TED2016
Kang Lee: Can you really tell if a kid is lying?
Kang Lee: Bir çocuğun yalan söylediğini gerçekten anlayabilir misiniz?
Filmed:
Readability: 4.2
8,673,675 views
Çocuklar yalan konusunda beceriksiz midir? Yalanlarını kolaylıkla yakalayabileceğinizi mi sanıyorsunuz? Gelişim araştırmacısı Kang Lee, yalan söylerken çocuklara fizyolojik olarak ne olduğunu araştırıyor. Çocuklar bol bol yalan söylüyorlar ve buna iki gibi erken bir yaşta yalana başlıyorlar. Üstelik bu konuda gayet de başarılar. Lee, çocuklar yalana başladığında neden sevinmemiz gerektiğini açıklayıp, günün birinde saklı duygularımızı açığa vuracak yeni bir yalan tespit teknolojisi sunuyor.
Kang Lee - Developmental researcher
Kang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior. Full bio
Kang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Hi.
0
1112
1325
Merhaba.
00:14
Let me ask the audience a question:
1
2461
2346
Bir soruyla başlayayım.
Çocukken hiç yalan söylediniz mi?
00:16
Did you ever lie as a child?
2
4831
2195
00:19
If you did, could you please
raise your hand?
raise your hand?
3
7050
2667
Söylediyseniz, lütfen el kaldırın.
Siz karşılaştığım en
dürüst insanlarsınız.
dürüst insanlarsınız.
00:23
Wow! This is the most honest
group of people I've ever met.
group of people I've ever met.
4
11145
3454
(kahkahalar)
00:26
(Laughter)
5
14623
1957
Son 20 yıldır,
00:28
So for the last 20 years,
6
16604
1709
çocukların yalan söylemeyi
nasıl öğrendiğini araştırıyorum.
nasıl öğrendiğini araştırıyorum.
00:30
I've been studying
how children learn to tell lies.
how children learn to tell lies.
7
18337
3415
Bu gün, keşiflerimizden
bazılarını sizlerle paylaşacağım.
bazılarını sizlerle paylaşacağım.
00:33
And today, I'm going to share with you
8
21776
2304
00:36
some of the discoveries we have made.
9
24104
2162
Önce, size dostum Richard Messina'nın
başına gelen bir şeyi anlatayım.
başına gelen bir şeyi anlatayım.
00:38
But to begin, I'm going to tell you
a story from Mr. Richard Messina,
a story from Mr. Richard Messina,
10
26624
4925
00:43
who is my friend and an elementary
school principal.
school principal.
11
31573
3129
Kendisi bir ilkokul müdürü.
Bir gün telefonu çalar.
00:47
He got a phone call one day.
12
35266
1561
Telefondaki ses,
00:51
The caller says,
13
39279
1151
"Mr. Messina, oğlum Johnny hasta olduğu
için bugün okula gelemeyecek" der.
için bugün okula gelemeyecek" der.
00:52
"Mr. Messina, my son Johnny
will not come to school today
will not come to school today
14
40454
3882
00:56
because he's sick."
15
44360
1463
00:58
Mr. Messina asks,
16
46498
1736
Richard sorar:
"Kiminle görüşüyorum?"
01:00
"Who am I speaking to, please?"
17
48258
2014
01:02
And the caller says,
18
50788
1490
Telefondaki "Babamla" diye cevap verir.
01:04
"I am my father."
19
52302
1665
01:05
(Laughter)
20
53991
2787
(kahkahalar)
01:10
So this story --
21
58227
1682
Bu hikaye...
(kahkahalar)
01:11
(Laughter)
22
59933
1532
çocuklar ve yalanla ilgili
yaygın üç inanışı güzelce özetliyor.
yaygın üç inanışı güzelce özetliyor.
01:13
sums up very nicely
three common beliefs we have
three common beliefs we have
23
61489
4310
01:17
about children and lying.
24
65823
1859
01:20
One, children only come to tell lies
25
68140
4631
Bir: Çocuklar, ancak ilkokula başladıktan
sonra yalan söylemeye başlarlar.
sonra yalan söylemeye başlarlar.
01:24
after entering elementary school.
26
72795
2268
01:27
Two, children are poor liars.
27
75552
2311
İki: Çocuklar yalan söylemeyi beceremez.
01:29
We adults can easily detect their lies.
28
77887
2857
Biz yetişkinler, çocukların yalanını
kolaylıkla fark ederiz.
kolaylıkla fark ederiz.
Üç: Eğer bir çocuk erken yaşta
yalan söylüyorsa,
yalan söylüyorsa,
01:32
And three, if children lie
at a very young age,
at a very young age,
29
80768
4038
karakterinde bir bozukluk var demektir.
01:36
there must be some
character flaws with them,
character flaws with them,
30
84830
2849
Yani ömür boyu iflah olmaz
bir yalancı olacaktır.
bir yalancı olacaktır.
01:39
and they are going to become
pathological liars for life.
pathological liars for life.
31
87703
4049
01:44
Well, it turns out
32
92720
2194
Ancak görünen o ki, bu üç inanışın
üçü de yanlış.
üçü de yanlış.
01:46
all of the three beliefs are wrong.
33
94938
2298
01:50
We have been playing guessing games
34
98617
2710
Bütün dünyadan çocuklarla
tahmin oyunları oynadık.
tahmin oyunları oynadık.
01:53
with children all over the world.
35
101351
2082
01:55
Here is an example.
36
103457
1486
Örnek vermek gerekirse, bu oyunda
01:56
So in this game, we asked children
to guess the numbers on the cards.
to guess the numbers on the cards.
37
104967
4365
kartın arkasındaki sayıyı
tahmin etmelerini istedik.
tahmin etmelerini istedik.
02:01
And we tell them if they win the game,
38
109958
2878
Eğer oyunu kazanırlarsa,
büyük bir ödül alacaklarını söyledik.
büyük bir ödül alacaklarını söyledik.
02:04
they are going to get a big prize.
39
112860
2157
02:07
But in the middle of the game,
40
115525
1477
Fakat oyunun ortasında
bir bahaneyle odadan çıktık.
bir bahaneyle odadan çıktık.
02:09
we make an excuse and leave the room.
41
117026
2760
02:13
And before we leave the room,
42
121763
1934
Çıkmadan önce de
"Sakın karta bakma" dedik.
"Sakın karta bakma" dedik.
02:15
we tell them not to peek at the cards.
43
123721
2936
02:19
Of course,
44
127518
1416
Tabii ki odada gizli kameralar vardı.
02:20
we have hidden cameras in the room
45
128958
2161
02:23
to watch their every move.
46
131143
1795
Her yaptıklarını izledik.
Oyunu kazanma arzusu kuvvetli olduğu için
02:26
Because the desire
to win the game is so strong,
to win the game is so strong,
47
134216
3417
çocukların %90'ından fazlası biz
odadan çıkar çıkmaz karta baktı.
odadan çıkar çıkmaz karta baktı.
02:29
more than 90 percent of children will peek
48
137657
3486
02:33
as soon as we leave the room.
49
141167
1437
02:34
(Laughter)
50
142628
2000
(kahkahalar)
02:37
The crucial question is:
51
145044
1986
Burada can alıcı soru şu:
Odaya dönüp, karta bakıp
bakmadıklarını sorduğumuzda
bakmadıklarını sorduğumuzda
02:39
When we return and ask the children
52
147054
2748
02:41
whether or not they have peeked,
53
149826
2309
bakan çocuklar itiraf mı edecekler?
02:44
will the children who peeked confess
54
152159
3052
Yoksa kabahatlerini örtmek için
yalan mı söyleyecekler?
yalan mı söyleyecekler?
02:47
or lie about their transgression?
55
155235
2578
02:51
We found that regardless
of gender, country, religion,
of gender, country, religion,
56
159525
4773
Gördük ki, cinsiyet, ülke,
din ayrımı olmaksızın
din ayrımı olmaksızın
2 yaş çocuklarının %30'u yalan söylüyor.
02:56
at two years of age,
57
164934
1579
02:59
30 percent lie,
58
167188
1927
03:01
70 percent tell the truth
about their transgression.
about their transgression.
59
169139
3809
%70'i kabahatini itiraf ediyor.
3 yaşında %50'si yalan
%50'si doğru söylüyor.
%50'si doğru söylüyor.
03:04
At three years of age,
60
172972
2138
03:07
50 percent lie and 50 percent
tell the truth.
tell the truth.
61
175134
3474
4 yaşında %80'den fazlası
yalan söylüyor.
yalan söylüyor.
03:11
At four years of age,
62
179302
1899
03:13
more than 80 percent lie.
63
181225
1947
03:16
And after four years of age,
64
184334
2451
4 yaşından sona da
çocukların çoğu yalan söylüyor.
çocukların çoğu yalan söylüyor.
03:18
most children lie.
65
186809
1389
03:21
So as you can see,
66
189180
1363
Gördüğünüz gibi, yalan söylemek
aslında gelişme sürecinde tipik bir adım
aslında gelişme sürecinde tipik bir adım
03:22
lying is really a typical part
of development.
of development.
67
190567
3463
03:26
And some children begin to tell lies
68
194054
2790
ve bazı çocuklar 2 gibi erken bir yaştan
itibaren yalan söylemeye başlıyorlar.
itibaren yalan söylemeye başlıyorlar.
03:28
as young as two years of age.
69
196868
2439
03:32
So now, let's take a closer look
at the younger children.
at the younger children.
70
200438
3557
Bu daha küçük çocuklara
yakından bir bakalım.
yakından bir bakalım.
Neden bazı küçük
çocuklar yalan söylüyor
çocuklar yalan söylüyor
03:37
Why do some but not all
young children lie?
young children lie?
71
205336
3813
ama hepsi yalan söylemiyor?
03:42
In cooking, you need good ingredients
72
210184
3329
Yemek yaparken, iyi bir yemek için
iyi malzeme gerekir.
iyi malzeme gerekir.
03:45
to cook good food.
73
213537
1613
İyi bir yalan için de iki
temel malzeme gereklidir.
temel malzeme gereklidir.
03:47
And good lying requires
two key ingredients.
two key ingredients.
74
215793
4563
İlk temel malzeme bir zihin teorisi ya da
zihin okuma becerisidir.
zihin okuma becerisidir.
03:53
The first key ingredient
is theory of mind,
is theory of mind,
75
221109
4110
03:57
or the mind-reading ability.
76
225243
1835
Zihin okuma, farklı insanların, durumla
ilgili farklı bilgisi olduğunu bilebilme
ilgili farklı bilgisi olduğunu bilebilme
03:59
Mind reading is the ability to know
77
227768
2078
04:01
that different people have
different knowledge about the situation
different knowledge about the situation
78
229870
4608
04:06
and the ability to differentiate
between what I know
between what I know
79
234502
3801
ve benim bildiğimle sizin bildiğinizin
farkını ayırt edebilme becerisidir.
farkını ayırt edebilme becerisidir.
04:10
and what you know.
80
238327
1223
Zihin okuma yalan söylerken önemlidir
çünkü yalan söylemenin temeli
çünkü yalan söylemenin temeli
04:11
Mind reading is important for lying
81
239914
2247
04:14
because the basis of lying is that I know
82
242185
3847
benim ne bildiğimi
sizin bilmediğinizi bilmemdir.
sizin bilmediğinizi bilmemdir.
04:18
you don't know
83
246056
1151
04:19
what I know.
84
247231
1151
Demek ki size yalan söyleyebilirim.
04:20
Therefore, I can lie to you.
85
248406
1371
İyi yalan söylemenin ikinci
temel malzemesi özdenetimdir.
temel malzemesi özdenetimdir.
04:23
The second key ingredient
for good lying is self-control.
for good lying is self-control.
86
251070
4610
Konuşmanızı, yüz ifadenizi ve
vücut dilinizi kontrol etme becerisidir.
vücut dilinizi kontrol etme becerisidir.
04:27
It is the ability to control your speech,
your facial expression
your facial expression
87
255704
4623
04:32
and your body language,
88
260351
1540
Böylece söylediğiniz yalan
inandırıcı olur.
inandırıcı olur.
04:33
so that you can tell a convincing lie.
89
261915
2078
04:36
And we found that those young children
90
264938
3726
Gördük ki ileri zihin okuma ve özdenetim
becerisi olan bu küçükler,
becerisi olan bu küçükler,
04:40
who have more advanced mind-reading
and self-control abilities
and self-control abilities
91
268688
4856
daha erken yaşta yalan söylüyorlar
ve daha maharetli yalancılar.
ve daha maharetli yalancılar.
04:45
tell lies earlier
92
273568
2038
04:47
and are more sophisticated liars.
93
275630
2816
Gerçekte bu iki beceriye sahip olmak,
04:51
As it turns out, these two abilities
are also essential for all of us
are also essential for all of us
94
279887
5619
toplumda işlev gösterebilmek için
herbirimizin temel gereksinimi.
herbirimizin temel gereksinimi.
04:57
to function well in our society.
95
285530
2522
Zihin okuma ve özdenetim becerilerinde
eksiklik, DEHB ve otizm gibi
eksiklik, DEHB ve otizm gibi
05:00
In fact, deficits in mind-reading
and self-control abilities
and self-control abilities
96
288848
4335
05:05
are associated with serious
developmental problems,
developmental problems,
97
293207
3559
ciddi gelişim bozuklarıyla
bağdaştırılıyor.
bağdaştırılıyor.
05:08
such as ADHD and autism.
98
296790
2759
Yani iki yaşındaki çocuğunuzun
ilk yalanını yakalarsanız,
ilk yalanını yakalarsanız,
05:13
So if you discover your two-year-old
is telling his or her first lie,
is telling his or her first lie,
99
301893
5177
teyakkuza geçmek yerine
bayram yapın.
bayram yapın.
05:19
instead of being alarmed,
100
307094
1984
05:21
you should celebrate --
101
309102
1492
(kahkahalar)
05:22
(Laughter)
102
310618
1522
05:24
because it signals that your child
has arrived at a new milestone
has arrived at a new milestone
103
312164
5730
Zira bu, çocuğunuzun tipik gelişmede yeni
bir dönüm noktasına geldiğin gösterir.
bir dönüm noktasına geldiğin gösterir.
05:29
of typical development.
104
317918
1635
05:33
Now, are children poor liars?
105
321085
3136
Peki, çocuklar beceriksiz
yalancılar mıdır?
yalancılar mıdır?
Yalan söylediklerini kolaylıkla
anlayabileceğinizi düşünüyor musunuz?
anlayabileceğinizi düşünüyor musunuz?
05:36
Do you think you can easily
detect their lies?
detect their lies?
106
324878
2994
05:40
Would you like to give it a try?
107
328745
1678
Denemek ister misiniz?
Evet mi? Tamam.
05:42
Yes? OK.
108
330921
1480
Şimdi size iki video göstereceğim.
05:44
So I'm going to show you two videos.
109
332425
2139
Bu videolarda çocuklar, araştırmacının
"Karta baktın mı?" sorusunu yanıtlıyor.
"Karta baktın mı?" sorusunu yanıtlıyor.
05:47
In the videos,
110
335024
1151
05:48
the children are going to respond
to a researcher's question,
to a researcher's question,
111
336199
3057
05:51
"Did you peek?"
112
339280
1482
Hangisinin yalan, hangisinin doğru
söylediğini bulmaya çalışın.
söylediğini bulmaya çalışın.
05:52
So try to tell me
113
340786
1554
05:54
which child is lying
114
342364
1398
05:55
and which child is telling the truth.
115
343786
2110
Bir numaralı çocuk.
05:58
Here's child number one.
116
346272
1719
06:00
Are you ready?
117
348991
1237
Hazır mısınız?
(Video) Araştırmacı: "Karta baktın mı?"
Çocuk: Hayır.
Çocuk: Hayır.
06:03
(Video) Adult: Did you peek? Child: No.
118
351006
1920
06:05
Kang Lee: And this is child number two.
119
353619
2236
Kang Lee: Şimdi iki numaralı çocuk.
06:09
(Video) Adult: Did you peek? Child: No.
120
357501
2192
(Video): Araştırmacı: "Karta baktın mı?"
Çocuk: "Hayır".
Çocuk: "Hayır".
06:13
KL: OK, if you think
child number one is lying,
child number one is lying,
121
361296
3587
KL: Eğer yalan söyleyen
bir numara diyorsanız, el kaldırın.
bir numara diyorsanız, el kaldırın.
06:16
please raise your hand.
122
364907
1687
Eğer iki numaranın yalan söylediğini
düşünüyorsanız, el kaldırın.
düşünüyorsanız, el kaldırın.
06:20
And if you think child number two
is lying, please raise your hand.
is lying, please raise your hand.
123
368401
3552
06:25
OK, so as a matter of fact,
124
373593
2474
Peki. Aslına bakarsanız, birinci çocuk
doğruyu söylüyor.
doğruyu söylüyor.
06:28
child number one is telling the truth,
125
376091
2937
İki numara yalan söylüyor.
06:31
child number two is lying.
126
379052
2029
Demek ki çoğunuz bu yalan tespiti
işini hiç beceremiyorsunuz.
işini hiç beceremiyorsunuz.
06:34
Looks like many of you are terrible
detectors of children's lies.
detectors of children's lies.
127
382124
3230
06:37
(Laughter)
128
385378
2478
(kahkahalar)
06:39
Now, we have played similar kinds of games
129
387880
3384
Benzeri oyunları, hemen hemen
her meslekten yetişkinlerle de oynadık.
her meslekten yetişkinlerle de oynadık.
06:43
with many, many adults
from all walks of life.
from all walks of life.
130
391288
4625
06:48
And we show them many videos.
131
396714
2158
Bir sürü videolar gösterdik.
Bunların yarısında çocuklar
yalan söylüyordu.
yalan söylüyordu.
06:51
In half of the videos, the children lied.
132
399347
2549
Diğer yarısında da doğruyu
söyleyen çocuklar vardı.
söyleyen çocuklar vardı.
06:53
In the other half of the videos,
the children told the truth.
the children told the truth.
133
401920
3267
06:58
And let's find out
how these adults performed.
how these adults performed.
134
406529
2857
Bakalım bu yetişkinlerin
performansı nasıl olmuş.
performansı nasıl olmuş.
Yalancıların ve doğru söyleyenlerin
sayısı eşit olduğu için,
sayısı eşit olduğu için,
07:02
Because there are as many liars
as truth tellers,
as truth tellers,
135
410319
3855
07:06
if you guess randomly,
136
414198
2399
gelişi güzel bir tahminde bulunursanız
doğruyu bulma ihtimali %50.
doğruyu bulma ihtimali %50.
07:08
there's a 50 percent chance
you're going to get it right.
you're going to get it right.
137
416621
4070
Yani %50 civarında bir başarınız varsa,
07:12
So if your accuracy is around 50 percent,
138
420715
3594
çocukların yalanını yakalamakta
felaket başarısızsınız demektir.
felaket başarısızsınız demektir.
07:16
it means you are a terrible detector
of children's lies.
of children's lies.
139
424333
3441
07:20
So let's start with undergrads
and law school students,
and law school students,
140
428290
4529
Lisans öğrencileri ve hukuk
öğrencileri ile başlayalım.
öğrencileri ile başlayalım.
Bunların tipik olarak çocuklarla
fazla bir deneyimi yoktur.
fazla bir deneyimi yoktur.
07:24
who typically have
limited experience with children.
limited experience with children.
141
432843
3672
Hayır, çocukların yalanını
yakalayamamışlar.
yakalayamamışlar.
07:30
No, they cannot detect children's lies.
142
438038
1962
07:32
Their performance is around chance.
143
440024
2214
Performansları atıp-tutturma
yüzdesi civarında.
yüzdesi civarında.
07:34
Now how about social workers
and child-protection lawyers,
and child-protection lawyers,
144
442262
5229
Peki, sosyal hizmetler görevlileri ve
çocuk koruma avukatlarına bakalım.
çocuk koruma avukatlarına bakalım.
Bunlar her gün çocuklarla çalışıyorlar.
07:39
who work with children on a daily basis?
145
447515
2674
Çocukların yalanını yakalayabiliyorlar mı?
07:42
Can they detect children's lies?
146
450213
2087
Hayır, yakalayamıyorlar.
07:45
No, they cannot.
147
453624
1151
07:46
(Laughter)
148
454799
1045
(kahkahalar)
07:47
What about judges,
149
455868
1472
Peki ya her Allah'ın günü
yalancılarla uğraşanlar:
yalancılarla uğraşanlar:
07:49
customs officers
150
457364
1800
yargıçlar, gümrük görevlileri
ve polis memurları?
ve polis memurları?
07:51
and police officers,
151
459188
1858
07:53
who deal with liars on a daily basis?
152
461070
2643
Onlar çocukların yalanını
yakalayabiliyor mu?
yakalayabiliyor mu?
07:55
Can they detect children's lies?
153
463737
1917
Hayır, yakalayamıyorlar.
07:58
No, they cannot.
154
466800
1214
Peki ya ebeveynler?
08:00
What about parents?
155
468430
1186
Ebeveynler başkalarının çocuğunun
yalanını yakalayabiliyor mu?
yalanını yakalayabiliyor mu?
08:01
Can parents detect other children's lies?
156
469640
3014
Hayır, yakalayamıyorlar.
08:05
No, they cannot.
157
473898
1238
Peki kendi çocuklarının
yalanını yakalayabiliyorlar mı?
yalanını yakalayabiliyorlar mı?
08:07
What about, can parents
detect their own children's lies?
detect their own children's lies?
158
475821
3585
08:13
No, they cannot.
159
481208
1201
Hayır, yakalayamıyorlar.
08:14
(Laughter) (Applause)
160
482433
3476
(kahkahalar) (alkışlar)
08:17
So now you may ask
161
485933
1547
Diyeceksiniz ki "neden çocukların
yalan söylediğini anlamak bu kadar zor?".
yalan söylediğini anlamak bu kadar zor?".
08:20
why children's lies
are so difficult to detect.
are so difficult to detect.
162
488504
3632
Bakın size kendi oğlum
Nathan'ı göstereyim.
Nathan'ı göstereyim.
08:24
Let me illustrate this
with my own son, Nathan.
with my own son, Nathan.
163
492958
3012
08:27
This is his facial expression
164
495994
2169
Bu yalan söylerkenki yüz ifadesi.
08:30
when he lies.
165
498187
1384
(kahkahalar)
08:31
(Laughter)
166
499595
2206
08:33
So when children lie,
167
501825
1602
Çocuklar yalan söylediğinde,
yüz ifadeleri genellikle nötr.
yüz ifadeleri genellikle nötr.
08:35
their facial expression
is typically neutral.
is typically neutral.
168
503451
3156
Ancak, çocuk, bu nötr ifadenin arkasında
bir sürü duygu yaşıyor aslında:
bir sürü duygu yaşıyor aslında:
08:39
However, behind this neutral expression,
169
507123
3460
08:42
the child is actually experiencing
a lot of emotions,
a lot of emotions,
170
510607
3326
korku, suçluluk, utanç ve hatta belki
birazcık yalan söyleme hazzı gibi duygular.
birazcık yalan söyleme hazzı gibi duygular.
08:45
such as fear, guilt, shame
171
513957
3855
08:49
and maybe a little bit of liar's delight.
172
517836
3096
(kahkahalar)
08:52
(Laughter)
173
520956
2702
08:55
Unfortunately, such emotions
are either fleeting or hidden.
are either fleeting or hidden.
174
523682
4840
Maalesef bu duygular ya çabucak geçiyor
ya da saklanıyor.
ya da saklanıyor.
09:00
Therefore, it's mostly invisible to us.
175
528546
3099
Bu yüzden de bizim için
çoğunlukla görünmezler.
çoğunlukla görünmezler.
Son beş yıldır, bu saklı duyguları ortaya
çıkaracak bir yol bulmaya çalışıyoruz.
çıkaracak bir yol bulmaya çalışıyoruz.
09:03
So in the last five years,
176
531669
1359
09:05
we have been trying to figure out a way
to reveal these hidden emotions.
to reveal these hidden emotions.
177
533052
3896
Nihayetinde bir keşfimiz oldu.
09:08
Then we made a discovery.
178
536972
1514
Yüzümüzün derisinin altında zengin bir
kan damarı ağı olduğunu biliyoruz.
kan damarı ağı olduğunu biliyoruz.
09:11
We know that underneath our facial skin,
179
539273
3185
09:14
there's a rich network of blood vessels.
180
542482
3394
Farklı duygular yaşadığımızda,
09:17
When we experience different emotions,
181
545900
2417
yüzümüzdeki kan akışında
hafif değişmeler oluyor.
hafif değişmeler oluyor.
09:20
our facial blood flow changes subtly.
182
548341
2641
Bu değişiklikler otonom sistem tarafından
09:23
And these changes are regulated
by the autonomic system
by the autonomic system
183
551613
3948
09:27
that is beyond our conscious control.
184
555585
2169
bilinçli kontrolümüzün
dışında düzenleniyor.
dışında düzenleniyor.
09:30
By looking at facial blood flow changes,
185
558159
3823
Yüzdeki kan akışı değişikliklerine
bakmak suretiyle
bakmak suretiyle
bir insanın saklı
duygularını öğrenebiliriz.
duygularını öğrenebiliriz.
09:34
we can reveal people's hidden emotions.
186
562006
2697
Maalesef, duygulardan kaynaklanan bu
kan akışı değişimleri,
kan akışı değişimleri,
09:37
Unfortunately, such emotion-related
facial blood flow changes
facial blood flow changes
187
565229
4778
09:42
are too subtle to detect by our naked eye.
188
570031
2625
çıplak gözle görülemeyecek kadar hafif.
Bu yüzden de, insanların yüzlerindeki
duyguları açığa çıkarmak için
duyguları açığa çıkarmak için
09:45
So to help us reveal
people's facial emotions,
people's facial emotions,
189
573632
3768
yeni bir görüntüleme
teknolojisi geliştirdik:
teknolojisi geliştirdik:
09:49
we have developed a new imaging technology
190
577424
3034
Deri-geçişli Optik Görüntüleme.
09:52
we call "transdermal optical imaging."
191
580482
3149
Bunu yapmak için, insanlar
saklı duygularını yaşarken
saklı duygularını yaşarken
09:56
To do so, we use a regular
video camera to record people
video camera to record people
192
584679
3953
onları sıradan bir kamerayla
kaydediyoruz.
kaydediyoruz.
10:00
when they experience
various hidden emotions.
various hidden emotions.
193
588656
3086
10:04
And then, using our image
processing technology,
processing technology,
194
592385
4094
Sonra da görüntü işleme
teknolojimizi kullanarak
teknolojimizi kullanarak
yüzdeki kan akışının deri geçişli
görüntüsünü alabiliyoruz.
görüntüsünü alabiliyoruz.
10:08
we can extract transdermal images
of facial blood flow changes.
of facial blood flow changes.
195
596503
5536
Bu deri geçişli video
görüntülerine bakarak
görüntülerine bakarak
10:16
By looking at transdermal video images,
196
604475
4272
farklı duygularla ilintili, yüzdeki
kan akışını kolaylıkla görebiliyoruz.
kan akışını kolaylıkla görebiliyoruz.
10:20
now we can easily see
197
608771
1787
10:23
facial blood flow changes associated
with the various hidden emotions.
with the various hidden emotions.
198
611737
5631
Bu teknolojiyi kullanarak,
10:29
And using this technology,
199
617944
1788
yalanla ilintili saklı duyguları
ortaya çıkarıp
ortaya çıkarıp
10:31
we can now reveal the hidden emotions
associated with lying,
associated with lying,
200
619756
4668
insanların yalan söylediğini
tespit edebiliyoruz.
tespit edebiliyoruz.
10:36
and therefore detect people's lies.
201
624448
2910
Bunu noninvazif, uzaktan
ve az masraflı bir şekilde,
ve az masraflı bir şekilde,
10:39
We can do so noninvasively,
202
627382
2439
10:41
remotely, inexpensively,
203
629845
2539
yaklaşık %85 doğruluk
oranıyla yapabiliyoruz
oranıyla yapabiliyoruz
10:44
with an accuracy at about 85 percent,
204
632408
3660
-ki bu tahmin faktöründen
daha yüksek bir oran.
daha yüksek bir oran.
10:48
which is far better than chance level.
205
636092
2054
İlaveten, bir de
Pinokyo etkisi keşfettik.
Pinokyo etkisi keşfettik.
10:51
And in addition, we discovered
a Pinocchio effect.
a Pinocchio effect.
206
639100
3790
Yok bu Pinokyo etkisi değil.
10:56
No, not this Pinocchio effect.
207
644336
2055
10:58
(Laughter)
208
646415
1007
(kahkahalar)
10:59
This is the real Pinocchio effect.
209
647446
2122
Gerçek Pinokyo etkisi bu.
11:01
When people lie,
210
649592
1417
İnsanlar yalan söylerken,
yanaklardaki kan akışı azalır ve
burundaki kan akışı artar.
burundaki kan akışı artar.
11:03
the facial blood flow
on the cheeks decreases,
on the cheeks decreases,
211
651033
3779
11:06
and the facial blood flow
on the nose increases.
on the nose increases.
212
654836
3261
Tabii ki saklı duygulara yol açan
tek duygu yalan söylemek değil.
tek duygu yalan söylemek değil.
11:11
Of course, lying is not the only situation
213
659379
3507
11:14
that will evoke our hidden emotions.
214
662910
2848
Bu teknolojiyi, yalanları
tespit etmeye ilaveten
tespit etmeye ilaveten
11:17
So then we asked ourselves,
215
665782
1874
11:19
in addition to detecting lies,
216
667680
2347
başka nerelerde
kullanabileceğimizi düşündük.
kullanabileceğimizi düşündük.
11:22
how can our technology be used?
217
670051
2333
Kullanılabileceği alanlardan biri eğitim.
11:25
One application is in education.
218
673027
3546
Mesela, bu teknolojiyi kullanarak,
bu matematik öğretmenine
bu matematik öğretmenine
11:28
For example, using this technology,
we can help this mathematics teacher
we can help this mathematics teacher
219
676597
4661
anlattığı konuyla ilgili sıkıntı yaşayan
öğrenciyi saptamasına yardım edebiliriz.
öğrenciyi saptamasına yardım edebiliriz.
11:33
to identify the student in his classroom
220
681282
2907
11:36
who may experience high anxiety
about the topic he's teaching
about the topic he's teaching
221
684213
4745
Böylece o da öğrenciye yardım edebilir.
11:40
so that he can help him.
222
688982
1509
11:43
And also we can use this in health care.
223
691337
2740
Bunu sağlık alanında da kullanabiliriz.
Mesela, ben her gün, binlerce mil uzaktan
ebeveynlerimle Skype'ta konuşuyorum.
ebeveynlerimle Skype'ta konuşuyorum.
11:46
For example, every day I Skype my parents,
224
694101
3368
11:49
who live thousands of miles away.
225
697493
2082
Bu teknolojiyi kullarak,
11:52
And using this technology,
226
700178
1821
11:54
I can not only find out
what's going on in their lives
what's going on in their lives
227
702023
3482
sadece hayatlarında ne olup bittiğini
öğrenmekle kalmayıp,
öğrenmekle kalmayıp,
aynı anda kalp ritmlerini,
stres seviyelerini, ruh hallerini
stres seviyelerini, ruh hallerini
11:57
but also simultaneously monitor
their heart rate, their stress level,
their heart rate, their stress level,
228
705529
6302
12:03
their mood and whether or not
they are experiencing pain.
they are experiencing pain.
229
711855
3225
ya da ağrıları olup olmadığını
gözlemleyebiliyorum.
gözlemleyebiliyorum.
12:07
And perhaps in the future,
230
715839
1810
Belki de gelecekte yüksek tansiyon ya da
kalp krizi risklerini de görebilirim.
kalp krizi risklerini de görebilirim.
12:09
their risks for heart attack
or hypertension.
or hypertension.
231
717673
3289
Diyeceksiniz ki:
12:13
And you may ask:
232
721701
1260
Bunu politikacıların duygularını açığa
çıkarmada da kullanabilir miyiz?
çıkarmada da kullanabilir miyiz?
12:15
Can we use this also to reveal
politicians' emotions?
politicians' emotions?
233
723472
5481
12:20
(Laughter)
234
728977
1540
(kahkahalar)
Mesela bir münazara sırasında.
12:22
For example, during a debate.
235
730541
1854
Cevabım, evet, kullanabiliriz.
12:25
Well, the answer is yes.
236
733220
1453
12:27
Using TV footage,
237
735167
1944
Televizyon kaydını kullanarak,
politikacıların kalp ritmini,
politikacıların kalp ritmini,
12:29
we could detect
the politicians' heart rate,
the politicians' heart rate,
238
737135
4046
ruh hallerini ve gerginliklerini
tespit edebiliriz.
tespit edebiliriz.
12:33
mood and stress,
239
741205
2046
12:35
and perhaps in the future,
whether or not they are lying to us.
whether or not they are lying to us.
240
743275
3578
Hatta belki de gelecekte, yalan
söyleyip söylemediklerini de...
söyleyip söylemediklerini de...
12:39
We can also use this
in marketing research,
in marketing research,
241
747495
2996
Bunu aynı zamanda piyasa
araştırmalarında da kullanabiliriz.
araştırmalarında da kullanabiliriz.
12:42
for example, to find out
242
750515
1851
Örneğin, insanların belli ürünleri
beğenip beğenmediğini öğrenmekte.
beğenip beğenmediğini öğrenmekte.
12:44
whether or not people like
certain consumer products.
certain consumer products.
243
752390
4355
12:49
We can even use it in dating.
244
757229
2238
Buluşmalarda bile kullanılabilir.
12:51
So for example,
245
759904
1160
Mesela, karşınızdaki kişi
size gülümsüyorsa,
size gülümsüyorsa,
12:53
if your date is smiling at you,
246
761088
2594
12:55
this technology can help you to determine
247
763706
2794
bu teknoloji size onun
sizden gerçekten mi hoşlandığını
sizden gerçekten mi hoşlandığını
12:58
whether she actually likes you
248
766524
2607
yoksa kibarlık olsun diye mi
gülümsediğini tespitte yardım eder.
gülümsediğini tespitte yardım eder.
13:01
or she is just trying to be nice to you.
249
769155
2175
13:03
And in this case,
250
771864
1695
Bu resimdeki durumda ise,
sadece kibarlıktan gülümsüyor.
sadece kibarlıktan gülümsüyor.
13:05
she is just trying to be nice to you.
251
773583
1876
13:07
(Laughter)
252
775483
2392
(kahkahalar)
13:11
So transdermal optical imaging technology
253
779244
3709
Deri geçişli optik görüntüleme teknolojisi
henüz gelişiminin erken safhalarında.
henüz gelişiminin erken safhalarında.
13:14
is at a very early stage of development.
254
782977
2578
13:17
Many new applications will come about
that we don't know today.
that we don't know today.
255
785579
4114
Bugün bilmediğimiz bir çok
uygulaması ortaya çıkacaktır.
uygulaması ortaya çıkacaktır.
13:22
However, one thing I know for sure
256
790293
2778
Ancak kesin olarak
bildiğimiz bir şey varsa,
bildiğimiz bir şey varsa,
yalan söylemenin asla
eskisi gibi olmayacağıdır.
eskisi gibi olmayacağıdır.
13:25
is that lying will never
be the same again.
be the same again.
257
793095
3414
Çok teşekkür ederim.
13:28
Thank you very much.
258
796533
1158
13:29
Xiè xie.
259
797715
1324
(alkışlar)
13:31
(Applause)
260
799063
3906
ABOUT THE SPEAKER
Kang Lee - Developmental researcherKang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior.
Why you should listen
With an international team based at the University of Toronto, Kang Lee investigates the neurological and social basis of emerging social behaviors in young children. His two-pronged research focuses first on how and when children develop the capacity to lie, to detect liesand to feel guilty about it afterwards.
The second focus of Lee's research is facial recognition, which has led to revelations of when children develop the ability to distinguish races and has helped explain why some people occasionally see Jesus' face on a piece of toast.
Kang Lee | Speaker | TED.com