
بە خێراییەکی تەواو کاتێک کە دەلەرزی، وە نەیدەتوانی کۆی بکاتەوە
10:54
and grab it on the page.
204
642029
1501
تاکو بینوسێت لەسەر کاغەزەکە
10:56
And other times she wouldn't be fast enough,
205
643530
1955
وە ئەو کاتانەش کە نەیدەتوانی بەخێراییەکی تەواو
10:58
so she'd be running and running and running, and she wouldn't get to the house
206
645485
3327
ڕابکات و ڕابکات و ڕابکات، دەگەیشتەوە ماڵەوە
11:01
and the poem would barrel through her and she would miss it
207
648812
2838
هۆنراوەکە دەڕوات ولەدەستی دەچوو
11:04
and she said it would continue on across the landscape,
208
651650
2288
دەیگوت ئەو بە بەردەوامی بەلای دیمەنە سروشتیەکاندا دەڕوات
11:06
looking, as she put it "for another poet."
209
653938
2964
وە سەیریان دەکات تاکو بیانکات بە سیحرێکی تر
11:09
And then there were these times --
210
656902
2370
پاشان دواتر و لەم کاتانەدا
11:12
this is the piece I never forgot --
211
659272
2379
ئەمە ئەو پارچەیە یە کە هەرگیز لەبیریان ناکەم
11:14
she said that there were moments where she would almost miss it, right?
212
661651
3199
دەیگوت هەندێک جاریش ئەوانەم لەدەست چوە، وانیە؟
11:17
So, she's running to the house and she's looking for the paper
213
664850
2351
بۆیە ڕای دەکرد بۆ ماڵەوەو دەگەڕا بۆ پارچە کاغەزێک
11:20
and the poem passes through her,
214
667201
2100
تاکو ئەو پارچە شیعرەی بۆی هاتوە
11:22
and she grabs a pencil just as it's going through her,
215
669301
2934
پێنوسێکی هەڵدەگرت و ئەو ئیلهامەی بۆی دەهات
11:25
and then she said, it was like she would reach out with her other hand
216
672235
2568
دواتر وتی وەک ئەوە وابوو ئەگەر بگەشتایە بەدەستەکەی تری
11:27
and she would catch it.
217
674803
1707
دەیگرت
11:29
She would catch the poem by its tail,
218
676510
2281
شیعرەکەی بە کلکی دەگرت
11:31
and she would pull it backwards into her body
219
678791
2778
یاخود بە پێچەوانەوە ڕای دەکێشا بەرەو لەشی
11:34
as she was transcribing on the page.
220
681569
1860
ئەوکاتە دەینوسی لەسەر کاغەزەکە
11:36
And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact
221
683429
4855
لەم کاتانەدا، شیعرەکە بەتەواوی و بە ساغی دەچوە سەر کاغەزەکە
11:41
but backwards, from the last word to the first.
222
688284
3405
بەڵام بە پێچەوانەوە، لە کۆتاییەوە بۆ سەرەتاکەی
11:44
(Laughter)
223
691689
1712
پێکەنین
11:46
So when I heard that I was like -- that's uncanny,
224
693401
4717
کاتێک گوێم لەوە بوو ... ئەوە ناسروشتی و تەلسماوی بوو
11:50
that's exactly what my creative process is like.
225
698118
2501
کتومت وەک داهێنکاریەکەی من وابوو
11:53
(Laughter)
226
700619
3613
پێکەنین
11:57
That's not at all what my creative process is -- I'm not the pipeline!
227
704232
3066
ئەوە هەموو پڕۆسەی داهێنانی من نیە... من هێڵی بۆری نیم
12:00
I'm a mule, and the way that I have to work
228
707298
1854
من هێسترێکم، ئەوە ئەو ڕێگەیە کەدەبێت ئیشی لەسەر بکەم
12:01
is that I have to get up at the same time every day,
229
709152
1667
دەبێت هەموو ڕۆژێک لە هەمان کاتدا هەستم
12:03
and sweat and labor and barrel through it really awkwardly.
230
710819
2797
ئارەق بکەمەوەو ئیش بکەم و توشی هەموو ئازارەکان ببمەوە
12:06
But even I, in my mulishness,
231
713616
3000
بەڵام تەنانەت لە هێستریەکەشمدا
12:09
even I have brushed up against that thing, at times.
232
716616
3868
هەندێک جار دوورکەوتومەتەوە لەو شتە
12:13
And I would imagine that a lot of you have too.
233
720484
1959
باوەڕم وایە ئێوەش هەندێکتان دوور کەوتونەتەوە لەوەی کە هەتانە
12:15
You know, even I have had work or ideas come through me from a source
234
722443
3609
وەک دەزانن، تەنانەت پێویستە ئیش بکەم یان ئەو بیرۆکانەی بۆم دێت لە سەرچاوەیەکەوە
12:18
that I honestly cannot identify.
235
726052
2511
لە ڕاستیدا ناتوانم بیانناسمەوە
12:21
And what is that thing?
236
728563
1596
ئەو شتە چیە؟
12:22
And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds,
237
730159
4038
چۆن دەتوانین بیبەستینەوە بەشێوەیەک کە مێشکمان لەدەست نەدەین
12:26
but, in fact, might actually keep us sane?
238
734197
2886
بەڵام لەڕاستیدا، لەوانەیە بەتەواوەتی بمانهێڵێتەوە؟
12:29
And for me, the best contemporary example that I have of how to do that
239
737083
3779
تایبەت بە من، باشترین نمونەی هاوچەرخ بۆ کردنی ئەوە
12:33
is the musician Tom Waits,
240
740862
2332
مۆسیقاژەن تۆم وایتسە
12:35
who I got to interview several years ago on a magazine assignment.
241
743194
4541
ئەو کەسەی چەندین جار چاوپێکەتنم لەگەڵ کردوە پێش چەندین ساڵ لە ئیشی گۆڤارێکدا
12:40
And we were talking about this,
242
747735
1249
دەربارەی ئەمە قسەمان کردوە
12:41
and you know, Tom, for most of his life he was pretty much the embodiment
243
748984
3713
وەک دەزانن تۆم لە درێژایی ژیانیدا نمونەی تێگەشتن و شانازییە
12:45
of the tormented contemporary modern artist,
244
752697
1924
هونەرمەندێکی هاوچەرخی ئەشکەنجەدەرە
12:47
trying to control and manage and dominate
245
754621
2623
هەوڵی زاڵبون و ڕێکخستن و کۆنتڕۆڵکردن دەدات
12:50
these sort of uncontrollable creative impulses
246
757244
2474
لەم کۆمەڵە داهێنانەدا کە ناتوانرێت زالبین بەسەریدا
12:52
that were totally internalized.
247
759718
1887
ئەوە بوە بە بەشێک لە پەیڕەوی ناوخۆیی
12:54
But then he got older, he got calmer,
248
761605
2005
بەڵام دواتر پیر بوو، وە بێدەنگتر بوو
12:56
and one day he was driving down the freeway in Los Angeles he told me,
249
763610
2923
ڕۆژێکیان کە شۆفێری دەکرد لەسەر شەقامە خێراکەی لۆس ئەنجلس پێی وتم
12:59
and this is when it all changed for him.
250
766533
1840
لە کاتێکدا کە هەموو شتێک گۆڕا بوو بۆ ئەو
13:01
And he's speeding along, and all of a sudden
251
768373
1991
لەو کاتەدا خێرابوو، بەشێوەیەکی زۆر کتوپڕ
13:03
he hears this little fragment of melody,
252
770364
3741
گوێی لە بەشێکی کەم لەم ئاوازە بوو
13:06
that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing,
253
774105
4029
کەدێنە ناو مێشکیەوە وە زۆربەی جارەکان دوور لە بەدەست هێنان و خروشاندن
13:10
and he wants it, you know, it's gorgeous,
254
778134
2128
ئەویش ئەوەی دەویست، وەک دەزانن ئەو زۆر گونجاوە
13:13
and he longs for it, but he has no way to get it.
255
780262
2071
ئەو ئەوەی دەوێت، بەڵام ناتوانێت دەستی بکەوێت
13:15
He doesn't have a piece of paper, he doesn't have a pencil,
256
782333
1868
پارچەیەک کاغەزی پێنیە، هەرەوەها پێنوسیشی پێنیە
13:17
he doesn't have a tape recorder.
257
784201
1451
دەنگ تۆمارکەریشی پێنیە
13:18
So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him
258
785652
2968
لەبەرئەوە هەستی بە دڵە ڕاوکێیەکی کۆن دەکرد کە تووشی ببو
13:21
like, "I'm going to lose this thing,
259
788620
1991
وەک لەدەستدانی ئەم شتە
13:23
and then I'm going to be haunted by this song forever.
260
790611
1920
لەدوایدا دەڕۆمە ئەندێشەی ئەم گۆرانیەوە بۆ هەتا هەتایە
13:25
I'm not good enough, and I can't do it."
261
792531
1771
من زۆر باش نیم، ناتوانم ئەوە بکەم
13:27
And instead of panicking, he just stopped.
262
794302
2392
لەجیاتی ئەوەی ڕابکات، کەچی وەستا
13:29
He just stopped that whole mental process
263
796694
1748
ئەو تەنها وەستابوو لە هەموو ئەو پڕۆسە ئەقڵیە
13:31
and he did something completely novel.
264
798442
2155
ئەو بەتەواوی شتێکی تازەی ئەنجامدا
13:33
He just looked up at the sky, and he said,
265
800597
2722
سەیری ئاسمانی کرد و وتی
13:36
"Excuse me, can you not see that I'm driving?"
266
803319
3014
بەیارمەتیت من نەبینیت کە لێدەخوڕم
13:39
(Laughter)
267
806333
3701
پێکەنین
13:42
"Do I look like I can write down a song right now?
268
810034
2734
ئایا من لەوە دەچم کە بتوانم گۆرانیەک بڵێم هەر ئێستا
13:45
If you really want to exist, come back at a more opportune moment
269
812768
3845
ئەگەر دەتەوێت بەتەواوی دەربچیت، دەبێت لە کاتێکی تردا بگەڕێتەوە
13:49
when I can take care of you.
270
816613
1662
کە بتاونم ئاگادارت بم
13:51
Otherwise, go bother somebody else today.
271
818275
3077
یان بڕۆ، ئەمڕۆ کەسێکی تر بێزار بکە
13:54
Go bother Leonard Cohen."
272
821352
3296
بڕۆ لیۆنارد کۆهین بێزار بکە
13:57
And his whole work process changed after that.
273
824648
3132
هەموو کارەکانی خۆی گۆڕی دوای ئەوە
14:00
Not the work, the work was still oftentimes as dark as ever.
274
827780
3608
کارەکە نا، کارەکە هەندێک کات وەک خۆی تاریک بوو
14:04
But the process, and the heavy anxiety around it
275
831388
3059
بەڵام پڕۆسەکە، وە قورسی و شپرزەیی دەورەیدا
14:07
was released when he took the genie, the genius out of him
276
834447
2986
کاتێک تێگەشتن جنۆکەکەیان لێدەرکرد
14:10
where it was causing nothing but trouble, and released it kind of back where it came from,
277
837433
3371
هۆکاری هیچ شتێک نەبو بەڵام کێشە بوو، وە ئەوە جۆرێک بوو لەگەڕانەوەی بۆ شوێنی خۆی
14:13
and realized that this didn't have to be this internalized, tormented thing.
278
840804
3556
وە تێگەشت لەوەی کە نابێت ئەمە ببێتە ئەشکەنجەیەکی ناخی
14:17
It could be this peculiar, wondrous, bizarre collaboration
279
844360
3744
لەوانەی ئەم جۆرە هاوبەشی پێکردنە سەیر بێت
14:20
kind of conversation between Tom and the strange, external thing
280
848104
4132
جۆرێک بوو لە گفتوگۆی نێوان تۆم و شتێکی دەرەکی نەناسراو
14:25
that was not quite Tom.
281
852236
2376
بەتەواوەتی ئەوە تۆم نەبوو
14:27
So when I heard that story it started to shift a little bit
282
854612
2706
بۆیە کە ئەم چیرۆکەم بیست هەستام بە گۆڕینی ئەو شێوە
14:30
the way that I worked too, and it already saved me once.
283
857318
2629
ئیش کردنەم، هەروەها جارێکیان منی ڕزگار کرد
14:32
This idea, it saved me when I was in the middle of writing "Eat, Pray, Love,"
284
859947
3331
بیرۆکەکە ئەوەیە کە منی ڕزگار کرد لە ناوەڕاستی نوسینی کتێبی، خواردن، نوێژ، خۆشەویستی
14:36
and I fell into one of those, sort of pits of despair
285
863278
2588
هەستم بە جۆرە نائومێدیەک دەکرد
14:38
that we all fall into when we're working on something and it's not coming
286
865866
3341
ئەوەش لە کاتێکدا دەبێت کە دەتەوێت ئیشێک بکەیت و سەر ناگرێت
14:42
and you start to think this is going to be a disaster,
287
869207
2242
دەست دەکەیت بە بیرکردنەوە لەوەی کەئەمە کۆتای دێت بە کارەساتێک
14:44
this is going to be the worst book ever written.
288
871449
1761
وە هەست دەکەیت کە ئەمە دەبێت بە خراپترین کتێب کە تائێستا نوسیبێتت
14:46
Not just bad, but the worst book ever written.
289
873210
2147
تەنها خراپ نا، بەڵکو خراپتر لە خراپ
14:48
And I started to think I should just dump this project.
290
875357
3962
دەستم بەبیرکردنەوە کردبوو لەوەی پێویستە ئەم ئیشە بەجێبهێڵم
14:52
But then I remembered Tom talking to the open air
291
879319
3075
بەڵام لەو کاتەدا قسەکانی تۆمم بیرکەوتەوە کە باسی هەوای دەکرد
14:55
and I tried it.
292
882394
2048
وە هەوڵم بۆدا
14:57
So I just lifted my face up from the manuscript
293
884442
2492
هەوڵمدا دەموچاوم هەڵبگرم و لەسەرمەوە
14:59
and I directed my comments to an empty corner of the room.
294
886934
2930
وە گاڵتەم بکردایە بە سوچی ژوورە چۆڵەکە
15:02
And I said aloud, "Listen you, thing,
295
889864
3578
بەدەنگی بەرز بموتایە، تۆ گوێ بگرە شتەکە
15:06
you and I both know that if this book isn't brilliant
296
893442
3198
تۆو من هەردووکمان دەزانین ئەم کتێبە باش نیە
15:09
that is not entirely my fault, right?
297
896640
1801
ئەمەش بەتەواوەتی هەڵەی من نیە، وانیە؟
15:11
Because you can see that I am putting everything I have into this,
298
898441
3327
لەبەرئەوەی تۆ دەبینیت کە من هەموو شتێک بۆ ئەمە
15:14
I don't have any more than this.
299
901768
1368
وە لەوە زیاترم پێنیە
15:15
So if you want it to be better, then you've got to show up and do your part of the deal.
300
903136
3226
بۆیە ئەگەر بتەوێت باشی بکەیت، دەبێت دەربکەویت و بەشی خۆت بدەیت لەو ڕێککەوتنە
15:19
O.K. But if you don't do that, you know what, the hell with it.
301
906362
2994
باشە، بەڵام ئەگەر نەیکەیت، دەزانیت چی، نەفرەتت لێبێت
15:22
I'm going to keep writing anyway because that's my job.
302
909356
2936
بەهەر شێوەیەک بێت من بەردەوام دەبم لە نوسین چونکە ئەمە ئیشەکەمە
15:25
And I would please like the record to reflect today
303
912292
1899
وە دڵخۆشم بەم دەرکەوتنەی ئەمڕۆم
15:26
that I showed up for my part of the job."
304
914191
2300
من بەشی خۆم نیشاندا لە ئیشەکە
15:29
(Laughter)
305
916491
3698
پێکەنین
15:32
Because --
306
920189
2087
لەبەرئەوەی
15:35
(Applause)
307
922276
2074
چەپڵە
15:37
in the end it's like this, O.K. --
308
924350
2172
لە کۆتایدا وەک و ئەمە بوو، باشە
15:39
centuries ago in the deserts of North Africa,
309
926522
2401
پێش چەند سەدەیەک لە بیابانەکانی باشوری ئەفەریقا
15:41
people used to gather for these moonlight dances of sacred dance and music
310
928923
4667
خەڵک کۆدەبونەوە بۆ سەمای لەبەر ڕووناکی مانگەشەودا، کە جۆرە سەمایەکی پیرۆز بوو لەگەڵ مۆسیقا،
15:46
that would go on for hours and hours, until dawn.
311
933590
2704
کە بەردەوام دەبوو بۆ ماوەی چەند کاتژمێرێک تاکو بەرەبەیان
15:49
And they were always magnificent, because the dancers were professionals
312
936294
3027
ئەوان هەمیشە جوان بوون، لەبەرئەوەی ئەوان سەماکەری پیشەیی بوون
15:52
and they were terrific, right?
313
939321
1174
ئەوان زۆر ناوازە بوون، وانیە؟
15:53
But every once in a while, very rarely, something would happen,
314
940495
3818
بەڵام هەموو جارێک ، کە زۆر دەگمەن بوو، شتێک ڕووی دەدا
15:57
and one of these performers would actually become transcendent.
315
944313
3512
یەکێک لە مۆسیقا ژەنەکان تێپەڕ دەبێت
16:00
And I know you know what I'm talking about,
316
947825
2284
دەزانم کە ئێوە دەزانن باسی چی دەکەم
16:02
because I know you've all seen, at some point in your life, a performance like this.
317
950109
3954
لەبەرئەوەی دەزانم هەمووتان بینیوتانە، لە هەندێک کاتی ژیانتانا، مۆسیقاأەنێکی لەم شێوەیە
16:06
It was like time would stop,
318
954063
2095
ئەوە وەک ئەوە وایە کە کات دەوەستیت
16:08
and the dancer would sort of step through some kind of portal
319
956158
2375
سەماکەرەکە هەنگاو دەنێت و لە شێوە دەرگایەکەوە دەڕوات
16:11
and he wasn't doing anything different than he had ever done, 1,000 nights before,
320
958533
4491
ئەو هیچ شتێکی جیاواز ناکات لەوەی سەد شەو لەمەوپێش دەیکرد
16:15
but everything would align.
321
963024
1751
بەڵام هەموو شتێک یەکلایی دەبێتەوە
16:17
And all of a sudden, he would no longer appear to be merely human.
322
964775
3032
لەپڕێکدا، ئیتر لەوە زیاتر وەک و ئادەمیزادێک دەرناکەوێت
16:20
He would be lit from within, and lit from below
323
967807
2534
ئەو ڕوناک دەبێت لە ناوەوە بۆ سەرەوە
16:23
and all lit up on fire with divinity.
324
970341
3790
وە لەسەرەوە بەرەو ئاگری ئیلاهی
16:26
And when this happened, back then,
325
974131
2145
ئەمەش کاتێک ڕوودەدات
16:29
people knew it for what it was, you know, they called it by its name.
326
976276
4216
کە خەڵکی زانیویانە ئەم شتە چیە، ئەوان ناویان لێناوە
16:33
They would put their hands together and they would start to chant,
327
980492
2632
دەستیان دەخەنە ناو دەستی یەکترەوە و هاوار دەکەن و دەڵێن
16:35
"Allah, Allah, Allah, God, God, God."
328
983124
4100
خودا، خودا، خودا، خودا، خودا، خودا
16:40
That's God, you know.
329
987224
3102
دەزانن، ئەوە خودایە
16:43
Curious historical footnote --
330
990326
2680
کۆتایی مێژویەکی سەیرە
16:45
when the Moors invaded southern Spain, they took this custom with them
331
993006
4841
کاتێک مورس باکوری ئیسپانیای داگیرکرد، ئەم نەریتەیان لێبردن
16:50
and the pronunciation changed over the centuries
332
997847
2245
وە شێوەی دەربڕینەکان گۆڕان لەو سەدەیانەدا
16:52
from "Allah, Allah, Allah," to "Olé, olé, olé,"
333
1000092
2865
لە خودا، خودا، خودا بۆ ئۆلێ، ئۆلێ، ئۆلێ
16:55
which you still hear in bullfights and in flamenco dances.
334
1002957
3174
کە تاکو ئێستا دەیبیستین لە مەیدانی زۆرانبازی گاکان و سەمای فلامینگۆ
16:58
In Spain, when a performer has done something impossible and magic,
335
1006131
3653
لە ئیسپانیا، کاتێک سەماکەرێک شتێکی مەحاڵ و سییحریانە دەکات هاوار دەکەن و دەڵێن
17:02
"Allah, olé, olé, Allah, magnificent, bravo,"
336
1009784
3149
خودا، ئۆلێ، ئۆلێ، خودا، نایابە، ئافەرین
17:05
incomprehensible, there it is -- a glimpse of God.
337
1012933
3404
زۆر ئاڵۆزە، لەوێدا چاوپیاخشانی خودایی هەیە
17:09
Which is great, because we need that.
338
1016337
2172
ئەو مەزنە، لەبەرئەوەی ئێمە پێویستمان بەوە هەیە
17:11
But, the tricky bit comes the next morning,
339
1018509
3851
بەڵام قورسترین بەش بۆ بەیانی داهاتوو
17:15
for the dancer himself, when he wakes up
340
1022360
2925
بۆ سەماکەرەکە خۆیەتی، کاتێک هەڵدەستێت
17:18
and discovers that it's Tuesday at 11 a.m., and he's no longer a glimpse of God.
341
1025285
3949
بۆی دەردەکەوێت کاتژمێر (دە) ی بەیانی ڕۆژی سێشەمەیە و ئیتر لەوە زیاتر چاوپیاخشاندنی خوایی لەسەر نیە
17:22
He's just an aging mortal with really bad knees,
342
1029234
3492
ئەو تەنها وەک گیانلەبەرێکی لەسەر ئەژنۆ کەوتوو دەردەکەوێت
17:25
and maybe he's never going to ascend to that height again.
343
1032726
4240
لەوانەیە جارێکی تر نەگاتەوە بەو ئاستە بەرزە جارێکی تر
17:29
And maybe nobody will ever chant God's name again as he spins,
344
1036966
3727
لەوانەیە کە کەس جارێکی تر ناوی خوا نەهێنێتەوە کە دەخوڵیتەوە
17:33
and what is he then to do with the rest of his life?
345
1040693
2858
دەبێت ئەو چی بکات لە دوای ئەمەوە بۆ کۆتایی ژیانی؟
17:36
This is hard.
346
1043551
1382
ئەمە زۆر ڕەقە
17:37
This is one of the most painful reconciliations to make
347
1044933
2842
ئەمە یەکێکە لە هەرە بە ئازارترین ئاشتەوایی
17:40
in a creative life.
348
1047775
2091
لە ژیانی داهێنانکاریت دا
17:42
But maybe it doesn't have to be quite so full of anguish
349
1049866
3183
بەڵام لەوانەیە پڕنەبێت لە خەفەت و یاسا
17:45
if you never happened to believe, in the first place,
350
1053049
3267
ئەگەر هەرگیز باوەرت بەوە نەبوبێت لەیەکەم شوێندا
17:49
that the most extraordinary aspects of your being came from you.
351
1056316
4105
زۆربەی لایەنە نائاساییەکان لە خۆوە بۆ تۆ دێن
17:53
But maybe if you just believed that they were on loan to you
352
1060421
2861
بەڵام تەنها ئەگەر باوەڕت وابێت کە ئەوانە دیارین بۆ تۆ
17:56
from some unimaginable source for some exquisite portion of your life
353
1063282
3806
لە سەرچاوەیەکەوە کە کە ناتوانرێت بیری لێبکرێتەوە تا بکرێت بە بەشێکی جوان لە ژیانتا
17:59
to be passed along when you're finished, with somebody else.
354
1067088
3844
بۆ ئەوەی تێپەڕ ببێت کاتێک تۆ ژیان بەجێدەهێڵیت و تاکو بڕوات بۆ کەسێکی تر
18:03
And, you know, if we think about it this way it starts to change everything.
355
1070932
4884
ئەگەر بەم شێوەیە بیر بکەینەوە هەموو شتێک دەگۆڕێت
18:08
This is how I've started to think,
356
1075816
1634
بەم شێوەیە دەستم کرد بە بیرکرنەوە
18:10
and this is certainly how I've been thinking in the last few months
357
1077450
3349
بەدڵنیاییەوە بەم شێوەیە بیرم کردەوە لەچەند مانگی ڕابردودا
18:13
as I've been working on the book that will soon be published,
358
1080799
2841
لە کاتێکدا ئیشم لەسەر کتێبەکەم دەکرد بەمزوانە بڵاو دەکرێتەوە
18:16
as the dangerously, frighteningly over-anticipated follow up
359
1083640
3643
کە بەشێوەیەکی مەترسیدار و ترسناک دواکەوت
18:20
to my freakish success.
360
1087283
2660
وە بوە هۆی سەرکەوتنە سەیرەکەم
18:22
And what I have to, sort of keep telling myself
361
1089943
2923
ئەوەی پێویستە لەسەرم دەبێت خۆم قسەی لەبارەوە بکەم
18:25
when I get really psyched out about that,
362
1092866
2025
لە کاتێکدا کە دەترسم لەو شتە
18:27
is, don't be afraid.
363
1094891
2175
کە نابێت بترسیت
18:29
Don't be daunted.
364
1097066
1366
ئامادە مەبە
18:31
Just do your job.
365
1098432
1983
تەنها ئیشەکەی خۆت بکە
18:33
Continue to show up for your piece of it, whatever that might be.
366
1100415
2975
بەردەوام بە لە نیشاندانی بەشێک کە لەسەرتە بە هەر ڕێگەیەک بێت
18:36
If your job is to dance, do your dance.
367
1103390
2910
ئەگەر لەسەرت بوو سەمابکەیت، ئەوا سەما بکە
18:39
If the divine, cockeyed genius assigned to your case
368
1106300
3965
ئەگەر خواوەند ژیریەکی پێدایت
18:43
decides to let some sort of wonderment be glimpsed, for just one moment
369
1110265
5084
دەبێت بڕیار بدەیت واز لە هەندێک شتی سەیر بهێنیت کە ئاماژەی پێدەدرێت تەنها بۆ یەک جار
18:48
through your efforts, then "Olé!"
370
1115349
2000
لە ڕێگەی هەوڵ و کۆششەکانتەوە، پاشان، ئۆلێ
18:50
And if not, do your dance anyhow.
371
1117349
3639
ئەگەر نەبوو، بەهەر شێوەیەک بوو سەماکەت ئەنجام بدە
18:53
And "Olé!" to you, nonetheless.
372
1120988
1681
لەگەڵ ئەوەشدا ئۆلێ بۆ ئێوە
18:55
I believe this and I feel that we must teach it.
373
1122669
2000
من باوەڕم بەمەیە هەست دەکەم دەبێت ئێمە فێر بین
18:57
"Olé!" to you, nonetheless,
374
1124669
1788
لەگەڵ ئەوەشدا ئۆلێ بۆ ئێوە
18:59
just for having the sheer human love and stubbornness
375
1126457
3313
تەنها بۆ هەبونی خۆشەویستیەکی تەنک و کەلەڕەقی
19:02
to keep showing up.
376
1129770
1845
تاکو بەردەوام دەربکەوێت
19:04
Thank you.
377
1131615
1675
سوپاس
19:06
(Applause)
378
1133290
2075
چەپڵە
19:08
Thank you.
379
1135365
1491
سوپاس
19:09
(Applause)
380
1136856
3114
چەپڵە
19:12
June Cohen: Olé!
381
1139970
1833
جون کۆهین: ئۆلێ
19:14
(Applause)
382
1141803
3700
چەپڵە
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Gilbert - WriterThe author of 'Eat, Pray, Love,' Elizabeth Gilbert has thought long and hard about some big topics. Her fascinations: genius, creativity and how we get in our own way when it comes to both.
Why you should listen
Elizabeth Gilbert faced down a premidlife crisis by doing what we all secretly dream of -- running off for a year. Her travels through Italy, India and Indonesia resulted in the megabestselling and deeply beloved memoir Eat, Pray, Love, about her process of finding herself by leaving home.
She's a longtime magazine writer -- covering music and politics for Spin and GQ -- as well as a novelist and short-story writer. Her books include the story collection Pilgrims, the novel Stern Men (about lobster fishermen in Maine) and a biography of the woodsman Eustace Conway, called The Last American Man. Her work has been the basis for two movies so far (Coyote Ugly, based on her own tale of working at the famously raunchy bar in New York City), and Eat, Pray, Love, with the part of Gilbert played by Julia Roberts. Not bad for a year off.
In 2010, Elizabeth published Committed, a memoir exploring her ambivalent feelings about the institution of marriage. And her 2013 novel, The Signature of All Things, is "a sprawling tale of 19th century botanical exploration."
Gilbert also owns and runs the import shop Two Buttons in Frenchtown, New Jersey.
Elizabeth Gilbert | Speaker | TED.com