TEDGlobal 2012
Karen Thompson Walker: What fear can teach us
Карен Томпсон Уолкер: Үрейден не үйренеміз?
Filmed:
Readability: 3.9
2,257,399 views
Шет, шегі жоқ Тынық мұхиты ортасында кемесі апатқа ұшыраған матросты көз алдыңызға елестетіңіз. Сізге экипаждың басқа да мүшелерімен бірге апаттан құтылу үшін үш жолдың бірін таңдау керек. Алайда әрбір таңдаудың өз қорқынышты салдары бар. Сіз нені таңдар едіңіз? Жазушы Карен Томпсон Уолкер қорқыныштың қиялды қалайша шарықтататындығын көрсету үшін «Эссекс» кит аулаушылар тарихын баяндайды. Бұл арқылы бізді болашақтағы қауіпті жағдайлар жайлы ойланып, оған дайындалуға үндейді.
Karen Thompson Walker - Novelist
Fiction writer Karen Thompson Walker explores the connection between fear and the imagination. Full bio
Fiction writer Karen Thompson Walker explores the connection between fear and the imagination. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
1989 жылы. Бір күні
00:16
One day in 1819,
0
419
2346
00:18
3,000 miles off the coast of Chile,
1
2765
2759
Тынық мұхитының шалғай аумағында
00:21
in one of the most remote regions of the Pacific Ocean,
2
5524
2930
Чили жағалауларынан 3 мың миль қашықтықта
00:24
20 American sailors watched their ship flood with seawater.
3
8454
4040
20 теңізші суға батып бара жатқан кемесін
00:28
They'd been struck by a sperm whale, which had ripped
4
12494
2180
өз көзімен көрді.
Кеме кашалотпен соқтығысып
Кеме кашалотпен соқтығысып
00:30
a catastrophic hole in the ship's hull.
5
14674
2901
қаптамасында үлкен жарық пайда болды.
00:33
As their ship began to sink beneath the swells,
6
17575
2329
Кеме бата бастағанда теңізшілер
00:35
the men huddled together in three small whaleboats.
7
19904
4313
кішкентай 3 құтқару қайығына отырды.
00:40
These men were 10,000 miles from home,
8
24217
2263
Олар үйінен 10 000 миль,
00:42
more than 1,000 miles from the nearest scrap of land.
9
26480
3223
жағалаудан мыңдаған миль қашықта болатын.
00:45
In their small boats, they carried only
10
29703
2204
Олардың қайығында бірнеше
00:47
rudimentary navigational equipment
11
31907
1566
қарапайым навигация аспабы және
00:49
and limited supplies of food and water.
12
33473
3648
су мен азықтың азғана қоры болды.
00:53
These were the men of the whaleship Essex,
13
37121
2204
Олар кит аулайтын теңізшілер еді.
00:55
whose story would later inspire parts of "Moby Dick."
14
39325
2655
Бұл қайғылы жайт «Моби Дик»
романына арқау болды.
романына арқау болды.
00:57
Even in today's world, their situation would be really dire,
15
41980
2949
Бүгін де олардың жағдайы
кісі қызығарлықтай емес.
кісі қызығарлықтай емес.
01:00
but think about how much worse it would have been then.
16
44929
1926
Олардың жан қиналысын ойлап көріңіз.
01:02
No one on land had any idea that anything had gone wrong.
17
46855
3225
Ешкім де оқиғаның алдын ала алмады.
01:05
No search party was coming to look for these men.
18
50080
2912
Оларды іздеп келер құтқарушылар да жоқ.
01:08
So most of us have never experienced a situation
19
52992
2862
Көпшілігіміз теңізшілердің қиыншылығымен
01:11
as frightening as the one in which these sailors found themselves,
20
55854
3503
салыстыратындай жағдайға тап болған жоқпыз
01:15
but we all know what it's like to be afraid.
21
59357
1867
Бірақ өмірдегі қорқынышты білеміз.
01:17
We know how fear feels,
22
61224
2294
Біз қорқыныш сезімін жақсы білеміз
01:19
but I'm not sure we spend enough time thinking about
23
63518
2104
дегенмен біз қорқыныш мәнін жеткілікті
01:21
what our fears mean.
24
65622
1645
түсінбейміз.
01:23
As we grow up, we're often encouraged to think of fear
25
67267
2837
Жас өскен сайын «қорқыныш әлсіздік белгісі
01:26
as a weakness, just another childish thing to discard
26
70104
2913
одан сүт тістері және ескі роликтен
01:28
like baby teeth or roller skates.
27
73017
2818
құтылғандай» арылу керек деп жиі оқытады.
01:31
And I think it's no accident that we think this way.
28
75835
2495
Бұлай ойлаудың өз жөні бар.
01:34
Neuroscientists have actually shown that human beings
29
78330
2607
Нейробиологтар адамдар тумысынан оптимист
01:36
are hard-wired to be optimists.
30
80937
2739
болуға бейім екендігін дәлелдеді.
01:39
So maybe that's why we think of fear, sometimes,
31
83676
2783
Сондықтан үрейді көбінесе қауіп ретінде
01:42
as a danger in and of itself.
32
86459
1978
қабылдаймыз.
01:44
"Don't worry," we like to say to one another. "Don't panic."
33
88437
2997
«Уайымдама» — дейміз. «Үрейге берілме».
01:47
In English, fear is something we conquer.
34
91434
2649
Ағылшын тіліінде «қорқынышты жеңу»
«қорқынышпен күресу»
«қорқынышпен күресу»
01:49
It's something we fight. It's something we overcome.
35
94083
3833
«қорқынышты жеңудеміз» деп айтылады.
01:53
But what if we looked at fear in a fresh way?
36
97916
2205
Енді қорқынышқа басқа қырынан
қарап көрелік.
қарап көрелік.
01:56
What if we thought of fear as an amazing act of the imagination,
37
100121
4143
Ал егер қорқыныш шығармашылықтан
кем түспейтін
кем түспейтін
02:00
something that can be as profound and insightful
38
104264
2378
өзінше қиялды шарықтатар
02:02
as storytelling itself?
39
106642
2654
тамаша құрал болса не дер едіңіз?
02:05
It's easiest to see this link between fear and the imagination
40
109296
2593
Үрей мен қиял арасындағы байланысты
02:07
in young children, whose fears are often extraordinarily vivid.
41
111889
3279
кішкентай балалардан оңай байқаймыз.
02:11
When I was a child, I lived in California,
42
115168
2281
Кішкентай кезімде Калифорнияда тұрдым.
02:13
which is, you know, mostly a very nice place to live,
43
117449
2689
Өмір сүруге жайлы екені аян.
02:16
but for me as a child, California could also be a little scary.
44
120138
4008
Бірақ бала көңілімде Калифорния
қорқынышқа толы еді.
қорқынышқа толы еді.
02:20
I remember how frightening it was to see the chandelier
45
124146
3041
Жер сілкінген сайын әрлі-берлі шайқалып
02:23
that hung above our dining table swing back and forth
46
127187
2433
тұратын төбедегі люстраларға қарау
02:25
during every minor earthquake,
47
129620
2175
өте қорқынышты еді.
02:27
and I sometimes couldn't sleep at night, terrified
48
131795
2303
Кейде ұйықтай алмаушы едім
02:29
that the Big One might strike while we were sleeping.
49
134098
2521
ұйықтап қалсақ үйінді астында
қалатындай қорқатынмын.
қалатындай қорқатынмын.
02:32
And what we say about kids who have fears like that
50
136619
2872
Осындай қорқыныш мазалайтын
балалар жайлы
балалар жайлы
02:35
is that they have a vivid imagination.
51
139491
3228
«Олар қиялды шындықпен астастырды» дейміз.
02:38
But at a certain point, most of us learn
52
142719
2390
Ерте ме кеш пе көпшілігімізде
02:41
to leave these kinds of visions behind and grow up.
53
145109
2886
осы қорқыныш ұлғаяды да
өз фантазиямызды ұмытамыз.
өз фантазиямызды ұмытамыз.
02:43
We learn that there are no monsters hiding under the bed,
54
147995
2757
Құбыжық кереует астында өмір сүрмейтінін
02:46
and not every earthquake brings buildings down.
55
150752
2980
жер сілкінісі үйді бұзбайтынын білеміз.
02:49
But maybe it's no coincidence that some of our most creative minds
56
153732
3408
Дегенмен кейбіреулер балалық шақтағы
02:53
fail to leave these kinds of fears behind as adults.
57
157140
3111
үрейлерін есейсе де ұмыта алмайды.
02:56
The same incredible imaginations that produced "The Origin of Species,"
58
160251
3861
«Түрлердің пайда болуы», «Джейн Эйр»
және «Жоғалған уақытты іздеу"
және «Жоғалған уақытты іздеу"
03:00
"Jane Eyre" and "The Remembrance of Things Past,"
59
164112
2857
тудырған қиял сондай-ақ Чарльз Дарвин,
03:02
also generated intense worries that haunted the adult lives
60
166969
3339
Шарлотта Бронте және Марсель Пруст
03:06
of Charles Darwin, Charlotte BrontĂŤ and Marcel Proust.
61
170308
4456
қорқыныштарынан туды.
03:10
So the question is, what can the rest of us learn about fear
62
174764
2929
Сонымен біз балалар мысалы арқылы
03:13
from visionaries and young children?
63
177693
3304
қорқынышымыздан не үйрене аламыз?
03:16
Well let's return to the year 1819 for a moment,
64
180997
2860
1819 жылғы кит аулаушы «Эссекс»
03:19
to the situation facing the crew of the whaleship Essex.
65
183857
3687
командасы тап болған жағдайға оралайық
03:23
Let's take a look at the fears that their imaginations
66
187544
2119
Тұнық мұхитының әлдебір тұңғиығындағы
03:25
were generating as they drifted in the middle of the Pacific.
67
189663
3756
толқынмен алысқан бейнелерін
көз алдымызға келтірелік.
көз алдымызға келтірелік.
03:29
Twenty-four hours had now passed since the capsizing of the ship.
68
193419
3549
Кеме қираған уақыттан бері тәулік өтті.
03:32
The time had come for the men to make a plan,
69
196968
2703
Жоспар құратын уақыт келді
03:35
but they had very few options.
70
199671
2726
алайда теңізшілерде таңдау көп емес.
03:38
In his fascinating account of the disaster,
71
202397
2431
Осы жағдай туралы Натанаэль Филбрик
03:40
Nathaniel Philbrick wrote that these men were just about
72
204828
2740
жазбаларында теңізшілер жағалаудан
03:43
as far from land as it was possible to be anywhere on Earth.
73
207568
4400
өте алыс бір нүктеде болғанын жазған.
03:47
The men knew that the nearest islands they could reach
74
211968
2300
Ең жақын құрлық – Маркиз аралдарының
03:50
were the Marquesas Islands, 1,200 miles away.
75
214268
3776
өзі 1200 миль қашықтықта екенін білетін.
03:53
But they'd heard some frightening rumors.
76
218044
2522
Бұл жағдайға дейін олар осы
03:56
They'd been told that these islands,
77
220566
1678
және оған көршілес
03:58
and several others nearby, were populated by cannibals.
78
222244
4244
аралдарда адам жегіштер бар деген
қауесет естіген.
қауесет естіген.
04:02
So the men pictured coming ashore only to be murdered
79
226488
2376
Теңізшілер сол жағалауларға жетісімен
жабайылардың
жабайылардың
04:04
and eaten for dinner.
80
228864
1641
жемтігіне айналғанын елестетті.
04:06
Another possible destination was Hawaii,
81
230505
2752
Тағы бір таңдау Гавай аралдары болатын.
04:09
but given the season, the captain was afraid
82
233257
1872
Бірақ қатты дауыл
04:11
they'd be struck by severe storms.
83
235129
3221
болатынын ескеріп бұдан бас тартты.
04:14
Now the last option was the longest, and the most difficult:
84
238350
3792
Соңғы таңдау өте ауыр және ұзақ жол еді –
04:18
to sail 1,500 miles due south in hopes of reaching
85
242142
3624
оңтүстікке 1500 мильдей жүзіп,
04:21
a certain band of winds that could eventually
86
245766
1889
соққан желді пайдаланып ерте ме кеш пе
04:23
push them toward the coast of South America.
87
247655
2264
әйтеуір оңтүстік Америка жағалауына жету.
04:25
But they knew that the sheer length of this journey
88
249919
2721
Олар мұндай ұзақ жолға өздерінде бар
04:28
would stretch their supplies of food and water.
89
252640
3511
ауызсу мен азықтың жетпейтінін білді.
04:32
To be eaten by cannibals, to be battered by storms,
90
256151
3406
Адам жегіштерге жем болу, дауылда мұхитқа
04:35
to starve to death before reaching land.
91
259557
3361
бату немесе жағалауға жүзіп жеткенге дейін
04:38
These were the fears that danced in the imaginations of these poor men,
92
262918
3392
аштан өлу – байғұс теңізшілер
үрейі осы елесті тудырды.
үрейі осы елесті тудырды.
04:42
and as it turned out, the fear they chose to listen to
93
266310
2899
Осы үрей үстінде таңдау жасауы
04:45
would govern whether they lived or died.
94
269209
2654
не өлімге, не өмірге сүйрейді?
04:47
Now we might just as easily call these fears by a different name.
95
271863
4210
Бұл үрейді әртүрлі сипаттармыз.
04:51
What if instead of calling them fears,
96
276073
2278
Егер оларды қорқыныш деп атамай
04:54
we called them stories?
97
278351
1611
оқиға деп атасақ қалай болады?
04:55
Because that's really what fear is, if you think about it.
98
279962
2233
Себебі қорқып отырып, оқиға айтып
04:58
It's a kind of unintentional storytelling
99
282195
3060
жатқандай қиыстырып шығарамыз.
05:01
that we are all born knowing how to do.
100
285255
2930
Бұл адамның тумысынан бар қабілеті.
05:04
And fears and storytelling have the same components.
101
288185
2763
Үрей мен оқиғаның құрылымы бір.
05:06
They have the same architecture.
102
290948
1865
Олардың жалпы құрылымы бірдей.
05:08
Like all stories, fears have characters.
103
292813
2677
Кез келген оқиға тәрізді
қорқыныштың кейіпкері бар
қорқыныштың кейіпкері бар
05:11
In our fears, the characters are us.
104
295490
2423
Қорқынышымыздың кейіпкері — өзіміз.
05:13
Fears also have plots. They have beginnings and middles and ends.
105
297913
4302
Қорқыныштың сценарийі болады
басы, шарықтау шегі және соңы.
басы, шарықтау шегі және соңы.
05:18
You board the plane. The plane takes off. The engine fails.
106
302215
4116
Ұшаққа отырасыз, ұшақ ұшады
Оның моторынан ақау шығады.
Оның моторынан ақау шығады.
05:22
Our fears also tend to contain imagery that can be
107
306331
2568
Қорқынышты толықтырушы детальдар
05:24
every bit as vivid as what you might find in the pages of a novel.
108
308899
3349
романдағыға ұқсас: айқын және шынайы.
05:28
Picture a cannibal, human teeth
109
312248
2956
Кісі жегіштердің адам жеуін көз алдыңызға
05:31
sinking into human skin,
110
315204
2207
келтіріңіз: отқа қақталған адам денесін
05:33
human flesh roasting over a fire.
111
317411
3054
кеміріп жатқан адам тістері.
05:36
Fears also have suspense.
112
320465
2736
Қорқынышқа түрткі бір әрекет болады.
05:39
If I've done my job as a storyteller today,
113
323201
2290
Егер оқиғама назар аударсаңыз
05:41
you should be wondering what happened
114
325491
1508
«Эссекс» матростарына
05:42
to the men of the whaleship Essex.
115
326999
2101
не болды деп отырған боларсыз.
05:45
Our fears provoke in us a very similar form of suspense.
116
329100
4245
Қорқынышымыз белгісіздікке
алып келеді.
алып келеді.
05:49
Just like all great stories, our fears focus our attention
117
333345
3553
Кез келген жақсы оқиғада қорқыныш
басқа нәрсенің бәрін ығыстырып
басқа нәрсенің бәрін ығыстырып
05:52
on a question that is as important in life as it is in literature:
118
336898
3939
назарымыз әдебиеттегі және өмірдегі
маңызды мәселеге бағдарлайды.
маңызды мәселеге бағдарлайды.
05:56
What will happen next?
119
340837
2757
Әрі қарай не болады?
05:59
In other words, our fears make us think about the future.
120
343594
2704
Қорқыныш болашақ туралы ойлатқызады.
06:02
And humans, by the way, are the only creatures capable
121
346298
2018
Айтпақшы адамдар осылайша болашақ
06:04
of thinking about the future in this way,
122
348316
1670
жайлы ойлай алатын
06:05
of projecting ourselves forward in time,
123
349986
2891
жалғыз тіршілік иесі.
06:08
and this mental time travel is just one more thing
124
352877
2412
Бұл ой арқылы келешекті бағдарлау –
06:11
that fears have in common with storytelling.
125
355289
3622
қорқыныш пен оқиғаны біріктіреді.
06:14
As a writer, I can tell you that a big part of writing fiction
126
358911
2493
Жазушылық тәжірибемнен әдеби үдерісте
06:17
is learning to predict how one event in a story
127
361404
1883
романдағы оқиға басқасына
06:19
will affect all the other events,
128
363287
1744
қалай әсер ететін болса,
06:20
and fear works in that same way.
129
365031
2049
үрей де дәл солай жұмыс істейді.
06:22
In fear, just like in fiction, one thing always leads to another.
130
367080
5177
Үрей де кітап оқиғасы тәрізді бір-бірімен
байланысты.
байланысты.
06:28
When I was writing my first novel, "The Age Of Miracles,"
131
372257
2646
«Ғажайыптар уақыты» атты алғашқы романымды
06:30
I spent months trying to figure out what would happen
132
374903
2961
жазғанда Жер айналысы
баяуласа не болатынын
баяуласа не болатынын
06:33
if the rotation of the Earth suddenly began to slow down.
133
377864
3189
елестетуіме бірнеше ай керек болды.
06:36
What would happen to our days? What would happen to our crops?
134
381053
2892
Күн ұзақтығына әсері қандай болмақ?
Егістік жайы не болады?
Егістік жайы не болады?
06:39
What would happen to our minds?
135
383945
2043
Бұл біздің санамызға қалай әсер етеді?
06:41
And then it was only later that I realized how very similar
136
385988
3106
Бұл сұрақтар бала кезімде түн қорқынышынан
06:44
these questions were to the ones I used to ask myself
137
389094
2121
азап шеккен кезде өз-өзіме қойған
06:47
as a child frightened in the night.
138
391215
2237
сұрақтарыма ұқсайтынын кейін түсіндім.
06:49
If an earthquake strikes tonight, I used to worry,
139
393452
2531
Бүгін жер сілкінсе, үйімізге не болады
06:51
what will happen to our house? What will happen to my family?
140
395983
3866
деп уайымдаушы едім.
Отбасыма не болады?
Отбасыма не болады?
06:55
And the answer to those questions always took the form of a story.
141
399849
4700
Сұрақтарға жауап беру үшін оқиға құрадым.
07:00
So if we think of our fears as more than just fears
142
404549
2503
Егер қорқынышқа оқиға деп қарасақ
07:02
but as stories, we should think of ourselves
143
407052
2927
онда өзіміз осы оқиғаның
07:05
as the authors of those stories.
144
409979
2231
авторы болып шығамыз.
07:08
But just as importantly, we need to think of ourselves
145
412210
1962
Сонымен қатар біз өз үрейіміздің
07:10
as the readers of our fears, and how we choose
146
414172
2504
оқырманы екенімізді ұмытпауымыз керек.
07:12
to read our fears can have a profound effect on our lives.
147
416676
4335
Себебі үрейді оқи білуіміз
өмірімізге зор ықпал жасайды.
өмірімізге зор ықпал жасайды.
07:16
Now, some of us naturally read our fears more closely than others.
148
421011
3001
Кейбіріміз басқа сезімдерден гөрі
үрей жетегіне еруге бейімбіз.
үрей жетегіне еруге бейімбіз.
07:19
I read about a study recently of successful entrepreneurs,
149
424012
2921
Табысты кәсіпкерлер туралы
жаңа зерттеуді оқыдым.
жаңа зерттеуді оқыдым.
07:22
and the author found that these people shared a habit
150
426933
2626
Олардың әрбірінде «продактив параноя»
07:25
that he called "productive paranoia," which meant that
151
429559
3359
күйгелектігі болғаны анықталды.
07:28
these people, instead of dismissing their fears,
152
432918
2521
Осы адамдар қорқыныштарына зор мән беріп
07:31
these people read them closely, they studied them,
153
435439
2663
зерттеп, сырын тануға ұмтылып
07:34
and then they translated that fear into preparation and action.
154
438102
3600
оны алдағы қауіптің
алдын алу үшін пайдаланған.
алдын алу үшін пайдаланған.
07:37
So that way, if their worst fears came true,
155
441702
1917
Осылайша өте нашар болжамдар жасалса да
07:39
their businesses were ready.
156
443619
2078
олардың өндірістері әрқашан дайын болған.
07:41
And sometimes, of course, our worst fears do come true.
157
445697
4351
Өте жаман қауіптің шындыққа айналатын
кезі бар.
кезі бар.
07:45
That's one of the things that is so extraordinary about fear.
158
450048
3159
Бұл үрейдің таңғажайып қасиетінің бірі.
07:49
Once in a while, our fears can predict the future.
159
453207
4922
Кейде үрейіміз болашағымызды болжайды.
07:54
But we can't possibly prepare for all of the fears
160
458129
3395
Бірақ қиялымызбен туған бар «сұмдыққа»
07:57
that our imaginations concoct.
161
461524
2398
дайындалу мүмкін емес.
07:59
So how can we tell the difference between
162
463922
1984
Сонда ойымызда туған жалпы қорқыныштар
08:01
the fears worth listening to and all the others?
163
465906
3820
арасынан ең сұмдығын қалай анықтаймыз?
08:05
I think the end of the story of the whaleship Essex
164
469726
2477
Бұған жауап ретінде соңы трагедиялық
08:08
offers an illuminating, if tragic, example.
165
472203
4283
оқиғамен бітетін
«Эссекс» кемесін мысалға келтірейін.
«Эссекс» кемесін мысалға келтірейін.
08:12
After much deliberation, the men finally made a decision.
166
476486
4727
Ұзақ ақылдасып
теңізшілер ортақ шешімге келеді.
теңізшілер ортақ шешімге келеді.
08:17
Terrified of cannibals, they decided to forgo the closest islands
167
481213
3873
Адам жегіштерден қорқып,
жақын маңдағы аралды айналып
жақын маңдағы аралды айналып
08:20
and instead embarked on the longer
168
485086
2327
ұзақ та ауыр жолды
08:23
and much more difficult route to South America.
169
487413
3127
Оңтүстік Америка жағалауларына
жетуді ұйғарады.
жетуді ұйғарады.
08:26
After more than two months at sea, the men ran out of food
170
490540
3470
Екі айдан соң азық-түлік таусылады
08:29
as they knew they might,
171
494010
1079
олар әлі де құрлықтан
08:30
and they were still quite far from land.
172
495089
2695
біршама шалғай жатқан еді.
08:33
When the last of the survivors were finally picked up
173
497784
2887
Тірі қалғандарын жолай кездескен
08:36
by two passing ships, less than half of the men were left alive,
174
500671
4486
екі кеме аман алып қалды.
Экипаждың жартысынан астамы қаза болды.
Экипаждың жартысынан астамы қаза болды.
08:41
and some of them had resorted to their own form of cannibalism.
175
505157
4903
Канибализм құрбаны болғандары да бар.
08:45
Herman Melville, who used this story as research for "Moby Dick,"
176
510060
3363
«Моби Дик» тарихын зерттеген
Герман Мелвилл
Герман Мелвилл
08:49
wrote years later, and from dry land, quote,
177
513423
3880
көп жылдар өткен соң
«Эссекс» кемесінің бақытсыз матростары
«Эссекс» кемесінің бақытсыз матростары
08:53
"All the sufferings of these miserable men of the Essex
178
517303
2624
кемені тастап Таитиге бағыт алғанда
08:55
might in all human probability have been avoided
179
519927
2689
өздеріне төнген қауіп пен өлімге апарар
08:58
had they, immediately after leaving the wreck,
180
522616
2567
азаптан құтылар мүмкіндігі болар
09:01
steered straight for Tahiti.
181
525183
1881
еді» деп жазды.
09:02
But," as Melville put it, "they dreaded cannibals."
182
527064
4565
«Олар — дейді Мелвилл —
адам жегіштерден қорықты».
адам жегіштерден қорықты».
09:07
So the question is, why did these men dread cannibals
183
531629
3046
Сонда әл-дәрмені құрып
өлуден емес,
өлуден емес,
09:10
so much more than the extreme likelihood of starvation?
184
534675
4189
адам жегіштен қорыққаны несі?
09:14
Why were they swayed by one story
185
538864
1867
Неліктен бір үрей екіншісіне
09:16
so much more than the other?
186
540731
2639
қарағанда қорқыныштылау, шынайы көрінеді?
09:19
Looked at from this angle,
187
543370
1522
Басқа қырынан қарасақ,
09:20
theirs becomes a story about reading.
188
544892
3299
олар жазушы емес
өз үрейін оқитын оқырмандар.
өз үрейін оқитын оқырмандар.
09:24
The novelist Vladimir Nabokov said that the best reader
189
548191
2656
Владимир Набоков «жақсы оқырман өз ішінде
09:26
has a combination of two very different temperaments,
190
550847
2799
әртістік және ғылыми темпераментті
09:29
the artistic and the scientific.
191
553646
2850
біріктіреді» деген болатын.
09:32
A good reader has an artist's passion,
192
556496
2504
Жақсы оқырман оқиғаға беріліп,
09:34
a willingness to get caught up in the story,
193
559000
2423
еніп кетуге дайын әртістік әуестікке ие.
09:37
but just as importantly, the readers also needs
194
561423
2111
Алайда құмарлықты басып
09:39
the coolness of judgment of a scientist,
195
563534
3211
оқиғаның шұғыл бұрылысында интуитивті
09:42
which acts to temper and complicate
196
566745
1491
реакциясын ұстап тұру үшін оның
09:44
the reader's intuitive reactions to the story.
197
568236
3398
ғалыми салқынқанды қасиеті болуы маңызды.
09:47
As we've seen, the men of the Essex had no trouble with the artistic part.
198
571634
3205
«Эссекс» матростарында
әртістік жағынан кемшілік болмаған
әртістік жағынан кемшілік болмаған
09:50
They dreamed up a variety of horrifying scenarios.
199
574839
3640
Олардың ойына сұмдық «сценарийлер» келді.
09:54
The problem was that they listened to the wrong story.
200
578479
3989
Бар бәле сюжет бұрылысында шатасқанында.
09:58
Of all the narratives their fears wrote,
201
582468
2124
Барлық мүмкін болар оқиғалар ішінен
10:00
they responded only to the most lurid, the most vivid,
202
584592
3651
адам жегіштер туралы елесті ұмыта алмай
10:04
the one that was easiest for their imaginations to picture:
203
588243
3219
ең қорқынышты, ең ауыр
10:07
cannibals.
204
591462
1951
жолды таңдап алды.
10:09
But perhaps if they'd been able to read their fears
205
593413
2281
Егер қорқыныштарын суыққанды ғылыми
10:11
more like a scientist, with more coolness of judgment,
206
595694
3481
сабырлықпен баса білсе,
10:15
they would have listened instead to the less violent
207
599175
2760
Мелвилл айтқандай, өлім қаупін
10:17
but the more likely tale, the story of starvation,
208
601935
3288
алыстата түсетін Таити жолын таңдап
10:21
and headed for Tahiti, just as Melville's sad commentary suggests.
209
605223
5580
аман қалар ма еді...
10:26
And maybe if we all tried to read our fears,
210
610803
2868
Егер үрейімізді оқи білсек,
10:29
we too would be less often swayed
211
613671
1977
олардың ең қорқыныштысынан
10:31
by the most salacious among them.
212
615648
1876
қорытынды шығарып,
сабақ алуымыз мүмкін.
сабақ алуымыз мүмкін.
10:33
Maybe then we'd spend less time worrying about
213
617524
1668
Біз қанішерлер мен әуе апаттарынан
10:35
serial killers and plane crashes,
214
619192
2188
қорқуға аз уақыт бөлуші едік те,
10:37
and more time concerned with the subtler
215
621380
1866
артерияларымыздың ақырын қысылуы,
10:39
and slower disasters we face:
216
623246
2054
климаттың баяу өзгеруі секілді
10:41
the silent buildup of plaque in our arteries,
217
625300
2748
байқаусыз және айтып келмейтін апаттар
10:43
the gradual changes in our climate.
218
628048
2543
туралы көп уайымдар едік.
10:46
Just as the most nuanced stories in literature are often the richest,
219
630591
3649
Оқиға қаншалықты құбылса
әдеби құндылығы соншалықты зор.
әдеби құндылығы соншалықты зор.
10:50
so too might our subtlest fears be the truest.
220
634240
4448
Елеусіз қорқынышымыз да солай
шынайы жүзеге асуы мүмкін.
шынайы жүзеге асуы мүмкін.
10:54
Read in the right way, our fears are an amazing gift
221
638688
2897
Үрейімізге байыппен қарасақ,
қиялдаудың ғажап түрі
қиялдаудың ғажап түрі
10:57
of the imagination, a kind of everyday clairvoyance,
222
641585
2932
алдағыны болжауға септесетін
11:00
a way of glimpsing what might be the future
223
644517
2235
болашақ туралы елестететін
11:02
when there's still time to influence how that future will play out.
224
646752
3435
тамаша құрал екенін ұғамыз.
11:06
Properly read, our fears can offer us something as precious
225
650187
3396
Үрейімізді тани білсек, сүйіп оқитын әдеби
11:09
as our favorite works of literature:
226
653583
2157
шығарманың оқиғасы сияқты болады.
11:11
a little wisdom, a bit of insight
227
655740
3045
Ең бастысы әлемдегі салыстырар
11:14
and a version of that most elusive thing --
228
658785
2574
теңі жоқ – шындықты
11:17
the truth.
229
661359
1251
көрсетеді.
11:18
Thank you. (Applause)
230
662610
5031
Рақмет. (Қол соғу)
ABOUT THE SPEAKER
Karen Thompson Walker - NovelistFiction writer Karen Thompson Walker explores the connection between fear and the imagination.
Why you should listen
In Karen Thompson Walker's 2012 book The Age of Miracles, a young girl and her family awake one morning to discover that the rotation of the Earth has suddenly begun to slow, stretching the length of the 24-hour day and throwing the natural world into disarray. It's a big, speculative book, but at heart, it's a simple human drama, told through the eyes of an observant adolescent girl.
A former book editor at Simon & Schuster, Walker worked on the novel for three years, an hour each morning before work. Fun fact: The Age of Miracles was published on June 21, 2012 -- the longest day of the year. Since then, the bestselling, much-awarded book has been translated into 29 languages.
Karen Thompson Walker | Speaker | TED.com