TED2008
Dean Ornish: Your genes are not your fate
Dean Ornish thotë se gjenet tuaja nuk janë fati juaj
Filmed:
Readability: 4.5
1,725,634 views
Dean Ornish ndan rezultatin e një kërkimi që tregon se përshtatja e një jete të shëndetshme mund të ndikojë deri në nivelin gjenetik të një personi. Në mbrojtje të kësaj, ai thotë se kur ushqehesh më mirë, ushtrohesh dhe dashuron më shumë, qelizat e trurit në të vërtetë fillojnë e rriten.
Dean Ornish - Physician, author
Dean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes. Full bio
Dean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
One way to change our genes is to make new ones,
0
0
2000
Një mënyrë ndërrimi i gjeneve tona është të bëjmë të rinj,
00:14
as Craig Venter has so elegantly shown.
1
2000
2000
ashtu siç Craig Venter na e tregoi në mënyrë aq elegante.
00:16
Another is to change our lifestyles.
2
4000
3000
Mënyra tjetër është të ndërrojmë stilin e jetesës.
00:19
And what we're learning is how powerful and dynamic these changes can be,
3
7000
4000
Dhe ajo që po mësojmë është se sa të fuqishme dhe dinamike mund të jenë këto ndryshime
00:23
that you don't have to wait very long to see the benefits.
4
11000
3000
kështu që nuk keni pse të prisni shumë për të parë përfitimet.
00:26
When you eat healthier, manage stress, exercise and love more,
5
14000
5000
Kur ushqeheni shëndetshëm, menaxhoni stresin, ushtroheni dhe dashuroni më shumë,
00:31
your brain actually gets more blood flow and more oxygen.
6
19000
2000
truri juaj në të vërtetë merr më shumë gjak dhe më shumë oksigjen.
00:33
But more than that, your brain gets measurably bigger.
7
21000
3000
Por më tepër se kaq, sipas matjeve, truri juaj fillon të zmadhohet.
00:36
Things that were thought impossible just a few years ago
8
24000
2000
Gjëra që janë dukur të pamundura deri para pak vitesh
00:38
can actually be measured now.
9
26000
2000
janë tashmë të matshme.
00:40
This was figured out by Robin Williams
10
28000
3000
Kjo u zbulua nga Robin Williams
00:43
a few years before the rest of us.
11
31000
2000
pak vite para nesh.
00:45
Now, there's some things that you can do
12
33000
2000
Tani, ekzistojnë disa gjëra që mund t'i bëni
00:47
to make your brain grow new brain cells.
13
35000
3000
në mënyrë që truri juaj të prodhojë qeliza të reja.
00:50
Some of my favorite things, like chocolate and tea, blueberries,
14
38000
2000
Disa nga gjërat e mia të preferuara, si çokollata apo çaji, boronicat,
00:52
alcohol in moderation, stress management
15
40000
4000
alkooli në sasi të moderuar, menaxhimi i stresit
00:56
and cannabinoids found in marijuana.
16
44000
2000
apo kanabanoidet që gjenden në marijuanë.
00:58
I'm just the messenger.
17
46000
2000
Unë jam thjesht lajmëtari.
01:01
(Laughter)
18
49000
3000
(Të qeshura)
01:04
What were we just talking about?
19
52000
3000
Për çfarë po flisnim?
01:07
(Laughter)
20
55000
2000
(Të qeshura)
01:09
And other things that can make it worse,
21
57000
2000
Ka edhe gjëra të tjera që e përkeqësojnë,
01:11
that can cause you to lose brain cells.
22
59000
2000
që shkaktojnë humbjen e qelizave të trurit.
01:13
The usual suspects, like saturated fat and sugar,
23
61000
3000
Të dyshuarit e përhershëm, si yndyrnat e ngopura dhe sheqeri,
01:16
nicotine, opiates, cocaine, too much alcohol and chronic stress.
24
64000
4000
nikotina, opiumi, kokaina, alkoli i tepërt dhe stresi kronik.
01:20
Your skin gets more blood flow when you change your lifestyle,
25
68000
3000
Lëkura juaj merr më shumë gjak nëse ndryshoni mënyrën e të jetuarit,
01:23
so you age less quickly. Your skin doesn't wrinkle as much.
26
71000
3000
kështu, plakeni më ngadalë dhe lëkura juaj nuk rrudhoset aq shumë.
01:26
Your heart gets more blood flow.
27
74000
2000
Zemra juaj pompon më shumë gjak.
01:28
We've shown that you can actually reverse heart disease.
28
76000
2000
Ne kemi treguar që ju mundeni vërtetë, të sprapsni një sëmundje zemre.
01:30
That these clogged arteries that you see on the upper left,
29
78000
3000
Këto arterie të bllokuara që shihni më sipër në të majtë,
01:33
after only a year become measurably less clogged.
30
81000
2000
sipas matjeve, vetëm pas një viti janë më pak të bllokuara.
01:35
And the cardiac PET scan shown on the lower left,
31
83000
2000
Dhe ky skaner zemre PET këtu poshtë në të majtë,
01:37
the blue means no blood flow.
32
85000
2000
blu-ja tregon që nuk ka qarkullim gjaku.
01:39
A year later -- orange and white is maximum blood flow.
33
87000
3000
Pas një viti -- portokallia dhe e bardha tregojnë maksimumin e qarkullimit.
01:42
We've shown you may be able to stop and reverse the progression
34
90000
3000
Ne kemi vërtetuar se ju mund të parandaloni dhe të sprapsni avancimin
01:45
of early prostate cancer and, by extension, breast cancer,
35
93000
2000
e një kanceri prostate në fillimet e tij, shto këtu edhe kancerin e gjirit,
01:47
simply by making these changes.
36
95000
2000
thjesht duke bërë këto ndryshime.
01:49
We've found that tumor growth in vitro was inhibited
37
97000
3000
Ne pamë se rritja e tumorit in-vitro u parandalua
01:52
70 percent in the group that made these changes,
38
100000
2000
70 përqind në grupin që bënë këto ndryshime,
01:54
whereas only nine percent in the comparison group.
39
102000
3000
ndërkohë që vetëm 9 përqind në grupin tjetër.
01:57
These differences were highly significant.
40
105000
2000
Këto diferenca janë shumë domethënëse.
01:59
Even your sexual organs get more blood flow,
41
107000
2000
Edhe organet tuaja gjenitale marrin më shumë gjak,
02:01
so you increase sexual potency.
42
109000
2000
dhe ju rrisni aftësinë tuaj seksuale.
02:03
One of the most effective anti-smoking ads was done
43
111000
2000
Një nga reklamat anti-duhan më të efektshme të bëra
02:05
by the Department of Health Services,
44
113000
2000
nga Departamenti i Shëndetit Publik,
02:07
showing that nicotine, which constricts your arteries,
45
115000
2000
tregon se nikotina, e cila bllokon arteriet tuaja,
02:09
can cause a heart attack or a stroke,
46
117000
2000
mund të shkaktojë atak apo bllokim enësh gjaku,
02:11
but it also causes impotence.
47
119000
2000
por shkakton edhe impotencë.
02:13
Half of guys who smoke are impotent.
48
121000
2000
Gjysma e burrave që pijnë duhan janë impotentë.
02:15
How sexy is that?
49
123000
1000
Sa seksi është kjo?
02:16
Now we're also about to publish a study --
50
124000
2000
Ndërkohë, ne jemi pranë publikimit të një studimi --
02:18
the first study showing you can change gene expression in men with prostate cancer.
51
126000
3000
një studim që tregon se si mund të ndryshoni pasqyrimin e gjeneve tek burrat me kancer prostate.
02:21
This is what's called a heat map --
52
129000
2000
Kjo quhet një hartë nxehtësie
02:23
and the different colors -- and along the side, on the right, are different genes.
53
131000
3000
dhe ngjyrat e ndryshme bashkë me anën në të djathtë janë gjene të ndryshme.
02:26
And we found that over 500 genes were favorably changed --
54
134000
3000
Ne kemi zbuluar se më shumë se 500 gjene u ndryshuan për mirë
02:29
in effect, turning on the good genes, the disease-preventing genes,
55
137000
3000
prej gjeneve që parandalojnë sëmundjet
02:32
turning off the disease-promoting genes.
56
140000
4000
ndërkohë që ato gjene që ndihmojnë sëmundjet, ç'aktivizohen.
02:36
And so these findings I think are really very powerful,
57
144000
3000
Kështu që, unë mendoj se këto zbulime janë të rëndësishme
02:39
giving many people new hope and new choices.
58
147000
2000
dhe i japin shpresa dhe zgjedhje të reja shumë njerëzve.
02:41
And companies like Navigenics and DNA Direct and 23andMe,
59
149000
5000
Kompanitë si Navigenix dhe DNA Direct apo 23andMe,
02:46
that are giving you your genetic profiles,
60
154000
3000
që ju japin, profilin tuaj gjenetik,
02:49
are giving some people a sense of, "Gosh, well, what can I do about it?"
61
157000
3000
po i japin disa njerëzve, ndjesi të tipit, "Zot na ruaj, çfarë të bëj me këtë"
02:52
Well, our genes are not our fate, and if we make these changes --
62
160000
3000
Epo, gjenet nuk janë fati ynë, dhe nëse i bëjmë këto ndryshime --
02:55
they're a predisposition -- but if we make bigger changes
63
163000
2000
kjo është kusht, por nëse bëjmë ndryshime më të mëdha
02:57
than we might have made otherwise,
64
165000
2000
nga sa mund të kishim bërë,
02:59
we can actually change how our genes are expressed.
65
167000
3000
ne vërtetë mund të ndryshojmë pasqyrimin e gjeneve tona.
03:02
Thank you.
66
170000
1000
Faleminderit
03:03
(Applause)
67
171000
2000
(Duartokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Dean Ornish - Physician, authorDean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes.
Why you should listen
Dr. Dean Ornish wants you to live longer, and have more fun while you're at it. He's one of the leading voices in the medical community promoting a balanced, holistic approach to health, and proving that it works. The author of Eat More, Weigh Less and several other best-selling books, Ornish is best known for his lifestyle-based approach to fighting heart disease.
His research at the Preventive Medicine Research Institute (the nonprofit he founded) clinically demonstrated that cardiovascular illnesses -- and, most recently prostate cancer -- can be treated and even reversed through diet and exercise. These findings (once thought to be physiologically implausible) have been widely chronicled in the US media, including Newsweek, for which Ornish writes a column. The fifty-something physician, who's received many honors and awards, was chosen by LIFE Magazine as one of the most influential members of his generation. Among his many pursuits, Ornish is now working with food corporations to help stop America's obesity pandemic from spreading around the globe.
Dean Ornish | Speaker | TED.com