ABOUT THE SPEAKER
Dean Ornish - Physician, author
Dean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes.

Why you should listen

Dr. Dean Ornish wants you to live longer, and have more fun while you're at it. He's one of the leading voices in the medical community promoting a balanced, holistic approach to health, and proving that it works. The author of Eat More, Weigh Less and several other best-selling books, Ornish is best known for his lifestyle-based approach to fighting heart disease.

His research at the Preventive Medicine Research Institute (the nonprofit he founded) clinically demonstrated that cardiovascular illnesses -- and, most recently prostate cancer -- can be treated and even reversed through diet and exercise. These findings (once thought to be physiologically implausible) have been widely chronicled in the US media, including Newsweek, for which Ornish writes a column. The fifty-something physician, who's received many honors and awards, was chosen by LIFE Magazine as one of the most influential members of his generation. Among his many pursuits, Ornish is now working with food corporations to help stop America's obesity pandemic from spreading around the globe.

More profile about the speaker
Dean Ornish | Speaker | TED.com
TED2008

Dean Ornish: Your genes are not your fate

Dean Ornish: သင့်ရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇဟာ သင့်ရဲ့ ကံကြမ္မာမဟုတ်ပါ။

Filmed:
1,725,634 views

Dean Ornish ကနေပြီး ရွေးချယ်ထားတဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ လူနေမှုပုံစံ အကျင့်တွေဟာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ အဆင့်ကို ဘယ်ပုံသက်ရောက်မှုရှိတယ်ဆိုတဲ့ သုသေသနသစ်တစ်ခုကို မျှဝေထားပါတယ်။ ဥပမာအနေနဲ့ သူပြောတာက "ပိုပြီးကျန်းမာအောင်နေထိုင်၊ပိုပြီးကောင်းကောင်းမွန်မွန်စားသောက်ကာ လေ့ကျင့်ခန်းပိုလုပ်ပြီး ပိုချစ်တဲ့အခါ ဦးနှောက်မှာရှိတဲ့ ဆဲလ်တွေဟာ တကယ်ကိုပဲ တိုးပွားလာပါတယ်"တဲ့။
- Physician, author
Dean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
One way to change our genes is to make new ones,
0
0
2000
Craig Ventter က အရမ်း သေသေသပ်သပ်ပြသလိုပဲ
00:14
as Craig Venter has so elegantly shown.
1
2000
2000
ဗီဇတွေကိုပြောင်းဖို့နည်းက
အဲဒါတွေကိုအသစ်ပြုလုပ်ဖို့ပါ
00:16
Another is to change our lifestyles.
2
4000
3000
တစ်နည်းကတော့ ဘဝနေထိုင်မှုတွေကို
ပြောင်းလိုက်ဖို့ပါ။
00:19
And what we're learning is how powerful and dynamic these changes can be,
3
7000
4000
လေ့လာနေတာက ဒီအပြောင်းအလဲတွေက
ဘယ်လိုအစွမ်းထက်ပြီး အားကောင်းနိုင်လဲ၊
00:23
that you don't have to wait very long to see the benefits.
4
11000
3000
အကျိုးကျေးဇူးတွေကို သိမြင်ဖို့အကြာကြီး
စောင့်စရာမလိုဘူးဆိုတာပါ။
00:26
When you eat healthier, manage stress, exercise and love more,
5
14000
5000
ပိုကျန်းမာစွာ စားသောက်၊ စိတ်ဖိစီးမှုကိုထိန်း
လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပြီး ပိုချစ်တတ်ရင်
00:31
your brain actually gets more blood flow and more oxygen.
6
19000
2000
ဦးနှောက်မှာ ပိုသွေးစီဆင်းပြီး အောက်ဆီဂျင်
ပိုရတယ်
00:33
But more than that, your brain gets measurably bigger.
7
21000
3000
ဒါထက်ပိုပြီး ဦးနှောက်ဟာ
သိသိသာသာ ပိုကြီးလာပါတယ်။
00:36
Things that were thought impossible just a few years ago
8
24000
2000
နှစ်အနည်းငယ်က မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့
ထင်ခဲ့တာတွေ
00:38
can actually be measured now.
9
26000
2000
အခုတော့ တကယ်ကို တိုင်းတာနိုင်ပါတယ်။
00:40
This was figured out by Robin Williams
10
28000
3000
ဒါကို ကျွန်တော်တို့မတိုင်ခင် နှစ်အနည်းငယ်က
00:43
a few years before the rest of us.
11
31000
2000
Robin Willams က သိနားလည်ခဲ့တာပါ။
00:45
Now, there's some things that you can do
12
33000
2000
ကဲ ဦးနှောက်မှာ ဆဲလ်အသစ်တွေတိုးပွားဖို့
00:47
to make your brain grow new brain cells.
13
35000
3000
ခင်ဗျားတို့ လုပ်လို့ရတာလေးတွေရှိပါတယ်။
00:50
Some of my favorite things, like chocolate and tea, blueberries,
14
38000
2000
အကြိုက်ဆုံးတချို့ကတော့
ချောကလက်၊ လက်ဖက်ရည်၊၊
00:52
alcohol in moderation, stress management
15
40000
4000
ဘယ်ရီသီးအရက်လို မျိုးတွေမှာအသင့်အတင့်၊
စိတ်ဖိစီးတာကိုင်တွယ်မှု၊
00:56
and cannabinoids found in marijuana.
16
44000
2000
ဆေးခြောက်မှာပါတဲ့ ဓာတ်တွေပေါ့။
00:58
I'm just the messenger.
17
46000
2000
ကျွန်တော်က သတင်းပါးသူ သက်သက်ပါ။
01:01
(Laughter)
18
49000
3000
(ရယ်သံများ)
01:04
What were we just talking about?
19
52000
3000
ကျွန်တော်တို့ ဘာအကြောင်း
ပြောနေတာပါလိမ့်။
01:07
(Laughter)
20
55000
2000
(ရယ်သံများ)
01:09
And other things that can make it worse,
21
57000
2000
နောက် ပိုဆိုးအောင်လုပ်တဲ့ တခြားဟာတွေ
01:11
that can cause you to lose brain cells.
22
59000
2000
ဦးနှောက်ဆဲလ်တွေ ကုန်ခမ်းအောင်
လုပ်တာတွေပေါ့။
01:13
The usual suspects, like saturated fat and sugar,
23
61000
3000
သင်္ကာမကင်းဖြစ်နေကျက ပျော်ဆီ၊
သကြား၊ နီကိုတင်း၊ ဘိန်းပါတဲ့ဆေး၊
01:16
nicotine, opiates, cocaine, too much alcohol and chronic stress.
24
64000
4000
ကိုကင်း၊ အရက်အလွန်အကျွံနဲ့
ရှည်ကြာတဲ့ ဖိစီးမှုလိုမျိုးတွေပါ။
01:20
Your skin gets more blood flow when you change your lifestyle,
25
68000
3000
ဘဝနေထိုင်မှု ပြောင်းလိုက်တော့
အရေပြားမှာ သွေးစီးဆင်းတာပိုများတော့
01:23
so you age less quickly. Your skin doesn't wrinkle as much.
26
71000
3000
အိုလာမှုနှုန်း လျော့သွားတယ်။
အရေပြား သိပ်မရှုံ့တော့ဘူးလေ။
01:26
Your heart gets more blood flow.
27
74000
2000
နှလုံးမှာ သွေးစီးဆင်းမှု ပိုများလာတယ်။
01:28
We've shown that you can actually reverse heart disease.
28
76000
2000
နှလုံးရောဂါကို တကယ် နောက်ဆုတ်လို့
ရတာပြတာပါ။
01:30
That these clogged arteries that you see on the upper left,
29
78000
3000
ဝဲဘက်အပေါ်မှာ မြင်ရတာက ပိတ်ဆို့နေတဲ့
သွေးလွှတ်ကြောတွေဟာ
01:33
after only a year become measurably less clogged.
30
81000
2000
၁ နှစ်အကြာမှာပဲ ပိတ်ဆို့တာ
သိသာစွာ လျော့လာတယ်
01:35
And the cardiac PET scan shown on the lower left,
31
83000
2000
PET နှလုံးစကင်မှာပြတဲ့ ဝဲဘက်အောက်ပိုင်းက
01:37
the blue means no blood flow.
32
85000
2000
အပြာရောင်ဟာ သွေးမစီးဆင်းတာ
ကိုဆိုလိုတာပါ။
01:39
A year later -- orange and white is maximum blood flow.
33
87000
3000
၁ နှစ်ကြာပြီး လိမ္မော်နဲ့အဖြူဟာ
အမြင့်ဆုံး သွေးစီးဆင်းမှုပါ။
01:42
We've shown you may be able to stop and reverse the progression
34
90000
3000
ဆီးကျိတ်ကင်ဆာနဲ့ ချဲ့ရရင် ရင်သားကင်ဆာရဲ့
01:45
of early prostate cancer and, by extension, breast cancer,
35
93000
2000
တိုးတက်မှုကို ဒီအပြောင်းအလဲတွေ လုပ်ရုံနဲ့
01:47
simply by making these changes.
36
95000
2000
ရပ်လို့၊ နောက်ဆုတ်လို့ရတာကို ပြလိုက်တာပါ။
01:49
We've found that tumor growth in vitro was inhibited
37
97000
3000
ဒီအပြောင်းအလဲတွေ လုပ်တဲ့အုပ်စုက
Vitro ထဲက အသားပိုကြီးထွားမှု ၇၀%
01:52
70 percent in the group that made these changes,
38
100000
2000
ကန့်သတ်လိုက်တယ်လို့ တွေ့ထားတယ်။
01:54
whereas only nine percent in the comparison group.
39
102000
3000
ဒါနဲ့ယှဉ်လိုက်တဲ့ အုပ်စုမှာတော့ ၉% ပဲရှိတယ်။
01:57
These differences were highly significant.
40
105000
2000
ဒီကွာာခြားချက်တွေဟာ တော်တော်ကို သိသာပါတယ်။
01:59
Even your sexual organs get more blood flow,
41
107000
2000
လိင်အင်္ဂါမှာ သွေးစီးဆင်းတာ ပိုများတော့
02:01
so you increase sexual potency.
42
109000
2000
လိင်ပိုင်းစွမ်းဆောင်မှု တိုးလာတာပေါ။
02:03
One of the most effective anti-smoking ads was done
43
111000
2000
ကျန်းမာရေးဋ္ဌာနကလုပ်တဲ့ အထိရောက်ဆုံး
02:05
by the Department of Health Services,
44
113000
2000
ဆေးလိပ်ဆန့်ကျင်ရေး ကြော်ညာမှာပြတာက
02:07
showing that nicotine, which constricts your arteries,
45
115000
2000
သွေးလွှတ်ကြောတွေကို တင်းစေတဲ့ နီကိုတင်းဟာ
02:09
can cause a heart attack or a stroke,
46
117000
2000
နှလုံးရောဂါ (သို့) လေဖြတ်တာသာမကပဲ
02:11
but it also causes impotence.
47
119000
2000
ပန်းသေတာကိုလည်း ဖြစ်စေတယ်တဲ့။
02:13
Half of guys who smoke are impotent.
48
121000
2000
ဆေးလိပ်သောက်သူ တစ်ဝက်ဟာ ပန်းသေနေသူတွေပါ။
02:15
How sexy is that?
49
123000
1000
ဘယ်လိုဆွဲဆောင်မလဲ။
02:16
Now we're also about to publish a study --
50
124000
2000
ကျွန်တော်တို့လည်း လေ့လာမှု
ထုတ်ပြန်တော့မယ်။
02:18
the first study showing you can change gene expression in men with prostate cancer.
51
126000
3000
ပထမလေ့လာမှုက ဆီးကျိတ်ကင်ဆာ
ရှင်အမျိုးသားရဲ့ ဗီဇဖွင့်ဆိုချက်ကို
02:21
This is what's called a heat map --
52
129000
2000
ပြောင်းနိုင်တာပြတယ်​၊ heat map လို့ခေါ်တယ်၊
02:23
and the different colors -- and along the side, on the right, are different genes.
53
131000
3000
ညာဘက်ဘေးတစ်လျှောက်ကအရောင်
အမျိုးမျိုးဟာ ဗီဇအမျိုးမျိုးပါ။
02:26
And we found that over 500 genes were favorably changed --
54
134000
3000
ဗီဇပေါင်း၅၀၀ကျော်ဟာ ကောင်းကောင်းကြီး
ပြောင်းလို့ရတာ တွေ့ထားပါတယ်။
02:29
in effect, turning on the good genes, the disease-preventing genes,
55
137000
3000
အကျိုးက ရောဂါကာကွယ်တဲ့ ဗီဇကောင်း
တွေကိုဖွင့်လိုက်ခြင်းဟာ
02:32
turning off the disease-promoting genes.
56
140000
4000
ရောဂါတိုးစေတဲ့ ဗီဇတွေကို
ပိတ်လိုက်ခြင်းပါ။
02:36
And so these findings I think are really very powerful,
57
144000
3000
ဒီတွေ့ရှိချက်တွေဟာ လူအများကို
မျှော်လင့်ချက်အသစ် ရွေးစရာအသစ်တွေ
02:39
giving many people new hope and new choices.
58
147000
2000
ပေးရာမှာအတော့ကို ဩဇာကြီးတယ်လို့ထင်တယ်
02:41
And companies like Navigenics and DNA Direct and 23andMe,
59
149000
5000
Navigencics နဲ့ DNA Direct နဲ့
23andMe လိုကုမ္ပဏီတွေဟာ
02:46
that are giving you your genetic profiles,
60
154000
3000
ခင်ဗျားတို့ကို မျိုးရိုဗီဇဆိုင်ရာ
သတင်းဆောင်းပါးတွေ ပေးနေတယ်
02:49
are giving some people a sense of, "Gosh, well, what can I do about it?"
61
157000
3000
"ဘုရားရေ၊ကဲ ဒါနဲ့ဘာလုပ်ရမလဲဟ"
ဆိုတာမျိုး လူတစ်ချို့ကိုပေးနေတယ်။
02:52
Well, our genes are not our fate, and if we make these changes --
62
160000
3000
ကောင်းပြီ၊ မျိုးရိုးဗီဇတွေဟာ ကံကြမ္မာ
မဟုတ်ဘူး၊ ဒီအပြောင်းအလဲတွေ
02:55
they're a predisposition -- but if we make bigger changes
63
163000
2000
လုပ်ရင်ပေါ့၊ အထုံပါမှုပါ၊ ဒါပေမဲ့
တခြားလုပ်နိုင်တာထက်
02:57
than we might have made otherwise,
64
165000
2000
ပိုကြီးတဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေလုပ်ရင်
02:59
we can actually change how our genes are expressed.
65
167000
3000
တကယ်ပဲ မျိုးရိုးဗီဇဖော်ပြပုံကို
ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်ဗျာ။
03:02
Thank you.
66
170000
1000
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
03:03
(Applause)
67
171000
2000
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Dean Ornish - Physician, author
Dean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes.

Why you should listen

Dr. Dean Ornish wants you to live longer, and have more fun while you're at it. He's one of the leading voices in the medical community promoting a balanced, holistic approach to health, and proving that it works. The author of Eat More, Weigh Less and several other best-selling books, Ornish is best known for his lifestyle-based approach to fighting heart disease.

His research at the Preventive Medicine Research Institute (the nonprofit he founded) clinically demonstrated that cardiovascular illnesses -- and, most recently prostate cancer -- can be treated and even reversed through diet and exercise. These findings (once thought to be physiologically implausible) have been widely chronicled in the US media, including Newsweek, for which Ornish writes a column. The fifty-something physician, who's received many honors and awards, was chosen by LIFE Magazine as one of the most influential members of his generation. Among his many pursuits, Ornish is now working with food corporations to help stop America's obesity pandemic from spreading around the globe.

More profile about the speaker
Dean Ornish | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee