TED2016
Kang Lee: Can you really tell if a kid is lying?
Kang Lee: Liệu bạn có thật sự biết được khi trẻ em đang nói dối?
Filmed:
Readability: 4.2
8,673,675 views
Trẻ em có phải là những kẻ nói dối tệ? Bạn nghĩ rằng bạn có thể dễ dàng nhận biết chúng nói dối? Nhà nghiên cứu về sự phát triển Kang Lee đã nghiên cứu về sự thay đổi của cơ thể trẻ em khi chúng nói dối. Chúng nói dối rất nhiều, ngay từ khi hai tuổi, và chúng rất giỏi nói dối. Lee giải thích vì sao chúng ta nên vui mừng khi trẻ em nói dối và trình bày một công nghệ phát hiện nói dối mới mà trong tương lai có thể giúp nhận biết những cảm xúc tiềm ẩn của chúng ta.
Kang Lee - Developmental researcher
Kang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior. Full bio
Kang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Hi.
0
1112
1325
Xin chào.
00:14
Let me ask the audience a question:
1
2461
2346
Tôi xin được hỏi quý khán giả một câu hỏi
00:16
Did you ever lie as a child?
2
4831
2195
Các bạn đã bao giờ
nói dối lúc nhỏ chưa?
nói dối lúc nhỏ chưa?
00:19
If you did, could you please
raise your hand?
raise your hand?
3
7050
2667
Ai có xin giơ tay lên nào
00:23
Wow! This is the most honest
group of people I've ever met.
group of people I've ever met.
4
11145
3454
Ồ! Đây là nhóm người
thành thật nhất tôi từng gặp
thành thật nhất tôi từng gặp
00:26
(Laughter)
5
14623
1957
(Cười)
00:28
So for the last 20 years,
6
16604
1709
Trong suốt 20 năm qua,
00:30
I've been studying
how children learn to tell lies.
how children learn to tell lies.
7
18337
3415
Tôi đã nghiên cứu về
cách mà trẻ con tập nói dối
cách mà trẻ con tập nói dối
00:33
And today, I'm going to share with you
8
21776
2304
Và hôm nay, tôi xin chia sẻ với các bạn
00:36
some of the discoveries we have made.
9
24104
2162
một số kết quả mà chúng tôi tìm được
00:38
But to begin, I'm going to tell you
a story from Mr. Richard Messina,
a story from Mr. Richard Messina,
10
26624
4925
Để bắt đầu, tôi sẽ kể cho các bạn
câu chuyện của anh Richard Messina
câu chuyện của anh Richard Messina
00:43
who is my friend and an elementary
school principal.
school principal.
11
31573
3129
một người bạn của tôi
và là hiệu trưởng một trường tiểu học
và là hiệu trưởng một trường tiểu học
00:47
He got a phone call one day.
12
35266
1561
Một ngày kia anh nhận được một cuộc gọi.
00:51
The caller says,
13
39279
1151
Người gọi nói rằng,
00:52
"Mr. Messina, my son Johnny
will not come to school today
will not come to school today
14
40454
3882
"Thưa ông Messina, con trai tôi Johnny
sẽ không đến trường hôm nay
sẽ không đến trường hôm nay
00:56
because he's sick."
15
44360
1463
bởi vì nó đang ốm"
00:58
Mr. Messina asks,
16
46498
1736
Messina hỏi lại,
01:00
"Who am I speaking to, please?"
17
48258
2014
"Xin hỏi tôi đang nói chuyện với ai vậy?"
01:02
And the caller says,
18
50788
1490
Và người gọi trả lời,
01:04
"I am my father."
19
52302
1665
"Tôi là bố tôi."
01:05
(Laughter)
20
53991
2787
(Cười lớn)
01:10
So this story --
21
58227
1682
Câu chuyện này
01:11
(Laughter)
22
59933
1532
(Cười)
01:13
sums up very nicely
three common beliefs we have
three common beliefs we have
23
61489
4310
đã thể hiện hoàn hảo
ba suy nghĩ phổ biến
ba suy nghĩ phổ biến
01:17
about children and lying.
24
65823
1859
về trẻ em và nói dối.
01:20
One, children only come to tell lies
25
68140
4631
Thứ nhất, trẻ em chỉ bắt đầu nói dối
01:24
after entering elementary school.
26
72795
2268
sau khi vào tiểu học.
01:27
Two, children are poor liars.
27
75552
2311
Thứ hai, trẻ em nói dối rất tệ.
01:29
We adults can easily detect their lies.
28
77887
2857
Người lớn có thể dễ dàng nhận ra.
01:32
And three, if children lie
at a very young age,
at a very young age,
29
80768
4038
Và thứ ba, nếu trẻ em nói dối
từ khi còn rất nhỏ,
từ khi còn rất nhỏ,
01:36
there must be some
character flaws with them,
character flaws with them,
30
84830
2849
thì nhất định chúng có một số
sai lệch về tính cách
sai lệch về tính cách
01:39
and they are going to become
pathological liars for life.
pathological liars for life.
31
87703
4049
và chúng sẽ trở thành
những kẻ nói dối kinh niên.
những kẻ nói dối kinh niên.
01:44
Well, it turns out
32
92720
2194
Sự thật là,
01:46
all of the three beliefs are wrong.
33
94938
2298
cả ba định kiến trên đều sai.
01:50
We have been playing guessing games
34
98617
2710
Chúng ta đều đang chơi trò đoán mò
01:53
with children all over the world.
35
101351
2082
với trẻ em trên toàn thế giới.
01:55
Here is an example.
36
103457
1486
Đây là một ví dụ.
01:56
So in this game, we asked children
to guess the numbers on the cards.
to guess the numbers on the cards.
37
104967
4365
Trong một trò chơi, chúng tôi
yêu cầu trẻ đoán đúng con số trên lá bài.
yêu cầu trẻ đoán đúng con số trên lá bài.
02:01
And we tell them if they win the game,
38
109958
2878
Và chúng tôi bảo rằng nếu chúng thắng,
02:04
they are going to get a big prize.
39
112860
2157
chúng sẽ được một phần quà rất lớn.
02:07
But in the middle of the game,
40
115525
1477
Nhưng ở giữa trò chơi,
02:09
we make an excuse and leave the room.
41
117026
2760
chúng tôi sẽ lấy cớ đi ra khỏi phòng.
02:13
And before we leave the room,
42
121763
1934
Và trước khi ra khỏi phòng,
02:15
we tell them not to peek at the cards.
43
123721
2936
chúng tôi bảo chúng
không được nhìn lén lá bài
không được nhìn lén lá bài
02:19
Of course,
44
127518
1416
Dĩ nhiên,
02:20
we have hidden cameras in the room
45
128958
2161
chúng tôi có đặt máy quay phim trong phòng
02:23
to watch their every move.
46
131143
1795
để theo dõi nhất cử nhất động.
02:26
Because the desire
to win the game is so strong,
to win the game is so strong,
47
134216
3417
Bởi vì mong muốn thắng trò chơi quá lớn,
02:29
more than 90 percent of children will peek
48
137657
3486
hơn 90 phần trăm trẻ em đều sẽ nhìn lén
02:33
as soon as we leave the room.
49
141167
1437
ngay khi chúng tôi rời khỏi phòng.
02:34
(Laughter)
50
142628
2000
(Cười)
02:37
The crucial question is:
51
145044
1986
Vấn đề quan trọng là:
02:39
When we return and ask the children
52
147054
2748
Khi chúng tôi quay lại và hỏi bọn trẻ
02:41
whether or not they have peeked,
53
149826
2309
chúng có nhìn lén hay không,
02:44
will the children who peeked confess
54
152159
3052
liệu tất cả bọn trẻ có nhìn lén
đều sẽ thú tội
đều sẽ thú tội
02:47
or lie about their transgression?
55
155235
2578
hay chúng sẽ nói dối về việc làm của mình?
02:51
We found that regardless
of gender, country, religion,
of gender, country, religion,
56
159525
4773
Chúng tôi nhận thấy rằng dù cho bất kỳ
giới tính, quốc gia, tôn giáo nào,
giới tính, quốc gia, tôn giáo nào,
02:56
at two years of age,
57
164934
1579
trong số trẻ em hai tuổi,
02:59
30 percent lie,
58
167188
1927
30 phần trăm nói dối,
03:01
70 percent tell the truth
about their transgression.
about their transgression.
59
169139
3809
70 phần trăm sẽ thú thật
về sự gian lận của chúng.
về sự gian lận của chúng.
03:04
At three years of age,
60
172972
2138
Với trẻ ba tuổi,
03:07
50 percent lie and 50 percent
tell the truth.
tell the truth.
61
175134
3474
50 phần trăm nói dối
và 50 phần trăm nói thật.
và 50 phần trăm nói thật.
03:11
At four years of age,
62
179302
1899
Với trẻ bốn tuổi,
03:13
more than 80 percent lie.
63
181225
1947
hơn 80 phần trăm nói dối.
03:16
And after four years of age,
64
184334
2451
Và với trẻ em trên bốn tuổi,
03:18
most children lie.
65
186809
1389
hầu hết chúng đều nói dối.
03:21
So as you can see,
66
189180
1363
Như các bạn thấy,
03:22
lying is really a typical part
of development.
of development.
67
190567
3463
nói dối là một phần thiết yếu
trong quá trình phát triển của trẻ em.
trong quá trình phát triển của trẻ em.
03:26
And some children begin to tell lies
68
194054
2790
Và một số trẻ em bắt đầu nói dối
03:28
as young as two years of age.
69
196868
2439
từ rất sớm,
thậm chí từ khi mới hai tuổi.
thậm chí từ khi mới hai tuổi.
03:32
So now, let's take a closer look
at the younger children.
at the younger children.
70
200438
3557
Vậy nên, hãy tập trung
vào những đứa trẻ nhỏ hơn.
vào những đứa trẻ nhỏ hơn.
03:37
Why do some but not all
young children lie?
young children lie?
71
205336
3813
Tại sao chỉ một số mà không phải
tất cả trẻ nhỏ nói dối?
tất cả trẻ nhỏ nói dối?
03:42
In cooking, you need good ingredients
72
210184
3329
Trong nấu ăn, các bạn cần nguyên liệu ngon
03:45
to cook good food.
73
213537
1613
để làm ra được các món ăn ngon.
03:47
And good lying requires
two key ingredients.
two key ingredients.
74
215793
4563
Để nói dối giỏi thì ta cần
hai nguyên liệu chính.
hai nguyên liệu chính.
03:53
The first key ingredient
is theory of mind,
is theory of mind,
75
221109
4110
Nguyên liệu đầu tiên là thuyết nhận thức,
03:57
or the mind-reading ability.
76
225243
1835
hay còn gọi là khả năng đọc suy nghĩ.
03:59
Mind reading is the ability to know
77
227768
2078
Đọc suy nghĩ là khả năng nhận thức được
04:01
that different people have
different knowledge about the situation
different knowledge about the situation
78
229870
4608
mỗi người có những hiểu biết khác nhau
về một tình huống.
về một tình huống.
04:06
and the ability to differentiate
between what I know
between what I know
79
234502
3801
và khả năng phân biệt được
giữa cái mà tôi biết
giữa cái mà tôi biết
04:10
and what you know.
80
238327
1223
và cái mà bạn biết.
04:11
Mind reading is important for lying
81
239914
2247
Khả năng đọc suy nghĩ rất quan trọng
khi nói dối
khi nói dối
04:14
because the basis of lying is that I know
82
242185
3847
bởi vì nguyên tắc cơ bản
của nói dối là tôi biết rằng
của nói dối là tôi biết rằng
04:18
you don't know
83
246056
1151
bạn không biết
04:19
what I know.
84
247231
1151
những gì tôi biết.
04:20
Therefore, I can lie to you.
85
248406
1371
Vì vậy, tôi có thể nói dối bạn.
04:23
The second key ingredient
for good lying is self-control.
for good lying is self-control.
86
251070
4610
Nguyên liệu cơ bản thứ hai để
nói dối giỏi là khả năng tự chủ.
nói dối giỏi là khả năng tự chủ.
04:27
It is the ability to control your speech,
your facial expression
your facial expression
87
255704
4623
Đó là khả năng điều tiết lời nói,
biểu cảm gương mặt
biểu cảm gương mặt
04:32
and your body language,
88
260351
1540
và ngôn ngữ cơ thể của bạn,
04:33
so that you can tell a convincing lie.
89
261915
2078
để bạn có thể nói dối thuyết phục.
04:36
And we found that those young children
90
264938
3726
Và chúng tôi nhận thấy rằng ở các trẻ nhỏ
04:40
who have more advanced mind-reading
and self-control abilities
and self-control abilities
91
268688
4856
có khả năng đọc suy nghĩ
và tự chủ vượt trội
và tự chủ vượt trội
04:45
tell lies earlier
92
273568
2038
bắt đầu nói dối từ rất sớm
04:47
and are more sophisticated liars.
93
275630
2816
và là những kẻ nói dối tinh vi.
04:51
As it turns out, these two abilities
are also essential for all of us
are also essential for all of us
94
279887
5619
Hóa ra, hai khả năng này
cũng rất quan trọng với tất cả chúng ta
cũng rất quan trọng với tất cả chúng ta
04:57
to function well in our society.
95
285530
2522
để có thể hoạt động tốt trong xã hội.
05:00
In fact, deficits in mind-reading
and self-control abilities
and self-control abilities
96
288848
4335
Thực tế, sự suy kém
trong khả năng tự chủ và đọc suy nghĩ
trong khả năng tự chủ và đọc suy nghĩ
05:05
are associated with serious
developmental problems,
developmental problems,
97
293207
3559
liên quan đến những vấn đề nguy hiểm
trong sự phát triển,
trong sự phát triển,
05:08
such as ADHD and autism.
98
296790
2759
như là hội chứng tự kỷ
hay rối loạn tăng động giảm chú ý.
hay rối loạn tăng động giảm chú ý.
05:13
So if you discover your two-year-old
is telling his or her first lie,
is telling his or her first lie,
99
301893
5177
Cho nên, nếu bạn phát hiện ra
đứa con hai tuổi của bạn nói dối lần đầu,
đứa con hai tuổi của bạn nói dối lần đầu,
05:19
instead of being alarmed,
100
307094
1984
thay vì trở nên cảnh giác,
05:21
you should celebrate --
101
309102
1492
bạn nên ăn mừng
05:22
(Laughter)
102
310618
1522
(Cười lớn)
05:24
because it signals that your child
has arrived at a new milestone
has arrived at a new milestone
103
312164
5730
bởi vì đó là dấu hiệu con bạn
đã bước sang một cột mốc mới
đã bước sang một cột mốc mới
05:29
of typical development.
104
317918
1635
của sự phát triển thông thường.
05:33
Now, are children poor liars?
105
321085
3136
Và bây giờ, trẻ em có phải là
những kẻ nói dối tệ?
những kẻ nói dối tệ?
05:36
Do you think you can easily
detect their lies?
detect their lies?
106
324878
2994
Bạn nghĩ rằng bạn có thể
dễ dàng nhận ra chúng nói dối?
dễ dàng nhận ra chúng nói dối?
05:40
Would you like to give it a try?
107
328745
1678
Các bạn có muốn thử không?
05:42
Yes? OK.
108
330921
1480
Có? OK.
05:44
So I'm going to show you two videos.
109
332425
2139
Bây giờ tôi sẽ chiếu hai đoạn phim.
05:47
In the videos,
110
335024
1151
Trong hai đoạn phim này,
05:48
the children are going to respond
to a researcher's question,
to a researcher's question,
111
336199
3057
hai đứa trẻ sẽ trả lời
câu hỏi của nhà khoa học,
câu hỏi của nhà khoa học,
05:51
"Did you peek?"
112
339280
1482
"Con có nhìn lén không?"
05:52
So try to tell me
113
340786
1554
Bạn hãy thử nói cho tôi biết
05:54
which child is lying
114
342364
1398
đứa trẻ nào nói dối
05:55
and which child is telling the truth.
115
343786
2110
và đứa trẻ nào nói thật.
05:58
Here's child number one.
116
346272
1719
Đây là đứa trẻ đầu tiên.
06:00
Are you ready?
117
348991
1237
Các bạn sẵn sàng chưa?
06:03
(Video) Adult: Did you peek? Child: No.
118
351006
1920
Người lớn: Con có nhìn lén không
Trẻ em: Không.
Trẻ em: Không.
06:05
Kang Lee: And this is child number two.
119
353619
2236
Kang Lee: Và đây là đứa trẻ thứ hai.
06:09
(Video) Adult: Did you peek? Child: No.
120
357501
2192
Người lớn: Con có nhìn lén không
Trẻ em: Không.
Trẻ em: Không.
06:13
KL: OK, if you think
child number one is lying,
child number one is lying,
121
361296
3587
Kang Lee: Nếu bạn nghĩ
đứa trẻ đầu tiên nói dối,
đứa trẻ đầu tiên nói dối,
06:16
please raise your hand.
122
364907
1687
hãy giơ tay lên.
06:20
And if you think child number two
is lying, please raise your hand.
is lying, please raise your hand.
123
368401
3552
Và nếu bạn nghĩ đứa trẻ thứ hai nói dối,
hãy giơ tay lên.
hãy giơ tay lên.
06:25
OK, so as a matter of fact,
124
373593
2474
Và sự thật là,
06:28
child number one is telling the truth,
125
376091
2937
đứa trẻ đầu tiên nói thật,
06:31
child number two is lying.
126
379052
2029
đứa trẻ thứ hai nói dối.
06:34
Looks like many of you are terrible
detectors of children's lies.
detectors of children's lies.
127
382124
3230
Có vẻ là rất nhiều các bạn là
những kẻ nhận biết trẻ em nói dối tệ.
những kẻ nhận biết trẻ em nói dối tệ.
06:37
(Laughter)
128
385378
2478
(Cười)
06:39
Now, we have played similar kinds of games
129
387880
3384
Chúng tôi đã chơi trò chơi tương tự
06:43
with many, many adults
from all walks of life.
from all walks of life.
130
391288
4625
với rất nhiều người lớn
đến từ nhiều tầng lớp khác nhau.
đến từ nhiều tầng lớp khác nhau.
06:48
And we show them many videos.
131
396714
2158
Và chúng tôi cho họ xem rất nhiều đoạn băng.
06:51
In half of the videos, the children lied.
132
399347
2549
Trẻ em nói dối trong một nửa số băng.
06:53
In the other half of the videos,
the children told the truth.
the children told the truth.
133
401920
3267
Và trong nửa còn lại, trẻ em nói thật.
06:58
And let's find out
how these adults performed.
how these adults performed.
134
406529
2857
Và hãy xem những người lớn này làm ra sao.
07:02
Because there are as many liars
as truth tellers,
as truth tellers,
135
410319
3855
Bởi vì số kẻ nói dối bằng số kẻ nói thật,
07:06
if you guess randomly,
136
414198
2399
Nếu bạn đoán bừa,
07:08
there's a 50 percent chance
you're going to get it right.
you're going to get it right.
137
416621
4070
tỉ lệ đoán trúng của bạn sẽ là 50:50
07:12
So if your accuracy is around 50 percent,
138
420715
3594
Cho nên nếu bạn đoán đúng tầm 50 phần trăm
07:16
it means you are a terrible detector
of children's lies.
of children's lies.
139
424333
3441
bạn là một kẻ nhận biết trẻ em nói dối tệ.
07:20
So let's start with undergrads
and law school students,
and law school students,
140
428290
4529
Hãy bắt đầu với sinh viên đại học
và sinh viên luật,
và sinh viên luật,
07:24
who typically have
limited experience with children.
limited experience with children.
141
432843
3672
những người có ít kinh nghiệm với trẻ em.
07:30
No, they cannot detect children's lies.
142
438038
1962
Không, họ không đoán được trẻ em nói dối.
07:32
Their performance is around chance.
143
440024
2214
Kết quả của họ chỉ tầm ngẫu nhiên.
07:34
Now how about social workers
and child-protection lawyers,
and child-protection lawyers,
144
442262
5229
Vậy còn những nhân viên xã hội
và luật sư bảo vệ quyền trẻ em thì sao,
và luật sư bảo vệ quyền trẻ em thì sao,
07:39
who work with children on a daily basis?
145
447515
2674
những người làm việc với trẻ em hằng ngày?
07:42
Can they detect children's lies?
146
450213
2087
Liệu họ có nhận biết được trẻ em nói dối?
07:45
No, they cannot.
147
453624
1151
Không, họ không thể.
07:46
(Laughter)
148
454799
1045
(Cười)
07:47
What about judges,
149
455868
1472
Vậy còn các thẩm phán,
07:49
customs officers
150
457364
1800
các nhân viên hải quan,
07:51
and police officers,
151
459188
1858
và cảnh sát,
07:53
who deal with liars on a daily basis?
152
461070
2643
những người phải đối mặt
với những kẻ nói dối hằng ngày?
với những kẻ nói dối hằng ngày?
07:55
Can they detect children's lies?
153
463737
1917
Liệu họ có biết được trẻ em nói dối?
07:58
No, they cannot.
154
466800
1214
Không, họ không thể.
08:00
What about parents?
155
468430
1186
Vậy còn bố mẹ thì sao?
08:01
Can parents detect other children's lies?
156
469640
3014
Liệu bố mẹ có biết được
con của người khác nói dối?
con của người khác nói dối?
08:05
No, they cannot.
157
473898
1238
Không, họ không thể.
08:07
What about, can parents
detect their own children's lies?
detect their own children's lies?
158
475821
3585
Vậy chứ bố mẹ có thể nhận biết được
chính con mình đang nói dối không?
chính con mình đang nói dối không?
08:13
No, they cannot.
159
481208
1201
Không, họ không thể.
08:14
(Laughter) (Applause)
160
482433
3476
(Cười lớn) (Vỗ tay)
08:17
So now you may ask
161
485933
1547
Vậy bây giờ bạn sẽ hỏi
08:20
why children's lies
are so difficult to detect.
are so difficult to detect.
162
488504
3632
tại sao lại khó nhận ra
trẻ em nói dối như vậy.
trẻ em nói dối như vậy.
08:24
Let me illustrate this
with my own son, Nathan.
with my own son, Nathan.
163
492958
3012
Để tôi minh họa điều này
với chính con trai tôi, Nathan.
với chính con trai tôi, Nathan.
08:27
This is his facial expression
164
495994
2169
Đây là biểu cảm gương mặt của nó
08:30
when he lies.
165
498187
1384
khi nó nói dối.
08:31
(Laughter)
166
499595
2206
(Cười lớn)
08:33
So when children lie,
167
501825
1602
Khi trẻ em nói dối,
08:35
their facial expression
is typically neutral.
is typically neutral.
168
503451
3156
biểu cảm mặt của chúng khá bình thản.
08:39
However, behind this neutral expression,
169
507123
3460
Tuy nhiên, bên dưới vẻ ngoài bình thản,
08:42
the child is actually experiencing
a lot of emotions,
a lot of emotions,
170
510607
3326
đứa trẻ thật ra đang trải qua
rất nhiều cung bậc cảm xúc,
rất nhiều cung bậc cảm xúc,
08:45
such as fear, guilt, shame
171
513957
3855
như là sợ hãi, tội lỗi, xấu hổ
08:49
and maybe a little bit of liar's delight.
172
517836
3096
và có thể là một chút vui thú của nói dối.
08:52
(Laughter)
173
520956
2702
(Cười)
08:55
Unfortunately, such emotions
are either fleeting or hidden.
are either fleeting or hidden.
174
523682
4840
Rủi thay, những cảm xúc đó
rất thoáng qua hoặc được ẩn giấu.
rất thoáng qua hoặc được ẩn giấu.
09:00
Therefore, it's mostly invisible to us.
175
528546
3099
Vì vậy, chúng hầu như vô hình với chúng ta.
09:03
So in the last five years,
176
531669
1359
Cho nên, trong suốt năm năm qua,
09:05
we have been trying to figure out a way
to reveal these hidden emotions.
to reveal these hidden emotions.
177
533052
3896
chúng tôi đã cố gắng tìm ra cách
để làm lộ diện những cảm xúc tiềm ẩn này.
để làm lộ diện những cảm xúc tiềm ẩn này.
09:08
Then we made a discovery.
178
536972
1514
Và chúng tôi đã có được đột phá
09:11
We know that underneath our facial skin,
179
539273
3185
Chúng tôi biết rằng bên dưới lớp da mặt,
09:14
there's a rich network of blood vessels.
180
542482
3394
có một hệ thống mạch máu dày đặc.
09:17
When we experience different emotions,
181
545900
2417
Khi chúng ta trải qua
những cảm xúc khác nhau,
những cảm xúc khác nhau,
09:20
our facial blood flow changes subtly.
182
548341
2641
lưu lượng máu ở mặt chúng ta thay đổi nhẹ.
09:23
And these changes are regulated
by the autonomic system
by the autonomic system
183
551613
3948
Và những thay đổi này được điều khiển
bởi một hệ thống tự động
bởi một hệ thống tự động
09:27
that is beyond our conscious control.
184
555585
2169
vượt qua khỏi sự tự chủ của chúng ta.
09:30
By looking at facial blood flow changes,
185
558159
3823
Bằng việc quan sát
sự thay đổi của lưu lượng máu trên mặt,
sự thay đổi của lưu lượng máu trên mặt,
09:34
we can reveal people's hidden emotions.
186
562006
2697
ta có thể biết được
các cảm xúc tiềm ẩn của con người.
các cảm xúc tiềm ẩn của con người.
09:37
Unfortunately, such emotion-related
facial blood flow changes
facial blood flow changes
187
565229
4778
Rủi thay, những thay đổi
lưu lượng máu trên mặt do cảm xúc này
lưu lượng máu trên mặt do cảm xúc này
09:42
are too subtle to detect by our naked eye.
188
570031
2625
quá nhỏ để có thể phát hiện ra được
bằng mắt thường.
bằng mắt thường.
09:45
So to help us reveal
people's facial emotions,
people's facial emotions,
189
573632
3768
Vì vậy, để giúp chúng ta có thể nhận ra
cảm xúc trên khuôn mặt con người,
cảm xúc trên khuôn mặt con người,
09:49
we have developed a new imaging technology
190
577424
3034
chúng tôi đã phát triển
một công nghệ hình ảnh mới
một công nghệ hình ảnh mới
09:52
we call "transdermal optical imaging."
191
580482
3149
được gọi là "nhận dạng hình ảnh dưới da."
09:56
To do so, we use a regular
video camera to record people
video camera to record people
192
584679
3953
Để tạo ra công nghệ này, chúng tôi dùng
máy quay phim để thu biểu hiện con người
máy quay phim để thu biểu hiện con người
10:00
when they experience
various hidden emotions.
various hidden emotions.
193
588656
3086
khi họ trải qua
các cảm xúc ẩn giấu khác nhau.
các cảm xúc ẩn giấu khác nhau.
10:04
And then, using our image
processing technology,
processing technology,
194
592385
4094
Sau đó, sử dụng công nghệ xử lý hình ảnh,
10:08
we can extract transdermal images
of facial blood flow changes.
of facial blood flow changes.
195
596503
5536
chúng tôi trích ra những hình ảnh dưới da
của các thay đổi về lưu lượng máu trên mặt
của các thay đổi về lưu lượng máu trên mặt
10:16
By looking at transdermal video images,
196
604475
4272
Qua các hình ảnh dưới da này,
10:20
now we can easily see
197
608771
1787
chúng ta có thể dễ dàng thấy được
10:23
facial blood flow changes associated
with the various hidden emotions.
with the various hidden emotions.
198
611737
5631
những thay đổi của lưu lượng máu trên mặt
liên hệ với các cảm xúc tiềm ẩn khác nhau.
liên hệ với các cảm xúc tiềm ẩn khác nhau.
10:29
And using this technology,
199
617944
1788
Nhờ công nghệ này,
10:31
we can now reveal the hidden emotions
associated with lying,
associated with lying,
200
619756
4668
chúng ta có thể biết được
các cảm xúc liên hệ với việc nói dối,
các cảm xúc liên hệ với việc nói dối,
10:36
and therefore detect people's lies.
201
624448
2910
và nhờ vậy có thể phát hiện được
khi một người nói dối.
khi một người nói dối.
10:39
We can do so noninvasively,
202
627382
2439
Chúng ta có thể làm vậy
mà không xâm phạm đến họ,
mà không xâm phạm đến họ,
10:41
remotely, inexpensively,
203
629845
2539
cách biệt họ, không tốn kém,
10:44
with an accuracy at about 85 percent,
204
632408
3660
và với độ chính xác cao đến 85 phần trăm,
10:48
which is far better than chance level.
205
636092
2054
cao hơn rất nhiều với xác suất ngẫu nhiên.
10:51
And in addition, we discovered
a Pinocchio effect.
a Pinocchio effect.
206
639100
3790
Hơn nữa, chúng tôi còn phát hiện ra
hiệu ứng Pinocchio.
hiệu ứng Pinocchio.
10:56
No, not this Pinocchio effect.
207
644336
2055
Không, không phải hiệu ứng Pinocchio này.
10:58
(Laughter)
208
646415
1007
(Cười)
10:59
This is the real Pinocchio effect.
209
647446
2122
Đây mới là hiệu ứng Pinocchio thật.
11:01
When people lie,
210
649592
1417
Khi con người nói dối,
11:03
the facial blood flow
on the cheeks decreases,
on the cheeks decreases,
211
651033
3779
lưu lượng máu ở má giảm,
11:06
and the facial blood flow
on the nose increases.
on the nose increases.
212
654836
3261
và lưu lượng máu ở mũi tăng.
11:11
Of course, lying is not the only situation
213
659379
3507
Dĩ nhiên, nói dối không phải là
trường hợp duy nhất
trường hợp duy nhất
11:14
that will evoke our hidden emotions.
214
662910
2848
khiến chúng ta bộc lộ các cảm xúc tiềm ẩn.
11:17
So then we asked ourselves,
215
665782
1874
Vậy chúng ta tự hỏi bản thân,
11:19
in addition to detecting lies,
216
667680
2347
ngoài việc phát hiện ra nói dối,
11:22
how can our technology be used?
217
670051
2333
công nghệ này có thể dùng
cho các mục đích nào nữa?
cho các mục đích nào nữa?
11:25
One application is in education.
218
673027
3546
Một ứng dụng khác là trong học đường.
11:28
For example, using this technology,
we can help this mathematics teacher
we can help this mathematics teacher
219
676597
4661
Ví dụ, với công nghệ này,
chúng ta có thể giúp giáo viên toán này
chúng ta có thể giúp giáo viên toán này
11:33
to identify the student in his classroom
220
681282
2907
phát hiện ra học sinh nào trong lớp
11:36
who may experience high anxiety
about the topic he's teaching
about the topic he's teaching
221
684213
4745
đang lo lắng cực độ
về chủ đề mà anh ta đang dạy
về chủ đề mà anh ta đang dạy
11:40
so that he can help him.
222
688982
1509
để anh có thể giúp em học sinh đó
11:43
And also we can use this in health care.
223
691337
2740
Chúng ta cũng có thể
sử dụng công nghệ này trong y tế.
sử dụng công nghệ này trong y tế.
11:46
For example, every day I Skype my parents,
224
694101
3368
Ví dụ, mỗi ngày tôi skype với bố mẹ tôi,
11:49
who live thousands of miles away.
225
697493
2082
sống cách đây hàng ngàn dặm.
11:52
And using this technology,
226
700178
1821
Với công nghệ này,
11:54
I can not only find out
what's going on in their lives
what's going on in their lives
227
702023
3482
tôi không những có thể biết
cuộc sống của họ như thế nào
cuộc sống của họ như thế nào
11:57
but also simultaneously monitor
their heart rate, their stress level,
their heart rate, their stress level,
228
705529
6302
mà còn đồng thời biết được
nhịp tim, độ stress của họ,
nhịp tim, độ stress của họ,
12:03
their mood and whether or not
they are experiencing pain.
they are experiencing pain.
229
711855
3225
tâm trạng của họ
và họ có đang bị đau không.
và họ có đang bị đau không.
12:07
And perhaps in the future,
230
715839
1810
Và có thể trong tương lai,
12:09
their risks for heart attack
or hypertension.
or hypertension.
231
717673
3289
nguy cơ họ bị đau tim hoặc tăng huyết áp.
12:13
And you may ask:
232
721701
1260
Bạn có thể tiếp tục hỏi:
12:15
Can we use this also to reveal
politicians' emotions?
politicians' emotions?
233
723472
5481
Liệu chúng ta có thể dùng công nghệ này
để nhận biết cảm xúc của các chính trị gia
để nhận biết cảm xúc của các chính trị gia
12:20
(Laughter)
234
728977
1540
(Cười)
12:22
For example, during a debate.
235
730541
1854
Ví dụ, trong một cuộc tranh luận.
12:25
Well, the answer is yes.
236
733220
1453
Câu trả lời là có.
12:27
Using TV footage,
237
735167
1944
Qua các băng thu hình TV,
12:29
we could detect
the politicians' heart rate,
the politicians' heart rate,
238
737135
4046
chúng ta có thể biết được
nhịp tim của các chính trị gia,
nhịp tim của các chính trị gia,
12:33
mood and stress,
239
741205
2046
tâm trạng và độ stress,
12:35
and perhaps in the future,
whether or not they are lying to us.
whether or not they are lying to us.
240
743275
3578
và có thể trong tương lai,
liệu họ có đang nói dối chúng ta không.
liệu họ có đang nói dối chúng ta không.
12:39
We can also use this
in marketing research,
in marketing research,
241
747495
2996
Chúng ta có thể dùng công nghệ này
trong nghiên cứu thị trường.
trong nghiên cứu thị trường.
12:42
for example, to find out
242
750515
1851
ví dụ như, để tìm ra
12:44
whether or not people like
certain consumer products.
certain consumer products.
243
752390
4355
nhóm người thích loại sản phẩm nhất định.
12:49
We can even use it in dating.
244
757229
2238
Chúng ta còn có thể dùng nó trong hẹn hò.
12:51
So for example,
245
759904
1160
Ví dụ như,
12:53
if your date is smiling at you,
246
761088
2594
nếu như bạn hẹn của bạn đang cười với bạn,
12:55
this technology can help you to determine
247
763706
2794
công nghệ này có thể giúp bạn biết được
12:58
whether she actually likes you
248
766524
2607
liệu cô ấy thật sự thích bạn
13:01
or she is just trying to be nice to you.
249
769155
2175
hay cô ấy chỉ đang tỏ ra lịch sự với bạn.
13:03
And in this case,
250
771864
1695
Và trong trường hợp này,
13:05
she is just trying to be nice to you.
251
773583
1876
cô ấy chỉ đang tỏ ra lịch sự với bạn.
13:07
(Laughter)
252
775483
2392
(Cười lớn)
13:11
So transdermal optical imaging technology
253
779244
3709
Công nghệ nhận dạng hình ảnh dưới da này
13:14
is at a very early stage of development.
254
782977
2578
còn đang trong giai đoạn đầu phát triển.
13:17
Many new applications will come about
that we don't know today.
that we don't know today.
255
785579
4114
Có rất nhiều ứng dụng sẽ được tìm ra
mà chúng ta không biết đến hôm nay.
mà chúng ta không biết đến hôm nay.
13:22
However, one thing I know for sure
256
790293
2778
Tuy nhiên, một điều tôi biết chắc rằng
13:25
is that lying will never
be the same again.
be the same again.
257
793095
3414
nói dối sẽ không bao giờ còn như xưa nữa.
13:28
Thank you very much.
258
796533
1158
Xin cám ơn rất nhiều.
13:29
Xiè xie.
259
797715
1324
Xin cám ơn.
13:31
(Applause)
260
799063
3906
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Kang Lee - Developmental researcherKang Lee has devoted his career to understanding the development of social cognition and behavior.
Why you should listen
With an international team based at the University of Toronto, Kang Lee investigates the neurological and social basis of emerging social behaviors in young children. His two-pronged research focuses first on how and when children develop the capacity to lie, to detect liesand to feel guilty about it afterwards.
The second focus of Lee's research is facial recognition, which has led to revelations of when children develop the ability to distinguish races and has helped explain why some people occasionally see Jesus' face on a piece of toast.
Kang Lee | Speaker | TED.com