TEDGlobal 2011
Annie Murphy Paul: What we learn before we're born
ئانی مۆرفی پاوڵ: چی فێردەبین پێش ئەوەی لە دایک ببین
Filmed:
Readability: 5
2,517,731 views
پرسیارێکی کورت: کەی فێربوون دەست پێدەکات؟ وەڵام: پێش لە دایک بوون(لە سکی دایکدا) . نوسەری زانستی ئانی مێرفی پاوڵ لە ڕێگەی توێژینەوەکانی لەو شتانە دەدوێت کە لە سکی دایکدا فێردەبین . لە تۆن و ئاوازی زمانەوە تاوەکو چێژەکانی خۆراک.
Annie Murphy Paul - Science author
Annie Murphy Paul investigates how life in the womb shapes who we become. Full bio
Annie Murphy Paul investigates how life in the womb shapes who we become. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
My subject today is learning.
0
0
3000
بابەتی ئەمڕۆی من دەربارەی فێربونە
00:18
And in that spirit, I want to spring on you all a pop quiz.
1
3000
3000
سەبارەت بەم بابەتەش دەمەوێت پرسیارێک لە هەموتان بکەم
00:21
Ready?
2
6000
2000
ئاماددەن ؟
00:23
When does learning begin?
3
8000
3000
کەی فێربون دەست پێدەکات؟
00:26
Now as you ponder that question,
4
11000
2000
ئێستا.. ئێوە کە سەرنجی ئەم پرسیارە دەدەن
00:28
maybe you're thinking about the first day of preschool
5
13000
2000
لەوانەیە بیر لە یەکەم ڕۆژی قوتابخانەی سەرەتایی بکەنەوە
00:30
or kindergarten,
6
15000
2000
یاخود دایانگە
00:32
the first time that kids are in a classroom with a teacher.
7
17000
3000
کە یەکەمین جار منداڵ ئەچێتە هۆڵی خوێندنەوە لەگەڵ مامۆستایەکدا
00:35
Or maybe you've called to mind the toddler phase
8
20000
3000
یاخود بیر لە قۆناخە سەرەتاییەکانی منداڵ دەکەنەوە
00:38
when children are learning how to walk and talk
9
23000
3000
ئەو کاتەی کە منداڵ فێری ڕۆشتن و قسەکردن دەبێت
00:41
and use a fork.
10
26000
2000
یاخود ئەو کاتەی فێردەبێت کەوچک بە دەستیەوە بگرێت
00:43
Maybe you've encountered the Zero-to-Three movement,
11
28000
3000
لەوانەیە جوڵەی (٠ تا ٣) تان بیستبێت
00:46
which asserts that the most important years for learning
12
31000
3000
ئەو تەمەنەی کە بە گرتنگترین ماوەی فێربوون دادەنرێت
00:49
are the earliest ones.
13
34000
2000
بریتیە لە ساڵە سەرەتای ژیان
00:51
And so your answer to my question would be:
14
36000
3000
لەبەر ئەوە وەڵامی ئێوە بۆ پرسیارەکەم بریتیە لە
00:54
Learning begins at birth.
15
39000
2000
فێربون لە کاتی لەدایکبونەوە دەستپێ دەکات
00:56
Well today I want to present to you
16
41000
2000
بۆیە دەمەوێت ئەمڕۆ
00:58
an idea that may be surprising
17
43000
3000
بیرۆکەیەکتان پێبڵێم کە بەلاتانەوە نامۆ دەبێت
01:01
and may even seem implausible,
18
46000
3000
لەوانەشە باوەڕی پێنەکەن
01:04
but which is supported by the latest evidence
19
49000
2000
بەڵام ئەوەی دەیڵێم بەڵگەی گەورە دەیسەلمێنێت
01:06
from psychology and biology.
20
51000
3000
هەر وەک زانستی دەرونزانی و زیندەوەرزانی
01:09
And that is that some of the most important learning we ever do
21
54000
3000
گرنگترین ئە شتانەش کە فێری بووین
01:12
happens before we're born,
22
57000
2000
بریتین لە شتانەی کە پێش لەدایک بوون فێریان بووین
01:14
while we're still in the womb.
23
59000
3000
مەبەستم لەو کاتەیە کە هێشتا لە منداڵ دانی دایکماندا بووین
01:17
Now I'm a science reporter.
24
62000
2000
ئێستا من ڕۆژنامە نوسێکی زانستیم
01:19
I write books and magazine articles.
25
64000
2000
بابەتی ڕۆژنامە و کتێبیش دەنوسم
01:21
And I'm also a mother.
26
66000
2000
هەروەها دایکیشم هەمان کار دەکات
01:23
And those two roles came together for me
27
68000
3000
ئەم دوو ڕۆڵە بە یەکجار هاتنە ژیانمەوە
01:26
in a book that I wrote called "Origins."
28
71000
3000
لەو کتێبەی کە نوسیومە لە ژێر ناونیشانی : بنچینەکان
01:29
"Origins" is a report from the front lines
29
74000
3000
بنچینەکان، بریتیە لە ڕاپۆرتێک لەسەر
01:32
of an exciting new field
30
77000
2000
بابەتێکی سەرنج ڕاکێشی تازە
01:34
called fetal origins.
31
79000
2000
کە ناوی بنچینەکانی کۆرپەلەیە
01:36
Fetal origins is a scientific discipline
32
81000
3000
بنچینەکانی کۆرپەلە بابەتێکی زانستیە
01:39
that emerged just about two decades ago,
33
84000
3000
کە تەنها ٢٠ ساڵە دەرکەوتوە
01:42
and it's based on the theory
34
87000
3000
کە پشتی بە بیردۆزێک بەستووە کە دەڵێت
01:45
that our health and well-being throughout our lives
35
90000
3000
تەندروستیمان و چاکی گوزەرانی ژیانمان
01:48
is crucially affected
36
93000
2000
بە توندی لەژێر کاریگەری
01:50
by the nine months we spend in the womb.
37
95000
3000
ئەو نۆ مانگەدایە کە لە منداڵدانی دایکماندا بەسەری دەبەین
01:53
Now this theory was of more than just intellectual interest to me.
38
98000
4000
بە بۆچونی من، ئەم بییردۆزە زۆر لەوە بە نرخ ترە
کە بە سوودبەخشێکی فیکری ناوی ببرێت
کە بە سوودبەخشێکی فیکری ناوی ببرێت
01:57
I was myself pregnant
39
102000
2000
منیش حامیلە بووم
01:59
while I was doing the research for the book.
40
104000
3000
لەو کاتەی کە سەرقاڵی توێژینەوەکە بووم بۆ کتێبەکەم
02:02
And one of the most fascinating insights
41
107000
2000
یەکێک لە جوانترین بیڕۆکە
02:04
I took from this work
42
109000
2000
کە لەم کارەدا بۆم دەرکەوت
02:06
is that we're all learning about the world
43
111000
3000
ئەوەیە کە ئێمە لەم دونیایەدا هەمومان شت فێر دەبین
02:09
even before we enter it.
44
114000
3000
تەنانەت پێش ئەوەی بێینە أیانیشەوە
02:12
When we hold our babies for the first time,
45
117000
2000
کاتێک کە بۆ یەکەم جار منداڵەکانمان دەگرینە باوەش
02:14
we might imagine that they're clean slates,
46
119000
3000
وا دەزانین کە ئەوان پەڕەیەکی سپین
02:17
unmarked by life,
47
122000
2000
کە هێشتا ژیان کاری تێ نەکردوون
02:19
when in fact, they've already been shaped by us
48
124000
3000
بەڵام لە ڕاستیدا ، ئەوان لە لایەن ئێمەوە دروست بوون
02:22
and by the particular world we live in.
49
127000
4000
هەروەها لەلایەن ئەم دنیایەوە کە تیایدا دەژین
02:26
Today I want to share with you some of the amazing things
50
131000
2000
ئەمڕۆ دەمەوێت هەندێک لە شتە گرنگەکانتان پێبڵێم
02:28
that scientists are discovering
51
133000
2000
کە زاناکان لە توێژینەوەکانیاندا
02:30
about what fetuses learn
52
135000
2000
دەربارەی (کۆرپەلە چی فێردەبێت) بۆیان دەرکەوتوە
02:32
while they're still in their mothers' bellies.
53
137000
3000
کاتێک کە هێشتا لە سکی دایکیاندان
02:36
First of all,
54
141000
2000
لە پێش هەموو شتێکەوە
02:38
they learn the sound of their mothers' voices.
55
143000
3000
فێری ناسینەوەی دەنگی دایکیان دەبن
02:41
Because sounds from the outside world
56
146000
3000
لەبەر ئەوەی دەنگەکانی دەرەوەی سکی دایک
02:44
have to travel through the mother's abdominal tissue
57
149000
3000
لە ڕێگەی وێڵاشی سکی دایکەوە دەگات بە منداڵەکە
02:47
and through the amniotic fluid that surrounds the fetus,
58
152000
4000
هەروەها لە ڕێگەی شلەی ئەمینۆتیک-ەوە کە لە دەورو بەری کۆرپەلەدایە
02:51
the voices fetuses hear,
59
156000
2000
ئەو دەنگەی کە کۆرپەلە دەیبیستێت
02:53
starting around the fourth month of gestation,
60
158000
3000
لە مانگی چوارەمی دوگیانیدا
02:56
are muted and muffled.
61
161000
2000
دەنگێکی کپ و لاوازە
02:58
One researcher says
62
163000
2000
یەکێک لە توێژەرەوەکان دەڵێت
03:00
that they probably sound a lot like the the voice of Charlie Brown's teacher
63
165000
3000
ئەو دەنگەی کە منداڵ دەیبیستێت لە دەنگی مامۆستاکەی چارلی براون دەچێت
03:03
in the old "Peanuts" cartoon.
64
168000
3000
لە ئەفلام کارتۆنی '' پینەتس'' دا
03:06
But the pregnant woman's own voice
65
171000
3000
بەڵام دەنگی ئافرەتە دوو گیانەکە خۆی
03:09
reverberates through her body,
66
174000
2000
بە لەرینەوە لە ڕێگەی لەشیەوە
03:11
reaching the fetus much more readily.
67
176000
3000
زۆر بە ئاسانی دەگات بە کۆرپەلەکە
03:14
And because the fetus is with her all the time,
68
179000
3000
لەبەر ئەوەی کۆرپەلەکە هەموو کات لەگەڵیدایە
03:17
it hears her voice a lot.
69
182000
3000
هەروەها دەنگی دایکی زۆر دەبیستێت
03:20
Once the baby's born, it recognizes her voice
70
185000
3000
هەر لەگەڵ لەدایک بوونیدا، دەنگی دایکی دەناسێتەوە
03:23
and it prefers listening to her voice
71
188000
2000
هەروەها ئارەزو بە بیستنی دەنگی دایکی دەکات
03:25
over anyone else's.
72
190000
2000
زیاتر لە هەموو دەنگێکیتر
03:27
How can we know this?
73
192000
2000
چۆن دەتوانین ئەوە بزانین؟
03:29
Newborn babies can't do much,
74
194000
2000
منداڵە تازە لە دایک بوەکان توانای زۆربەی شتەکانیان نیە
03:31
but one thing they're really good at is sucking.
75
196000
3000
جگە لە شتێک کە زۆر ئارەزوی پێدەکەن : مژین
03:34
Researchers take advantage of this fact
76
199000
3000
توێژەرەوەکان لەم ڕاستیە سوودمەند بوون
03:37
by rigging up two rubber nipples,
77
202000
3000
پاشان هەستان بە دروست کردنی مەمەی لاستیکی
03:40
so that if a baby sucks on one,
78
205000
2000
کەواتە، ئەگەر منداڵێک مەمکێکی لاستیکی بمژێت
03:42
it hears a recording of its mother's voice
79
207000
2000
گوێی لە تۆمارکراوێکی دەنگی دایکی دەبێت
03:44
on a pair of headphones,
80
209000
2000
بە هۆی دوو بیسەرەکەوە
03:46
and if it sucks on the other nipple,
81
211000
2000
ئەگەر ئەوەی کەیانی مژی
03:48
it hears a recording of a female stranger's voice.
82
213000
4000
ئەوا گوێی لە دەنگی ئافرەتێکی بێگانە دەبێت
03:52
Babies quickly show their preference
83
217000
3000
منداڵان زۆر بە خێرای ئارەزووکانیان دەردەکەوێت
03:55
by choosing the first one.
84
220000
3000
بە هەڵبژاردنی یەکەمین دانە
03:58
Scientists also take advantage of the fact
85
223000
3000
لەمەشەوە زاناکان گەیشتنە ڕاستیەک
04:01
that babies will slow down their sucking
86
226000
2000
منداڵان بە هێواشی سنگی دایکیان دەمژن
04:03
when something interests them
87
228000
2000
کاتێک کە شتێک سەرەنجیان ڕادەکێشێت
04:05
and resume their fast sucking
88
230000
2000
هەروەها مژینەکانیان خێراتر دەکەن
04:07
when they get bored.
89
232000
3000
کاتێک کە بێزارن
04:10
This is how researchers discovered
90
235000
2000
ئەمە ئەو هۆیە بوو کە توێژەرەوەکان لە ڕێیەوە بۆیان دەرکەوت
04:12
that, after women repeatedly read aloud
91
237000
3000
پاش ئەوەی ئافرەتە دوو گیانەکان بە دەنگێکی بەرزو چەند جار دوبارەکردنەوە
04:15
a section of Dr. Seuss' "The Cat in the Hat" while they were pregnant,
92
240000
4000
هەستان بە خوێندنەوەی بەشێک لە کتێبی دکتۆر سیسوو: پشیلەکە لە ناو کڵاوەکەدا
04:19
their newborn babies recognized that passage
93
244000
3000
منداڵە تازە لە دایک بوەکان توانایان هەبوو ئەو بەشە بناسنەوە
04:22
when they hear it outside the womb.
94
247000
3000
کاتێک لە دەرەوەی سکی دایک بیستیان
04:25
My favorite experiment of this kind
95
250000
3000
ئەوەی بە لای منەوە خۆش بوو لەم ئەزموونانەدا
04:28
is the one that showed that the babies
96
253000
2000
ئەوەیە کە ئەو منداڵانەی
04:30
of women who watched a certain soap opera
97
255000
2000
کا دایکیان سەیری '' ئۆپرا ''یان کردوە
04:32
every day during pregnancy
98
257000
3000
لە کاتی دووگیانیاندا
04:35
recognized the theme song of that show
99
260000
3000
لە توانایاندا بوە میوزکی بەرنامەکە بناسنەوە
04:38
once they were born.
100
263000
3000
کە لە پاش لە دایک بونیان بیستویانە
04:41
So fetuses are even learning
101
266000
2000
کەواتە کۆرپەلەش توانای فێربونی
04:43
about the particular language that's spoken
102
268000
3000
ئەو زمانە دیاریکراوەیان هەیە کە
04:46
in the world that they'll be born into.
103
271000
2000
لە دنیای دەرەوەی سکی دایکیاندا قسەی پێدەکرێت
04:48
A study published last year
104
273000
3000
تۆژینەوەیەک ساڵی پار دەری خستوە
04:51
found that from birth, from the moment of birth,
105
276000
3000
کە لەو ساتە وەختەی کە منداڵ تیایدا لە دایک دەبێت
04:54
babies cry in the accent
106
279000
2000
گریانەکەشی بە هەمان شێوازی
04:56
of their mother's native language.
107
281000
3000
زمانی نەتەوەی دایکی دەبێت
04:59
French babies cry on a rising note
108
284000
3000
گریانی منداڵانی فەرەنسا لەسەر ئاوازێکی بەرزە
05:02
while German babies end on a falling note,
109
287000
3000
گریانی منداڵانی ئەڵمانیا لەسەر ئاوازێکی نزمە
05:05
imitating the melodic contours
110
290000
2000
بە پێی ئاوازی زمانی
05:07
of those languages.
111
292000
2000
ئەو شوێنەی تیایدا دەژین
05:09
Now why would this kind of fetal learning
112
294000
2000
ئێستا بۆچی ئەو فێربونە بۆ کۆرپەلە
05:11
be useful?
113
296000
2000
بەسودە؟
05:13
It may have evolved to aid the baby's survival.
114
298000
3000
لەوانەیە بۆ مانەوەی منداڵەکە بەسود بێت
05:16
From the moment of birth,
115
301000
2000
هەر لە سەرەتای لە دایک بونیدا
05:18
the baby responds most to the voice
116
303000
2000
دەنگی ئەو کەسە زۆرتر کاریگەر دەبێت لەسەر منداڵەکە
05:20
of the person who is most likely to care for it --
117
305000
2000
کە زیاتر گرنگی پێدەدات
05:22
its mother.
118
307000
2000
ئەو کەسەش دایکە
05:24
It even makes its cries
119
309000
2000
تەنانەت هاوارکردن و گریانی منداڵیش
05:26
sound like the mother's language,
120
311000
2000
وەک زمانی دایکی وایە
05:28
which may further endear the baby to the mother,
121
313000
3000
کە لەوانەیە خۆشەویستی منداڵ و دایک زیاد بکات
05:31
and which may give the baby a head start
122
316000
2000
لەوانەیە هەنگاوە سەرەکیەکان فێری منداڵ بکات
05:33
in the critical task
123
318000
2000
لە کارێکی گرنگدا
05:35
of learning how to understand and speak
124
320000
3000
بۆ فێربون و تێگەیشتنی قسەکردن
05:38
its native language.
125
323000
2000
ئەوەش زمانی دایکە
05:40
But it's not just sounds
126
325000
2000
بەڵام تەنها دەنگ نیە
05:42
that fetuses are learning about in utero.
127
327000
2000
کە کۆرپەلە فێردەبێت لە سکی دایکیدا
05:44
It's also tastes and smells.
128
329000
3000
بەڵکو بۆنکردن و تام کردنیش فێر دەبێت
05:47
By seven months of gestation,
129
332000
2000
لە مانگی حەوتەمی دوگیانیدا
05:49
the fetus' taste buds are fully developed,
130
334000
2000
خانەکانی تامکردنی کۆرپەلە بە تەواوەتی گەشەی کردوە
05:51
and its olfactory receptors, which allow it to smell,
131
336000
3000
هەروەها خانەکانی بۆنکردنیش
05:54
are functioning.
132
339000
2000
دەست بە کارکردن دەکەن
05:56
The flavors of the food a pregnant woman eats
133
341000
3000
تام و چێژی ئەو خواردنانەی ئافرەتی دوو گیان دەیخوات
05:59
find their way into the amniotic fluid,
134
344000
2000
دەگات بە شلەی ئەمینۆسی کە لە دەورو بەری کۆرپەلەدایە
06:01
which is continuously swallowed
135
346000
2000
کە بە بەردەوامی تام دەکرێت
06:03
by the fetus.
136
348000
2000
لە لایەن کۆرپەلەوە
06:05
Babies seem to remember and prefer these tastes
137
350000
3000
منداڵان تامی ئەو شتانەیان بیردێتەوە
06:08
once they're out in the world.
138
353000
3000
لەو کاتەی لە دایک دەبن
06:11
In one experiment, a group of pregnant women
139
356000
3000
لە یەکێک لە تاقیکردنەوەکان داوایان لە چەند ئافرەتێکی دوو گیان کرد
06:14
was asked to drink a lot of carrot juice
140
359000
2000
کە شەربەت بخۆنەوە
06:16
during their third trimester of pregnancy,
141
361000
3000
لە سێ قۆناغی کۆتای دوو گیانیدا
06:19
while another group of pregnant women
142
364000
2000
هەروەها داوایان لە چەند ئافرەتێکی دوو گیانی تر کرد
06:21
drank only water.
143
366000
2000
کە تەنها ئاو بخۆنەوە
06:23
Six months later, the women's infants
144
368000
3000
دوای شەش مانگ
06:26
were offered cereal mixed with carrot juice,
145
371000
3000
شەربەتی گێزەریان دا بە منداڵەکان
06:29
and their facial expressions were observed while they ate it.
146
374000
4000
سەرنجی دەموچاوی منداڵەکانیاندا کاتێک شەربەتەکە دەخۆنەوە
06:33
The offspring of the carrot juice drinking women
147
378000
2000
ئەوانەی کە دایکیان شەربەت گێزەریان خواردبۆوە لە کاتی دووگیانیدا
06:35
ate more carrot-flavored cereal,
148
380000
2000
بڕێکی زیاتر شەربەتەکەیان خواردەوە
06:37
and from the looks of it,
149
382000
2000
هەروەها پێیانەوە دیار بوو
06:39
they seemed to enjoy it more.
150
384000
2000
کە زیاتر بە لایانەوە خۆشە
06:41
A sort of French version of this experiment
151
386000
3000
هەروەها لە فەرەنساش لەم جۆرە تاقیکردنەوەیە کرا
06:44
was carried out in Dijon, France
152
389000
2000
لە : دیژۆن فرینس
06:46
where researchers found
153
391000
2000
لە تاقیکردنەوەکە بۆیان دەرکەوت کە
06:48
that mothers who consumed food and drink
154
393000
3000
ئەو دایکانەی کە خواردن و خواردنەوە دەخۆن
06:51
flavored with licorice-flavored anise during pregnancy
155
396000
5000
بە تامی لیجۆریسی لە کاتی دوو گیانیاندا
06:56
showed a preference for anise
156
401000
2000
ئەو تامەیان بەلاوە خۆش بوە
06:58
on their first day of life,
157
403000
2000
لە یەکەم ڕۆژی ژیانیاندا
07:00
and again, when they were tested later,
158
405000
2000
هەروەها دواتریش کە تامیان کردوە
07:02
on their fourth day of life.
159
407000
2000
لە چوارەم ڕۆژی ژیانیاندا
07:04
Babies whose mothers did not eat anise during pregnancy
160
409000
4000
ئەو منداڵانەی کە دایکیان ئەو خواردنەیان نەخواردوە لە کاتی دووگیانیاندا
07:08
showed a reaction that translated roughly as "yuck."
161
413000
4000
وا دەردەکەوت کە بڵێن قێزەونە
07:12
What this means
162
417000
2000
ئەمە مانای ئەوە دەگەیەنێت
07:14
is that fetuses are effectively being taught by their mothers
163
419000
2000
کە کۆرپەلەکان لە ڕێگەی دایکیانەوە
07:16
about what is safe and good to eat.
164
421000
3000
فێری خواردنی چاک و بەسود دەبن
07:19
Fetuses are also being taught
165
424000
2000
بەم شێوازە کۆرپەلەکان فێری
07:21
about the particular culture that they'll be joining
166
426000
3000
کەلتوری کۆمەڵگای خۆیان دەکرێن
07:24
through one of culture's most powerful expressions,
167
429000
3000
وە یەکێک لە کلتورە گرنگەکان
07:27
which is food.
168
432000
2000
خواردنە
07:29
They're being introduced to the characteristic flavors and spices
169
434000
3000
فێری ئەو بەهارات و تامانە دەکرێن
07:32
of their culture's cuisine
170
437000
2000
کە لە کۆمەڵگاکەیاندا هەبووە
07:34
even before birth.
171
439000
3000
تەنانەت پێش ئەوەی بێنە دونیاوە
07:37
Now it turns out that fetuses are learning even bigger lessons.
172
442000
3000
لەمەوە دەردەکەوێت، کە کۆرپەلە توانای زۆر شتی گرنگی هەیە
07:40
But before I get to that,
173
445000
2000
بەڵام پێش ئەمە
07:42
I want to address something that you may be wondering about.
174
447000
4000
دەمەوێت شتێک باس بکەم کە جێگەی سەرنج بێت لاتان
07:46
The notion of fetal learning
175
451000
2000
بابەتی فێربونی کۆرپەلە
07:48
may conjure up for you attempts to enrich the fetus --
176
453000
3000
هەلی ئەوەتان پێدەبەخشێت کە وا لە کۆرپەلەکان بکەن
07:51
like playing Mozart through headphones
177
456000
2000
کە فێری گوێگرتنی لە مۆزارتیان بکەن
07:53
placed on a pregnant belly.
178
458000
2000
بە دانانی سەماعە لەسەر سکی دایکەکە
07:55
But actually, the nine-month-long process
179
460000
3000
لە ڕاستیدا فێرکردن بە درێژای ٩ مانگە
07:58
of molding and shaping that goes on in the womb
180
463000
3000
گۆڕانکاری ڕوودەدات وەک ... دروست بون و گەشە کردن
کە لە منداڵدانی دایکدا ڕوو دەدات
کە لە منداڵدانی دایکدا ڕوو دەدات
08:01
is a lot more visceral and consequential than that.
181
466000
4000
شتی گرنگ و ئاڵۆز ڕودەدات لە لە منداڵداندا
08:05
Much of what a pregnant woman encounters in her daily life --
182
470000
4000
هەر شتێک دایکەکە دوچاری دەبێت لە ژیاندا
08:09
the air she breathes,
183
474000
2000
ئەو هەوایەی هەڵی دەمژێت
08:11
the food and drink she consumes,
184
476000
2000
ئەو خواردن و خواردناوانەی دەیخوات
08:13
the chemicals she's exposed to,
185
478000
2000
ئەو مادە کیمیاییانەی دوچاری دەبێت
08:15
even the emotions she feels --
186
480000
2000
تەنانەت ئەو هەستانەی دایک هەستی پێدەکات
08:17
are shared in some fashion with her fetus.
187
482000
3000
لەگەڵ کۆرپەلەکەدا دابەشی دەکات
08:20
They make up a mix of influences
188
485000
3000
ئەمانە دەبنە کۆمەڵێک کاردانەوەی تێکهەڵچوو لەسەر کۆرپەلەکە
08:23
as individual and idiosyncratic
189
488000
2000
وەک هەر تاکێکی تر
08:25
as the woman herself.
190
490000
2000
هەر وەک چۆن کاردانەوەی هەیە بۆ سەر دایکەکە خۆشی
08:27
The fetus incorporates these offerings
191
492000
2000
ئەو کاردانەوەیانە لە لەشی کۆرپەلەدا
08:29
into its own body,
192
494000
2000
کۆدەبنەوە و
08:31
makes them part of its flesh and blood.
193
496000
3000
دەبن لە بەشێک لە گۆشت و خوێنی
08:34
And often it does something more.
194
499000
2000
زۆر شتی تریش جگە لەوانەی باسکران
08:36
It treats these maternal contributions
195
501000
3000
دەگەن بە کۆرپەلەکە لەڕێگەی دایکەوە
08:39
as information,
196
504000
2000
وەک زانیاری
08:41
as what I like to call biological postcards
197
506000
2000
یان وەک ئەوەی کە من ناوم ناوە: دیاری بایۆلۆجی
08:43
from the world outside.
198
508000
3000
کە لە دنیایی دەرەوەی ڕەحمی دایکەوە پێان دەگات
08:46
So what a fetus is learning about in utero
199
511000
3000
کەواتە، ئەو شتانەی لە سکی دایکدا فێری دەبن
08:49
is not Mozart's "Magic Flute"
200
514000
2000
میوزیکە سحریەکانی مۆزارت نیە
08:51
but answers to questions much more critical to its survival.
201
516000
4000
بەڵکو وەڵامی چەندین پرسیارە کە چۆن بە زیندوویی بمێنێتەوە
08:55
Will it be born into a world of abundance
202
520000
2000
ئایا لە هاتنیان بۆ ناو دنیا خۆشگوزەران دەبن؟
08:57
or scarcity?
203
522000
2000
یان پارێزراو دەبن؟
08:59
Will it be safe and protected,
204
524000
3000
ئایا ئەوان سەلامەت و پارێزراو دەبن
09:02
or will it face constant dangers and threats?
205
527000
3000
یاخود لە ژیانێکی پڕ لە مەترسیدا دەبن؟
09:05
Will it live a long, fruitful life
206
530000
2000
ئایا تەمەن درێژ و لە خۆشیا دەبن
09:07
or a short, harried one?
207
532000
3000
یاخود ژیانێکی کورت و نا ئارام؟
09:10
The pregnant woman's diet and stress level in particular
208
535000
3000
ئەو هەستانەی دایک هەستی پێدەکات و ئەو خواردنانەی دەیخوایت
09:13
provide important clues to prevailing conditions
209
538000
3000
بەڵگەن لەسەر گوزەرانی ئەو دنیایەی کە تیایدان
09:16
like a finger lifted to the wind.
210
541000
3000
وەک بەرزکردنەوەی پەنجەیەک لە کاتی بادا
09:19
The resulting tuning and tweaking
211
544000
2000
ئە گۆڕانکاریانەی کە لە
09:21
of a fetus' brain and other organs
212
546000
3000
مێشک و ئەندامەکانی کۆرپەلەدا ڕودەدات
09:24
are part of what give us humans
213
549000
2000
بەشێکە لەوەی کە مرۆڤەکە پێک دەهێنێت
09:26
our enormous flexibility,
214
551000
2000
ئەم شێوە گونجاندنەمان
09:28
our ability to thrive
215
553000
2000
هەروەها توانای گەشەکردنمان
09:30
in a huge variety of environments,
216
555000
2000
لە ژینگە جۆراو جۆرەکاندا
09:32
from the country to the city,
217
557000
2000
لە لادێ بێت یان شار
09:34
from the tundra to the desert.
218
559000
3000
لە شاخ بێت یاخود بیابان
09:37
To conclude, I want to tell you two stories
219
562000
2000
لە کۆتایدا دەمەوێت دوو چیرۆکتان بۆ باس بکەم
09:39
about how mothers teach their children about the world
220
564000
3000
دەربارەی ئەوەی کە دایکان چۆن منداڵەکانیان فێر دەکەن لە جیهاندا
09:42
even before they're born.
221
567000
3000
تەنانەت پێش لە دایک بونیشیان
09:46
In the autumn of 1944,
222
571000
2000
لە پایزی ساڵی ١٩٤٤دا
09:48
the darkest days of World War II,
223
573000
3000
لە یەکێک لە ڕۆژە ڕەشەکانی جەنگی جیهانی دوەمدا
09:51
German troops blockaded Western Holland,
224
576000
3000
هێزەکانی ئەڵمانیا گوشاریان خستە سەر ڕۆژهەڵاتی هۆڵەندا
09:54
turning away all shipments of food.
225
579000
3000
بە شێوەیەک کە هەموو شێوە خۆراکێکیان لێ قەدەغە کردن
09:57
The opening of the Nazi's siege
226
582000
2000
سەرەتای گوشاری نازی
09:59
was followed by one of the harshest winters in decades --
227
584000
3000
ئەو پایزەبوو کە سەخترین زستانی بەدوادا هات
10:02
so cold the water in the canals froze solid.
228
587000
4000
تەنانەت ئاوی جۆگەکانیش بەستبوی
10:06
Soon food became scarce,
229
591000
2000
وایلێهاتبوو کە خۆراک زۆر دەگمەن بوبوو
10:08
with many Dutch surviving on just 500 calories a day --
230
593000
4000
هۆڵەندیەکان لە ڕۆژێکدا تەنها بە ٥٠٠ کالۆری دەژیان
10:12
a quarter of what they consumed before the war.
231
597000
3000
واتە چارەکێکی ئەو بەشە خۆراکەی کە لە پێش جەنگەکەدا دەیان خوارد
10:15
As weeks of deprivation stretched into months,
232
600000
3000
ئەم گوشارخستنە سەرە هەفتەیەک بۆ چەند مانگێکی خایاند
10:18
some resorted to eating tulip bulbs.
233
603000
3000
هەندێکیان ڕەگی گوڵی ''تیوپڵی'' یان دەخوارد
10:21
By the beginning of May,
234
606000
2000
لە سەراتای مانگی ئایاردا
10:23
the nation's carefully rationed food reserve
235
608000
2000
هەموو خۆراکە پاشەکەوت کراوەکان
10:25
was completely exhausted.
236
610000
2000
بەرە و نەمان و تەواو بون چوون
10:27
The specter of mass starvation loomed.
237
612000
3000
برسێتی بڵاو بۆوە
10:30
And then on May 5th, 1945,
238
615000
3000
لە ٥ ی ئایاری ١٩٤٥ دا
10:33
the siege came to a sudden end
239
618000
2000
گوشارەکە کۆتای پێهات
10:35
when Holland was liberated
240
620000
2000
کاتێک هۆڵەندا ئازاد کرا
10:37
by the Allies.
241
622000
2000
لەلایەن هاوپەیمانەکانەوە
10:39
The "Hunger Winter," as it came to be known,
242
624000
3000
ناوی ئەو زستانەیان نا : زستانی برسێتی
10:42
killed some 10,000 people
243
627000
2000
کە بوو بە هۆی مردنی ١٠،٠٠ کەس
10:44
and weakened thousands more.
244
629000
2000
هەروەها نەخۆش خستنی هەزاران کەسی تریش
10:46
But there was another population that was affected --
245
631000
3000
بەڵام کاری کردە سەر هەزاران کەسی کەش
10:49
the 40,000 fetuses
246
634000
2000
کە بریتیبون لە ٤٠.٠٠٠ کۆرپەلە
10:51
in utero during the siege.
247
636000
3000
ئەوانەی کە لە '' زستانی برسێتی''دا لە سکی دایکیاندا بوون
10:54
Some of the effects of malnutrition during pregnancy
248
639000
2000
کەمی خۆراک بۆ ئەو منداڵانە
10:56
were immediately apparent
249
641000
2000
کاری ڕاستەو خۆی کردۆتە سەریان
10:58
in higher rates of stillbirths,
250
643000
2000
وەکو لەبار چونیان
11:00
birth defects, low birth weights
251
645000
2000
کەمو کوڕی هەناسەدان و کەم کێشی
11:02
and infant mortality.
252
647000
2000
هەروەها مردنیان بە ساوای
11:04
But others wouldn't be discovered for many years.
253
649000
3000
تا ماوەیەکی زۆریش نەخۆشی جۆراو جۆریان تیادا دەردەکەوت
11:07
Decades after the "Hunger Winter,"
254
652000
2000
دەیان ساڵ دوای: زستانی برسێتی
11:09
researchers documented
255
654000
2000
توێژەرەوەکان بۆیان دەرکەوتوە کە
11:11
that people whose mothers were pregnant during the siege
256
656000
4000
ئەو کەسانەی لە کاتی ئابڵوقەکەدا لە دایک بوون
11:15
have more obesity, more diabetes
257
660000
2000
توشتی نەخۆشی کۆرسترۆڵ و شەکرە و
11:17
and more heart disease in later life
258
662000
3000
نەخۆشیەکانی دڵ بوون
11:20
than individuals who were gestated under normal conditions.
259
665000
3000
لە کەسانی ئاسایی زیاتر توشی ئەم نەخۆشیە دەبن
11:23
These individuals' prenatal experience of starvation
260
668000
4000
ئەزمونی ئابڵوقەی : زستانی برسێتی
11:27
seems to have changed their bodies
261
672000
2000
وا دیار بوو کە شێوەک جەستەیان گۆڕیبێت
11:29
in myriad ways.
262
674000
2000
بە جۆرەها شێوە
11:31
They have higher blood pressure,
263
676000
2000
نەخۆشی بەرزی پەستانی خوێنیان هەیە
11:33
poorer cholesterol profiles
264
678000
2000
کەمی ڕێژەی کۆلستڕۆڵ
11:35
and reduced glucose tolerance --
265
680000
2000
هەروەها هەستیاری لە گلوکۆز
11:37
a precursor of diabetes.
266
682000
3000
تووشبوون بە نەخۆشی شەکرە
11:40
Why would undernutrition in the womb
267
685000
2000
بۆچی کەمی خۆراک لە کاتی دوو گیانیدا
11:42
result in disease later?
268
687000
2000
دواتر دەبێتە هۆی نەخۆشکەوتنیان
11:44
One explanation
269
689000
2000
یەکێک لە ڕونکردنەوەکان ئەوەیە کە:
11:46
is that fetuses are making the best of a bad situation.
270
691000
3000
کۆرپەلە لە خراپترین دۆخیشدا باشترین بەشە خۆراکی بۆ دەچێت
11:49
When food is scarce,
271
694000
2000
کاتێک خۆراکیش کەم بێت
11:51
they divert nutrients towards the really critical organ, the brain,
272
696000
3000
باشترین بەشە خۆراکەکان دەچێت بۆ گرنگترین بەشی جەستە کە مێشکە
11:54
and away from other organs
273
699000
2000
بەمەش ئەندامەکانی تر بێ بەش دەبن
11:56
like the heart and liver.
274
701000
2000
وەک دڵ و جگەر
11:58
This keeps the fetus alive in the short-term,
275
703000
3000
ئەمە دەبێتە هۆی مانەوەی کۆرپەلەکە لە ژیاندا
12:01
but the bill comes due later on in life
276
706000
3000
بەڵام ئەنجامی ئەم کارە، لە دواتردا دەردەکەوێت
12:04
when those other organs, deprived early on,
277
709000
2000
ئەو ئەندامانەی کە بە پێی پێویست خۆراکیان پێنەگەیشتوە
12:06
become more susceptible to disease.
278
711000
3000
ئەگەری توشبونیان بە نەخۆشی زیاترە
12:09
But that may not be all that's going on.
279
714000
3000
بەڵام ئەمە هەموو شتێک نیە
12:12
It seems that fetuses are taking cues
280
717000
2000
لەوە ئەچێت کۆرپەلە چەند زانیارییەک وەربگرێت
12:14
from the intrauterine environment
281
719000
3000
لە ژیانی ناو منداڵدانەوە
12:17
and tailoring their physiology accordingly.
282
722000
2000
بەپێی ئەو زانیاریانەش خۆی بونیاد دەنێت
12:19
They're preparing themselves
283
724000
2000
ئەوان خۆیان ئامادە دەکەن
12:21
for the kind of world they will encounter
284
726000
2000
بۆ ئەو ژیانەی کە ڕوو بە ڕووی دەبنەوە
12:23
on the other side of the womb.
285
728000
2000
لە دیوە دەرەوەی مناڵدان
12:25
The fetus adjusts its metabolism
286
730000
2000
منداڵان دەست دەکەن بە ئامادەکردنی میتابۆلیسم و
12:27
and other physiological processes
287
732000
3000
پرۆسە فیسۆلۆجیەکانی تر
12:30
in anticipation of the environment that awaits it.
288
735000
3000
بۆ ژینگەی دونیای دەرەوەی منداڵدان
12:33
And the basis of the fetus' prediction
289
738000
3000
هەروەها بنچینەی پێشبینیەکانی کۆرپەلە
12:36
is what its mother eats.
290
741000
2000
بریتی یە لە ئەو خواردنەی دایکەکە دەیخوات
12:38
The meals a pregnant woman consumes
291
743000
2000
هەروەها لەو ژەمانەی دایک دەیخوات لە کاتی دوو گیانیدا
12:40
constitute a kind of story,
292
745000
2000
ئەمە چۆرە چیرۆکێک دروست دەکات
12:42
a fairy tale of abundance
293
747000
2000
چیرۆکێک لەبارەی فراوانی
12:44
or a grim chronicle of deprivation.
294
749000
3000
یاخود لەبارەی ڕاستی-یە بێزارکەرەکانی بێبەشبوونەوە
12:47
This story imparts information
295
752000
3000
ئەم چیرۆکە باس لەو زانیاریانە دەکات کە
12:50
that the fetus uses
296
755000
2000
کۆرپەلە بەکاری دەهێنن
12:52
to organize its body and its systems --
297
757000
2000
بۆ ڕێکخستنی سیستەمی لەشی
12:54
an adaptation to prevailing circumstances
298
759000
3000
بە پێی ئەو خۆراکانەی پێی دەگات بۆ ناو منداڵدان
12:57
that facilitates its future survival.
299
762000
3000
بەمەش توانای مانەوەی دەبێت لە ژیاندا
13:00
Faced with severely limited resources,
300
765000
3000
هەروەها بەرگەی کەمی خۆراک بگرێت لە ژیاندا
13:03
a smaller-sized child with reduced energy requirements
301
768000
3000
منداڵێک کە قەبارەی بچوکتر بێت و کەمتر پێویستی بە ووزە هەبێت
13:06
will, in fact, have a better chance
302
771000
2000
لە ڕاستیدا، هەلێکی باشتری دەبێت
13:08
of living to adulthood.
303
773000
2000
کە بگاتە تەمانی لاوێتی
13:10
The real trouble comes
304
775000
2000
کێشەکە لەوەدایە
13:12
when pregnant women are, in a sense, unreliable narrators,
305
777000
3000
ئەگەر ئافرەتەکە لە کاتی دوو گیانیدا کەم خۆراکی بکات
13:15
when fetuses are led
306
780000
2000
ئەوا کۆرپەلەکە
13:17
to expect a world of scarcity
307
782000
2000
پێشبینی ژیانێکی کەم خۆراکی دەکات
13:19
and are born instead into a world of plenty.
308
784000
3000
بەڵام لە کاتی لە دایک بونی، دێتە ناو دنیایەکی پڕ بەرو بوم و خۆش گوزەرانی
13:22
This is what happened to the children of the Dutch "Hunger Winter."
309
787000
3000
ئەمە بەسەر منداڵەکانی ''زستانی برسێتی''دا ڕویدا
13:25
And their higher rates of obesity,
310
790000
2000
بوە هۆی زیاد بونی کۆڕستڕۆڵی خوێن
13:27
diabetes and heart disease
311
792000
2000
هەروەها نەخۆشیەکانی شەکرە و دڵ
13:29
are the result.
312
794000
2000
لە ئەنجامی ئەمە بوو
13:31
Bodies that were built to hang onto every calorie
313
796000
3000
ئە جەستانەی کە بە شێوەیەک دروست بو بوو کە
بە خۆراکێکی کەم و کەم کالۆری گەشە بکەن
بە خۆراکێکی کەم و کەم کالۆری گەشە بکەن
13:34
found themselves swimming in the superfluous calories
314
799000
2000
دواتر خۆیان لە ژیانێکی پڕ لە خۆراک و کالۆریدا بینی-یەوە
13:36
of the post-war Western diet.
315
801000
3000
هەر وەک کەسانی دوای برسێتی-یەکەی ڕۆژئاوا
13:39
The world they had learned about while in utero
316
804000
3000
ئەو جیهانەی کە لەکاتی کۆرپەلەیی دا لێوەی فێر بوون
13:42
was not the same
317
807000
2000
وەک ئەم جیهانە نی یە
13:44
as the world into which they were born.
318
809000
3000
کە تیایدا لەدایک بوون
13:47
Here's another story.
319
812000
2000
چیرۆکێکیتر:-
13:49
At 8:46 a.m. on September 11th, 2001,
320
814000
4000
کاتژمێر ٨ و ٤٦ خولەکی بەیانی، لە ١١ ی سێپتەمبەری ساڵی ٢٠٠١دا
13:53
there were tens of thousands of people
321
818000
2000
دەیان هەزاران خەڵک
13:55
in the vicinity of the World Trade Center
322
820000
2000
لە سەنتەری بازرگانی جیهانی بوون
13:57
in New York --
323
822000
2000
لە نیو ێۆرک
13:59
commuters spilling off trains,
324
824000
2000
ڕێبوارەکانیش بە لێشاو دەچوونە ناو شەمەندەفەرەکانەوە
14:01
waitresses setting tables for the morning rush,
325
826000
3000
شاگردەکان مێزەکانیان ئامادە دەکرد بۆ نانی نەیانی
14:04
brokers already working the phones on Wall Street.
326
829000
4000
جام بازەکان ئیشیان لەسەر تەلەفونەکانیان دەکرد لە جادەی وۆڵ
14:08
1,700 of these people were pregnant women.
327
833000
3000
کە لە نێوانیاندا ١،٧٠٠ ئافرەتی دوو گیانی تیادابوو
14:11
When the planes struck and the towers collapsed,
328
836000
3000
کاتێک فڕۆکەکان خۆیان کێشا بە بیناکاندا
14:14
many of these women experienced the same horrors
329
839000
3000
زۆرێک لە ئافرەتە دووگیانەکان ڕوبەڕوی ترسێکی زۆر بونەوە
14:17
inflicted on other survivors of the disaster --
330
842000
3000
ئەو ئافرەتانەی لە ڕوداوەکە ڕزگار بوون
14:20
the overwhelming chaos and confusion,
331
845000
2000
لە ناو ئەو شیوەن و فەوزایەدا
14:22
the rolling clouds
332
847000
2000
هەروەها تەپ و تۆزی ڕوخانی بیناکان
14:24
of potentially toxic dust and debris,
333
849000
4000
وە مادە کیمیاییەکان و خۆڵ و خاشاک دەڕژا بە سەریاندا
14:28
the heart-pounding fear for their lives.
334
853000
2000
ترسان لەوەی ژیانیان لە دەست بدەن
14:30
About a year after 9/11,
335
855000
2000
ساڵێک دوای ١١ی سێپتەمبەر
14:32
researchers examined a group of women
336
857000
3000
توێژینەوە کرا لەسەر ئەو ئافرەتانەی
14:35
who were pregnant
337
860000
2000
کە دوو گیان بون
14:37
when they were exposed to the World Trade Center attack.
338
862000
2000
لە سەنتەری بازرگانی جیهانی بوون لە کاتی هێرشەکەدا
14:39
In the babies of those women
339
864000
2000
منداڵە ساواکانی ئەو ئافرەتانەی
14:41
who developed post-traumatic stress syndrome, or PTSD,
340
866000
3000
کە دووچاری دژواری بوون ، یاخوو نیشانکانی دوای دژواری بینینیان تیادا دەرکەوت
14:44
following their ordeal,
341
869000
2000
لە دوای ڕوداوەکە
14:46
researchers discovered a biological marker
342
871000
3000
توێژەرەوەکان نیشانەیەکی بایۆلۆجی
14:49
of susceptibility to PTSD --
343
874000
2000
توشبون بە شۆکیان( PTSD) لە سەریاندا دۆزیەوە
14:51
an effect that was most pronounced
344
876000
3000
کە زۆر بە ڕونی
14:54
in infants whose mothers experienced the catastrophe
345
879000
3000
بەسەر ئەو منداڵانانەدا دیار بوو ، ئەوانەی کاتی ڕوداوەکە لە سکی دایکیاندا بوون
14:57
in their third trimester.
346
882000
2000
لە سێ قۆناخی کۆتای دووگیانیدا
14:59
In other words,
347
884000
2000
کەواتە
15:01
the mothers with post-traumatic stress syndrome
348
886000
3000
ئەو ئافرەتانەی لە کاتی ڕوداوەکەدا توشی شۆک بون
15:04
had passed on a vulnerability to the condition
349
889000
3000
ئەو حاڵەتەیان گواستۆتەوە بۆ
15:07
to their children while they were still in utero.
350
892000
3000
منداڵەکانیان کە لە سکیاندا بوون
15:10
Now consider this:
351
895000
2000
بیر لەوە بکەنەوە
15:12
post-traumatic stress syndrome
352
897000
2000
تووشبوون بە شۆک (ڕوو بە ڕوو بوونەوەی دژواری) ڕوو دەدات
15:14
appears to be a reaction to stress gone very wrong,
353
899000
3000
کاتێک کە ماوەی شۆک زیاد لە پێویست دەخایەنێت
15:17
causing its victims tremendous unnecessary suffering.
354
902000
4000
کاتێک ئەو شۆک بونە وا لە دەماری دایک دەکات زیاد لە سنوری خۆی ئازاری بدات
15:21
But there's another way of thinking about PTSD.
355
906000
3000
بەڵام شێوازێکی تر هەیە بۆ بیرکردنەوە لە تووشبوون بە شۆک
15:24
What looks like pathology to us
356
909000
3000
ئەوەی کە ئێمە وەک زانستی نەخۆشی یەکان لێی دەڕوانین
15:27
may actually be a useful adaptation
357
912000
2000
لەوانەیە سازدانی شتێکی بە سوود بێت
15:29
in some circumstances.
358
914000
2000
لە هەندێ کاتدا
15:31
In a particularly dangerous environment,
359
916000
3000
بەتایبەتی لە ژینگەیەکی مەترسیداردا
15:34
the characteristic manifestations of PTSD --
360
919000
3000
تووشبوون بە شۆک هەندێک خاسیەتی ناوازەشی هەیە:
15:37
a hyper-awareness of one's surroundings,
361
922000
3000
دەبێتە هۆی زیادەڕەوی لە سەرنجدانی دەوروبەر
15:40
a quick-trigger response to danger --
362
925000
3000
کاردانەوەی بەپەلە لەکاتی مەترسیدا
15:43
could save someone's life.
363
928000
3000
لەوانەیە ببێتە هۆی پاراستنی ژیانی کەسێک
15:46
The notion that the prenatal transmission of PTSD risk is adaptive
364
931000
4000
بیرۆکەی فێرکردن بە ڕێگەی گواستنەوەی زانیاری بۆ کۆرپەلە
15:50
is still speculative,
365
935000
2000
هیشتا شتێکی مەترسیدارە
15:52
but I find it rather poignant.
366
937000
3000
بەڵام بە لای منەوە زۆر کاریگەرە
15:55
It would mean that, even before birth,
367
940000
2000
ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە تەنانەت پێش لە دایک بونیش
15:57
mothers are warning their children
368
942000
2000
دایکان هەڵدەستن بە ئاگادارکردنەوەی منداڵەکانیان
15:59
that it's a wild world out there,
369
944000
2000
کە لە دەرەوە جیهانێکی دڕندە هەیە
16:01
telling them, "Be careful."
370
946000
3000
پێیان دەڵێن : ئاگات لە خۆتبێت
16:04
Let me be clear.
371
949000
2000
با زیاتر بۆتان ڕوون بکەمەوە
16:06
Fetal origins research is not about blaming women
372
951000
3000
مەبەستی ئێمە ئەوە نیە هەرچی مەترسیەک توشی منداڵ دەبێت بیخەینە ئەستۆی دایک
16:09
for what happens during pregnancy.
373
954000
2000
لەبەر ئەوەی چی ڕوویداوە لە کاتی دوو گیانیدا
16:11
It's about discovering how best to promote
374
956000
3000
بەڵام ئامانجمان ئەوەیە کە باشترین
16:14
the health and well-being of the next generation.
375
959000
3000
تەندروستی و خۆ شگوزەرانی بۆ نەوەی داهاتوو دابین بکەین
16:17
That important effort must include a focus
376
962000
2000
دەبێت ئاگاداربین و وورد بینەوە لەو
16:19
on what fetuses learn
377
964000
2000
شتانەی کە کۆرپەلە فێری دەبێت
16:21
during the nine months they spend in the womb.
378
966000
3000
لە ماوەی ئەو نۆ مانگەی لە سکی دایکیدایە
16:24
Learning is one of life's most essential activities,
379
969000
3000
فێربوون یەکێکە لە گرنگترین چالاکیەکانی ژیان
16:27
and it begins much earlier
380
972000
2000
کە لە کاتێکی زۆر زووتر دەستپێ دەکات
16:29
than we ever imagined.
381
974000
2000
لەوەی کە ئێمە چاوەڕێمان دەکرد
16:31
Thank you.
382
976000
2000
سوپاس
16:33
(Applause)
383
978000
7000
چەپڵەلێدان
ABOUT THE SPEAKER
Annie Murphy Paul - Science authorAnnie Murphy Paul investigates how life in the womb shapes who we become.
Why you should listen
To what extent the conditions we encounter before birth influence our individual characteristics? It‘s the question at the center of fetal origins, a relatively new field of research that measures how the effects of influences outside the womb during pregnancy can shape the physical, mental and even emotional well-being of the developing baby for the rest of its life.
Science writer Annie Murphy Paul calls it a gray zone between nature and nurture in her book Origins, a history and study of this emerging field structured around a personal narrative -- Paul was pregnant with her second child at the time. What she finds suggests a far more dynamic nature between mother and fetus than typically acknowledged, and opens up the possibility that the time before birth is as crucial to human development as early childhood.
Annie Murphy Paul | Speaker | TED.com