TEDxSummit
William Noel: Revealing the lost codex of Archimedes
William Noel: Tìm lại cuốn sách bị thất lạc của Archimedes
Filmed:
Readability: 3.8
1,033,767 views
Có cách nào đọc được một bản chép tay đã 2000 năm tuổi, từng bị xóa, cắt rời, ghi và sơn đè lên không? Có chứ, với sức mạnh của máy gia tốc hạt! Nhà bảo tồn sách cổ William Noel đã kể một câu chuyện vô cùng thú vị về cuốn sách da cừu Archimedes, một cuốn kinh cầu Byzatine chứa những bản ghi chép nguyên bản chưa từng được biết tới của nhà toán học Hy Lạp cổ đại Archimedes và cả của những nhân vật lịch sử khác.
William Noel - Curator, rare book scholar
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet. Full bio
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
The great texts of the ancient world
0
471
2484
Những văn bản có giá trị lớn
của thế giới cổ đại
của thế giới cổ đại
00:18
don't survive to us in their original form.
1
2955
3315
không còn tồn tại dưới dạng nguyên bản nữa,
00:22
They survive because medieval scribes copied them
2
6270
3519
mà dưới dạng bản sao
do những người chép chữ từ thời Trung cổ
do những người chép chữ từ thời Trung cổ
00:25
and copied them and copied them.
3
9789
1999
chép lại, rồi chép lại.
00:27
And so it is with Archimedes,
4
11788
2650
Cũng tương tự như với Archimedes
(Ác-si-mét),
(Ác-si-mét),
00:30
the great Greek mathematician.
5
14438
1766
nhà toán học vĩ đại người Hy Lạp.
00:32
Everything we know about Archimedes as a mathematician
6
16204
3002
Tất cả những gì chúng ta biết về
nhà toán học Archimedes
nhà toán học Archimedes
00:35
we know about because of just three books,
7
19206
2698
chỉ được ghi lại trong 3 quyển sách,
00:37
and they're called A, B and C.
8
21904
1916
chúng được gọi là A, B, C.
00:39
And A was lost by an Italian humanist in 1564.
9
23820
4833
Quyển A bị một nhà nghiên cứu về văn hóa Ý
làm mất năm 1564.
làm mất năm 1564.
00:44
And B was last heard of in the Pope's Library
10
28653
2803
Quyển B được thấy lần cuối
tại thư viện của Giáo hoàng
tại thư viện của Giáo hoàng
00:47
about a hundred miles north of Rome in Viterbo in 1311.
11
31456
5832
tại Viterbo, cách Rome khoảng 100 dặm
về phía Bắc từ năm 1311.
về phía Bắc từ năm 1311.
00:53
Now Codex C was only discovered in 1906,
12
37288
4297
Còn Quyển C chỉ được tìm ra vào năm 1906,
00:57
and it landed on my desk in Baltimore
13
41585
2549
và nó nằm trên bàn giấy của tôi tại Baltimore
01:00
on the 19th of January, 1999.
14
44134
4126
vào ngày 19 tháng 1 năm 1999.
01:04
And this is Codex C here.
15
48260
2418
Và Quyển C ấy đây.
01:06
Now Codex C is actually buried in this book.
16
50678
5169
Thực ra Quyển C được chôn vùi trong cuốn sách này.
01:11
It's buried treasure.
17
55847
1450
Đó là kho báu bị chôn vùi.
01:13
Because this book is actually a prayer book.
18
57297
2335
Vì thực ra đây là một cuốn kinh cầu.
01:15
It was finished by a guy called Johannes Myrones
19
59632
2964
Một người tên là Johannes Myrones đã tạo ra
01:18
on the 14th of April, 1229.
20
62596
3617
vào ngày 14 tháng 4 năm 1229.
01:22
And to make his prayer book he used parchment.
21
66213
2485
Và để làm ra cuốn kinh cầu, ông đấy đã
dùng tới các cuộn giấy da cừu.
dùng tới các cuộn giấy da cừu.
01:24
But he didn't use new parchment,
22
68698
2415
Nhưng ông ta không dùng cuộn da cừu mới,
01:27
he used parchment recycled from earlier manuscripts,
23
71113
3314
mà tái sử dụng những cuộn cũ từ
những bản chép tay trước đó.
những bản chép tay trước đó.
01:30
and there were seven of them.
24
74427
1737
Ông ấy dùng đến 7 cuộn.
01:32
And Archimedes Codex C was just one of those seven.
25
76164
3483
Và Archimedes Quyển C
là 1 trong số 7 cuộn đó.
là 1 trong số 7 cuộn đó.
01:35
He took apart the Archimedes manuscript and the other seven manuscripts.
26
79647
5467
Ông tách rời các tờ trong
bản chép tay Archimedes và 7 cuộn khác.
bản chép tay Archimedes và 7 cuộn khác.
01:41
He erased all of their texts,
27
85114
3383
Ông xóa hết các chữ đi,
01:44
and then he cut the sheets down in the middle,
28
88497
2418
và cắt đôi các tờ,
01:46
he shuffled them up,
29
90915
2244
xáo tung lên,
01:49
and he rotated them 90 degrees,
30
93159
1918
xoay ngược một góc 90 độ,
01:50
and he wrote prayers on top of these books.
31
95077
2052
và viết lời kinh lên trên những cuốn sách này.
01:53
And essentially these seven manuscripts
32
97129
1697
Lẽ dĩ nhiên 7 cuốn sách chép tay
01:54
disappeared for 700 years, and we have a prayer book.
33
98826
4348
mất tăm mất tích trong suốt 700 năm,
thay vào đó ta có cuốn kinh cầu.
thay vào đó ta có cuốn kinh cầu.
01:59
The prayer book was discovered by this guy,
34
103174
3249
Cuốn kinh đã được người đàn ông này phát hiện ra,
02:02
Johan Ludvig Heiberg, in 1906.
35
106423
2727
Johan Ludvig Heiberg, vào năm 1906.
02:05
And with just a magnifying glass,
36
109150
1441
Và chỉ với kính lúp,
02:06
he transcribed as much of the text as he could.
37
110591
2884
ông đã ghi lại tất cả mọi văn tự mà ông có thể
02:09
And the thing is that he found two texts in this manuscript
38
113475
3182
Và ông ấy đã tìm được 2 văn tự trong bản chép tay này
02:12
that were unique texts.
39
116657
1768
là những văn tự có một không hai.
02:14
They weren't in A and B at all;
40
118425
1600
Chúng không hề nằm trong Quyển A và B,
02:15
they were completely new texts by Archimedes,
41
120025
1698
mà hoàn toàn mới, của Archimedes,
02:17
and they were called "The Method" and "The Stomachion."
42
121723
3235
được gọi là "Phương pháp" (The Method)
và luận thuyết "Stomachion".
và luận thuyết "Stomachion".
02:20
And it became a world famous manuscript.
43
124958
2269
Và nó trở thành bản chép tay lừng danh thế giới.
02:23
Now it should be clear by now
44
127227
1815
Giờ đây, rõ ràng là
02:24
that this book is in bad condition.
45
129042
2714
cuốn sách đang trong tình trạng rất tệ
02:27
It got in worse condition in the 20th century
46
131756
3470
hơn cả hồi thế kỉ 20,
02:31
after Heiberg saw it.
47
135226
1732
sau khi Heiberg tìm ra nó.
02:32
Forgeries were painted over it,
48
136958
1517
Chữ kí giả mạo bị sơn lên trên cuốn sách,
02:34
and it suffered very badly from mold.
49
138475
3083
và quyển sách bị mốc rất trầm trọng.
02:37
This book is the definition of a write-off.
50
141558
3750
Cuốn sách là định nghĩa về một vật bỏ đi.
02:41
It's the sort of book
51
145308
1734
Đó là một loại sách
02:42
that you thought would be in an institution.
52
147042
2665
mà bạn tưởng rằng nó nên thuộc quyền sở hữu của cơ quan chuyên trách.
02:45
But it's not in an institution,
53
149707
2186
Nhưng không,
02:47
it was bought by a private owner in 1998.
54
151893
4632
một nhà sở hữu tư nhân đã mua lại nó vào năm 1998.
02:52
Why did he buy this book?
55
156525
1750
Lí do gì mà ông ấy lại mua cuốn sách này?
02:54
Because he wanted to make that which was fragile safe.
56
158275
3537
Vì ông muốn cuốn sách mong manh này
sẽ được giữ an toàn.
sẽ được giữ an toàn.
02:57
He wanted to make that which was unique ubiquitous.
57
161812
3246
Ông muốn cuốn sách có một không hai này
có mặt ở khắp nơi.
có mặt ở khắp nơi.
03:00
He wanted to make that which was expensive free.
58
165058
4666
Ông muốn cuốn sách vô giá này
trở nên miễn phí.
trở nên miễn phí.
03:05
And he wanted to do this as a matter of principle.
59
169724
3135
Và ông muốn thực hiện những việc này
trên vấn đề nguyên tắc.
trên vấn đề nguyên tắc.
03:08
Because not many people are really going to read Archimedes in ancient Greek,
60
172859
4532
Vì không nhiều người được đọc Archimedes
bằng tiếng Hy Lạp cổ,
bằng tiếng Hy Lạp cổ,
03:13
but they should have the chance to do it.
61
177391
2684
nhưng họ nên được có cơ hội làm việc ấy.
03:15
So he gathered around himself the friends of Archimedes,
62
180075
3299
Thế là ông tập hợp
những người bạn của Archimedes lại,
những người bạn của Archimedes lại,
03:19
and he promised to pay for all the work.
63
183374
2136
và ông hứa trả tiền cho mọi việc.
03:21
And it was an expensive job,
64
185510
1698
Và đó là một công việc đắt đỏ,
03:23
but actually it wouldn't be as much as you think
65
187208
3470
nhưng thực ra cũng không tốn nhiều tiền
như bạn nghĩ,
như bạn nghĩ,
03:26
because these people, they didn't come from money,
66
190678
2165
bởi những con người này,
họ không tham gia vì tiền,
họ không tham gia vì tiền,
03:28
they came from Archimedes.
67
192843
1819
họ tham gia vì chính Archimedes.
03:30
And they came from all sorts of different backgrounds.
68
194662
1716
Và họ cũng là những thành phần
khác nhau trong xã hội.
khác nhau trong xã hội.
03:32
They came from particle physics,
69
196378
2183
Họ là những nhà vật lý hạt nhân,
03:34
they came from classical philology,
70
198561
1566
họ là những nhà triết học kinh điển,
03:36
they came from book conservation,
71
200127
1968
họ là những nhà bảo tồn sách,
03:37
they came from ancient mathematics,
72
202095
2582
họ là những nhà nghiên cứu toán học cổ đại,
03:40
they came from data management,
73
204677
1917
họ là những nhà quản lý dữ liệu,
03:42
they came from scientific imaging and program management.
74
206594
2917
họ là những nhà chẩn đoán hình ảnh
và quản lý chương trình khoa học.
và quản lý chương trình khoa học.
03:45
And they got together to work on this manuscript.
75
209511
3556
Và họ cùng nhau làm việc
trên bản chép tay này.
trên bản chép tay này.
03:48
The first problem was a conservation problem.
76
213067
3811
Vấn đề đầu tiên là việc bảo quản.
03:52
And this is the sort of thing that we had to deal with:
77
216878
2433
Và chúng ta phải giải quyết như sau:
03:55
There was glue on the spine of the book.
78
219311
2200
Trên bìa cuốn sách có keo dán.
03:57
And if you look at this photograph carefully,
79
221511
2201
Và nếu quí vị nhìn kỹ vào tấm ảnh này,
03:59
the bottom half of this is rather brown.
80
223712
2048
nửa dưới của cuốn sách có màu nâu.
04:01
And that glue is hide glue.
81
225760
1368
và keo dán là loại
không nhìn thấy được.
không nhìn thấy được.
04:03
Now if you're a conservator,
82
227128
1385
Nếu bạn là một nhà bảo tồn,
04:04
you can take off this glue reasonably easily.
83
228513
2132
bạn có thể lấy keo dán này ra khá là dễ dàng.
04:06
The top half is Elmer's wood glue.
84
230645
3365
Nửa trên là keo gỗ Elmer.
04:09
It's polyvinyl acetate emulsion
85
234010
2117
Đó là keo sữa PVAC
04:12
that doesn't dissolve in water once it's dry.
86
236127
2667
một khi đã khô sẽ không hòa tan trong nước.
04:14
And it's much tougher than the parchment that it was written on.
87
238794
3166
Nó cứng hơn nhiều
so với cuộn da cừu đã chép chữ.
so với cuộn da cừu đã chép chữ.
04:17
And so before we could start imaging Archimedes,
88
241960
3351
Thế nên, trước khi có thể chụp hình ảnh
cuốn sách của Archimedes,
cuốn sách của Archimedes,
04:21
we had to take this book apart.
89
245311
1449
chúng tôi phải tháo được sách ra.
04:22
So it took four years to take apart.
90
246760
2851
Mất tới 4 năm.
04:25
And this is a rare action shot, ladies and gentlemen.
91
249611
3533
Và đây là một pha chớp nhoáng, thưa quí vị.
04:29
(Laughter)
92
253144
2771
(tiếng cười)
04:31
Another thing is that we had to get rid of all the wax,
93
255915
4266
Một việc nữa là chúng tôi phải loại bỏ hết lớp sáp,
04:36
because this was used in the liturgical services
94
260181
2235
vì nó được dùng trong nghi thức tế lễ
04:38
of the Greek Orthodox Church
95
262416
1741
của Nhà thờ Chính thống giáo Hy Lạp
04:40
and they'd used candle wax.
96
264157
1311
và họ sử dụng sáp nến.
04:41
And the candle wax was dirty,
97
265468
1863
Và sáp nến bẩn,
04:43
and we couldn't image through the wax.
98
267331
1233
nên chúng tôi khó mà chụp hình qua lớp sáp ấy.
04:44
So very carefully we had to mechanically scrape off all the wax.
99
268564
3335
Thế rồi, chúng tôi cạo hết sáp một cách máy móc.
04:47
It's hard to tell you exactly
100
271899
1902
Khó mà kể chính xác với quí vị
04:49
how bad this condition of this book is,
101
273801
2714
tình trạng của cuốn sách tệ tới mức nào,
04:52
but it came out in little bits very often.
102
276515
2766
nhưng rồi từng phần nhỏ cũng dần hé lộ.
04:55
And normally in a book, you wouldn't worry about the little bits,
103
279281
2350
Trong một cuốn sách thông thường, ta không
lo lắng lắm về những phần nhỏ.
lo lắng lắm về những phần nhỏ.
04:57
but these little bits might contain unique Archimedes text.
104
281631
3000
nhưng đây là những phần nhỏ chứa văn tự
có một không hai của Archimedes.
có một không hai của Archimedes.
05:00
So, tiny fragments
105
284631
2299
Vì vậy, từng mảnh tí xíu
05:02
we actually managed to put back in the right place.
106
286930
4741
được chúng tôi kì công đưa về đúng vị trí.
05:07
Then, having done that, we started to image the manuscript.
107
291671
3710
Sau đó, chúng tôi bắt đầu
chụp ảnh bản chép tay này.
chụp ảnh bản chép tay này.
05:11
And we imaged the manuscript
108
295381
1500
Và chúng tôi chụp bản chép tay
05:12
in 14 different wavebands of light.
109
296881
2028
dưới 14 dải sóng ánh sáng khác nhau.
05:14
Because if you look at something in different wavebands of light,
110
298909
3906
Lí do là khi bạn nhìn một vật
dưới các dải sóng ánh sáng khác nhau,
dưới các dải sóng ánh sáng khác nhau,
05:18
you see different things.
111
302815
1216
bạn sẽ thấy những điều khác nhau.
05:19
And here is an image of a page
112
304031
1567
Và đây là ảnh chụp một trang
05:21
imaged in 14 different wavebands of light.
113
305598
2517
dưới 14 dải sóng ánh sáng khác nhau.
05:24
But none of them worked.
114
308115
2133
Nhưng không hình ảnh nào có hiệu quả.
05:26
So what we did was we processed the images together,
115
310248
4417
Thế nên chúng tôi đã xử lý các hình ảnh
cùng với nhau,
cùng với nhau,
05:30
and we put two images into one blank screen.
116
314665
3300
và đưa hai bức ảnh vào một màn hình trống.
05:33
And here are two different images of the Archimedes manuscript.
117
317965
2833
Và đây là hai bức hình khác nhau
của bản chép tay Archimedes.
của bản chép tay Archimedes.
05:36
And the image on the left
118
320798
1816
Bức hình bên trái
05:38
is the normal red image.
119
322614
1351
là bức chụp trong ánh sáng đỏ thông thường.
05:39
And the image on the right is an ultraviolet image.
120
323965
1912
Và bức phía bên phải là bức chụp trong tia cực tím.
05:41
And in the image on the right
121
325877
1140
Và trong bức ảnh bên phải,
05:42
you might be able to see some of the Archimedes writing.
122
327017
2448
có thể bạn sẽ thấy một số chữ viết
trong cuốn Archimedes.
trong cuốn Archimedes.
05:45
If you merge them together into one digital canvas,
123
329465
2982
Nếu ghép chúng vào trong một khung ảnh số,
05:48
the parchment is bright in both images
124
332447
2818
tấm da cừu sáng lên trong cả hai hình ảnh
05:51
and it comes out bright.
125
335265
1875
và nó sẽ trở nên rất sáng.
05:53
The prayer book is dark in both images
126
337140
3016
Cuốn kinh cầu nguyện tối đi
trong cả hai bức ảnh
trong cả hai bức ảnh
05:56
and it comes out dark.
127
340156
1697
và nó sẽ trở nên rất tối.
05:57
The Archimedes text is dark in one image and bright in another.
128
341853
3351
Những văn tự trong cuốn sách Archimedes tối
trong bức hình này, và sáng trong bức hình khác.
trong bức hình này, và sáng trong bức hình khác.
06:01
And it'll come out dark but red,
129
345204
2400
Và nó sẽ trở nên tối nhưng có màu đỏ,
06:03
and then you can start to read it rather clearly.
130
347604
2267
và ta bắt đầu có thể đọc được tương đối rõ ràng.
06:05
And that's what it looks like.
131
349871
2842
Và nó trông như thế này.
06:08
Now that's a before and after image,
132
352713
3342
Đây là trước và sau khi chụp ảnh,
06:11
but you don't read the image on the screen like that.
133
356055
2982
nhưng bạn không đọc các bức ảnh
trên màn hình như vậy được đâu.
trên màn hình như vậy được đâu.
06:14
You zoom in and you zoom in
134
359037
2619
Bạn phải thu nhỏ và thu nhỏ,
06:17
and you zoom in and you zoom in,
135
361656
3548
rồi thu nhỏ, và thu nhỏ nữa
06:21
and you can just read it now.
136
365204
2068
và giờ thì bạn đọc được rồi đấy.
06:23
(Applause)
137
367272
6348
(tiếng vỗ tay)
06:29
If you process the same two images in a different way,
138
373620
3580
Nếu bạn xử lý hai bức ảnh theo cách khác,
06:33
you can actually get rid of the prayer book text.
139
377200
2570
thực sự bạn sẽ bỏ được
những văn tự trong cuốn kinh cầu.
những văn tự trong cuốn kinh cầu.
06:35
And this is terribly important,
140
379770
1018
Điều này quan trọng vô cùng,
06:36
because the diagrams in the manuscript
141
380788
2983
vì biểu đồ trong bản chép tay
06:39
are the unique source for the diagrams
142
383771
2467
là nguồn biểu đồ có một không hai
06:42
that Archimedes drew in the sand in the fourth century B.C.
143
386238
2817
mà Archimedes đã vẽ trên cát vào thế kỉ 4 TCN.
06:44
And there we are, I can give them to you.
144
389055
3039
Và đây, tôi có thể đưa cho quí vị
06:47
With this kind of imaging --
145
392094
2344
Với loại hình ảnh này,
06:50
this kind of infrared, ultraviolet, invisible light imaging --
146
394438
2666
hình ảnh dưới ánh sáng hồng ngoại, tử ngoại,
ánh sáng không nhìn thấy,
ánh sáng không nhìn thấy,
06:53
we were never going to image through the gold ground forgeries.
147
397104
2600
chúng ta sẽ chẳng bao giờ chụp xuyên qua
lớp giả trang nền vàng.
lớp giả trang nền vàng.
06:55
How were we going to do that?
148
399704
1853
Vậy chúng ta làm thế nào đây?
06:57
Well we took the manuscript,
149
401557
1963
Chúng tôi lấy bản chép tay,
06:59
and we decided to image it in X-ray fluorescence imaging.
150
403520
4287
và quyết đinh chụp ảnh dưới chế độ X-quang.
07:03
So an X-ray comes in in the diagram on the left
151
407807
3014
Khi một tia X chiếu vào biểu đồ bên trái,
07:06
and it knocks out an electron from the inner shell of an atom.
152
410821
3852
nó đánh bật một electron từ
vỏ bên trong nguyên tử.
vỏ bên trong nguyên tử.
07:10
And that electron disappears.
153
414673
1998
Và eletron đó biến mất.
07:12
And as it disappears, an electron from a shell farther out
154
416671
3635
Và khi nó biến mất, một electron từ vỏ
văng xa ra
văng xa ra
07:16
jumps in and takes its place.
155
420306
2482
nhảy vào, và chiếm chỗ.
07:18
And when it takes its place,
156
422788
1433
Và khi nó chiếm chỗ,
07:20
it sheds electromagnetic radiation.
157
424221
2834
nó tỏa ra phóng xạ điện từ.
07:22
It sheds an X-ray.
158
427055
1432
Nó tỏa ra tia X.
07:24
And this X-ray is specific in its wavelength
159
428487
2651
Và tia X này mang bước sóng riêng
07:27
to the atom that it hits.
160
431138
1882
với nguyên tử mà nó xuyên vào.
07:28
And what we wanted to get
161
433020
2168
Và cái chúng tôi muốn lấy
07:31
was the iron.
162
435188
1733
là sắt.
07:32
Because the ink was written in iron.
163
436921
1867
Vì mực được viết bằng sắt.
07:34
And if we can map
164
438788
1683
Và nếu chúng tôi có thể xác định
07:36
where this X-ray that comes out, where it comes from,
165
440471
2584
tia X ra đằng nào, đến từ đâu
07:38
we can map all the iron on the page,
166
443055
2066
chúng tôi có thể xác định tất cả
phân tử sắt trên trang viết,
phân tử sắt trên trang viết,
07:41
then theoretically we can read the image.
167
445121
2599
về lý thuyết, chúng tôi có thể
đọc được hình ảnh.
đọc được hình ảnh.
07:43
The thing is that you need a very powerful light source to do this.
168
447720
4335
Vấn đề là cần có một nguồn ánh sáng
mạnh, để làm được điều này.
mạnh, để làm được điều này.
07:47
So we took it to the Stanford Synchrotron Radiation Laboratory
169
452055
3374
Nên chúng tôi đưa bản chép tới
Phòng thí nghiệm phóng xạ Synchrotron Stanford.
Phòng thí nghiệm phóng xạ Synchrotron Stanford.
07:51
in California,
170
455429
1442
tại California.
07:52
which is a particle accelerator.
171
456871
1568
là một máy gia tốc hạt.
07:54
Electrons go around one way,
172
458439
1732
Electron đi vòng quanh theo một chiều,
07:56
positrons go around the other.
173
460171
1617
positron đi vòng quanh theo chiều ngược lại.
07:57
They meet in the middle,
174
461788
1316
Chúng gặp nhau ở giữa.
07:59
and they create subatomic particles
175
463104
2436
và tạo ra các hạt hạ nguyên tử,
08:01
like the charm quark and the tau lepton.
176
465540
2230
như hạt Quark C và hạt Tau Lepton.
08:03
Now we weren't actually going to put Archimedes in that beam.
177
467770
3022
Đến lúc này, ta vẫn chưa thực sự đưa
Archimedes ra ánh sáng.
Archimedes ra ánh sáng.
08:06
But as the electrons go round at the speed of light,
178
470792
3548
Nhưng khi các electron đi vòng quanh
với tốc độ ánh sáng,
với tốc độ ánh sáng,
08:10
they shed X-rays.
179
474340
1267
chúng tỏa ra tia X.
08:11
And this is the most powerful light source in the solar system.
180
475607
2650
Và đây là nguồn ánh sáng mạnh nhất
trong hệ mặt trời.
trong hệ mặt trời.
08:14
This is called synchrotron radiation,
181
478257
1949
Chúng được gọi là phóng xạ synchrotron,
08:16
and it's normally used to look at things
182
480206
1818
và nó thường được dùng để nhìn những thứ
08:17
like proteins and that sort of thing.
183
482024
1667
như protein, và những thứ tương tự.
08:19
But we wanted it to look at atoms, at iron atoms,
184
483691
3997
Nhưng chúng tôi muốn nhìn thấy
các nguyên tử, nguyên tử sắt,
các nguyên tử, nguyên tử sắt,
08:23
so that we could read the page from before and after.
185
487688
2869
nên chúng tôi đọc các trang
từ đằng trước và đằng sau.
từ đằng trước và đằng sau.
08:26
And lo and behold, we found that we could do it.
186
490557
2298
Và kì diệu thay, chúng tôi thấy
mình có thể làm thế.
mình có thể làm thế.
08:28
It took about 17 minutes to do a single page.
187
492855
3448
Mất khoảng 17 phút cho mỗi trang.
08:32
So what did we discover?
188
496303
2655
Vậy chúng tôi đã phát hiện ra gì nào?
08:34
Well one of the unique texts in Archimedes
189
498958
2182
Đó là những đoạn văn tự độc nhất
trong cuốn sách của Archimedes
trong cuốn sách của Archimedes
08:37
is called "The Stomachion."
190
501140
1803
được gọi là "The Stomachion".
08:38
And this didn't exist in Codices A and B.
191
502943
2414
Và nó không hề tồn tại trong Quyển A và B.
08:41
And we knew that it involved this square.
192
505357
2419
Và chúng tôi biết cuốn sách
liên quan đến hình vuông này.
liên quan đến hình vuông này.
08:43
And this is a perfect square,
193
507776
1793
Đây là một hình vuông hoàn hảo,
08:45
and it's divided into 14 bits.
194
509569
2021
và nó được chia làm 14 mảnh.
08:47
But no one knew what Archimedes was doing with these 14 bits.
195
511590
2783
Nhưng không ai hay biết Archimedes
làm gì với 14 mảnh này.
làm gì với 14 mảnh này.
08:50
And now we think we know.
196
514373
2184
Và giờ chúng tôi cho là mình đã biết.
08:52
He was trying to work out
197
516557
1767
Ông ấy đang cố tìm ra
08:54
how many ways you can recombine those 14 bits
198
518324
2533
có bao nhiêu cách có thể ghép 14 mảnh này
08:56
and still make a perfect square.
199
520857
2327
mà vẫn thành được 1 hình vuông hoàn hảo.
08:59
Anyone want to guess the answer?
200
523184
3502
Có ai ở đây muốn đoán đáp án không?
09:02
It's 17,152 divided into 536 families.
201
526686
5362
17,152 cách, chia làm 536 nhóm.
09:07
And the important point about this
202
532048
2367
Và điều đó quan trọng ở chỗ
09:10
is that it's the earliest study in combinatorics in mathematics.
203
534415
3714
đây là nghiên cứu sớm nhất về tổ hợp
trong toán học.
trong toán học.
09:14
And combinatorics is a wonderful and interesting branch of mathematics.
204
538129
3764
Và tổ hợp là một bộ phận đẹp đẽ và thú vị
của toán học.
của toán học.
09:17
The really astonishing thing though about this manuscript
205
541893
3235
Điều thực sự đáng kinh ngạc
về quyển chép tay này
về quyển chép tay này
09:21
is that we looked at the other manuscripts
206
545128
2369
là khi chúng tôi nhìn vào
những quyển khác
những quyển khác
09:23
that the palimpsester had made,
207
547497
1418
mà tấm da cừu này đã tạo nên,
09:24
the scribe had made his book out of,
208
548915
2566
do người chép chữ sử dụng
để làm nên cuốn sách này,
để làm nên cuốn sách này,
09:27
and one of them was a manuscript containing text by Hyperides.
209
551481
2932
thì một trong số chúng là một cuốn chép tay
chứa các văn tự của Hyperides.
chứa các văn tự của Hyperides.
09:30
Now Hyperides was an Athenian orator from the fourth century B.C.
210
554413
4368
Hyperides là một nhà hùng biện
từ thế kỉ 4 TCN
từ thế kỉ 4 TCN
09:34
He was an exact contemporary of Demosthenes.
211
558781
2417
Ông chính là người đương thời
với Demosthenes.
với Demosthenes.
09:37
And in 338 B.C. he and Demosthenes together
212
561198
4399
Vào năm 338 TCN, ông cùng với Demosthenes
09:41
decided that they wanted to stand up
213
565597
1684
quyết tâm đứng lên phản kháng
09:43
to the military might of Philip of Macedon.
214
567281
2000
quyền lực quân sự của Philip xứ Macedon.
09:45
So Athens and Thebes went out to fight Philip of Macedon.
215
569281
3649
Và thế là Athens cùng Thebes
cùng đánh lại Philip xứ Macedon.
cùng đánh lại Philip xứ Macedon.
09:48
This was a bad idea,
216
572930
1268
Đó là một ý tưởng tồi,
09:50
because Philip of Macedon had a son called Alexander the Great,
217
574198
3433
vì Philip xứ Macedon có người con trai
mà ta gọi là Alexander Đại đế
mà ta gọi là Alexander Đại đế
09:53
and they lost the battle of Chaeronea.
218
577631
2283
và họ đã thua trong trận Chaeronea.
09:55
Alexander the Great went on to conquer the known world;
219
579914
2718
Alexander Đại đế tiếp tục chinh phục
thế giới
thế giới
09:58
Hyperides found himself on trial for treason.
220
582632
2750
Hyperides bị xét xử vì tội phản quốc.
10:01
And this is the speech that he gave when he was on trial --
221
585382
3600
Và đây là bài diễn văn ông nói tại phiên tòa
10:04
and it's a great speech:
222
588982
1148
và đó là một bài diễn văn tuyệt vời:
10:06
"Best of all," he says, "is to win.
223
590130
2268
Ông đã nói: "Tốt hơn cả, là chiến thắng".
10:08
But if you can't win,
224
592398
1734
Nhưng nếu không thể chiến thắng,
10:10
then you should fight for a noble cause,
225
594132
2041
thì hãy chiến đấu vì một mục đích cao cả,
10:12
because then you'll be remembered.
226
596173
1575
vì bạn sẽ được người đời sau tưởng nhớ.
10:13
Consider the Spartans.
227
597748
1598
Hãy nghĩ đến bè lũ Spartan.
10:15
They won enumerable victories,
228
599346
1868
Bọn chúng thắng vô số kể,
10:17
but no one remembers what they are
229
601214
1832
nhưng chẳng ai nhớ chúng là ai
10:18
because they were all fought for selfish ends.
230
603046
2135
vì chúng chiến đấu vì những mục đích vị kỉ.
10:21
The one battle that the Spartans fought that everybody remembers
231
605181
3566
Chỉ có một trận chiến của quân Spartan
khiến ai nấy đều nhớ đến ngày nay
khiến ai nấy đều nhớ đến ngày nay
10:24
is the the battle of Thermopylae
232
608747
1716
là trận chiến thành Thermopylae
10:26
where they were butchered to a man,
233
610463
2003
nơi chúng bị tiêu diệt đến người cuối cùng,
10:28
but fought for the freedom of Greece."
234
612466
1932
nhưng đã chiến đấu vì tự do của Hy Lạp."
10:30
It was such a great speech
235
614398
2265
Đó quả là một bài diễn thuyết tuyệt vời
10:32
that the Athenian law courts let him off.
236
616663
3735
tới mức Tòa án thành Athen
đã thả tự do cho ông.
đã thả tự do cho ông.
10:36
He lived for another 10 years,
237
620398
2066
Ông sống được 10 năm nữa,
10:38
then the Macedonian faction caught up with him.
238
622464
2651
rồi bè lũ Macedonia đã bắt được ông.
10:41
They cut out his tongue in mockery of his oratory,
239
625115
2584
Chúng cắt lưỡi ông
để nhạo báng tài hùng biện của ông
để nhạo báng tài hùng biện của ông
10:43
and no one knows what they did with his body.
240
627699
3431
và không ai biết chúng đã làm gì
với thi thể của ông.
với thi thể của ông.
10:47
So this is the discovery of a lost voice from antiquity,
241
631130
3151
Và đây là phát hiện về
một giọng nói đã mất từ những cổ vật,
một giọng nói đã mất từ những cổ vật,
10:50
speaking to us, not from the grave,
242
634281
1982
đang nói chuyện với chúng ta,
không phải từ bia mộ,
không phải từ bia mộ,
10:52
because his grave doesn't exist,
243
636263
1478
vì mộ ông không hề tồn tại,
10:53
but from the Athenian law courts.
244
637741
1773
mà là từ Tòa án thành Athen.
10:55
Now I should say at this point
245
639514
1649
Giờ đây, tôi nói rằng
10:57
that normally when you're looking
246
641163
2767
thông thường, khi bạn nhìn vào
10:59
at medieval manuscripts that have been scraped off,
247
643930
1996
bản chép tay thời trung cổ
đã từng bị xóa đi,
đã từng bị xóa đi,
11:01
you don't find unique texts.
248
645926
1486
bạn không tìm được những văn tự độc đáo.
11:03
And to find two in one manuscript is really something.
249
647412
3102
Thế nên, quả là ấn tượng khi tìm thấy
đến 2 bản văn tự trong một quyển chép tay.
đến 2 bản văn tự trong một quyển chép tay.
11:06
To find three is completely weird.
250
650514
3217
Tìm được những 3 bản thì quả là kì lạ.
11:09
And we found three.
251
653731
1681
Và chúng tôi đã tìm được 3.
11:11
Aristotle's "Categories"
252
655412
1266
Cuốn "Phân loại" của Aristotle
11:12
is one of the foundational texts of Western philosophy.
253
656678
2453
là một trong những văn tự nền tảng
của triết học phương Tây.
của triết học phương Tây.
11:15
And we found a third century A.D. commentary on it,
254
659131
4416
Và chúng tôi tìm được một lời bình
từ thế kỉ thứ 3 về quyển này này,
từ thế kỉ thứ 3 về quyển này này,
11:19
possibly by Galen and probably by Porphyry.
255
663547
3184
có lẽ của Galen, và có thể của Porphyry.
11:22
Now all this data that we collected,
256
666731
2198
Tất cả những tư liệu mà chúng tôi đã thu thập này,
11:24
all the images, all the raw images,
257
668929
2535
tất cả những hình ảnh,
tất cả những hình ảnh thô,
tất cả những hình ảnh thô,
11:27
all the transcriptions that we made and that sort of thing
258
671464
2350
tất cả những bản ghi chép chúng tôi đã thực hiện và những điều tương tự với chúng
11:29
have been put online under a Creative Commons license
259
673814
3486
đã được đưa lên mạng
với bản quyền Tài sản sáng tạo chung,
với bản quyền Tài sản sáng tạo chung,
11:33
for anyone to use for any commercial purpose.
260
677300
2914
để bất cứ ai cũng có thể sử dụng
cho bất cứ mục đích thương mại nào.
cho bất cứ mục đích thương mại nào.
11:36
(Applause)
261
680214
6533
(vỗ tay)
11:42
Why did the owner of the manuscript do this?
262
686747
3304
Tại sao người chủ cuốn chép tay này
lại làm như vậy?
lại làm như vậy?
11:45
He did this because he understands data as well as books.
263
690051
3746
Bởi vì ông ấy hiểu về tư liệu
cũng như về sách.
cũng như về sách.
11:49
Now the thing to do with books,
264
693797
1335
Điều cần làm với sách,
11:51
if you want to ensure their long-term utility,
265
695132
2131
nếu bạn muốn đảm bảo
sẽ sử dụng sách được lâu dài,
sẽ sử dụng sách được lâu dài,
11:53
is to hide them away in closets
266
697263
2216
là giấu chúng trong tủ,
11:55
and let very few people look at them.
267
699479
1800
và chỉ cho rất ít người chiêm ngưỡng chúng mà thôi.
11:57
The thing to do with data, if you want it to survive,
268
701279
2419
Nếu bạn muốn tư liệu được sống,
11:59
is to let it out and have everybody have it
269
703698
3301
hãy chia sẻ nó và để tất cả mọi người cùng biết đến
12:02
with as little control on that data as possible.
270
706999
3099
và kiểm soát tư liệu đó càng ít càng tốt.
12:05
And that's what he did.
271
710098
1164
Và đó là điều ông ấy đã làm.
12:07
And institutions can learn from this.
272
711262
3428
Và các tổ chức bảo tồn có thể học tập.
12:10
Because institutions at the moment
273
714690
2552
Vì hiện nay, các tổ chức này
12:13
confine their data with copyright restrictions and that sort of thing.
274
717242
3057
giam hãm các tư liệu với việc
hạn chế bản quyền
hạn chế bản quyền
12:16
And if you want to look at medieval manuscripts on the Web,
275
720299
2192
Nếu bạn muốn nhìn thấy các bản chép tay
thời Trung cổ trên Web,
thời Trung cổ trên Web,
12:18
at the moment you have to go to the National Library of Y's site
276
722491
3471
hiện tại bạn có thể truy cập
trang Web của Thư viện quốc gia Y
trang Web của Thư viện quốc gia Y
12:21
or the University Library of X's site,
277
725962
2668
hay trang Web của Thư viện trường Đại học X,
12:24
which is about the most boring way
278
728630
1899
quá là tẻ nhạt
12:26
in which you can deal with digital data.
279
730529
1777
khi xử lý các dữ liệu kỹ thuật số.
12:28
What you want to do is to aggregate it all together.
280
732306
2993
Điều bạn muốn làm là tập hợp tất cả lại.
12:31
Because the Web of the ancient manuscripts of the future
281
735299
3097
Vì trong tương lai, trang web của
các bản chép tay cổ xưa
các bản chép tay cổ xưa
12:34
isn't going to be built by institutions.
282
738396
2286
sẽ không do các tổ chức xây dựng nên,
12:36
It's going to be built by users,
283
740682
3108
mà do những người sử dụng xây dựng nên,
12:39
by people who get this data together,
284
743790
1774
những người đã tổng hợp những tư liệu này lại
12:41
by people who want to aggregate all sorts of maps
285
745564
3535
những người đã muốn tập hợp
tất cả các loại bản đồ
tất cả các loại bản đồ
12:44
from wherever they come from,
286
749099
1632
từ quê hương của họ,
12:46
all sorts of medieval romances
287
750731
1800
tất cả những câu chuyện lãng mạn
thời trung cổ
thời trung cổ
12:48
from wherever they come from,
288
752531
1549
từ quê hương của họ,
12:49
people who just want to curate their own glorious selection
289
754080
3783
những người chỉ muốn bảo tồn
những lựa chọn vinh quang của riêng mình
những lựa chọn vinh quang của riêng mình
12:53
of beautiful things.
290
757863
1517
của những điều đẹp đẽ.
12:55
And that is the future of the Web.
291
759380
1617
Và đó là tương lai của Web.
12:56
And it's an attractive and beautiful future,
292
760997
3183
Đó là một tương lai hấp dẫn và đẹp đẽ,
13:00
if only we can make it happen.
293
764180
1602
nhưng chỉ khi chúng ta có thể khiến điều đó xảy ra.
13:01
Now we at the Walters Art Museum have followed this example,
294
765782
3181
Hiện nay, tại Bảo tàng Nghệ thuật Walter,
chúng tôi đã học theo cách này,
chúng tôi đã học theo cách này,
13:04
and we have put up all our manuscripts on the Web
295
768963
3350
và đưa tất cả các bản chép tay mà chúng tôi có lên Web
13:08
for people to enjoy --
296
772313
1683
để ai cũng có thể thưởng thức.
13:09
all the raw data, all the descriptions, all the metadata.
297
773996
2584
tất cả cả tư liệu thô, những mô tả,
những siêu dữ liệu
những siêu dữ liệu
13:12
under a Creative Commons license.
298
776580
2883
dưới bản quyền Tài sản sáng tạo chung.
13:15
Now the Walters Art Museum is a small museum
299
779463
1518
Hiện nay, Bảo tàng Nghệ thuật Walter
mới chỉ là một bảo tàng nhỏ,
mới chỉ là một bảo tàng nhỏ,
13:16
and it has beautiful manuscripts,
300
780981
1548
và có những bản chép tay hoàn mĩ,
13:18
but the data is fantastic.
301
782529
2018
nhưng tư liệu quả là tuyệt vời.
13:20
And the result of this
302
784547
1783
và kết quả của những điều đó là,
13:22
is that if you do a Google search on images right now
303
786330
3018
nếu bạn tìm kiếm bằng Google Hình ảnh
ngay bây giờ,
ngay bây giờ,
13:25
and you type in "Illuminated manuscript Koran" for example,
304
789348
3332
lấy ví dụ bạn gõ vào "bản chép kinh Koran
được chiếu sáng"
được chiếu sáng"
13:28
24 of the 28 images you'll find come from my institution.
305
792680
4417
bạn sẽ tìm thấy 24 trên tổng số 28 bức hình
đến từ bảo tàng của tôi.
đến từ bảo tàng của tôi.
13:32
(Applause)
306
797097
5550
(vỗ tay).
13:38
Now, let's think about this for a minute.
307
802647
5033
Hãy nghĩ ngợi một chút về điều này.
13:43
What's in it for the institution?
308
807680
1983
Có những gì bên trong một viện bảo tồn ?
13:45
There are all sorts of things that are in it for the institution.
309
809663
2596
Có tất cả mọi thứ nằm trong diện bảo tồn.
13:48
You can talk about the Humanities and that sort of thing,
310
812259
2123
Bạn có thể nói về những điều Nhân văn
13:50
but let's talk about selfish things.
311
814382
1881
nhưng hãy nói về những điều vị kỉ.
13:52
Because what's really in it for the institution is this:
312
816263
3868
Bởi vì những gì thực sự tồn tại trong một
viện bảo tồn là đây:
viện bảo tồn là đây:
13:56
Now why do people go to the Louvre?
313
820131
3056
Tại sao người ta lại đến (bảo tàng) Louvre?
13:59
They go to see the Mona Lisa.
314
823187
2984
Họ đến xem bức Mona Lisa.
14:02
Why do they go to see the Mona Lisa?
315
826171
3059
Tại sao họ lại đến xem bức Mona Lisa?
14:05
Because they already know what she looks like.
316
829230
2382
Vì họ đã biết cô ấy trông ra sao rồi.
14:07
And they know what she looks like
317
831612
2334
Họ biết cô ấy trông ra sao,
14:09
because they've seen pictures of her absolutely everywhere.
318
833946
4702
vì họ đã thấy những bức ảnh của cô ấy khắp mọi nơi.
14:14
Now, there is no need
319
838648
4449
Và giờ thì không cần
14:18
for these restrictions at all.
320
843097
2279
cấm đoán gì hết.
14:21
And I think that institutions should stand up
321
845376
2087
Và tôi nghĩ các tổ chức bảo tồn nên đứng lên
14:23
and release all their data under unrestricted licenses,
322
847463
3134
và giải phóng tất cả các tư liệu
với bản quyền không hạn chế,
với bản quyền không hạn chế,
14:26
and it would be a great benefit to everybody.
323
850597
2216
và đó sẽ tạo nên lợi ích vô cùng to lớn
cho tất cả mọi người.
cho tất cả mọi người.
14:28
Why don't we just let everybody have access to this data
324
852813
3166
Tại sao chúng ta không để mọi người
truy cập vào tư liệu này
truy cập vào tư liệu này
14:31
and curate their own collection
325
855979
2336
và lưu giữ bộ sưu tập của riêng họ
14:34
of ancient knowledge and wonderful and beautiful things
326
858315
2165
về những kiến thức cổ xưa,
và những điều tuyệt vời, và đẹp đẽ
và những điều tuyệt vời, và đẹp đẽ
14:36
and increase the beauty and the cultural significance
327
860480
3088
và tăng lên vẻ đẹp và ý nghĩa văn hóa
14:39
of the Internet.
328
863568
1228
của Internet.
14:40
Thank you very much indeed.
329
864796
1517
Thực lòng cảm ơn tất cả quí vị!
14:42
(Applause)
330
866313
4433
(vỗ tay).
ABOUT THE SPEAKER
William Noel - Curator, rare book scholarWilliam Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet.
Why you should listen
William Noel is the Curator of Manuscripts and Rare Books at the Walters Art Museum. But for someone who spends the majority of his time analyzing ancient and medieval artifacts, he also embraces social media and stresses its value even for the oldest, most established academic and cultural institutions. Noel believes passionately that institutions should free their digital data.
Since 1999 Noel has spearheaded the conservation of a manuscript known as the Archimedes Palimpsest. The palimpsest is a unique Byzantine prayer book made up of parchments which contain hidden writings from three original previously-unknown texts: treatises written by Archimedes; works by the 4th-century B.C. Attic Orator Hyperides; and 3rd-century commentary on Aristotle’s Categories, by an unknown author. Using a powerful particle accelerator Noel and his team were able to uncover the hidden texts and publish all their images and findings on the Internet, available to anyone for free under a Creative Commons license.
Noel currently lives in Baltimore, Maryland, where he curates at the Walters, working to ensure that the public has free digital access to his collection.
William Noel | Speaker | TED.com