ABOUT THE SPEAKER
Sarah Kay - Poet
A performing poet since she was 14 years old, Sarah Kay is the founder of Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool.

Why you should listen

Plenty of 14-year-old girls write poetry. But few hide under the bar of the famous Bowery Poetry Club in Manhattan’s East Village absorbing the talents of New York’s most exciting poets. Not only did Sarah Kay do that -- she also had the guts to take its stage and hold her own against performers at least a decade her senior. Her talent for weaving words into poignant, funny, and powerful performances paid off.

Sarah holds a Masters degree in the art of teaching from Brown University and an honorary doctorate in humane letters from Grinnell College. Her first book, B, was ranked the number one poetry book on Amazon.com. Her second book, No Matter the Wreckage, is available from Write Bloody Publishing.

Sarah also founded Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool. Project VOICE runs performances and workshops to encourage people to engage in creative self-expression in schools and communities around the world.

More profile about the speaker
Sarah Kay | Speaker | TED.com
TED2011

Sarah Kay: If I should have a daughter ...

Сара Кэй: Хэрвээ би охинтой болвол...

Filmed:
14,428,001 views

"Хэрвээ би охинтой болвол, охин минь намайг Ээжээ гэхийн оронд Б цэг гэж дуудах болно" хэмээн яруу найрагч Сара Кэй яриагаа эхлэв. Тэрээр Нью Йоркын Боури утга зохиолын клубд гайхширч зогссон охиноос хүүхдүүдэд өөрсдийгөө илэрхийлэх чадвараар бусадтай харилцахыг заадаг багш болсон тухай, ДУУ ХООЛОЙ хөтөлбөрийг санаачилсан талаараа бидэнтэй хуваалцан, "Б", "Хирошима" хэмээн 2 гайхалтай үзүүлбэр үзүүлэхийг сонирхоорой.
- Poet
A performing poet since she was 14 years old, Sarah Kay is the founder of Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
If I should have a daughter,
0
0
3000
Хэрвээ би охинтой болвол
охин минь намайг "Ээж" гэхийн оронд
00:18
instead of "Mom,"
1
3000
2000
00:20
she's gonna call me "Point B,"
2
5000
3000
"Б цэг" гэж дуудах болно.
00:23
because that way she knows that no matter what happens,
3
8000
3000
Учир нь тэр минь юу ч болж байсан
үргэлж над руу ирэх замаа
олж чадна гэдгээ мэднэ.
00:26
at least she can always find her way to me.
4
11000
3000
00:29
And I'm going to paint solar systems on the backs of her hands
5
14000
3000
Би түүний гарын ар талд
нарны системийг зурж,
охин минь "Өө, би үүнийг гарын ар шигээ
сайн мэднэ" гэж хэлэхээсээ
00:32
so she has to learn the entire universe
6
17000
3000
00:35
before she can say, "Oh, I know that like the back of my hand."
7
20000
3000
өмнө бүхий л ертөнцтэй
танилцсан байх болно.
00:38
And she's going to learn
8
23000
2000
Мөн тэр минь амьдрал түүнийг хүчтэй
цохиж, түлхэж,
00:40
that this life will hit you hard in the face,
9
25000
3000
гагцхүү дахин сөхрүүлэх гэж
эргэж сэхэхийг нь хүлээнэ
00:43
wait for you to get back up just so it can kick you in the stomach.
10
28000
3000
гэдгийг сурч авна.
00:46
But getting the wind knocked out of you
11
31000
2000
Хэдийн хэцүү ч бүхий л амьсгаагаа
шавхах нь
00:48
is the only way to remind your lungs
12
33000
2000
уушгиндаа агаар хичнээн хэрэгтэйг сануулах
00:50
how much they like the taste of air.
13
35000
2000
цорын ганц арга гэдгийг сурна.
00:52
There is hurt, here,
14
37000
2000
Өвдөлт байна, яг энд, тэглээ гээд
00:54
that cannot be fixed by Band-Aids or poetry.
15
39000
2000
шархны наалт, эсвэл утга зохиол
эдгээхгүй.
00:56
So the first time she realizes
16
41000
2000
Иймд тэр Гайхамшигт Хүүхэн ирэхгүй гэдгийг
00:58
that Wonder Woman isn't coming,
17
43000
2000
анх удаа ойлгох үед,
01:00
I'll make sure she knows
18
45000
2000
би түүнд бүх ачааг цор ганцаар
үүрэх хэрэггүй
01:02
she doesn't have to wear the cape all by herself
19
47000
2000
гэдгийг ойлгуулах болно.
01:04
because no matter how wide you stretch your fingers,
20
49000
2000
Учир чи хуруугаа хичнээн сунгаад ч
01:06
your hands will always be too small
21
51000
2000
чиний гар чинь эдгээхийг хүссэн
бүх өвдөлтөө
01:08
to catch all the pain you want to heal.
22
53000
2000
тосож авахад дэндүү жижиг
байсаар л байх болно.
01:10
Believe me, I've tried.
23
55000
2000
Надад итгээрэй, би өөрөө үүнийг үзсэн.
01:12
"And, baby," I'll tell her,
24
57000
2000
Би түүнд "Хонгор минь,
хамраа агаарт
01:14
don't keep your nose up in the air like that.
25
59000
2000
бүү ийм өндөр өргө"
гэж сануулна.
01:16
I know that trick; I've done it a million times.
26
61000
2000
Би энэ залийг мэднэ;
би өөрөө зөндөө хэрэглэсэн.
01:18
You're just smelling for smoke
27
63000
2000
Чи шатаж буй байшингийн
01:20
so you can follow the trail back to a burning house,
28
65000
3000
утаа суунаглах зүгийг дагаж,
түймэрт бүхнээ алдсан
хөвгүүнийг олж,
01:23
so you can find the boy who lost everything in the fire
29
68000
2000
түүнийг аварч чадах эсэхээ үзэхийг л
01:25
to see if you can save him.
30
70000
2000
хүсч байгаа.
01:27
Or else find the boy who lit the fire in the first place,
31
72000
4000
Эсвэл түймэр тавьсан тэр хүүг олж, түүнийг
өөрчилж чадах эсэхээ үзэхийг
оролдож байгаа."
01:31
to see if you can change him."
32
76000
2000
01:33
But I know she will anyway,
33
78000
2000
Гэсэн ч тэр үүнийг хийнэ гэдгийг
би мэдэж байна.
01:35
so instead I'll always keep an extra supply
34
80000
2000
Иймд би үргэлж амттан нөөцөлж,
01:37
of chocolate and rain boots nearby,
35
82000
2000
борооны гутал ойр байлгана.
01:39
because there is no heartbreak that chocolate can't fix.
36
84000
3000
Учир нь шоколад эдгээж чадахгүй
шарх гэж үгүй.
01:43
Okay, there's a few heartbreaks that chocolate can't fix.
37
88000
2000
За яахав, шоколад эдгээж чадахгүй
хэдэн шарх бий.
01:45
But that's what the rain boots are for,
38
90000
2000
Тэрэнд л борооны гутал зориулагдсан юм.
01:47
because rain will wash away everything, if you let it.
39
92000
4000
Учир нь чи л зөвшөөрвөл бороо бүхнийг
урсган авч одно.
01:51
I want her to look at the world
40
96000
2000
Би охиноо шилэн ёроолтой завьны
01:53
through the underside of a glass-bottom boat,
41
98000
2000
доод талаас хорвоог харахыг,
01:55
to look through a microscope
42
100000
2000
хүний оюуны туйл дээр оршдог
01:57
at the galaxies that exist
43
102000
2000
гариг, огторгуйг
01:59
on the pinpoint of a human mind,
44
104000
2000
микроскопоор харахыг хүсч байна.
02:01
because that's the way my mom taught me.
45
106000
2000
Учир нь ээж маань намайг ингэж л сургасан.
02:03
That there'll be days like this.
46
108000
2000
Ийм өдрүүд ирнэ гэж.
02:05
♫ There'll be days like this, my momma said. ♫
47
110000
3000
Ийм өдрүүд байх л болно гэж
ээж минь сургасан.
02:08
When you open your hands to catch
48
113000
2000
Гараа тосон дэлгээд гагц цэврүү,
02:10
and wind up with only blisters and bruises;
49
115000
2000
шархтай хоцрох тэр үед;
02:12
when you step out of the phone booth and try to fly
50
117000
3000
Утасны бүхээгээс гарч, нисэх гэж оролдоход
аврахыг хүссэн тэр хэдэн хүн
02:15
and the very people you want to save
51
120000
2000
нөмрөгөн дээр чинь зогсож байхад;
02:17
are the ones standing on your cape;
52
122000
2000
02:19
when your boots will fill with rain,
53
124000
2000
борооны ус гутлаар чинь дүүрч,
02:21
and you'll be up to your knees in disappointment.
54
126000
2000
урам хугаралт сөхрүүлэх мөчид...
02:23
And those are the very days you have all the more reason to say thank you.
55
128000
3000
Тэр л өдрүүдэд чи баярлалаа гэж хэлэх
учраа ойлгоно.
02:26
Because there's nothing more beautiful
56
131000
2000
Учир нь хичнээн олон буцаан шидэгдсэн ч,
02:28
than the way the ocean refuses to stop kissing the shoreline,
57
133000
3000
эргээ орхилгүй ирдэг далайн үнсэлтээс
02:31
no matter how many times it's sent away.
58
136000
3000
илүү сайхан зүйл гэж үгүй.
Чи баяр баясалд салхи татуулна,
алдаа гаргана.
02:34
You will put the wind in winsome, lose some.
59
139000
3000
02:37
You will put the star
60
142000
2000
Дахин, дахин эхлэх бүрдээ
02:39
in starting over, and over.
61
144000
2000
од зоон давшина.
02:41
And no matter how many land mines erupt in a minute,
62
146000
3000
Минутанд хэдэн ч бөмбөг тэсэрч үсэрсэн,
амьдрал гэдэг энэ инээдтэй газрын
02:44
be sure your mind lands
63
149000
2000
02:46
on the beauty of this funny place called life.
64
151000
2000
сайн сайханг олж оноорой.
02:48
And yes, on a scale from one to over-trusting,
65
153000
3000
Тийм ээ, нэгээс хэт-их-итгэл хүртэлх
хэмжүүрээр
02:51
I am pretty damn naive.
66
156000
2000
би нилээд гэнэнд тооцогддог.
02:53
But I want her to know that this world is made out of sugar.
67
158000
3000
Гэхдээ би охиноо энэ ертөнц элсэн чихэрнээс
тогтдогийг мэдээсэй гэж хүсч байна.
02:56
It can crumble so easily,
68
161000
2000
Хормын дотор үйрч чадах энэ хорвоог
02:58
but don't be afraid to stick your tongue out and taste it.
69
163000
3000
амталж үзэхээс бүү эмээгээрэй.
03:01
"Baby," I'll tell her, "remember, your momma is a worrier,
70
166000
3000
"Хонгор минь, ээжийгээ санаа-зовогч,
03:04
and your poppa is a warrior,
71
169000
2000
аав нь тэмцэгч, харин чи бяцхан гар,
03:06
and you are the girl with small hands and big eyes
72
171000
2000
том нүдтэй, илүү ихэд тэмүүлэгч
03:08
who never stops asking for more."
73
173000
2000
тэр охин гэдгээ санаарай." гэж би захина.
03:10
Remember that good things come in threes
74
175000
2000
Сайн зүйлс гурав байдаг шиг,
03:12
and so do bad things.
75
177000
2000
муу ч гурав байна.
03:14
And always apologize when you've done something wrong,
76
179000
2000
Буруу зүйл хийвэл үргэлж уучлал гуйгаарай,
03:16
but don't you ever apologize
77
181000
2000
харин нүднээс чинь тусах гэрэл
бүдэгрээгүйд
03:18
for the way your eyes refuse to stop shining.
78
183000
3000
хэзээ ч битгий уучлал хүсээрэй.
03:21
Your voice is small, but don't ever stop singing.
79
186000
3000
Дуу чинь аяр ч, дуулахаа бүү азнаарай.
03:24
And when they finally hand you heartache,
80
189000
2000
Эцэст нь тэд чамд хайрын өвдөлт
гардуулахад,
03:26
when they slip war and hatred under your door
81
191000
3000
хаалган доогуур чинь дайн,
хорсол шургуулахад,
03:29
and offer you handouts on street-corners
82
194000
2000
булан тойроод доромжлол, зүхэл
03:31
of cynicism and defeat,
83
196000
2000
тараахад, чи тэдэнд тэд ээжтэй чинь уулзах
03:33
you tell them that they really ought to meet your mother.
84
198000
5000
маш хэрэгтэй гэж хэлээрэй.
(Алга ташилт)
03:39
Thank you. Thank you.
85
204000
4000
Баярлалаа, баярлалаа.
(Алга ташилт)
03:43
(Applause)
86
208000
2000
03:45
Thank you.
87
210000
2000
Баярлалаа.
03:47
(Applause)
88
212000
3000
(Алга ташилт)
03:50
Thanks.
89
215000
2000
Баярлалаа.
03:52
(Applause)
90
217000
2000
(Алга ташилт)
03:54
Thank you.
91
219000
2000
03:56
(Applause)
92
221000
4000
Одоо би та бүхнийг үнэн
04:00
All right, so I want you to take a moment,
93
225000
3000
гэдгийг нь баттай мэддэг
04:03
and I want you to think of three things
94
228000
2000
3 зүйлээ бодохыг хүсч байна.
04:05
that you know to be true.
95
230000
2000
04:07
They can be about whatever you want --
96
232000
2000
Юу ч байж болно--
04:09
technology, entertainment, design,
97
234000
2000
Технологи, Энтертайнмент, Дизайн,
04:11
your family, what you had for breakfast.
98
236000
2000
гэр бүл, өглөөний унд.
04:13
The only rule is don't think too hard.
99
238000
3000
Ганц дүрэм нь хэт их юм бодохгүй байх.
04:16
Okay, ready? Go.
100
241000
2000
Болсон уу, эхлээрэй!
04:24
Okay.
101
249000
2000
Эхлэе.
Миний баттай мэдэх 3 үнэн:
04:26
So here are three things I know to be true.
102
251000
2000
04:28
I know that Jean-Luc Godard was right
103
253000
2000
Жон-Лүк Годард "сайн өгүүллэг
04:30
when he said that, "a good story
104
255000
2000
эхлэл, өрнөл, төгсгөлтэй байдаг ч,
04:32
has a beginning, a middle and an end,
105
257000
2000
заавал ийм дараалалтай байх албагүй."
04:34
although not necessarily in that order."
106
259000
3000
гэж хэлэхдээ алдаагүй гэдгийг мэднэ.
04:37
I know that I'm incredibly nervous and excited to be up here,
107
262000
3000
Энд зогсож байгаадаа итгэмээргүй
сандарч, догдолж,
04:40
which is greatly inhibiting my ability to keep it cool.
108
265000
2000
үүнээс болж тайван байх аргагүй
байгаагаа би мэдэж байна.
04:42
(Laughter)
109
267000
2000
Мөн би бүтэн долоо хоног
04:44
And I know
110
269000
2000
04:46
that I have been waiting all week to tell this joke.
111
271000
2000
энэ тоглоомыг хэлэхийг хүлээж ядснаа
мэдэж байна.
04:48
(Laughter)
112
273000
2000
04:50
Why was the scarecrow invited to TED?
113
275000
3000
Яагаад мануухай TED-д уригдсан бэ?
04:53
Because he was out standing in his field.
114
278000
3000
Учир нь тэр "газартаа ялгарч
зогсож чадсан".
04:56
(Laughter)
115
281000
3000
(Инээд.)
04:59
I'm sorry.
116
284000
3000
Уучлаарай.
05:02
Okay, so these are three things I know to be true.
117
287000
3000
Тэгэхээр энэ бол миний мэдэх 3 үнэн зүйлс.
05:05
But there are plenty of things I have trouble understanding.
118
290000
3000
Гэхдээ миний ойлгож чаддаггүй
зөндөө зүйлс бий тул
05:08
So I write poems to figure things out.
119
293000
4000
тэднийг ойлгохоор би шүлэг бичдэг.
Зарим нэг зүйлсийн учрыг олох
цорын ганц арга бол
05:12
Sometimes the only way I know how to work through something
120
297000
2000
05:14
is by writing a poem.
121
299000
2000
шүлэг бичих гэдгийг би мэднэ.
05:16
And sometimes I get to the end of the poem
122
301000
2000
Заримдаа би шүлэгний төгсгөлд ирээд,
эргэж хараад
05:18
and look back and go, "Oh, that's what this is all about,"
123
303000
2000
"Өө, энэ ийм учиртай
байж шүү дээ"
05:20
and sometimes I get to the end of the poem
124
305000
2000
гээд ойлгодог.
Харин заримдаа төгсгөлд ирсэн ч,
05:22
and haven't solved anything,
125
307000
2000
юу л ойлгоогүй үе байдаг.
05:24
but at least I have a new poem out of it.
126
309000
2000
Гэхдээ л ядаж шинэ шүлэгтэй
болчихсон байдаг.
05:26
Spoken word poetry is the art of performance poetry.
127
311000
3000
Яруу найраг, шүлгэн үзүүлбэрийн
урлаг бол энэ.
05:29
I tell people it involves creating poetry
128
314000
2000
Хүмүүст би үүнийг зүгээр цаасан дээр
суухаас татгалздаг
05:31
that doesn't just want to sit on paper,
129
316000
2000
05:33
that something about it demands it be heard out loud
130
318000
3000
шүлэг бичих урлаг гэж хэлдэг.
Хүнд харагдаж, чанга сонсогдохыг хүсдэг,
05:36
or witnessed in person.
131
321000
2000
хүмүүст хүрэх ёстой шүлэг.
05:38
When I was a freshman in high school,
132
323000
2000
Ахлах сургуулийн 1-р ангидаа би
05:40
I was a live wire of nervous hormones.
133
325000
4000
сандарсан гормонуудын
амьд хувилбар байлаа.
05:44
And I was underdeveloped
134
329000
2000
Би дутуу-боловсорсон,
05:46
and over-excitable.
135
331000
2000
хэт-хөөрсөн хүүхэд байлаа.
05:48
And despite my fear
136
333000
2000
Хүн намайг хэт удаан ширтэхээс айдаг
05:50
of ever being looked at for too long,
137
335000
2000
айдсаа үл тоон, шүлэх унших урлагийг
05:52
I was fascinated by the idea of spoken word poetry.
138
337000
3000
үнэн голоосоо биширсэн юм.
05:55
I felt that my two secret loves, poetry and theatre,
139
340000
3000
Миний нууцхан 2 хайр болох утга зохиол,
театр хоёр гэрлэж,
05:58
had come together, had a baby,
140
343000
3000
миний уулзах ёстой хүүхдийг
06:01
a baby I needed to get to know.
141
346000
2000
төрүүлсэн мэт надаа санагдаж байлаа.
06:03
So I decided to give it a try.
142
348000
2000
Ингээд би оролдож үзэхээр шийдсэн юм.
06:05
My first spoken word poem,
143
350000
2000
14 настын бүхий л цэц билгээр дүүрэн
06:07
packed with all the wisdom of a 14-year-old,
144
352000
4000
анхны шүлэг-өгүүлэмж маань
эмэгтэйлэг биш гэж тооцогддог байх нь
06:11
was about the injustice
145
356000
2000
06:13
of being seen as unfeminine.
146
358000
2000
хичнээн шудрага бус талаар байлаа.
06:15
The poem was very indignant,
147
360000
2000
Шүлэг мань их хилэгнэсэн өнгөтэй,
06:17
and mainly exaggerated,
148
362000
2000
хэтрүүлэн давсалсан байсан ч
06:19
but the only spoken word poetry that I had seen up until that point
149
364000
3000
тэр мөч хүртэлх миний мэдэх
бүх өгүүлэмж-шүлэг
06:22
was mainly indignant,
150
367000
2000
голчлон эгдүүцсэн хэв маягтай байсан юм.
06:24
so I thought that that's what was expected of me.
151
369000
2000
Ийм л зүйл бичих ёстой гэж бодож байлаа.
06:26
The first time that I performed,
152
371000
2000
Намайг анх удаагаа шүлгээ уншихад
06:28
the audience of teenagers hooted and hollered their sympathy,
153
373000
3000
үзэгч өсвөр настнууд дэмжиж, орилж,
06:31
and when I came off the stage I was shaking.
154
376000
3000
би тайзнаас чичирчихсэн бууж ирлээ.
06:34
I felt this tap on my shoulder,
155
379000
2000
Мөрөн дээр минь цохиход
06:36
and I turned around to see
156
381000
2000
эргэж хараад олны дундаас
малгатай цамцтай, том
биетэй охин
06:38
this giant girl in a hoodie sweatshirt emerge from the crowd.
157
383000
2000
нааш ирэхийг харлаа.
06:40
She was maybe eight feet tall
158
385000
2000
Тэр бараг 2 метр өндөр, нэг гараараа
06:42
and looked like she could beat me up with one hand,
159
387000
2000
намайг цохиж чадахаар харагдаж байлаа.
06:44
but instead she just nodded at me
160
389000
2000
Оронд нь тэр над руу толгой дохиж,
06:46
and said, "Hey, I really felt that. Thanks."
161
391000
3000
"Шүлэг чинь үнэхээр сэтгэлд ойр байлаа.
Баярлалаа" гэв.
06:49
And lightning struck.
162
394000
2000
Цахилгаан цохих мэт.
06:51
I was hooked.
163
396000
2000
Би тэр чигтээ дурлалаа.
06:53
I discovered this bar on Manhattan's Lower East Side
164
398000
3000
Манхэттений Лоур Ийст Сайд хэсэгт
долоо хоног бүр
06:56
that hosted a weekly poetry open mic,
165
401000
3000
нээлттэй тайзны шүлгийн өдөрлөг болдгийг
мэдэж авлаа.
06:59
and my bewildered, but supportive, parents took me
166
404000
3000
Гайхширсан ч, намайг дэмждэг эцэг эх маань
07:02
to soak in every ounce of spoken word that I could.
167
407000
3000
намайг өгүүлэмж-шүлэгтэй аль болох
ойр байлгадаг байлаа.
07:05
I was the youngest by at least a decade,
168
410000
3000
Би хамгийн бага нь, багадаа 10-аар дүү ч
07:08
but somehow the poets at the Bowery Poetry Club
169
413000
3000
Боури Шүлгийн Клубын яруу найрагчид
07:11
didn't seem bothered by the 14-year-old wandering about --
170
416000
3000
тэрүүгээр эргэлдсэн 14-настыг
гадуурхсангүй.
07:14
if fact, they welcomed me.
171
419000
2000
Харин ч тэд намайг найрсгаар хүлээн авлаа.
07:16
And it was here, listening to these poets share their stories,
172
421000
2000
Энд, яруу найрагчдын өөрсдийн түүхээ
хуваалцахыг сонсож байхдаа би
07:18
that I learned that spoken word poetry didn't have to be indignant,
173
423000
3000
өгүүлэмж-шүлэг бүр уцаартай
байх шаардлагагүй,
07:21
it could be fun or painful
174
426000
3000
зугаатай, шаналалтай, гүн утгатай,
инээдтэй ямар ч байж болохыг ойлгосон юм.
07:24
or serious or silly.
175
429000
2000
07:26
The Bowery Poetry Club became my classroom and my home,
176
431000
3000
Боури Утга зохиолын клуб миний анги,
миний гэр болж
07:29
and the poets who performed
177
434000
2000
тэндхийн яруу найрагчид намайг
07:31
encouraged me to share my stories as well.
178
436000
2000
14-хөн настай ч гэсэн
өөрийнхөө
07:33
Never mind the fact that I was 14 --
179
438000
2000
түүхийг хуваалцахыг уриалсан.
07:35
they told me, "Write about being 14."
180
440000
3000
Тэд "14-тай байх ямар байдгийг
бич" гэсэн.
07:38
So I did and stood amazed every week
181
443000
2000
Ингээд долоо хоног бүр
тэр мундаг, том болсон
07:40
when these brilliant, grown-up poets
182
445000
3000
найрагчид надтай инээж, намайг ойлгож,
07:43
laughed with me and groaned their sympathy
183
448000
2000
алга ташиж, ойлгож, "Надад ч
мөн адил байсан"
07:45
and clapped and told me, "Hey, I really felt that too."
184
450000
3000
гэх бүрд улам гайхширч байлаа.
07:49
Now I can divide my spoken word journey
185
454000
3000
Би шүлэгтэй холбосон аянаа гурван шатад
хувааж болох юм.
07:52
into three steps.
186
457000
2000
"Би чадна. Би үүнийг чадна"
гэж хэлсэн мөч
07:54
Step one was the moment I said,
187
459000
2000
07:56
"I can. I can do this."
188
461000
2000
шатны эхний гишгүүр байлаа.
07:58
And that was thanks to a girl in a hoodie.
189
463000
2000
Тэр малгайтай цамцтай охины ачаар.
08:00
Step two was the moment I said,
190
465000
2000
2-дахь шат харин "Би үүнийг хийнэ.
08:02
"I will. I will continue.
191
467000
2000
Үргэлжлүүлнэ. Би шүлгэн-өгүүлэмжинд
08:04
I love spoken word. I will keep coming back week after week."
192
469000
3000
хайртай тул 7 хоног бүр ирж байна."
гэхэд эхэлсэн.
08:07
And step three began
193
472000
2000
Харин би заавал хилигнэсэн шүлэг бичих
08:09
when I realized that I didn't have to write poems that were indignant,
194
474000
2000
хэрэггүй, тэр бол би биш гэдгийг
08:11
if that's not what I was.
195
476000
2000
08:13
There were things that were specific to me,
196
478000
2000
ойлгох мөчид 3-дахь шатандаа
гарсан.
08:15
and the more that I focused on those things,
197
480000
3000
Миний гэх өвөрмөц талууд байсан ба
тэдгээрийг шүлгэндээ гаргах
тусам
08:18
the weirder my poetry got,
198
483000
2000
шүлэг минь "сонин" болж,
08:20
but the more that it felt like mine.
199
485000
2000
илүү миний илэрхийлэл мэт
санагдах болсон.
08:22
It's not just the adage "write what you know."
200
487000
3000
Энэ бол "мэддэгээ л бич" гэдэг
хуучны зүйр үг биш.
08:25
It's about gathering up all of the knowledge and experience
201
490000
3000
Энэ бол өдийг хүртэл мэдсэн,
мэдэрсэн
08:28
you've collected up to now
202
493000
2000
бүх зүйлсээ цуглуулж, мэдэхгүй
зүйлс рүүгээ
08:30
to help you dive into the things you don't know.
203
495000
3000
шумбан ороход туслах зэмсэг.
08:33
I use poetry to help me work through what I don't understand,
204
498000
2000
Би ойлгоогүй зүйлийнхээ
учрыг тайлахаар
08:35
but I show up to each new poem
205
500000
2000
шүлэг бичдэг ч харсан бүхнээр минь
08:37
with a backpack full
206
502000
2000
дүүрэн үүргэвчээ үүрсээр
08:39
of everywhere else that I've been.
207
504000
2000
шинэ шүлэг бүрийг угтдаг.
08:41
When I got to university, I met a fellow poet
208
506000
3000
Их сургуульд ороод би
өгүүлэмж-шүлэгний
чадалд итгэдэг өөр нэгэн шүлэгчтэй
танилцлаа.
08:44
who shared my belief in the magic of spoken word poetry.
209
509000
3000
08:47
And actually, Phil Kaye and I
210
512000
2000
Үнэндээ Фил Кая бид хоёр
08:49
coincidentally also share the same last name.
211
514000
3000
ижил овогтой болж таарсан.
08:52
When I was in high school I had created Project V.O.I.C.E.
212
517000
3000
Ахлах сургуульдаа би ДУУ ХООЛОЙ
төслийг
08:55
as a way to encourage my friends to do spoken word with me.
213
520000
3000
найзуудаа надтай шүлэг уншихад уриалахаар
эхлүүлсэн.
08:58
But Phil and I decided to reinvent Project V.O.I.C.E. --
214
523000
3000
Гэхдээ Фил бид 2 энэ төслийг дахин
эхлүүлэхээр шийдлээ-
09:01
this time changing the mission
215
526000
2000
харин энэ удаа зорилгыг нь
зугаа, наадам биш
09:03
to using spoken word poetry as a way to entertain,
216
528000
3000
бусдыг хөгжүүлэх, урам өгөх
болгон өөрчиллөө.
09:06
educate and inspire.
217
531000
2000
Бүтэн цагаар сурахын зэрэгцээ
09:08
We stayed full-time students, but in between we traveled,
218
533000
2000
09:10
performing and teaching
219
535000
2000
Калифорниагаас Энэтхэг хүртэл аялж,
09:12
nine-year-olds to MFA candidates,
220
537000
3000
үзүүлбэр үзүүлж, бүхий л үе
тэнгийхэнд,
09:15
from California to Indiana to India
221
540000
3000
ахлах сургуулиудаас оюутны байрандаа
сургалт явуулж байлаа.
09:18
to a public high school just up the street from campus.
222
543000
3000
09:21
And we saw over and over
223
546000
2000
Бид дахин дахин утга зохиол
09:23
the way that spoken word poetry
224
548000
2000
хэрхэн хүнийг нээдгийг харж байлаа.
09:25
cracks open locks.
225
550000
2000
Гэхдээ
09:27
But it turns out sometimes,
226
552000
2000
Заримдаа шүлэг маш аймшигтай
09:29
poetry can be really scary.
227
554000
2000
байж болдог байв.
09:31
Turns out sometimes,
228
556000
2000
Заримдаа өсвөр настнуудыг шүлэг
09:33
you have to trick teenagers into writing poetry.
229
558000
3000
бичүүлэх арга сэдэх хэрэгтэй
болдог байв.
09:36
So I came up with lists. Everyone can write lists.
230
561000
3000
Хэн ч ямар нэг зүйлсийг жагсааж
чадах тул
би хэдэн жагсаалт бодож оллоо.
09:39
And the first list that I assign
231
564000
2000
Миний даалгавар болгох эхний
жагсаалт
09:41
is "10 Things I Know to be True."
232
566000
3000
"Чиний Үнэн Гэж Мэдэх 10 Зүйлс"
байв.
09:44
And here's what happens, and here's what you would discover too
233
569000
3000
Та бүгд өөрсдийн бичсэн жагсаалтаа
хуваалцвал
09:47
if we all started sharing our lists out loud.
234
572000
2000
ийм зүйл болно.
09:49
At a certain point, you would realize
235
574000
2000
Нэг л мэдэхэд та, өөр нэг хүн
таны
09:51
that someone has the exact same thing,
236
576000
3000
жагсаалт дээрхтэй яг ижил,
09:54
or one thing very similar,
237
579000
2000
эсвэл маш адилхан зүйл
09:56
to something on your list.
238
581000
2000
бичсэн байхыг олж харна.
09:58
And then someone else
239
583000
2000
Харин өөр нэг хүн таны бичснээс
10:00
has something the complete opposite of yours.
240
585000
3000
огт эсрэгээр бичсэн байж болно.
10:03
Third, someone has something you've never even heard of before.
241
588000
3000
Гуравдахь хүн таны хэзээ ч сонсож
байгаагүй зүйлийн талаар
10:06
And fourth, someone has something you thought you knew everything about,
242
591000
3000
бичсэн байх болно.
Харин дөрөвдэх хүн таны маш сайн
мэднэ гэж боддог
10:09
but they're introducing a new angle of looking at it.
243
594000
3000
зүйлийг тэс өөр өнцгөөс
харуулах болно.
10:12
And I tell people that this is where great stories start from --
244
597000
3000
Би хүмүүст эндээс л агуу бүхэн
эхэлдэг гэж хэлдэг.
10:15
these four intersections
245
600000
2000
Таны болон бусдын эрхэмлэдэг
10:17
of what you're passionate about
246
602000
2000
4 зүйлсийн огтлолцлоос.
10:19
and what others might be invested in.
247
604000
2000
10:21
And most people respond really well to this exercise.
248
606000
3000
Ихэнх хүмүүст энэ дасгал маш
сайн нөлөөлдөг.
10:24
But one of my students, a freshman named Charlotte,
249
609000
3000
Гэхдээ Шарлотт гэдэг сурагч мань
нэг л итгэлгүй,
10:27
was not convinced.
250
612000
2000
жагсаалт гаргахдаа маш сайн ч,
10:29
Charlotte was very good at writing lists, but she refused to write any poems.
251
614000
3000
шүлэг бичихээс татгалзаж байв.
10:32
"Miss," she'd say, "I'm just not interesting.
252
617000
3000
"Хатагтай, би сонирхолтой хүн биш.
10:35
I don't have anything interesting to say."
253
620000
3000
Надад хэлэх зүйл юу ч байхгүй."
гэв.
10:38
So I assigned her list after list,
254
623000
2000
Би түүнд жагсаалт бичихийг
даалгасаар
10:40
and one day I assigned the list
255
625000
2000
"Өдийд Мэддэг Болсон Байх 10
зүйлс"
10:42
"10 Things I Should Have Learned by Now."
256
627000
2000
гэдэг жагсаалт бичихийг даалгав.
10:44
Number three on Charlotte's list was,
257
629000
2000
Шарлоттын бичсэн 3 дахь
зүйл
10:46
"I should have learned not to crush on guys
258
631000
2000
"Өөрөөсөө 3 дахин ах хүнд
сайн болох
10:48
three times my age."
259
633000
2000
ёсгүй гэдгийг мэдэх
хэрэгтэй байж"
10:50
I asked her what that meant,
260
635000
2000
Түүнээс энэ талаар асуухад
Шарлотт:
10:52
and she said, "Miss, it's kind of a long story."
261
637000
2000
"Хатагтай, энэ нилээд урт
түүх байгаа юм" гэв.
10:54
And I said, "Charlotte, it sounds pretty interesting to me."
262
639000
3000
Би: "Шарлотт, надад лав маш сонирхолтой
санагдаж байна" гэв.
10:57
And so she wrote her first poem,
263
642000
2000
Ингээд Шарлотт анхны, мөн
миний өмнө сонсож байснаас
10:59
a love poem unlike any I had ever heard before.
264
644000
3000
тэс өөр хайрын шүлэг бичив.
11:02
And the poem began,
265
647000
3000
Шүлэг эхлэхдээ:
"Эндэрсон Күпер бол гайхалтай
залуу."
11:05
"Anderson Cooper is a gorgeous man."
266
650000
2000
11:07
(Laughter)
267
652000
2000
(Инээд.)
11:09
"Did you see him on 60 Minutes,
268
654000
2000
"Түүнийг 60 Минут нэвтрүүлгээр усан
санд
11:11
racing Michael Phelps in a pool --
269
656000
2000
Майкл Фелпстэй уралдаж байхыг харав уу--
11:13
nothing but swim trunks on --
270
658000
2000
усны шортноос өөр юмгүй, дэлхийн
аваргыг
11:15
diving in the water, determined to beat this swimming champion?
271
660000
2000
хожихоор зорин, ус руу
шумбахыг нь харсан уу?
11:17
After the race, he tossed his wet, cloud-white hair
272
662000
3000
Уралдааны дараа нойтон, үүлэн
цагаан үсээ хаялж,
11:20
and said, 'You're a god.'
273
665000
2000
"Чи бол бурхан" гэж тэр хэлсэн.
11:22
No, Anderson, you're the god."
274
667000
2000
Үгүй ээ, Эндэрсон. Чи харин
бурхан."
11:24
(Laughter)
275
669000
2000
(Инээд.)
11:26
(Applause)
276
671000
4000
(Алга ташилт.)
11:30
Now I know that the number one rule to being cool
277
675000
3000
Янзтай нэгэн байхын хамгийн
эхний дүрэм бол
тайван байж, юу ч чамайг айлгаж,
11:33
is to seem unfazed,
278
678000
2000
11:35
to never admit that anything scares you
279
680000
3000
сэтгэлийг чинь хөдөлгөж, догдлуулдаггүй
мэт
11:38
or impresses you or excites you.
280
683000
2000
харагдах гэдгийг би мэднэ.
11:40
Somebody once told me
281
685000
2000
Нэг хүн надаа энэ нь галан дундуур
11:42
it's like walking through life like this.
282
687000
2000
ингэж алхаж байгаатай ижил гэж
хэлж байсан.
11:44
You protect yourself
283
689000
2000
Чамд тохиож болох бүхий л санамсаргүй
11:46
from all the unexpected miseries or hurt that might show up.
284
691000
3000
өвдөлт, гунигаас чи өөрийгөө
хамгаалдаг.
11:49
But I try to walk through life like this.
285
694000
2000
Гэхдээ би амьдралыг ингэж туулахыг
хичээдэг.
11:51
And yes, that means catching all of those miseries and hurt,
286
696000
3000
Тийм ээ, тэр бүх өвдөлт, шаналлыг тосно
гэсэн үг.
11:54
but it also means that when beautiful, amazing things
287
699000
3000
Гэхдээ мөн байж боломгүй сайхан зүйлс
гэнэт тэнгэрээс
11:57
just fall out of the sky,
288
702000
2000
унахад би барихад
11:59
I'm ready to catch them.
289
704000
2000
бэлэн байна гэсэн үг.
12:01
I use spoken word to help my students
290
706000
2000
Би өгүүлэмж-шүлгийг сурагчдаа
гайхшралтай
12:03
rediscover wonder,
291
708000
2000
шинээр учирч, дүр эсгэхгүй
байхаар тэмцэж,
12:05
to fight their instincts to be cool and unfazed
292
710000
3000
эргэн тойрондоо өрнөж буй зүйлсд
оролцохыг дэмжихэд ашигладаг.
12:08
and, instead, actively pursue being engaged with what goes on around them,
293
713000
3000
12:11
so that they can reinterpret and create something from it.
294
716000
3000
Ингэснээр тэд ямар нэг зүйл
өөртөө буулгаж,
шинэ зүйл гарган авч чадна.
12:14
It's not that I think that spoken word poetry
295
719000
2000
Би өгүүлэмж-шүлгийг хамгийн шилдэг
12:16
is the ideal art form.
296
721000
2000
урлагийн хэлбэр гэж хэлэх гээгүй.
12:18
I'm always trying to find the best way to tell each story.
297
723000
3000
Би түүхээ өгүүлэх хамгийн сайн аргыг
олох гэж л хичээдэг.
12:21
I write musicals; I make short films alongside my poems.
298
726000
3000
Би дуун жүжиг бичиж, богино кино
хийдэг.
12:24
But I teach spoken word poetry
299
729000
2000
Харин хэн болгонд хүртээмжтэй тул
12:26
because it's accessible.
300
731000
2000
би шүлэг бичихийг заадаг.
12:28
Not everyone can read music
301
733000
2000
Хүн болгон нот уншиж,
12:30
or owns a camera,
302
735000
2000
камер авч чадахгүй ч
12:32
but everyone can communicate in some way,
303
737000
2000
хүн болгон ямар нэг байдлаар харилцаж,
12:34
and everyone has stories
304
739000
2000
мөн бидэнд сургамжтай түүхийг
12:36
that the rest of us can learn from.
305
741000
2000
хүүрнэж чадна.
12:38
Plus, spoken word poetry allows for immediate connections.
306
743000
3000
Мөн шүлэг хүмүүсийг хормын дотор
холбодог.
12:41
It's not uncommon for people to feel like they're alone
307
746000
2000
Хүмүүст ганцаардаж буй мэт, хэн ч тэднийг
12:43
or that nobody understands them,
308
748000
2000
ойлгохгүй байгаа мэт санагдах нь
ховор биш.
12:45
but spoken word teaches
309
750000
2000
Харин амьд үг бидэнд үнэхээр
өөрийгөө илэрхийлэх чадвар,
12:47
that if you have the ability to express yourself
310
752000
3000
өөрийн түүх, санаагаа танилцуулах зориг
байвал
12:50
and the courage to present those stories and opinions,
311
755000
2000
12:52
you could be rewarded
312
757000
2000
түүнийхээ төлөө бид биднийг
сонсох
12:54
with a room full of your peers,
313
759000
2000
өрөө дүүрэн нөхөд, нийгэмлэгээр
12:56
or your community, who will listen.
314
761000
2000
шагнуулах болно гэдгийг
харуулдаг..
12:58
And maybe even a giant girl in a hoodie
315
763000
2000
Малгайтай цамцтай, том
биетэй охин таны
13:00
will connect with what you've shared.
316
765000
2000
хуваалцсан мэдрэмжийг хуваалцахыг
үгүйсгэхгүй.
13:02
And that is an amazing realization to have,
317
767000
3000
Үүнийг ойлгох, мэдэх үнэхээр сайхан
байсан.
13:05
especially when you're 14.
318
770000
2000
Ялангуяа 14-тэй байхад.
13:07
Plus, now with YouTube,
319
772000
2000
Мөн, YouTube байгаа тул бидний энэ
харилцаа
13:09
that connection's not even limited to the room we're in.
320
774000
2000
энэ өрөөгөөр хязгаарлагдах албагүй.
13:11
I'm so lucky that there's this archive of performances
321
776000
3000
Сурагчидтайгаа хуваалцах үзүүлбэрийн
энэ их архив
13:14
that I can share with my students.
322
779000
2000
байдаг тул би үнэхээр азтай.
13:16
It allows for even more opportunities
323
781000
2000
Энэ нь тэдэнд тэдний ойлголцох
13:18
for them to find a poet or a poem
324
783000
3000
яруу найрагч, шүлгийг олох
илүү их боломж олгодог.
13:21
that they connect to.
325
786000
2000
13:23
It is tempting -- once you've figured this out --
326
788000
2000
Шүлэг бичиж эхэлмэгц нэгэн ижил
шүлгээ бичих,
13:25
it is tempting to keep writing the same poem,
327
790000
2000
нижигнэсэн алга ташилт авсны дараа
13:27
or keep telling the same story, over and over,
328
792000
3000
нэгэн ижил түүхээ дахин дахин
хүүрнэхийг завдах нь
13:30
once you've figured out that it will gain you applause.
329
795000
2000
маш элбэг.
13:32
It's not enough to just teach that you can express yourself.
330
797000
3000
Өөрийгөө илэрхийлж сурна гэдэг хангалттай биш.
13:35
You have to grow and explore
331
800000
2000
Чи цаашид хөгжин, дэвшиж,
13:37
and take risks and challenge yourself.
332
802000
2000
эрсдэлтэй алхмаар өөрийг сорих
хэрэгтэй.
13:39
And that is step three:
333
804000
3000
Энэ бол 3-р алхам:
13:42
infusing the work you're doing
334
807000
2000
хийж буй зүйлдээ чамайг "чи" болгодог
13:44
with the specific things that make you you,
335
809000
2000
тэр онцгой чанарыг шингээх.
13:46
even while those things are always changing.
336
811000
2000
Тэр чанар үргэлж хувьсдаг
байж ч болно.
13:48
Because step three never ends.
337
813000
3000
Учир нь энэ алхам хэзээ ч
дуусдаггүй.
13:51
But you don't get to start on step three,
338
816000
2000
Гэхдээ чи 1-р алхмыг давалгүйгээр
13:53
until you take step one first: I can.
339
818000
3000
3-р алхамд хүрэхгүй: Би чадна
гэдэг алхмыг.
13:56
I travel a lot while I'm teaching,
340
821000
2000
Сургах явцдаа би маш их аялж, сурагчдаа
13:58
and I don't always get to watch all of my students reach their step three,
341
823000
3000
3-р алхамд хүрэхийг тэр болгон
харж амждаггүй ч,
14:01
but I was very lucky with Charlotte,
342
826000
2000
Шарлоттын аялал хэрхэн өрнөхийг
харсан минь
14:03
that I got to watch her journey unfold the way it did.
343
828000
3000
маш азтай.
14:06
I watched her realize
344
831000
2000
Би түүнийг мэддэг үнэнээ тусган,
14:08
that, by putting the things that she knows to be true into the work she's doing,
345
833000
3000
ганцхан Шарлоттын бичих шүлгийг
бүтээх юм байна гэдгийг анзаарахыг
харсан.
14:11
she can create poems that only Charlotte can write --
346
836000
3000
Нүд, Дора охины тухай гээд л.
14:14
about eyeballs and elevators and Dora the Explorer.
347
839000
3000
Би ч мөн ганцхан миний өгүүлж чадах
14:17
And I'm trying to tell stories only I can tell --
348
842000
2000
түүхийг өгүүлэхийг хичээж байгаа-
14:19
like this story.
349
844000
2000
Яг л энэ түүх шиг.
14:21
I spent a lot of time thinking about the best way to tell this story,
350
846000
3000
Би түүхээ хүүрнэж яавал хамгийн сайн
хүргэх талаар бодож,
14:24
and I wondered if the best way
351
849000
2000
PowerPoint уу, богино
кино үзүүлэх үү,
14:26
was going to be a PowerPoint or a short film --
352
851000
2000
эхлэх, өрнөл, төгсгөл нь хаанаа
байх вэ гэж эргэлзсэн.
14:28
and where exactly was the beginning or the middle or the end?
353
853000
2000
14:30
And I wondered whether I'd get to the end of this talk
354
855000
3000
Яриагаа дуусгаж чадах болов уу
гэж гайхширч,
14:33
and finally have figured it all out, or not.
355
858000
3000
эцэст нь учрыг нь олсон. Үгүй ч байж
магад.
14:36
And I always thought that my beginning was at the Bowery Poetry Club,
356
861000
2000
Би гараагаа Боури Клубээс эхэлсэн
гэж боддог байсан ч
14:38
but it's possible that it was much earlier.
357
863000
3000
түүнээс ч эрт эхэлсэн байж
магадгүй.
14:41
In preparing for TED,
358
866000
2000
TED-д бэлтгэж байхдаа би
14:43
I discovered this diary page in an old journal.
359
868000
2000
хуучин дэвтрээсээ нэгэн
тэмдэглэл олсон.
14:45
I think December 54th was probably supposed to be 24th.
360
870000
4000
12 сарын 54-н гэдэг огноо бодвол 24-н
байсан байх.
14:49
It's clear that when I was a child,
361
874000
2000
Хүүхэд байхдаа би амьдралыг яг
ингэж туулахыг
14:51
I definitely walked through life like this.
362
876000
2000
хүсдэг байсан нь ойлгомжтой байв.
14:53
I think that we all did.
363
878000
2000
Бид бүгд л үүнийг хүсдэг байсан
байх.
14:55
I would like to help others rediscover that wonder --
364
880000
3000
Би хүмүүст тэр гайхшрал, бишрэлээ
дахин олж авах,
тэр бүхэнтэй холбох, сурахыг хүсэх,
14:58
to want to engage with it, to want to learn,
365
883000
2000
15:00
to want to share what they've learned,
366
885000
2000
сурснаа, ойлгосон үнэнээ, мөн одоо ч
ойлгоогүй
15:02
what they've figured out to be true
367
887000
2000
бүхнээ хуваалцахыг
хүсэхэд нь тусламаар байна.
15:04
and what they're still figuring out.
368
889000
2000
15:06
So I'd like to close with this poem.
369
891000
3000
Тиймээс би энэ шүлгээр яриагаа
өндөрлөмөөр байна.
15:09
When they bombed Hiroshima,
370
894000
3000
Тэд Хирошимаг бөмбөгдөхөд
15:12
the explosion formed a mini-supernova
371
897000
3000
тэсрэлт жижиг-супернова үүсгэж,
15:15
so every living animal, human or plant
372
900000
3000
амьд хүн, амьтан, ургамал бүр
15:18
that received direct contact
373
903000
2000
нарны илгээх цацрагтай
15:20
with the rays from that sun
374
905000
2000
шууд холбогдон, хүрч,
15:22
was instantly turned to ash.
375
907000
2000
хормын төдийд үнс болсон.
15:24
And what was left of the city soon followed.
376
909000
2000
Хотоос үлдсэн бүхэн ч удалгүй
үгүй болсон.
15:26
The long-lasting damage of nuclear radiation
377
911000
2000
Цөмийн цацрагаас үлдсэн их гамшиг
15:28
caused an entire city and its population
378
913000
3000
бүтэн хот, хотын иргэдийг
15:31
to turn into powder.
379
916000
3000
нунтаг болгон, үгүй хийсэн.
15:34
When I was born, my mom says I looked around the whole hospital room
380
919000
3000
Хорвоод мэндлээд би "Үүнийг би өмнө хийж
байсан" гэсэн харцтай
15:37
with a stare that said, "This? I've done this before."
381
922000
4000
өрөөгөө тойруулан хардаг байсан гэж
ээж маань хэлдэг.
15:41
She says I have old eyes.
382
926000
2000
Тэр намайг хөгшин нүдтэй гэдэг
байлаа.
15:43
When my Grandpa Genji died, I was only five years old,
383
928000
3000
Гэнжи өвөө маань нас барахад би
тавхан настай байсан ч
15:46
but I took my mom by the hand and told her,
384
931000
2000
би ээжийнхээ гарыг атгаад,
15:48
"Don't worry, he'll come back as a baby."
385
933000
3000
"Бүү санаа зов, тэр хүүхэд болоод
эргээд ирнэ" гэсэн.
15:51
And yet, for someone who's apparently done this already,
386
936000
3000
Гэсэн ч, "үүнийг өмнө нь хийж" үзсэн
нэгэн гэхэд
15:54
I still haven't figured anything out yet.
387
939000
3000
би одоо ч юу ч ойлгоогүй л байна.
15:57
My knees still buckle every time I get on a stage.
388
942000
3000
Тайзан дээр гарах бүрт өвдөг минь
нугардаг хэвээрээ.
16:00
My self-confidence can be measured out
389
945000
2000
Өөртөө итгэх итгэлийг минь яруу
найрагтай хутгаад,
16:02
in teaspoons mixed into my poetry,
390
947000
2000
цайны халбагаар хэмжиж болох ч
16:04
and it still always tastes funny in my mouth.
391
949000
3000
сонин амттай хэвээр л байдаг.
16:07
But in Hiroshima, some people were wiped clean away,
392
952000
3000
Харин Хирошимад хүмүүсийг юу ч үгүй
хоморч,
16:10
leaving only a wristwatch or a diary page.
393
955000
3000
бугуйн цаг, дэвтрийн хуудас л үлдсэн.
16:13
So no matter that I have inhibitions to fill all my pockets,
394
958000
3000
Хэдий халаас бүрээ дүүргэх боломжгүй ч,
16:16
I keep trying,
395
961000
2000
би хичээсээр,
16:18
hoping that one day I'll write a poem
396
963000
2000
нэг л өдөр би үзүүлэн болгон бахдах,
16:20
I can be proud to let sit in a museum exhibit
397
965000
2000
намайг байсныг нотлох,
16:22
as the only proof I existed.
398
967000
2000
тэр нэг шүлгийг бичнэ гэж найдсаар л
байна.
16:24
My parents named me Sarah,
399
969000
2000
Эцэг эх минь надаад Сара гэдэг буюу
16:26
which is a biblical name.
400
971000
2000
Библийн нэг хайрласан.
16:28
In the original story, God told Sarah she could do something impossible
401
973000
3000
Бурхан Сарад түүнийг биелэшгүй зүйл
хийж чадна гэж хэлэхэд
16:31
and she laughed,
402
976000
3000
Сара инээдэг.
16:34
because the first Sarah,
403
979000
2000
Учир нь анхны Сара биелэшгүй зүйл
хийх
16:36
she didn't know what to do with impossible.
404
981000
2000
ямар учир байгааг ойлгоогүй.
16:38
And me? Well, neither do I,
405
983000
3000
Би юу? Би ч гэсэн мэдэхгүй л дээ,
16:41
but I see the impossible every day.
406
986000
2000
гэхдээ би өдөр бүр бүтэшгүй
зүйлсийг хардаг.
16:43
Impossible is trying to connect in this world,
407
988000
3000
Биелэшгүй гэдэг бол энэ хорвоод бусадтай
холбогдох,
16:46
trying to hold onto others while things are blowing up around you,
408
991000
2000
эргэн тойрон тэр чигтээ чичрэхэд
бусдыг түших гэж оролдох,
16:48
knowing that while you're speaking,
409
993000
2000
ярьж байхад чинь тэд өөрсдийн ярих
16:50
they aren't just waiting for their turn to talk -- they hear you.
410
995000
3000
ээлжээ л хүлээж байдаг ч -- тэд чамайг
сонсох юм.
16:53
They feel exactly what you feel
411
998000
2000
Тэд яг чамд төрсөн мэдрэмжийг
16:55
at the same time that you feel it.
412
1000000
2000
чамтай зэрэг мэдэрдэг.
16:57
It's what I strive for every time I open my mouth --
413
1002000
2000
Энэ бол миний амаа нээх бүрдээ зорьдог
зүйл --
16:59
that impossible connection.
414
1004000
2000
тэр л байж боломгүй холбоо.
17:01
There's this piece of wall in Hiroshima
415
1006000
3000
Хирошимад бөмбөгдөлтөнд өртөн тас
хар болсоон
17:04
that was completely burnt black by the radiation.
416
1009000
3000
хана байдаг.
17:07
But on the front step, a person who was sitting there
417
1012000
2000
Гэхдээ нэг шатан дээр сууж байсан хүн
17:09
blocked the rays from hitting the stone.
418
1014000
2000
чулууг цацрагнаас халхалсан
байдаг.
17:11
The only thing left now
419
1016000
2000
Түүнээс үлдсэн ганц зүйл бол
17:13
is a permanent shadow of positive light.
420
1018000
2000
эерэг гэлийн мөнхийн сүүдэр.
17:15
After the A-bomb,
421
1020000
2000
Атомын бөмбөгний дараа,
17:17
specialists said it would take 75 years
422
1022000
2000
эрдэмтэд Хирошима хотын хөрс
17:19
for the radiation-damaged soil of Hiroshima City
423
1024000
3000
75 жилийн дараа л ургамал ургах
хэмжээнд хүрнэ гэж хэлсэн.
17:22
to ever grow anything again.
424
1027000
2000
17:24
But that spring, there were new buds popping up from the earth.
425
1029000
3000
Гэсэн ч тэр хавар дэлхийгээс булцруу
ургаж эхэлсэн.
17:27
When I meet you, in that moment,
426
1032000
2000
Тэр мөчид, би чамтай уулзахад
17:29
I'm no longer a part of your future.
427
1034000
2000
би чиний ирээдүйн нэг хэсэг
байхаа больно.
17:31
I start quickly becoming part of your past.
428
1036000
2000
Би чиний өнгөрсний хэлтэрхий
болж эхэлдэг.
17:33
But in that instant, I get to share your present.
429
1038000
3000
Гэхдээ тэр хоромд, чиний амьдралын хэдэн
мөчийг хуваалцдаг.
17:36
And you, you get to share mine.
430
1041000
2000
Харин чи минийхаас хуваалцдаг.
17:38
And that is the greatest present of all.
431
1043000
2000
Тэр л хамгийн агуу бэлэг.
17:40
So if you tell me I can do the impossible,
432
1045000
2000
Хэрвээ чи намайг боломжгүй зүйлийг
хийж чадна гэвэл,
17:42
I'll probably laugh at you.
433
1047000
2000
би чамайг шоолж магад.
17:44
I don't know if I can change the world yet,
434
1049000
2000
Би хорвоог өөрчилж чадах эсэхээ
мэдэхгүй,
17:46
because I don't know that much about it --
435
1051000
2000
учир нь би тэр талаар тийм их зүйл
мэдэхгүй--
17:48
and I don't know that much about reincarnation either,
436
1053000
2000
дахин төрлөө олох талаар ч адил,
17:50
but if you make me laugh hard enough,
437
1055000
2000
гэхдээ чи намайг үнэхээр инээлгэж
чадах юм бол,
17:52
sometimes I forget what century I'm in.
438
1057000
3000
би аль зуунд амьдарч байгаагаа
мартана.
17:55
This isn't my first time here. This isn't my last time here.
439
1060000
3000
Энд байгаа минь анхных ч, сүүлийнх ч биш.
17:58
These aren't the last words I'll share.
440
1063000
2000
Миний хуваалцах эцсийн үгс ч эд биш.
18:00
But just in case, I'm trying my hardest
441
1065000
3000
Гэхдээ юмыг яаж мэдэх вэ, би бүгдийг
18:03
to get it right this time around.
442
1068000
3000
зөвөөр хийх гэж хамаг чадлаараа
хичээж байгаа.
18:06
Thank you.
443
1071000
2000
Баярлалаа.
18:08
(Applause)
444
1073000
4000
(Алга ташилт)
Баярлалаа.
18:12
Thank you.
445
1077000
2000
(Алга ташилт)
18:14
(Applause)
446
1079000
2000
Баярлалаа.
(Алга ташилт)
18:16
Thank you.
447
1081000
2000
18:18
(Applause)
448
1083000
4000
Translated by Sundari Enkhtugs
Reviewed by Indra Ganzorig

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sarah Kay - Poet
A performing poet since she was 14 years old, Sarah Kay is the founder of Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool.

Why you should listen

Plenty of 14-year-old girls write poetry. But few hide under the bar of the famous Bowery Poetry Club in Manhattan’s East Village absorbing the talents of New York’s most exciting poets. Not only did Sarah Kay do that -- she also had the guts to take its stage and hold her own against performers at least a decade her senior. Her talent for weaving words into poignant, funny, and powerful performances paid off.

Sarah holds a Masters degree in the art of teaching from Brown University and an honorary doctorate in humane letters from Grinnell College. Her first book, B, was ranked the number one poetry book on Amazon.com. Her second book, No Matter the Wreckage, is available from Write Bloody Publishing.

Sarah also founded Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool. Project VOICE runs performances and workshops to encourage people to engage in creative self-expression in schools and communities around the world.

More profile about the speaker
Sarah Kay | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee