TEDxSummit
William Noel: Revealing the lost codex of Archimedes
Вилијам Ноел: Откривање на Архимедовиот изгубен кодекс
Filmed:
Readability: 3.8
1,033,767 views
Како ќе прочитате 2000 години стар ракопис кој бил избришан, исечен, над кој одново и одново било пишувано и сликано? Со помош на моќниот забрзувач (акцелератор) на честички, се разбира! Кураторот на антички книги, Вилијам Ноел, ја раскажува фасцинантната приказна која стои позади Архимедовиот палимпест, византиски молитвеник кој содржи претходно непознати оригинални ракописи од античкиoт грчки математичар Архимед и од други.
William Noel - Curator, rare book scholar
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet. Full bio
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
The great texts of the ancient world
0
471
2484
Големите текстови од античкиот свет
00:18
don't survive to us in their original form.
1
2955
3315
не доспеваат до нас во нивната оригинална форма.
00:22
They survive because medieval scribes copied them
2
6270
3519
Тие опстоиле зашто средновековните писари
00:25
and copied them and copied them.
3
9789
1999
ги препишувале и ги препишувале и ги препишувале.
00:27
And so it is with Archimedes,
4
11788
2650
А истото е случај и со Архимед,
00:30
the great Greek mathematician.
5
14438
1766
големиот грчки математичар.
00:32
Everything we know about Archimedes as a mathematician
6
16204
3002
Сè што знаеме за Архимед како математичар
00:35
we know about because of just three books,
7
19206
2698
знаеме врз основа на само три книги,
00:37
and they're called A, B and C.
8
21904
1916
ословени А, Б и В (латинично: A, B, C).
00:39
And A was lost by an Italian humanist in 1564.
9
23820
4833
Книгата А ја изгубил италијански хуманист во 1564 год,
00:44
And B was last heard of in the Pope's Library
10
28653
2803
а за Б последен пат се чуло во библиотеката на папата,
00:47
about a hundred miles north of Rome in Viterbo in 1311.
11
31456
5832
на стотина милји северно од Рим, во Витербо, 1311 год.
00:53
Now Codex C was only discovered in 1906,
12
37288
4297
Е сега... Кодексот В бил откриен дури во 1906 година,
00:57
and it landed on my desk in Baltimore
13
41585
2549
а слета на моето биро во Балтимор
01:00
on the 19th of January, 1999.
14
44134
4126
на 19 јануари 1999 година.
01:04
And this is Codex C here.
15
48260
2418
И ова овде е Кодексот В.
01:06
Now Codex C is actually buried in this book.
16
50678
5169
Е сега, Кодексот В, всушност, е закопан во оваа книга.
01:11
It's buried treasure.
17
55847
1450
Тоа е закопано богатство
01:13
Because this book is actually a prayer book.
18
57297
2335
зашто оваа книга, всушност, е молитвеник,
01:15
It was finished by a guy called Johannes Myrones
19
59632
2964
изготвен од страна на извесен Јоханес Миронес
01:18
on the 14th of April, 1229.
20
62596
3617
на 14 април 1229 година.
01:22
And to make his prayer book he used parchment.
21
66213
2485
За да го направи молитвеникот, користел пергамент.
01:24
But he didn't use new parchment,
22
68698
2415
Но не употребил нов пергамент,
01:27
he used parchment recycled from earlier manuscripts,
23
71113
3314
туку рециклиран пергамент од стари ракописи,
01:30
and there were seven of them.
24
74427
1737
а имало седум на број.
01:32
And Archimedes Codex C was just one of those seven.
25
76164
3483
Архимедовиот Кодекс В бил само еден од тие седум.
01:35
He took apart the Archimedes manuscript and the other seven manuscripts.
26
79647
5467
Ги извадил и ги разделил страницитете од Архимедовиот и од останатите седум ракописи,
01:41
He erased all of their texts,
27
85114
3383
целосно ги избришал текстовите,
01:44
and then he cut the sheets down in the middle,
28
88497
2418
потоа ги пресекол листовите долж средина,
01:46
he shuffled them up,
29
90915
2244
ги помешал,
01:49
and he rotated them 90 degrees,
30
93159
1918
ги ротирал за 90 степени
01:50
and he wrote prayers on top of these books.
31
95077
2052
и испишал молитви врз овие книги.
01:53
And essentially these seven manuscripts
32
97129
1697
И, во суштина, овие седум ракописи
01:54
disappeared for 700 years, and we have a prayer book.
33
98826
4348
исчезнале на 700 години, а ние сега имаме молитвеник.
01:59
The prayer book was discovered by this guy,
34
103174
3249
Молитвеникот бил откриен од овој дечко,
02:02
Johan Ludvig Heiberg, in 1906.
35
106423
2727
Јохан Лудвиг Хеиберг, во 1906 година.
02:05
And with just a magnifying glass,
36
109150
1441
И тој, само со лупа,
02:06
he transcribed as much of the text as he could.
37
110591
2884
препишал од текстот колку што можел повеќе.
02:09
And the thing is that he found two texts in this manuscript
38
113475
3182
Интересното е што открил два текста во овој ракопис
02:12
that were unique texts.
39
116657
1768
коишто биле уникатни (различни) текстови.
02:14
They weren't in A and B at all;
40
118425
1600
Тие воопшто не биле содржани во А и Б;
02:15
they were completely new texts by Archimedes,
41
120025
1698
биле сосема нови текстови од Архимед
02:17
and they were called "The Method" and "The Stomachion."
42
121723
3235
и биле наречени „Методот“ и „Стомакион“.
02:20
And it became a world famous manuscript.
43
124958
2269
И ова постанува светски познат ракопис.
02:23
Now it should be clear by now
44
127227
1815
Значи, веќе би требало да е јасно
02:24
that this book is in bad condition.
45
129042
2714
дека оваа книга е во лоша состојба.
02:27
It got in worse condition in the 20th century
46
131756
3470
Нејзината состојба се влошила во 20-от век,
02:31
after Heiberg saw it.
47
135226
1732
откако Хеиберг ја видел.
02:32
Forgeries were painted over it,
48
136958
1517
Врз неа биле насликани фалсификати,
02:34
and it suffered very badly from mold.
49
138475
3083
а и сериозно настрадала од мувла.
02:37
This book is the definition of a write-off.
50
141558
3750
Оваа книга е дефиниција за обезвреднување.
02:41
It's the sort of book
51
145308
1734
Тоа е таква книга
02:42
that you thought would be in an institution.
52
147042
2665
за која си мислиш дека би била во институција.
02:45
But it's not in an institution,
53
149707
2186
Но не е во институција,
02:47
it was bought by a private owner in 1998.
54
151893
4632
била купена од приватен сопственик во 1998 год.
02:52
Why did he buy this book?
55
156525
1750
Зошто ја купил оваа книга?
02:54
Because he wanted to make that which was fragile safe.
56
158275
3537
Затоа што сакал кревкото да го направи безбедно.
02:57
He wanted to make that which was unique ubiquitous.
57
161812
3246
Сакал уникатното да го направи сеприсутно.
03:00
He wanted to make that which was expensive free.
58
165058
4666
Сакал скапоценото да го направи бесплатно.
03:05
And he wanted to do this as a matter of principle.
59
169724
3135
И сакал ова да го направи по прашање на принцип.
03:08
Because not many people are really going to read Archimedes in ancient Greek,
60
172859
4532
Зашто, навистина, не многу луѓе би го читале Архимед на антички грчки,
03:13
but they should have the chance to do it.
61
177391
2684
но би требало да имаат шанса да го сторат тоа.
03:15
So he gathered around himself the friends of Archimedes,
62
180075
3299
Па... ги собрал околу себе пријателите на Архимед
03:19
and he promised to pay for all the work.
63
183374
2136
и ветил дека ќе им плати за севкупната работа.
03:21
And it was an expensive job,
64
185510
1698
А ова било скапа работа,
03:23
but actually it wouldn't be as much as you think
65
187208
3470
но, реално, и не толку колку што си мислите
03:26
because these people, they didn't come from money,
66
190678
2165
бидејќи овие луѓе... тие не дошле поради пари,
03:28
they came from Archimedes.
67
192843
1819
дошле поради Архимед.
03:30
And they came from all sorts of different backgrounds.
68
194662
1716
А дошле од разноразни видови профили:
03:32
They came from particle physics,
69
196378
2183
дошле од полето на физика на елементарни честички
03:34
they came from classical philology,
70
198561
1566
дошле од полето на класичната филологија,
03:36
they came from book conservation,
71
200127
1968
дошле од полето на конзервација на книги,
03:37
they came from ancient mathematics,
72
202095
2582
од полето на старогрчка математика,
03:40
they came from data management,
73
204677
1917
од полето на менаџмент на податоци,
03:42
they came from scientific imaging and program management.
74
206594
2917
на научна обработка на слики и управување со програми.
03:45
And they got together to work on this manuscript.
75
209511
3556
И тие се собраа за заедно да работат на овој ракопис.
03:48
The first problem was a conservation problem.
76
213067
3811
Првиот проблем беше проблемот на конзервација.
03:52
And this is the sort of thing that we had to deal with:
77
216878
2433
А ова е нештото со коешто требаше да се справиме:
03:55
There was glue on the spine of the book.
78
219311
2200
Имаше лепак на 'рбетот на книгата.
03:57
And if you look at this photograph carefully,
79
221511
2201
И ако погледнете внимателно во оваа фотографија,
03:59
the bottom half of this is rather brown.
80
223712
2048
долната половина е прилично кафеава.
04:01
And that glue is hide glue.
81
225760
1368
Тој лепак е туткал од (животинска) кожа.
04:03
Now if you're a conservator,
82
227128
1385
Е сега, ако сте конзерватор,
04:04
you can take off this glue reasonably easily.
83
228513
2132
овој лепак можете да го отстраните прилично лесно.
04:06
The top half is Elmer's wood glue.
84
230645
3365
Горната половина е Елмеров лепак за дрво (дрвофикс).
04:09
It's polyvinyl acetate emulsion
85
234010
2117
Тоа е емулзија од поливинилски ацетат
04:12
that doesn't dissolve in water once it's dry.
86
236127
2667
којашто не се раствора во вода откако ќе се исуши.
04:14
And it's much tougher than the parchment that it was written on.
87
238794
3166
И многу е поцврста од пергаментот врз кој е пишувано.
04:17
And so before we could start imaging Archimedes,
88
241960
3351
Така, пред да можеме да отпочнеме со вадење снимки од Архимед
04:21
we had to take this book apart.
89
245311
1449
моравме да ги вадиме страниците од книгата.
04:22
So it took four years to take apart.
90
246760
2851
Па, за да се извадат, потребни беа четири години.
04:25
And this is a rare action shot, ladies and gentlemen.
91
249611
3533
А ова е ретка снимка од акцијата, дами и господа.
04:29
(Laughter)
92
253144
2771
(смеа)
04:31
Another thing is that we had to get rid of all the wax,
93
255915
4266
Друга работа е тоа што требаше да се ослободиме од сиот восок,
04:36
because this was used in the liturgical services
94
260181
2235
бидејќи ова било користено при литургиите
04:38
of the Greek Orthodox Church
95
262416
1741
на Грчката Православна Црква,
04:40
and they'd used candle wax.
96
264157
1311
а тие користеле восок од свеќа.
04:41
And the candle wax was dirty,
97
265468
1863
А восок од свеќа беше валкан,
04:43
and we couldn't image through the wax.
98
267331
1233
па не можевме да правиме снимки преку восокот.
04:44
So very carefully we had to mechanically scrape off all the wax.
99
268564
3335
Затоа требаше многу внимателно, механички да го истругаме целиот восок.
04:47
It's hard to tell you exactly
100
271899
1902
Тешко е прецизно да ви се каже
04:49
how bad this condition of this book is,
101
273801
2714
колку е лоша состојбата на оваа книга,
04:52
but it came out in little bits very often.
102
276515
2766
но многу често од неа се одвојуваа мали делчиња.
04:55
And normally in a book, you wouldn't worry about the little bits,
103
279281
2350
И, вообичаено, не би се грижеле за вака мали делчиња кај една книга,
04:57
but these little bits might contain unique Archimedes text.
104
281631
3000
но овие мали делчиња би можеле да содржат уникатен текст на Архимед.
05:00
So, tiny fragments
105
284631
2299
Значи, ситни фрагменти,
05:02
we actually managed to put back in the right place.
106
286930
4741
всушност, успеавме да ги вратиме на вистинското место.
05:07
Then, having done that, we started to image the manuscript.
107
291671
3710
Потоа, откако го направивме тоа, започнавме да вадиме снимки од ракописот.
05:11
And we imaged the manuscript
108
295381
1500
И извадивме снимки од ракописот
05:12
in 14 different wavebands of light.
109
296881
2028
во 14 различни групи бранови должини на светлина.
05:14
Because if you look at something in different wavebands of light,
110
298909
3906
Бидејќи ако гледате нешто во различни групи бранови должини на светлина,
05:18
you see different things.
111
302815
1216
гледате различни работи.
05:19
And here is an image of a page
112
304031
1567
А ова е снимка на страница
05:21
imaged in 14 different wavebands of light.
113
305598
2517
снимена со 14 различни групи бранови должини на светлина.
05:24
But none of them worked.
114
308115
2133
Но ниедна од нив не заврши работа.
05:26
So what we did was we processed the images together,
115
310248
4417
Потоа направивме взаемно процесирање на сликите,
05:30
and we put two images into one blank screen.
116
314665
3300
и две од нив сместивме на празен екран.
05:33
And here are two different images of the Archimedes manuscript.
117
317965
2833
И, еве, тука имаме две различни снимки од Архимедовиот ракопис.
05:36
And the image on the left
118
320798
1816
Сликата лево
05:38
is the normal red image.
119
322614
1351
е нормална црвена снимка.
05:39
And the image on the right is an ultraviolet image.
120
323965
1912
А сликата десно е ултравиолетова снимка.
05:41
And in the image on the right
121
325877
1140
Во сликата десно
05:42
you might be able to see some of the Archimedes writing.
122
327017
2448
можеби ќе успеете да видите по нешто од Архимедовиот текст.
05:45
If you merge them together into one digital canvas,
123
329465
2982
Ако ги споите на една дигитална површина
05:48
the parchment is bright in both images
124
332447
2818
пергаментот е светол кај двете снимки
05:51
and it comes out bright.
125
335265
1875
и излегува светол.
05:53
The prayer book is dark in both images
126
337140
3016
Молитвеникот е темен кај двете снимки
05:56
and it comes out dark.
127
340156
1697
и излегува темен.
05:57
The Archimedes text is dark in one image and bright in another.
128
341853
3351
Архимедовиот текст, пак, е темен на едната снимка, а светол на другата.
06:01
And it'll come out dark but red,
129
345204
2400
Тој ќе излезе дека е темен, но црвен
06:03
and then you can start to read it rather clearly.
130
347604
2267
и тогаш можеш да почнеш да го читаш прилично јасно.
06:05
And that's what it looks like.
131
349871
2842
И тоа изгледа вака.
06:08
Now that's a before and after image,
132
352713
3342
Е сега, ова е снимка на пред и потоа,
06:11
but you don't read the image on the screen like that.
133
356055
2982
но вака не можеш да ја прочиташ снимката.
06:14
You zoom in and you zoom in
134
359037
2619
Зумираш и зумираш
06:17
and you zoom in and you zoom in,
135
361656
3548
и зумираш и зумираш,
06:21
and you can just read it now.
136
365204
2068
па дури сега можеш да ја прочиташ.
06:23
(Applause)
137
367272
6348
(аплауз)
06:29
If you process the same two images in a different way,
138
373620
3580
Ако ги процесирате истите две снимки на различен начин,
06:33
you can actually get rid of the prayer book text.
139
377200
2570
всушност, би можеле да се ослободите од текстот на молитвеникот.
06:35
And this is terribly important,
140
379770
1018
А ова е ужасно важно
06:36
because the diagrams in the manuscript
141
380788
2983
зашто дијаграмите во ракописот
06:39
are the unique source for the diagrams
142
383771
2467
се уникатниот извор на дијаграми
06:42
that Archimedes drew in the sand in the fourth century B.C.
143
386238
2817
коишто Архимед ги нацртал во песокот во 4 век п.н.е.
06:44
And there we are, I can give them to you.
144
389055
3039
И, еве сме... можам да ви ги дадам на вас.
06:47
With this kind of imaging --
145
392094
2344
Со ваков вид на снимање --
06:50
this kind of infrared, ultraviolet, invisible light imaging --
146
394438
2666
ваков вид на снимање со инфрацрвени, ултравиолетови и невидливи светлини --
06:53
we were never going to image through the gold ground forgeries.
147
397104
2600
никогаш немаше да снимиме низ златната основа на фалсификатите.
06:55
How were we going to do that?
148
399704
1853
Како ќе го направевме тоа?
06:57
Well we took the manuscript,
149
401557
1963
Па, го земавме ракописот
06:59
and we decided to image it in X-ray fluorescence imaging.
150
403520
4287
и решивме истиот да го снимиме со рендгенско флуоресцентно снимање.
07:03
So an X-ray comes in in the diagram on the left
151
407807
3014
Така, рендген зракот влегува во дијаграмот лево
07:06
and it knocks out an electron from the inner shell of an atom.
152
410821
3852
и исфрла електрон од внатрешна обвивка на атомот.
07:10
And that electron disappears.
153
414673
1998
И тој електрон исчезнува.
07:12
And as it disappears, an electron from a shell farther out
154
416671
3635
Како што тој исчезнува, електрон од подалечна обвивка
07:16
jumps in and takes its place.
155
420306
2482
доскокнува и му го завзема местото.
07:18
And when it takes its place,
156
422788
1433
И кога ќе му го завземе местото
07:20
it sheds electromagnetic radiation.
157
424221
2834
ослободува електромагнетна радијација.
07:22
It sheds an X-ray.
158
427055
1432
Ослободува рендген зрак.
07:24
And this X-ray is specific in its wavelength
159
428487
2651
Овој рендген зрак има специфична бранова должина
07:27
to the atom that it hits.
160
431138
1882
во однос на атомот којшто го погодува.
07:28
And what we wanted to get
161
433020
2168
А она што сакавме да го добиеме
07:31
was the iron.
162
435188
1733
беше железото.
07:32
Because the ink was written in iron.
163
436921
1867
Зашто мастилото беше испишано на железо.
07:34
And if we can map
164
438788
1683
И ако можеме да мапираме
07:36
where this X-ray that comes out, where it comes from,
165
440471
2584
од каде излегува овој рендген зрак, од каде доаѓа,
07:38
we can map all the iron on the page,
166
443055
2066
ќе можеме да го мапираме целото железо на страницата,
07:41
then theoretically we can read the image.
167
445121
2599
и тогаш, теоретски, можеме да ги прочитаме снимките.
07:43
The thing is that you need a very powerful light source to do this.
168
447720
4335
Работата е во тоа што ви треба многу моќен светлосен извор за да го направите ова.
07:47
So we took it to the Stanford Synchrotron Radiation Laboratory
169
452055
3374
Па, го однесовме во лабораторијата за синхротона радијација во Стенфорд,
07:51
in California,
170
455429
1442
во Калифорнија,
07:52
which is a particle accelerator.
171
456871
1568
којашто е забрзувач (акцелератор) на честички.
07:54
Electrons go around one way,
172
458439
1732
Електроните кружат во една насока,
07:56
positrons go around the other.
173
460171
1617
а позитроните во друга.
07:57
They meet in the middle,
174
461788
1316
Тие се среќаваат на средина
07:59
and they create subatomic particles
175
463104
2436
и создаваат субатомски честички
08:01
like the charm quark and the tau lepton.
176
465540
2230
како ц-кваркот (charm-quark) и тау лептонот (tau lepton).
08:03
Now we weren't actually going to put Archimedes in that beam.
177
467770
3022
Е сега, реално, немавме намера Архимед да го ставиме во тој зрак.
08:06
But as the electrons go round at the speed of light,
178
470792
3548
Но, како што електроните кружат со брзина на светлината,
08:10
they shed X-rays.
179
474340
1267
тие ослободуваат рендгенски зраци.
08:11
And this is the most powerful light source in the solar system.
180
475607
2650
И ова е најмоќниот светлински извор во Сончевиот систем.
08:14
This is called synchrotron radiation,
181
478257
1949
Ова се нарекува синхротрона радијација
08:16
and it's normally used to look at things
182
480206
1818
и таа вообичаено се користи за да се гледа на нешта
08:17
like proteins and that sort of thing.
183
482024
1667
како протеини и такви слични работи.
08:19
But we wanted it to look at atoms, at iron atoms,
184
483691
3997
Но, сакавме да гледаме атоми, железни атоми,
08:23
so that we could read the page from before and after.
185
487688
2869
како би можеле да ја читаме страницата пред и потоа.
08:26
And lo and behold, we found that we could do it.
186
490557
2298
И, да видиш, да не веруваш, откривме дека можеме да го направиме тоа.
08:28
It took about 17 minutes to do a single page.
187
492855
3448
Беа потребни околу 17 минути за една страна.
08:32
So what did we discover?
188
496303
2655
Значи, што откривме?
08:34
Well one of the unique texts in Archimedes
189
498958
2182
Па... еден од уникатните текстови на Архимед
08:37
is called "The Stomachion."
190
501140
1803
е именуван „Стомакион“.
08:38
And this didn't exist in Codices A and B.
191
502943
2414
А ова не постоеше во Кодексите А и Б.
08:41
And we knew that it involved this square.
192
505357
2419
А знаевме дека го вклучуваше овој квадрат.
08:43
And this is a perfect square,
193
507776
1793
Ова е совршен квадрат
08:45
and it's divided into 14 bits.
194
509569
2021
и е поделен на 14 делчиња.
08:47
But no one knew what Archimedes was doing with these 14 bits.
195
511590
2783
Но, никој не знаеше што правел Архимед со овие 14 делчиња.
08:50
And now we think we know.
196
514373
2184
А сега мислиме дека веќе знаеме.
08:52
He was trying to work out
197
516557
1767
Тој се обидувал да реши
08:54
how many ways you can recombine those 14 bits
198
518324
2533
на колку начини можеш да ги рекомбинираш тие 14 делови
08:56
and still make a perfect square.
199
520857
2327
и повторно да добиеш совршен квадрат.
08:59
Anyone want to guess the answer?
200
523184
3502
Сака некој да го погоди одговорот?
09:02
It's 17,152 divided into 536 families.
201
526686
5362
Тоа е 17.152 поделено на 536 семејства.
09:07
And the important point about this
202
532048
2367
A важната поента околу ова
09:10
is that it's the earliest study in combinatorics in mathematics.
203
534415
3714
е што ова е најдамнешното проучување на комбинаториката во математиката.
09:14
And combinatorics is a wonderful and interesting branch of mathematics.
204
538129
3764
А комбинаториката е прекрасна и интересна гранка на математиката.
09:17
The really astonishing thing though about this manuscript
205
541893
3235
Вистинската воодушевувачка работа околу овој ракопис
09:21
is that we looked at the other manuscripts
206
545128
2369
е тоа дека ги гледавме и другите ракописи
09:23
that the palimpsester had made,
207
547497
1418
коишто палимпсестерот ги имал направено
09:24
the scribe had made his book out of,
208
548915
2566
(од кои писарот ја составил својата книга)
09:27
and one of them was a manuscript containing text by Hyperides.
209
551481
2932
и еден од тие беше ракопис кој содржи текст од Хиперид.
09:30
Now Hyperides was an Athenian orator from the fourth century B.C.
210
554413
4368
Е сега... Хиперид бил атински оратор од 4-от век п.н.е.
09:34
He was an exact contemporary of Demosthenes.
211
558781
2417
Тој бил вистински современик на Демостен.
09:37
And in 338 B.C. he and Demosthenes together
212
561198
4399
И, во 338 година п.н.е, тој и Демостен заедно
09:41
decided that they wanted to stand up
213
565597
1684
одлучиле дека сакаат да се спротивстават
09:43
to the military might of Philip of Macedon.
214
567281
2000
на воената моќ на Филип Македонски.
09:45
So Athens and Thebes went out to fight Philip of Macedon.
215
569281
3649
Па така, Атина и Теба тргнале да се борат против Филип Македонски
09:48
This was a bad idea,
216
572930
1268
Ова било лоша идеја
09:50
because Philip of Macedon had a son called Alexander the Great,
217
574198
3433
зашто Филип Македонски имал син, Александар Велики,
09:53
and they lost the battle of Chaeronea.
218
577631
2283
па ја изгубиле битката кај Херонеја.
09:55
Alexander the Great went on to conquer the known world;
219
579914
2718
Александар Велики продолжил да го освојува познатиот свет;
09:58
Hyperides found himself on trial for treason.
220
582632
2750
а Хиперид го снашло судење за предавство.
10:01
And this is the speech that he gave when he was on trial --
221
585382
3600
И ова е говорот којшто тој го дал додека бил на судење.
10:04
and it's a great speech:
222
588982
1148
А говорот е одличен:
10:06
"Best of all," he says, "is to win.
223
590130
2268
„Најдобро од сè е да се победи.
10:08
But if you can't win,
224
592398
1734
Но ако не можеш да победиш,
10:10
then you should fight for a noble cause,
225
594132
2041
тогаш треба да се бориш за благородна кауза
10:12
because then you'll be remembered.
226
596173
1575
зашто тогаш ќе бидеш запаметен.
10:13
Consider the Spartans.
227
597748
1598
Размислете за спартанците.
10:15
They won enumerable victories,
228
599346
1868
Тие извојувале бројни победи,
10:17
but no one remembers what they are
229
601214
1832
но никој не се сеќава што се тие
10:18
because they were all fought for selfish ends.
230
603046
2135
бидејќи тие војувале за себични цели.
10:21
The one battle that the Spartans fought that everybody remembers
231
605181
3566
Единствената битка која спартанците ја биеле и на која сите се сеќаваат
10:24
is the the battle of Thermopylae
232
608747
1716
е битката кај Термопилите
10:26
where they were butchered to a man,
233
610463
2003
каде тие биле заклани до последна душа,
10:28
but fought for the freedom of Greece."
234
612466
1932
но се бореле за слобода на Грција.“
10:30
It was such a great speech
235
614398
2265
Тоа бил до толку величествен говор
10:32
that the Athenian law courts let him off.
236
616663
3735
што атинските судови го ослободиле Хиперид.
10:36
He lived for another 10 years,
237
620398
2066
Тој живеел уште 10 години,
10:38
then the Macedonian faction caught up with him.
238
622464
2651
а потоа македонската фракција го фатила.
10:41
They cut out his tongue in mockery of his oratory,
239
625115
2584
Му го исекле јазикот во знак на исмевање на неговото ораторство
10:43
and no one knows what they did with his body.
240
627699
3431
и никој не знае што направиле со неговото тело.
10:47
So this is the discovery of a lost voice from antiquity,
241
631130
3151
Значи, ова е откритие на еден изгубен глас од
антиката
антиката
10:50
speaking to us, not from the grave,
242
634281
1982
кој ни зборува, но не од гробот,
10:52
because his grave doesn't exist,
243
636263
1478
зашто неговиот гроб не постои,
10:53
but from the Athenian law courts.
244
637741
1773
туку од атинските судови.
10:55
Now I should say at this point
245
639514
1649
Е сега, во овој момент би требало да кажам
10:57
that normally when you're looking
246
641163
2767
дека, вообичаено, кога гледате
10:59
at medieval manuscripts that have been scraped off,
247
643930
1996
во средновековните ракописи кои биле стругани,
11:01
you don't find unique texts.
248
645926
1486
не наоѓате уникатни текстови.
11:03
And to find two in one manuscript is really something.
249
647412
3102
А да најдете два текста во еден ракопис, тоа навистина е нешто.
11:06
To find three is completely weird.
250
650514
3217
Да најдете три е сосема чудно.
11:09
And we found three.
251
653731
1681
А ние најдовме три.
11:11
Aristotle's "Categories"
252
655412
1266
Аристотеловиот „Категории“
11:12
is one of the foundational texts of Western philosophy.
253
656678
2453
е еден од базичните текстови на западната филозофија.
11:15
And we found a third century A.D. commentary on it,
254
659131
4416
А ние пронајдовме и коментар за него, од 3 век од н.е,
11:19
possibly by Galen and probably by Porphyry.
255
663547
3184
можно од Гален и веројатно од Порфириј.
11:22
Now all this data that we collected,
256
666731
2198
Е сега, сиве овие податоци кои ги собравме,
11:24
all the images, all the raw images,
257
668929
2535
сите снимки, сите необработени слики,
11:27
all the transcriptions that we made and that sort of thing
258
671464
2350
сите транскрипции кои ги направивме и слично,
11:29
have been put online under a Creative Commons license
259
673814
3486
се поставени онлајн под Creative Commons лиценца
11:33
for anyone to use for any commercial purpose.
260
677300
2914
за да може кој било да ги користи за комерцијални цели.
11:36
(Applause)
261
680214
6533
(аплауз)
11:42
Why did the owner of the manuscript do this?
262
686747
3304
Зошто сопственикот на ракописот го направил ова?
11:45
He did this because he understands data as well as books.
263
690051
3746
Го направил ова бидејќи тој ги разбира податоците исто како и книгите.
11:49
Now the thing to do with books,
264
693797
1335
Сега, работата којашто има врска со книгите,
11:51
if you want to ensure their long-term utility,
265
695132
2131
ако сакате да ја осигурате нивната долгорочна корисност,
11:53
is to hide them away in closets
266
697263
2216
треба да ги сокриете настрана во плакари
11:55
and let very few people look at them.
267
699479
1800
и да дозволите само мал број луѓе да ѕирнат во нив.
11:57
The thing to do with data, if you want it to survive,
268
701279
2419
Работата којашто има врска со податоците, ако сакате тие да опстојат,
11:59
is to let it out and have everybody have it
269
703698
3301
е да ги ослободите и да дозволите секој да ги има
12:02
with as little control on that data as possible.
270
706999
3099
со најмала можна контрола врз нив.
12:05
And that's what he did.
271
710098
1164
Ете, тоа е она кое тој го направил.
12:07
And institutions can learn from this.
272
711262
3428
А институциите можат да учат од ова!
12:10
Because institutions at the moment
273
714690
2552
Зашто институциите во моментов
12:13
confine their data with copyright restrictions and that sort of thing.
274
717242
3057
ги ограничуваат податоците преку авторски права и слични рестрикции.
12:16
And if you want to look at medieval manuscripts on the Web,
275
720299
2192
И ако сакате да ги погледнете средновековните ракописи на интернет,
12:18
at the moment you have to go to the National Library of Y's site
276
722491
3471
моментално ќе треба да појдете до X-веб страната на националната библиотека
12:21
or the University Library of X's site,
277
725962
2668
или на Y-веб страната на универзитетската библиотека,
12:24
which is about the most boring way
278
728630
1899
што, отприлика, е најздодевниот начин
12:26
in which you can deal with digital data.
279
730529
1777
за справување со дигитални податоци.
12:28
What you want to do is to aggregate it all together.
280
732306
2993
Она што сакате да го направите е да ги соберете сите податоци заедно
12:31
Because the Web of the ancient manuscripts of the future
281
735299
3097
зашто мрежата од античките ракописи на иднината
12:34
isn't going to be built by institutions.
282
738396
2286
нема да биде изградена од страна на институциите.
12:36
It's going to be built by users,
283
740682
3108
Таа ќе биде изградена од страна на корисниците,
12:39
by people who get this data together,
284
743790
1774
од луѓе кои ги собираат овие податоци,
12:41
by people who want to aggregate all sorts of maps
285
745564
3535
од луѓе кои сакаат да насоберат секакви видови мапи
12:44
from wherever they come from,
286
749099
1632
ма од каде и да доаѓаат,
12:46
all sorts of medieval romances
287
750731
1800
секакви видови средновековни романси
12:48
from wherever they come from,
288
752531
1549
ма од каде и да доаѓаат,
12:49
people who just want to curate their own glorious selection
289
754080
3783
луѓе кои едноставно сакаат да ги конзервираат своите славни селекции
12:53
of beautiful things.
290
757863
1517
од прекрасни нешта.
12:55
And that is the future of the Web.
291
759380
1617
А тоа е иднината на Мрежата (Web).
12:56
And it's an attractive and beautiful future,
292
760997
3183
Привлечна и прекрасна иднина,
13:00
if only we can make it happen.
293
764180
1602
само да можеме да ја оствариме!
13:01
Now we at the Walters Art Museum have followed this example,
294
765782
3181
Е сега... ние, во Волтеровиот музеј на уметност, го проследивме овој пример
13:04
and we have put up all our manuscripts on the Web
295
768963
3350
и сите наши ракописи ги поставивме на Мрежата
13:08
for people to enjoy --
296
772313
1683
за луѓето да уживаат --
13:09
all the raw data, all the descriptions, all the metadata.
297
773996
2584
сите сурови податоци, сите описи, сите метаподатоци
13:12
under a Creative Commons license.
298
776580
2883
под Creative Commons лиценца.
13:15
Now the Walters Art Museum is a small museum
299
779463
1518
Волтеровиот музеј на уметност е мал музеј
13:16
and it has beautiful manuscripts,
300
780981
1548
и поседува прекрасни ракописи,
13:18
but the data is fantastic.
301
782529
2018
но податоците се фантастични.
13:20
And the result of this
302
784547
1783
А резултат од ова
13:22
is that if you do a Google search on images right now
303
786330
3018
е тоа што ако баш сега на Гугл ги пребарате сликите
13:25
and you type in "Illuminated manuscript Koran" for example,
304
789348
3332
и ако напишете „илуминиран ракопис Куран“, на пример,
13:28
24 of the 28 images you'll find come from my institution.
305
792680
4417
24-те од 28-те слики кои ќе ги најдете доаѓаат од мојата институција.
13:32
(Applause)
306
797097
5550
(аплауз)
13:38
Now, let's think about this for a minute.
307
802647
5033
Сега, ајде да размислиме за ова на една минута.
13:43
What's in it for the institution?
308
807680
1983
Каква корист има институцијата од ова?
13:45
There are all sorts of things that are in it for the institution.
309
809663
2596
О, па секакви нешта има за институцијата од ова.
13:48
You can talk about the Humanities and that sort of thing,
310
812259
2123
Можете да зборувате за хуманистичките науки и за слични работи,
13:50
but let's talk about selfish things.
311
814382
1881
но ајде да зборуваме за себичните нешта.
13:52
Because what's really in it for the institution is this:
312
816263
3868
Затоа што она кое вистински претставува корист за институцијата е ова:
13:56
Now why do people go to the Louvre?
313
820131
3056
Зошто луѓето одат во Лувр?
13:59
They go to see the Mona Lisa.
314
823187
2984
Одат за да ја видат Мона Лиза.
14:02
Why do they go to see the Mona Lisa?
315
826171
3059
Зошто одат да ја видат Мона Лиза?
14:05
Because they already know what she looks like.
316
829230
2382
Бидејќи тие веќе знаат како таа изгледа.
14:07
And they know what she looks like
317
831612
2334
А знаат како изгледа
14:09
because they've seen pictures of her absolutely everywhere.
318
833946
4702
зашто гледале слики од неа, апсолутно насекаде.
14:14
Now, there is no need
319
838648
4449
Сега, нема потреба
14:18
for these restrictions at all.
320
843097
2279
за вакви рестрикции, воопшто.
14:21
And I think that institutions should stand up
321
845376
2087
И мислам дека институциите треба да се исправат
14:23
and release all their data under unrestricted licenses,
322
847463
3134
и да ги ослободат сите расположливи податоци под нерестриктивни лиценци.
14:26
and it would be a great benefit to everybody.
323
850597
2216
Е ова би било од огромна корист за сите.
14:28
Why don't we just let everybody have access to this data
324
852813
3166
Зошто, едноставно, да не им дозволиме на сите да имаат пристап до овие податоци,
14:31
and curate their own collection
325
855979
2336
и да си конзервираат нивни сопствени колекции
14:34
of ancient knowledge and wonderful and beautiful things
326
858315
2165
на античко знаење, на извонредни и прекрасни нешта,
14:36
and increase the beauty and the cultural significance
327
860480
3088
и да се зголеми убавината и културното значење
14:39
of the Internet.
328
863568
1228
на интернетот?
14:40
Thank you very much indeed.
329
864796
1517
Ви благодарам многу, навистина.
14:42
(Applause)
330
866313
4433
(аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
William Noel - Curator, rare book scholarWilliam Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet.
Why you should listen
William Noel is the Curator of Manuscripts and Rare Books at the Walters Art Museum. But for someone who spends the majority of his time analyzing ancient and medieval artifacts, he also embraces social media and stresses its value even for the oldest, most established academic and cultural institutions. Noel believes passionately that institutions should free their digital data.
Since 1999 Noel has spearheaded the conservation of a manuscript known as the Archimedes Palimpsest. The palimpsest is a unique Byzantine prayer book made up of parchments which contain hidden writings from three original previously-unknown texts: treatises written by Archimedes; works by the 4th-century B.C. Attic Orator Hyperides; and 3rd-century commentary on Aristotle’s Categories, by an unknown author. Using a powerful particle accelerator Noel and his team were able to uncover the hidden texts and publish all their images and findings on the Internet, available to anyone for free under a Creative Commons license.
Noel currently lives in Baltimore, Maryland, where he curates at the Walters, working to ensure that the public has free digital access to his collection.
William Noel | Speaker | TED.com