TEDGlobal>London
Melati and Isabel Wijsen: Our campaign to ban plastic bags in Bali
ملاتی ویجسن وئیزابیل: هەڵمەتەکانمان بۆ قەدەخەکردنی جانتا پلاستیکیەکان لە بالی
Filmed:
Readability: 4.1
1,581,556 views
لەبنجینەدا جابتا پلاستیکیەکان لەناو نابردرێت، هێشتا بەکاردێن وفرێیاندادەن بۆ ناوچە پشت گێخراوەکان. زۆربەی لە زەریا کۆتایدێ، شوێنی پیسبوونی ئاو و ئازاردنی ژیانی سەربازی دەریا: ئەوەنەی تریش دەسوتێنرین زبلدانەکان گازی دووئۆکسجین بەرەڵداکەن دەجیتە بەرگە هەوا. ملاتی ئیزابیل ویجسن کارەکەیان وەستاندنی جانتا پالاستیکیەکانە لە خنکاندن لە دوورگە جوانەکەیان ماڵەکەیان لە بالی رەنجاکانیان بریتیە لە کۆکردنەوەی ئیمزا، خاوینکردنەوەی کەنار دەریا تەنانەت مانیشیان گرت لە خواردن بۆ قایلکردنی پارئزگار بۆ دانپیدان لە سالی ٢٠١٨ بالی لە جانتا پلاستیکیەکان رزگاری دەبێت هەوڵدە کەس پیت نەڵێت تۆ گەنجی یان تۆ تێناگەیت، ئیزابیک دەلیت چالاکیەکانی تر ئەسپرین. ئێمە پیت ناڵێن ئەوە ئاسان دەبیت، پێت دەڵێن ئەوە بە نرخ دەبیت."
Melati and Isabel Wijsen - Activists
Sisters Melati and Isabel Wijsen are on a mission to ban plastic bags in Bali. Full bio
Sisters Melati and Isabel Wijsen are on a mission to ban plastic bags in Bali. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Melati Wijsen: Bali -- island of gods.
0
580
3474
ملاتی ویجسن:بالی-- دوورگەی خوداکان.
00:17
Isabel Wijsen: A green paradise.
1
5301
2341
بەهەشتە سەوزەکە.
00:21
MW: Or ...
2
9139
1413
یان...
00:22
a paradise lost.
3
10576
1817
بەهەشتە لەناوچووەکە،
00:25
Bali:
4
13075
1159
باڵی:
00:26
island of garbage.
5
14696
1943
دوورگەی زبڵ و پاشەڕۆ.
00:29
IW: In Bali,
6
17707
1152
لە بالی،
00:30
we generate 680 cubic meters
of plastic garbage a day.
of plastic garbage a day.
7
18883
5951
ڕۆژانە ٦٨٠ مەتر سێ جا
زبڵ و پاشەڕۆی پلاستیکی دروست دەکەین.
زبڵ و پاشەڕۆی پلاستیکی دروست دەکەین.
00:37
That's about a 14-story building.
8
25801
2856
ئەوە نزیکەی باڵەخانەیەکی چواردە نهۆمییە.
00:41
And when it comes to plastic bags,
9
29205
2221
کاتێک ئەو عەلاگە پلاستیکیانە دێنە بەرباس،
00:43
less than five percent gets recycled.
10
31450
2568
کەمتر لە سەدا پێنجیان ڕیسایکل دەکرێن.
دەزانین ئەو وێنەیەی
لەمێشکتاندایە سەبارەت بالی دەگۆڕێت.
لەمێشکتاندایە سەبارەت بالی دەگۆڕێت.
00:46
MW: We know that changes the image
you may have of our island.
you may have of our island.
11
34900
3306
00:50
It changed ours, too,
when we learned about it,
when we learned about it,
12
38666
2484
هی ئێمەشی گۆڕی،
کاتێک لەبارەیەوە زانیمان،
کاتێک لەبارەیەوە زانیمان،
00:53
when we learned that almost all
plastic bags in Bali end up in our drains
plastic bags in Bali end up in our drains
13
41174
4561
کاتێک زانیمان زۆربەی عەلاگە
پلاستیکییەکان تێکەڵای ئاوەڕۆکانمان دەبن
پلاستیکییەکان تێکەڵای ئاوەڕۆکانمان دەبن
00:57
and then in our rivers
14
45759
1250
و دواتر ڕووبارەکانمان
00:59
and then in our ocean.
15
47033
1371
و دواتر زەریاکانمان.
01:00
And those that don't even
make it to the ocean,
make it to the ocean,
16
48900
2464
و تەنانەت ئەوانەی
ناگەن بە زەریا،
ناگەن بە زەریا،
01:03
they're either burned or littered.
17
51388
2113
دەیان سوتێنن یان دەیانخەنە ژێرزەوی.
01:06
IW: So we decided
to do something about it.
to do something about it.
18
54183
2258
بۆ یە بڕیارماندا
بەو گرفتە کارێک ئەنجامبدەین.
بەو گرفتە کارێک ئەنجامبدەین.
01:08
And we've been working
for almost three years now
for almost three years now
19
56812
2499
و ئێستا بۆ نزیکی سێ ساڵە
کاردەکەین
کاردەکەین
01:11
to try to say no to plastic bags
on our home island.
on our home island.
20
59335
3352
هەوڵدان بۆ دوروشمی نا بۆ
عەلاگەی پلاستیکی لە نیشتیمانی دوورگەکەمان.
عەلاگەی پلاستیکی لە نیشتیمانی دوورگەکەمان.
01:14
And we have had
some significant successes.
some significant successes.
21
62711
2464
و هەندێک سەرکەوتنی
گرنگمان بەدەست هێنا.
گرنگمان بەدەست هێنا.
01:18
MW: We are sisters,
22
66835
2032
MW: ئیمە خوشکین،
01:20
and we go to the best school on earth:
23
68891
2567
چوینە باشترین خوێندنگەی دونیا:
01:24
Green School, Bali.
24
72061
1525
خوێندنگەی سەوز، بالی.
01:25
Green School is not only different
in the way that it is built out of bamboo,
in the way that it is built out of bamboo,
25
73610
4623
خوێندنگەی سەوز تەنها لەوەدا جیاواز نییە
کە لە بامبۆ دروستکراوە،
کە لە بامبۆ دروستکراوە،
01:30
but also in the way that it teaches.
26
78257
1963
بەڵام هەروەها بەو ڕێگەیەی کەوا فێردەکات.
01:32
We are taught to become leaders of today,
27
80864
2687
فێرکراین بین بەسەرکردەکانی ئەمڕۆ،
01:36
something a normal textbook cannot match.
28
84518
2433
شتێکە لە کتێبی ئاساییدا نییە.
01:39
IW: One day we had a lesson in class
29
87813
2021
ڕۆژێک لە پۆل وانەیەکمان هەبوو
01:41
where we learned about significant people,
30
89858
2713
دەدربارەی کەسە ناودارەکان،
01:44
like Nelson Mandela,
31
92595
1488
وەک نێلسەن ماندێلا،
01:46
Lady Diana
32
94107
1151
خاتوو دایانە
01:47
and Mahatma Gandhi.
33
95282
1225
و مهەمەت خاندی.
01:49
Walking home that day,
34
97244
1157
لە ڕێگەی ماڵەوە،
01:50
we agreed that we also
wanted to be significant.
wanted to be significant.
35
98425
3308
هاوڕابووین کە
ئێمەش دەمانەویت ناوداربین.
ئێمەش دەمانەویت ناوداربین.
01:54
Why should we wait until we were grown up
36
102614
2037
بۆچی پێویست چاوەرێبکەین
تا گەورەبین
تا گەورەبین
01:56
to be significant?
37
104675
1258
بۆ ئەوەی بین بەناودار؟
01:58
We wanted to do something now.
38
106420
2074
ئێستا دەمانەویت کاریک بکەین.
02:01
MW: Sitting on the sofa that night,
39
109135
1700
ئەو شەوە لەسەر قەنەفەکە دەنیشتین،
02:02
we brainstormed and thought
of all the issues facing Bali.
of all the issues facing Bali.
40
110859
2836
بیرمان لەو
گرفتانە کردەوە کە ڕووبەروی بالی بونەتەوە.
گرفتانە کردەوە کە ڕووبەروی بالی بونەتەوە.
02:06
And one thing that stood out
to us the most
to us the most
41
114332
2064
و یەکێکیان کەوا
زیاتر بەلامانەوە سەرنج ڕاکێشبوو
زیاتر بەلامانەوە سەرنج ڕاکێشبوو
02:08
was the plastic garbage.
42
116420
1364
زبڵ وپاشەڕۆی پلاستیکی بوو.
02:10
But that is a huge problem.
43
118536
2067
بەڵام ئەوە گرفتێکی گەورەیە.
02:13
So we looked into what was
a realistic target for us kids:
a realistic target for us kids:
44
121189
3482
گەڕاین بە دوای ڕاستەقینەترین
چارەسەردا بۆ ئێمەی منداڵ.
چارەسەردا بۆ ئێمەی منداڵ.
02:17
plastic bags.
45
125589
1231
عەلاگە پلاستیکییەکان.
02:18
And the idea was born.
46
126844
1393
و بیرۆکەکە لەدایک بوو.
02:20
IW: We started researching,
47
128983
1981
دەستمان بە لێکۆڵینەوە کرد،
02:22
and let's just say, the more we learned,
48
130988
2940
با باڵێین، زیاتر فێربووین کە
02:25
there was nothing good about plastic bags.
49
133952
3089
عەلاگەی پلاستیکی هیچ سوودی نییە.
02:29
And you know what?
50
137401
1270
و دەزانن چی؟
02:30
We don't even need them.
51
138695
1578
تەنانەت پێویستیشمان پێیان نییە.
02:33
MW: We were really inspired
by the efforts to say no to plastic bags
by the efforts to say no to plastic bags
52
141003
3541
سەرسامی بیرۆکەی
نا بۆ عەلاگەی پلاستیکمان بۆ هات
نا بۆ عەلاگەی پلاستیکمان بۆ هات
02:36
in many other places,
53
144568
1870
لە زۆر شوینی دیکەش،
02:38
from Hawaii to Rwanda
54
146462
1982
لە هاوای بۆ رووەندا
02:40
and to severals cities
like Oakland and Dublin.
like Oakland and Dublin.
55
148468
2545
و هەندێکی شاری دیکەش
وەک ئۆکلاندا و دەبڵان.
وەک ئۆکلاندا و دەبڵان.
02:43
IW: And so the idea turned into the launch
of "Bye Bye Plastic Bags."
of "Bye Bye Plastic Bags."
56
151784
5665
و بیرۆکە کە گۆڕا بۆ دوروشمی
"بای بای جناتا پلاستیکییەکان".
"بای بای جناتا پلاستیکییەکان".
02:50
MW: In the years
that we have been campaigning,
that we have been campaigning,
57
158658
2192
لەو ساڵانەی کەوا هەڵامەتمان دەکرد،
02:52
we have learned a lot.
58
160874
2562
زۆر فێربووین.
02:55
Lesson number one:
59
163984
1642
وانەی یەکەم:
02:58
you cannot do it all by yourself.
60
166233
2158
ناتوانیت هەموو کارەکان بەتەنها بکەیت.
03:00
You need a big team of like-minded kids,
61
168415
2192
پێویستت بە تیمێکی گەورەیە لە
منداڵی ژیر،
منداڵی ژیر،
03:02
and so we formed
the Bye Bye Plastic Bags crew.
the Bye Bye Plastic Bags crew.
62
170631
3171
و ئێمە دەستەی بای بای جانتا
پلاستیکییەکانمان دامەزراند.
پلاستیکییەکانمان دامەزراند.
03:06
The volunteer team includes
children from all over the island,
children from all over the island,
63
174459
3115
تیمە خۆبەخشەکە پێکهاتبوو
لە منداڵانی هەموو دوورگەکە.
لە منداڵانی هەموو دوورگەکە.
03:09
from both international and local schools.
64
177598
2399
لە هەردوو خوێندنگەی
نێودەوڵەتی و ناوخۆیەکان.
نێودەوڵەتی و ناوخۆیەکان.
03:12
And together with them,
65
180505
1151
و بەیەکەوە لەگەڵ ئەوان،
03:13
we started a multi-layered approach,
66
181680
1750
دەستمان بە ڕێگەی فرە چینی کرد،
03:15
based on an on- and off-line
signature petition,
signature petition,
67
183454
3296
دەستمان بە کۆکردنەوەی
واژۆ کرد،
واژۆ کرد،
03:18
educational and inspirational
presentations at schools
presentations at schools
68
186774
3436
سیمیناری پەروەردەیی و
بیرۆکە بەخش لە قوتابخانە
بیرۆکە بەخش لە قوتابخانە
03:22
and we raise general awareness
at markets, festivals, beach clean-ups.
at markets, festivals, beach clean-ups.
69
190234
4485
هۆشیاری گشتیمان هەڵدەواسی
لە بازار، فیستیڤاڵەکان، کەنار دەریاکان،
لە بازار، فیستیڤاڵەکان، کەنار دەریاکان،
03:26
And last but not least,
70
194743
1151
و کۆتا بەڵام نەک کەمترین،
03:27
we distribute alternative bags,
71
195918
2046
جانتای جێگرەوەمان دابەشکرد،
03:29
bags like net bags,
72
197988
1724
جانتایەک وەک تۆڕی جانتاکان،
03:31
recycled newspaper bags
73
199736
1322
دووبارە بەکارهێنانەوەی
جانتاکانی ڕۆژنامە
جانتاکانی ڕۆژنامە
03:33
or 100 percent organic material bags,
74
201082
2720
یان سەدا سەد جانتا مادە ئەندامیەکان،
03:35
all made by local
initiatives on the island.
initiatives on the island.
75
203826
2513
هەموویان دروست کراوی
کارکە ناوخۆییەکانن لە دوورگەکە.
کارکە ناوخۆییەکانن لە دوورگەکە.
03:38
IW: We run a pilot village,
76
206898
1394
بۆ گوندی فرۆکەوانەکە ڕۆیشتین،
03:40
home of 800 families.
77
208316
2112
نیشتیمانی ٨هەزار خێزان.
03:42
The village mayor was our first friend
78
210952
1823
گەورەی گوندەکە بوو بەیەکەم هاوڕێمان
03:44
and he loved our T-shirts, so that helped.
79
212799
2466
و تیشێرتەکەمانی بەدڵبوو،
لەبەرئەوە یارماتیداین
لەبەرئەوە یارماتیداین
03:48
We focused on making the customers aware,
80
216077
2668
جەختمان دەکردە سەر
کڕیارەکان،
کڕیارەکان،
03:50
because that's where the change
needs to happen.
needs to happen.
81
218769
2718
چونکە ئەو شوێنەبوو پێویستە
گۆڕانکاری لێوە ڕووبدات.
گۆڕانکاری لێوە ڕووبدات.
03:54
The village is already
two-thirds along the way
two-thirds along the way
82
222266
2197
تا ئێستە گوندەکە
دوو لەسەر سێی ڕێگەی
دوو لەسەر سێی ڕێگەی
03:56
of becoming plastic bag free.
83
224487
2005
کۆتایی بە عەلاگەی بڕیوە.
03:59
Our first attempts to get the government
of Bali on board failed.
of Bali on board failed.
84
227330
4875
یەکەم هەوڵدانمان بۆ گەیشتن
بە حوکمەتی بالی، شکستی هێنا،
بە حوکمەتی بالی، شکستی هێنا،
04:04
So we thought,
85
232696
1150
بۆیە بیرمان دەکردەوە،
04:06
"Hmm ... a petition
with one million signatures.
with one million signatures.
86
234391
4300
همم... لەگەڵ
ملیۆنان واژۆی فەرمی.
ملیۆنان واژۆی فەرمی.
04:10
They can't ignore us, right?"
87
238715
1993
ئەوان ناتوانن پشت گوێمان بخەن، وانییە؟
04:12
MW: Right!
88
240732
1163
وایە.
04:14
IW: But, who would have guessed
89
242258
1835
کێ دەقەبڵێنیت
04:16
one million signatures is, like,
a thousand times a thousand?
a thousand times a thousand?
90
244117
4162
یەک ملیۆن واژوو وەک،
هەزار جار هەزارە؟
هەزار جار هەزارە؟
04:20
(Laughter)
91
248303
1627
(پێکەنین)
04:22
We got stuck --
92
250270
1565
گیرمانخوارد--
04:24
till we learned lesson number two:
93
252747
1991
تاوەکو وانەی دووەم فێربووین:
04:27
think outside the box.
94
255507
1955
بیر لە دەرەوەی سندوقەکە بکەرەوە،
04:29
Someone mentioned
95
257808
1151
کەسێک ئاماژەی پێدا کە
04:30
that the Bali airport handles
16 million arrivals and departures a year.
16 million arrivals and departures a year.
96
258983
6401
کۆچی ساڵانەی فرۆکەخانەی باڵی
١٦ ملیۆن گەشتکردنە.
١٦ ملیۆن گەشتکردنە.
04:38
MW: But how do we get into the airport?
97
266294
3316
چۆن بگەین بە فرۆکەخانە؟
04:41
And here comes lesson number three:
98
269993
1693
وانەی سێیەمیش دێت:
04:44
persistence.
99
272236
1440
بەردەوامی.
04:46
Off we headed to the airport.
100
274141
1627
بۆ فرۆکەخانە ڕۆیشتین.
04:47
We got past the janitor.
101
275792
1652
گەیشتین بە دەرگەوانەکە.
04:49
And then it was his boss's boss,
102
277819
1886
و دواتر سەرۆکی کارەکەی،
04:51
and then the assistant office manager,
103
279729
2261
و دواتر یاریدەدەری بەرێوبەری نوسینگە
04:54
and then the office manager,
104
282014
1385
و دواتر بەرێوبەری نوسینگە.
04:55
and then ...
105
283423
1171
و پاشان...
04:56
we got shuffled down
two levels and thought,
two levels and thought,
106
284618
2147
بە دوو ئاست هاتینەوە خوارەوە
و بیرمان کردەوە
و بیرمان کردەوە
04:58
well, here comes the janitor again.
107
286789
2165
دووبارە لەدەرگەوانەوە دەستمان پێکرد.
05:01
And after several days knocking on doors
108
289537
2048
و چەند ڕۆژێک لەدەرگەکانمان دەدا
05:03
and just being kids on a mission,
109
291609
2316
تەنها منداڵبووین و
دەمانویست کارێک بکەین،
دەمانویست کارێک بکەین،
05:05
we finally got to the commercial
manager of Bali airports.
manager of Bali airports.
110
293949
3888
لەکۆتایەکەی بە بەرێوبەری بازرگانی
فڕۆکەخانەی باڵی گەیشتین.
فڕۆکەخانەی باڵی گەیشتین.
05:10
And we gave him the "Bali of plastic bags"
speech, and being a very nice man,
speech, and being a very nice man,
111
298368
3913
باسی عەلاگەی پلاسیکمان بۆ کرد
لە بال، پیاوێکی زۆر باشبوو،
لە بال، پیاوێکی زۆر باشبوو،
05:14
he said, [imitating the man's voice]
"I cannot believe what I'm about say,
"I cannot believe what I'm about say,
112
302305
3698
گووتی.(لاسایکردنەوەی دەنگی پیاوەکە)
باورناکەم ئێستە چی دەڵێم.
باورناکەم ئێستە چی دەڵێم.
05:18
but I'm going to give authorization
113
306027
2243
بەڵام دەسەڵاتتان پێدەدەم
05:20
to collect signatures
behind customs and immigrations."
behind customs and immigrations."
114
308294
2957
ئیمزاکان کۆبکەنەوە
لە پشت گومرگ و گۆچەکەرەکانەوە
لە پشت گومرگ و گۆچەکەرەکانەوە
05:23
(Laughter)
115
311275
1344
(پێکەنین)
05:24
(Applause)
116
312643
4295
(چەپڵەرێزان)
05:28
IW: In our first hour and a half there,
117
316962
1944
لە نیو کاتژمێری یەکەمدا لە فرۆکەخانە،
05:30
we got almost 1,000 signatures.
118
318930
2675
نزیکەی هەزار ئیمزامان کۆکردەوە.
05:33
How cool is that?
119
321954
1301
ئەو چەند نایابە؟
05:36
Lesson number four:
120
324340
1511
وانەی ژمارە چوار:
05:37
you need champions
at all levels of society,
at all levels of society,
121
325875
3001
لە هەموو ئاستەکان پێویستت بە پاڵەوانە.
05:41
from students to commercial
managers to famous people.
managers to famous people.
122
329486
3809
لە خوێندگارەکانەوە بۆ بەرێوبەرێکی
بازرگانی و کەسە ناودارەکان
بازرگانی و کەسە ناودارەکان
05:46
And thanks to the attraction
of Green School,
of Green School,
123
334097
2112
و سوپاس بۆ خوێندنگەی سەوز
بۆ هاندانەکانیان،
بۆ هاندانەکانیان،
05:48
we had access to a steady
stream of celebrities.
stream of celebrities.
124
336233
2666
مۆڵەتێکی جیگیرمان هەبوو
بۆ چاوپێکەوتنی کەسە ناودارەکان
بۆ چاوپێکەوتنی کەسە ناودارەکان
05:51
Ban Ki Moon taught us
125
339937
1199
بان کی مۆن فێریکردنین
05:53
that Secretary-Generals
of the United Nations
of the United Nations
126
341160
3361
کەوا سکرتێری گشتی
نەتەوە یەک گرتووەکان
نەتەوە یەک گرتووەکان
05:56
don't sign petitions --
127
344545
1651
واژووی فەرمی نەکرد
05:58
(Laughter)
128
346220
1001
(پێکەنین)
05:59
even if kids ask nicely.
129
347245
1837
هەرچەند بە جوانی داوامان کرد.
06:01
But he promised to spread the word,
130
349106
1685
بەڵێنی دا
بیرۆکەکە بڵاوبکاتەوە،
بیرۆکەکە بڵاوبکاتەوە،
06:02
and now we work closely
with the United Nations.
with the United Nations.
131
350815
2513
و ئێستا بەنزیکی کار لەگەڵ
نەتەوەیەکگرتووەکان دەکەین.
نەتەوەیەکگرتووەکان دەکەین.
06:05
MW: Jane Goodall taught us
the power of a people's network.
the power of a people's network.
132
353701
2943
جانی گۆدال فێری
هێزی تۆڕی ئەنتەرنێتی کردین.
هێزی تۆڕی ئەنتەرنێتی کردین.
06:09
She started with just one
Roots & Shoots group
Roots & Shoots group
133
357055
3040
لەگەڵ یەک گروپی بچووک دەستی پێکرد
Roots & Shoots
Roots & Shoots
06:12
and now she has 4,000 groups
around the world.
around the world.
134
360119
3291
و ئێستا ٤ هازار گروپی هەیە
لەهەموو جیهان.
لەهەموو جیهان.
06:15
We are one of them.
135
363434
1173
ئێمەش یەکێکین لە ئەوان.
06:16
She's a real inspiration.
136
364631
1442
ئەو بە دڵنییایەوە
بیرۆکە بەخشە.
بیرۆکە بەخشە.
06:18
If you're a fellow Rotarian,
137
366731
1752
ئەگەر تۆ هاورێی ڕۆتاریانیت،
06:20
nice to meet you.
138
368507
1290
خۆشحاڵم بەناسینت،
06:21
We're Interactors,
139
369821
1151
ئێمە هاوبەشین
06:22
the youngest department
of Rotary International.
of Rotary International.
140
370996
2331
لاوترین بەشین
لە رۆتاری نێودەوڵەتی.
لە رۆتاری نێودەوڵەتی.
06:26
IW: But we have also learned
much about patience,
much about patience,
141
374573
3243
بەڵام هەروەها دەرباری
ئارامگرتنیش فێربووین،
ئارامگرتنیش فێربووین،
06:29
MW: how to deal with frustrations,
142
377840
2257
چۆن لەگەڵ نائومێدی مامەڵەمان کرد،
06:32
IW: leadership,
143
380121
1151
ڕابەرایەتی،
06:33
MW: teamwork,
144
381296
1169
کارکردن بە تیم،
06:34
IW: friendship,
145
382489
1151
هاورێیەتی،
06:35
MW: we learned more
about the Balinese and their culture
about the Balinese and their culture
146
383664
2659
زیاتر دربارەی بالی و کلتورەکەی
فێربووین
فێربووین
06:38
IW: and we learned
about the importance of commitment.
about the importance of commitment.
147
386347
3158
و دەربارەی گرینگی بەرپرسیارەتی
فیربووین،
فیربووین،
06:42
MW: It's not always easy.
148
390106
1734
هەمیشە ئاسان نییە.
06:43
Sometimes it does get
a little bit hard to walk your talk.
a little bit hard to walk your talk.
149
391864
3465
هەندیک جار ئەنجامدانی کارێک
گرانە قسەلەبارەوەکردنی.
گرانە قسەلەبارەوەکردنی.
06:47
IW: But last year, we did exactly that.
150
395830
2427
بەڵام ساڵی ڕابردوو، بەتەواوەتی ئەنجاماندا.
06:50
We went to India to give a talk,
151
398663
1603
ڕۆێشتین بۆ هیندستان
تا قسە بکەین،
تا قسە بکەین،
06:52
and our parents took us to visit
152
400290
1555
و خێزانەکەمان بردینیان بۆ
06:53
the former private house
of Mahatma Gandhi.
of Mahatma Gandhi.
153
401869
2588
خانووە تایبەتیەکەی پێشوی
مهەماتما گاندی.
مهەماتما گاندی.
06:57
We learned about the power
of hunger strikes
of hunger strikes
154
405216
2254
دەرباری هێزی مانگرتن
لە خواردن فێربووین
لە خواردن فێربووین
06:59
he did to reach his goals.
155
407494
1276
بۆ گەیشتن بە ئامانجەکەی.
07:01
Yes, by the end of the tour,
156
409329
1998
بەڵێ، لە کۆتایی گەشتەکە،
07:03
when we met our parents again,
157
411351
1651
کاتێک چاومان بە
خێزانەکەمان کەوتەوە
خێزانەکەمان کەوتەوە
07:05
we both made a decision and said,
158
413026
1666
هەردووکمان بڕیارماندا و گوتمان،
07:06
"We're going on a hunger strike!"
159
414716
1756
"ئێمەش مان لە خواردن دەگرین!"
07:08
(Laughter)
160
416496
1001
(پێکەنین)
07:09
MW: And you can probably
imagine their faces.
imagine their faces.
161
417521
2899
و ڕەنگە بتوان ڕوخساریان
بهێنە پێش چاوتان.
بهێنە پێش چاوتان.
07:12
It took a lot of convincing,
162
420444
2278
قایلکردنێکی زۆری ویست
07:14
and not only to our parents
163
422746
1732
و تەنها دایک و باوکمان نەبوون
07:16
but to our friends
and to our teachers as well.
and to our teachers as well.
164
424502
2292
بەڵکو هاوڕێ و
مامۆستاکانمان.
مامۆستاکانمان.
07:19
Isabel and I were serious
about doing this.
about doing this.
165
427561
2971
ئیزابێل و من زۆر جدیبووین
دەرباری ئەنجامدانی ئەم کارە
دەرباری ئەنجامدانی ئەم کارە
07:22
So we met with a nutritionist,
166
430556
1609
چووین بۆ پزیشکی خۆراک.
07:24
and we came up with a compromise
167
432189
1840
و بە سزادانەکە گەیشتین
07:26
of not eating from sunrise
to sunset every day
to sunset every day
168
434053
4265
هەموو ڕۆژێک لە خۆرهەڵاتەوە
تا خۆرئاوابوون هیچمان نەدەخوارد
تا خۆرئاوابوون هیچمان نەدەخوارد
07:30
until the governor of Bali
would agree to meet with us
would agree to meet with us
169
438342
2605
تاوەکو میری باڵی ڕازیبوو
چاوپێکەوتنمان لەگەڵدا بکات
چاوپێکەوتنمان لەگەڵدا بکات
07:32
to talk about how to stop
plastic bags on Bali.
plastic bags on Bali.
170
440971
3487
بۆ قسەکردن دەربارەی کۆتایی هێنان
بە عەلاگەی پلاستیک لە بالی.
بە عەلاگەی پلاستیک لە بالی.
07:37
IW: Our "mogak makan,"
as it is called in Bahasa Indonesia,
as it is called in Bahasa Indonesia,
171
445118
4020
ئێمە "مۆگاک ماکان"
وەک ناسراوە لە باهاس ئەندەنوسییا.
وەک ناسراوە لە باهاس ئەندەنوسییا.
07:41
started.
172
449162
1151
دەستی پێکرد.
07:42
We used social media to support our goal
173
450337
1989
تۆڕی کۆمەڵایەتیمان بەکارهێنا
بۆ پاڵپشتیکردنی ئامانجەکەمان
بۆ پاڵپشتیکردنی ئامانجەکەمان
07:44
and already on day two,
174
452350
1767
و لە ڕۆژی دووم،
07:46
police started to come
to our home and school.
to our home and school.
175
454141
2266
پۆلیس لە ماڵەوە و خوێندنگە
بەدوامان دەگەرا،
بەدوامان دەگەرا،
07:48
What were these two girls doing?
176
456724
2197
ئەوە دوو کچە چیان کردوە؟
07:51
We knew we weren't making
the governor look his best
the governor look his best
177
459466
2510
ڕوخسارێکی باشی میرمان
پیشان نەدەدا
پیشان نەدەدا
07:54
by doing this food strike --
178
462000
1881
بە ئەنجامدانی مانگرتن لە خۆراک--
07:55
we could have gone to jail.
179
463905
1434
لەوانەبوو بچینە زیندان.
07:57
But, hey, it worked.
180
465768
1929
بەڵام، هێی، سەرکەوتوو بوو.
07:59
Twenty-four hours later,
181
467721
1226
٢٤ کاتژمێر دواتر،
08:00
we were picked up from school
182
468971
1412
لە خوێندنگە هەڵگیراین
08:02
and escorted to the office
of the governor.
of the governor.
183
470407
2023
و براین بۆ نوسینگەی
پارێزگار.
پارێزگار.
08:05
MW: And there he was --
184
473283
1513
و ئەو لەوێ بوو--
08:06
(Applause)
185
474820
2209
(چەپڵەرێزان)
08:09
waiting for us to meet and speak,
186
477053
1930
چاوەرێی دەکردین بۆ کۆبونەوە و قسەکردن،
08:11
being all supportive
and thankful for our willingness
and thankful for our willingness
187
479007
2550
پاڵپشتی و سوپاسی کردین بۆ ئامادەیەکەمان
08:13
to care for the beauty
and the environment of Bali.
and the environment of Bali.
188
481581
2612
بۆ بەیەخدان بە جوانی و
ژینگەی باڵی.
ژینگەی باڵی.
08:16
He signed a promise
189
484812
1151
ئەوە بەڵێنی دا
08:17
to help the people of Bali
say no to plastic bags.
say no to plastic bags.
190
485987
2751
یارمەتی خەڵکی باڵی بدات
بڵێن نا بۆ عەلاگەی پلاستیکی.
بڵێن نا بۆ عەلاگەی پلاستیکی.
08:20
And we are now friends,
191
488762
1154
و ئێستا هاوڕێین،
08:21
and on a regular basis,
192
489940
1396
و لە بنچینەیەکی ڕێکخراو.
08:23
we remind him and his team
of the promises he has made.
of the promises he has made.
193
491360
3297
بەبیری خۆی و تیمەکەی دێنینەوە
کە بەڵێنیان داوە.
کە بەڵێنیان داوە.
08:27
And indeed,
194
495372
1151
و لەڕاستیدا،
08:28
recently he stated and committed
195
496547
1906
لەم دوایانەدا ئاشکرای کرد و دانی پێدا نا
08:30
that Bali will be
plastic bag free by 2018.
plastic bag free by 2018.
196
498477
4643
کەوا پاڵی لە ٢٠١٨ لە
عەلاگەی پلاستیکی ڕزگاری دەبیت.
عەلاگەی پلاستیکی ڕزگاری دەبیت.
08:35
(Applause)
197
503144
6836
(چەپڵەڕێزان)
08:43
IW: Also, at the International Airport
of Bali, one of our supporters
of Bali, one of our supporters
198
511498
4617
لەفرۆکەخانەی نێودەوڵەتی باڵی،
یەکێک لە هاوکارەکانمان
یەکێک لە هاوکارەکانمان
08:48
is planning to start
a plastic bag-free policy by 2016.
a plastic bag-free policy by 2016.
199
516139
4562
پلانێکی دارشت
بۆ ڕزگاربوون لە علاگە لە ٢٠١٦.
بۆ ڕزگاربوون لە علاگە لە ٢٠١٦.
08:53
MW: Stop handing out free plastic bags
200
521186
1987
بوەستە لە بەخشینی عەلاگەی پلاستیک
08:55
and bring in your own reusable bag
201
523197
1696
کۆنەکان بەکاربهێنەرەوە
08:56
is our next message to change
that mindset of the public.
that mindset of the public.
202
524917
3444
پەیامی دواترمان
گۆڕینی هەڵوێستی گشتییە.
گۆڕینی هەڵوێستی گشتییە.
09:01
IW: Our short-term campaign,
203
529405
1697
هەڵمەتە کورتخایەنەکەمان
09:03
"One Island / One Voice,"
204
531126
1432
یەک دورگە/یەک دەنگ
09:04
is all about this.
205
532582
1434
تەنها دەربارەی ئەمەیە.
09:06
We check and recognize
the shops and restaurants
the shops and restaurants
206
534040
2679
ئەو دوکان و چێشتخانانەمان
پشکنی کە
پشکنی کە
09:08
that have declared themselves
a plastic bag-free zone,
a plastic bag-free zone,
207
536743
2843
عەلاگەی پلاستیکیان
وازلێهێناوە
وازلێهێناوە
09:11
and we put this sticker at their entrance
208
539610
2373
و چەسپێکمان دا لە دەرگەکانیان
09:14
and publish their names on social media
209
542007
2318
ناوەکنیانمان لەتۆڕە
کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکردوە
کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکردوە
09:16
and some important magazines on Bali.
210
544349
2076
و هەندێک لە گرینگترین گۆڤارەکانی بالی.
09:18
And conversely,
211
546829
1151
و بەپێچەوانەوە،
09:20
that highlights those
who do not have the sticker.
who do not have the sticker.
212
548004
2825
کەوا هایڵایتمان کرد
چەسپمان پێنەبوو،
چەسپمان پێنەبوو،
09:22
(Laughter)
213
550853
1387
(پێکەنین)
09:24
MW: So, why are we actually
telling you all of this?
telling you all of this?
214
552731
3319
بۆچی ئەم شتانە بە ئێوە دەڵێین؟
09:28
Well, partly, it is because we are proud
215
556673
1918
بەشێکی، چونکە لەگەڵ تیمەکە، شانازی بە
09:30
of the results that,
together with our team,
together with our team,
216
558615
2071
ئەنجامەکانەوە دەکەین،
09:32
we have been able to reach.
217
560710
1356
توانیمان بگەین ئامانجەکەمان.
09:34
But also because along the way,
218
562469
2088
بەڵام هەروەها چونکە بە درێژایی ڕێگەکە،
09:36
we have learned that kids can do things.
219
564581
2840
فێربووین کەوا منداڵان
دەتوانن گۆڕانکاری ئەنجام بدەن.
دەتوانن گۆڕانکاری ئەنجام بدەن.
09:39
We can make things happen.
220
567445
1654
دەتوانین وابکەین شتەکان ڕوبدات.
09:41
Isabel and I were only 10 and 12 years old
221
569891
2427
ئیزابێل و من نزیکی ١٠ساڵ و١٢ساڵ بووین
09:44
when we started this.
222
572342
1559
کاتێک دەستمان پێکرد.
09:45
We never had a business plan,
223
573925
2053
هەرگیز پلانی بازرگانیمان نەبوو،
09:48
nor a fixed strategy,
224
576002
1224
نە ستراتیجیەتی جێگیر،
09:49
nor any hidden agendas --
225
577250
1919
هیچ کارنامەیەکش نەبوو--
09:51
just the idea in front of us
226
579193
2440
تەنها بیرۆکەیەکمان لە پێش بوو
09:53
and a group of friends working with us.
227
581657
2113
گروپی هاوڕێکانمان لەگەڵمان کاریان دەکرد.
09:56
All we wanted to do
was stop those plastic bags
was stop those plastic bags
228
584195
2246
هەموو ئەوە دەمانەویست
وەستاندنی عەلاگە بوو
وەستاندنی عەلاگە بوو
09:58
from wrapping and suffocating
our beautiful home.
our beautiful home.
229
586465
2642
لە پێچانەوە وخنکاندنی
نیشتیمانە جوانەکەمان.
نیشتیمانە جوانەکەمان.
10:01
Kids have a boundless energy
230
589933
1708
مەنداڵەکان وزەیەکی بێژمارەیان هەیە
10:03
and a motivation to be the change
the world needs.
the world needs.
231
591665
4165
هاندانیان، دەبێتە ئەو گۆڕانەی
جیهان پێویستییەتی.
جیهان پێویستییەتی.
10:08
IW: So to all the kids of this beautiful
but challenging world:
but challenging world:
232
596454
4725
لەبەر ئەوەی هەموو منداڵەکان جوانن
بەڵام گۆڕینی جیهان:
بەڵام گۆڕینی جیهان:
10:13
go for it!
233
601690
1154
دەستی پێبکە
10:14
Make that difference.
234
602868
1755
ئەو گۆڕانە دروست بکە
10:17
We're not telling you
it's going to be easy.
it's going to be easy.
235
605057
2419
ئێمە پێتان ناڵێین
ئەوە ئاسان دەبێت.
ئەوە ئاسان دەبێت.
10:19
We're telling you
it's going to be worth it.
it's going to be worth it.
236
607500
2267
پێتان دەڵێن
بە نرخ دەبێت.
بە نرخ دەبێت.
10:22
Us kids may only be 25 percent
of the world's population,
of the world's population,
237
610221
4371
منداڵەکانمان لەوانەیە تەنها سەدا ٢٥
دانیشتوانی جیهان پێکبهێنن،
دانیشتوانی جیهان پێکبهێنن،
10:26
but we are 100 percent of the future.
238
614616
3307
بەڵام ئێمە %١٠٠ داهاتووین
10:31
MW: We still have a lot of work to do,
239
619050
2656
هێشتا کارمان زۆر ماوە ئەنجامی بدەین.
10:33
but know that we still not stop
240
621730
1665
هێشتا نەوەستاوین
تا
10:35
until the first question asked
when arriving at the Bali airports will be
when arriving at the Bali airports will be
241
623419
4425
یەکەم داوکاری
کاتێک دەگەیتە فرۆکەخانەی باڵی
کاتێک دەگەیتە فرۆکەخانەی باڵی
10:40
Both: "Welcome to Bali,
242
628682
1334
بەخێربێیت بۆ باڵی،
10:42
do you have nay plastic bags to declare?"
243
630040
2167
هیچ جانتایەکی پلاستیکیت
پێیە ئاشکرایبکەیت؟"
پێیە ئاشکرایبکەیت؟"
10:44
(Laughter)
244
632231
1413
(پێکەنیین)
10:45
Om shanti shanti shanti om.
245
633668
2736
Om shanti shanti shanti om.
10:48
Thank you.
246
636428
1151
سوپاس.
10:49
(Applause)
247
637603
9793
(چەپڵەڕێزان)
ABOUT THE SPEAKER
Melati and Isabel Wijsen - ActivistsSisters Melati and Isabel Wijsen are on a mission to ban plastic bags in Bali.
Why you should listen
Inspired by similar measures in other parts of the world, Melati and Isabel Wijsen launched the campaign Bye Bye Plastic Bags in 2013, which received worldwide support -- and recently succeeded in getting the island’s governor to commit to a ban by 2018. The two sisters, who frequent the environmentally minded Green School along with a crew of likely motivated kids, continue to ask the question: How can they make a difference in the world?
More profile about the speakerMelati and Isabel Wijsen | Speaker | TED.com