TED2006
Dean Ornish: The killer American diet that's sweeping the planet
Dean Ornish pri la tutmonda mortiga dieto
Filmed:
Readability: 5.2
2,673,937 views
Ĉesu angori pri aidoso, kancero kaj birda gripo. Korvaskula malsano mortigas pli da homoj, ol ĉiuj aliaj mortokialoj kombinitaj -- kaj estas pli preventebla. D-ro Dean Ornish klarigas kiel ŝanĝi niajn manĝokutimojn savos vivojn.
Dean Ornish - Physician, author
Dean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes. Full bio
Dean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
With all the legitimate concerns
about AIDS and avian flu --
about AIDS and avian flu --
0
0
2976
Malgraŭ la pravaj zorgoj pri aidoso kaj la birda gripo
00:28
and we'll hear about that from the
1
3000
1976
-- kaj ni aŭskultos pli poste la
00:30
brilliant Dr. Brilliant later today --
2
5000
1976
brilan D-ron Brillant paroli pri tio --
00:32
I want to talk about the other
pandemic, which is
pandemic, which is
3
7000
2334
mi volas paroli pri aliaj pandemioj, kiuj estas
la korvaskula malsano, diabeto, hipertensio
00:34
cardiovascular disease,
diabetes, hypertension --
diabetes, hypertension --
4
9358
2618
00:37
all of which are completely
preventable for at
preventable for at
5
12000
2976
-- ĉiuj plene preventeblaj
00:40
least 95 percent of people
6
15000
1976
por almenaŭ 95 procentoj de la homoj
00:42
just by changing diet and lifestyle.
7
17000
976
nur per ŝanĝo de dieto kaj vivo-stilo.
00:43
And what's happening is that there's a
8
18000
976
Okazas, ke nuntempe estas
00:44
globalization of illness
occurring, that people
occurring, that people
9
19000
2239
tutmondiĝo de la malsano, ke homoj ĉie
ekmanĝas kiel ni, kaj vivas kiel ni, kaj
00:46
are starting to eat like us,
and live like us, and
and live like us, and
10
21263
2713
00:49
die like us. And
in one generation, for example,
in one generation, for example,
11
24000
2976
mortas kiel ni. Post unu generacio, ekzemple,
00:52
Asia's gone from having
one of the lowest rates of
one of the lowest rates of
12
27000
1976
Azio, kiu havis unu el la plej malaltaj proporcioj de
00:54
heart disease and obesity
and diabetes to one
and diabetes to one
13
29000
2143
kormalsano, trodikeco kaj diabeto, atingis
unu el la plej altaj. Kaj en Afriko, kormalsano
00:56
of the highest. And in Africa,
cardiovascular disease
cardiovascular disease
14
31167
2809
00:59
equals the HIV and AIDS deaths
15
34000
2976
samrangas kun mortoj pro HIV kaj aidoso
01:02
in most countries.
16
37000
976
en la plejmulton de la landoj.
01:03
So there's a critical
window of opportunity we
window of opportunity we
17
38000
1976
Do jen estas urĝa momento de oportuno, kiun
01:05
have to make an important
difference that can
difference that can
18
40000
1976
ni profitu por fari gravan ŝanĝon, kiu povas
01:07
affect the lives of literally
millions of people,
millions of people,
19
42000
1976
influi la vivojn de ja milionoj da homoj
01:09
and practice preventive
medicine on a global
medicine on a global
20
44000
2096
kaj praktiki preventan medicinon
laŭ tutmonda skalo.
01:11
scale.
21
46120
856
01:12
Heart and blood vessel
diseases still kill more
diseases still kill more
22
47000
2191
Kor- kaj sangvaskulaj malsanoj mortigas
pli da homoj -- ne nur ĉi-lande, sed
01:14
people -- not only in this
country, but also
country, but also
23
49215
2096
ankaŭ tutmonde -- ol ĉiuj aliaj kialoj kune,
01:16
worldwide -- than everything
else combined, and yet
else combined, and yet
24
51335
2641
01:19
it's completely preventable
for almost everybody.
for almost everybody.
25
54000
2334
kvankam ĝi estas plene preventebla por preskaŭ ĉiuj.
01:22
It's not only preventable; it's actually
26
57000
1976
Ĝi ne nur estas preventebla; ĝi fakte estas
01:24
reversible. And for the last
almost 29 years,
almost 29 years,
27
59000
2143
inversigebla. Kaj dum la lastaj 29 jaroj, preskaŭ,
ni sukcesis montri, ke per simpla ŝanĝo en la
01:26
we've been able to show
that by simply changing
that by simply changing
28
61167
2239
dieto kaj vivo-stilo, uzante tiujn tre altteknikajn,
01:28
diet and lifestyle, using
these very high-tech,
these very high-tech,
29
63430
2546
01:31
expensive, state-of-the-art
measures to prove how
measures to prove how
30
66000
2334
kostajn, modernegajn mezurojn por pruvi
kiel potencaj estas la tre simplaj malaltteknikaj kaj
01:33
powerful these very simple
and low-tech and low-cost
and low-tech and low-cost
31
68358
2618
01:36
interventions can be like -- quantitative
32
71000
1976
malmultekostaj intervenoj -- kvanta
01:38
arteriography,
before and after a year, and
before and after a year, and
33
73000
2048
arteriografio, antaŭ kaj post unu jaro,
kaj koraj PET-tomografioj.
01:40
cardiac PET scans.
34
75072
904
01:41
We showed a few months
ago -- we published the
ago -- we published the
35
76000
1976
Ni montris antaŭ kelkaj monatoj -- ni publikigis
01:43
first study showing you
can actually stop or
can actually stop or
36
78000
2096
la unuan studaĵon montrantan, ke oni povas
ja haltigi aŭ malprogresigi prostatan kanceron
01:45
reverse the progression
of prostate cancer by
of prostate cancer by
37
80120
2143
farante ŝanĝojn en dieto kaj vivostilo kaj
01:47
making changes in diet
and lifestyle, and 70 percent
and lifestyle, and 70 percent
38
82287
2689
01:50
regression in the tumor
growth, or inhibition of
growth, or inhibition of
39
85000
3976
70-procenta malprogreso en la tumoro aŭ
01:54
the tumor growth, compared
to only nine percent in the
to only nine percent in the
40
89000
1976
haltigo de la tumor-kreskiĝo, kompare al nur naŭ
01:56
control group.
41
91000
976
procentoj de la kompara grupo.
01:57
And in the MRI and MR
spectroscopy here, the
spectroscopy here, the
42
92000
2096
Kaj en tiu ĉi MRI- kaj MR-spektroskopio
la aktiveco de prostata tumoro montriĝas ruĝe -- vi
01:59
prostate tumor activity
is shown in red -- you can
is shown in red -- you can
43
94120
1976
povas vidi ĝian reduktiĝon post unu jaro.
02:01
see it diminishing after a year.
44
96120
1856
02:03
Now there is an epidemic
of obesity: two-thirds of
of obesity: two-thirds of
45
98000
2976
Nun estas epidemio de trodikeco: du trionoj el
02:06
adults and 15 percent of kids.
What's really concerning
What's really concerning
46
101000
2976
la plenkreskuloj kaj 15 procentoj el la infanoj.
02:09
to me is that diabetes has
increased 70 percent in the
increased 70 percent in the
47
104000
2976
Vere zorgigas min, ke diabeto kreskis 70-procente
02:12
past 10 years, and this may be the first
48
107000
1976
dum la lastaj 10 jaroj kaj tiu ĉi povas esti la
02:14
generation in which our kids
live a shorter life
live a shorter life
49
109000
1976
unua generacio en kiu niaj infanoj vivas
02:16
span than we do. That's pitiful, and it's
50
111000
1976
malpli longe ol ni. Estas bedaŭrinde
02:18
preventable.
51
113000
976
kaj preventeble.
02:19
Now these are not election
returns, these are the
returns, these are the
52
114000
2976
Tio ĉi ne estas balotrezultoj, sed
02:22
people -- the number
of the people who are obese
of the people who are obese
53
117000
2286
homoj -- la nombro da trodikaj homoj
laŭ ŝtato, komencante en 1985 - 87 -- kaj
02:24
by state, beginning in '85,
'86, '87 -- these are
'86, '87 -- these are
54
119310
3666
02:28
from the CDC website --
'88, '89, '90, '91 -- you
'88, '89, '90, '91 -- you
55
123000
3976
tio ĉi el CDC-retejo -- 1988 ĝis 1991 -- vi
02:32
get a new category --
'92, '93, '94, '95, '96,
'92, '93, '94, '95, '96,
56
127000
3976
ekhavas novan kategorion -- 1992 ĝis 96,
02:36
'97, '98, '99, 2000, 2001
-- it gets worse. We're
-- it gets worse. We're
57
131000
4976
1997 ĝis 2001 - ĝi plimalboniĝas.
02:41
kind of devolving. (Laughter)
58
136000
1381
Ni iel malevoluas. (Ridoj)
02:46
Now what can we do about this?
Well, you know, the
Well, you know, the
59
141000
2976
Nu, kion ni povas fari pri tio? Bone,
02:49
diet that we've found
that can reverse heart
that can reverse heart
60
144000
976
la dieto, kiun ni trovis kaj povas malevoluigi
02:50
disease and cancer is an Asian diet.
61
145000
1976
kormalsanon kaj kanceron estas azia dieto.
02:52
But the people in Asia
are starting to eat like we
are starting to eat like we
62
147000
1976
Sed en Azio, oni ekmanĝas kiel ni
02:54
are, which is why they're
starting to get sick
starting to get sick
63
149000
976
kaj tio klarigas kial ili ekmalsaniĝas
02:55
like we are.
64
150000
976
kiel ni.
02:56
So I've been working
with a lot of the big food
with a lot of the big food
65
151000
1976
Do mi eklaboris kun pluraj grandaj
02:58
companies. They can make
it fun and sexy and hip
it fun and sexy and hip
66
153000
1976
manĝaĵo-entreprenoj. Ili povas igi alloge kaj amuze
03:00
and crunchy and convenient
to eat healthier foods,
to eat healthier foods,
67
155000
2381
kaj plaĉe kaj konvene manĝi pli sanigajn manĝaĵojn,
-- mi prezidas la rekomendkonsilantarojn de McDonald's
03:02
like -- I chair the advisory
boards to McDonald's,
boards to McDonald's,
68
157405
2571
03:05
and PepsiCo, and ConAgra,
and Safeway, and soon
and Safeway, and soon
69
160000
1976
kaj Pepsico, kaj ConAgra, kaj Safeway kaj
03:07
Del Monte, and they're
finding that it's good
finding that it's good
70
162000
2143
baldaŭ Del Monte, kaj ili malkovras, ke
tio estas favora al negoco.
03:09
business.
71
164167
809
03:10
The salads that you see
at McDonald's came from
at McDonald's came from
72
165000
976
La salatoj, kiujn vi vidas ĉe McDonald's venis el
03:11
the work -- they're going
to have an Asian salad. At
to have an Asian salad. At
73
166000
1976
la studo -- ĝi ofertos azian salaton.
03:13
Pepsi, two-thirds
of their revenue growth came
of their revenue growth came
74
168000
1976
Ĉe Pepsi, du trionoj el ĝia malneta enspezo
03:15
from their better foods.
75
170000
976
venas el ĝiaj pli bonaj manĝaĵoj.
03:16
And so if we can do that,
then we can free up
then we can free up
76
171000
2143
Se ni povas agi tiel, ni povos liberigi
rimedojn por aĉeti medikamentojn, kiujn oni vere
03:18
resources for buying drugs
that you really do need
that you really do need
77
173167
2809
03:21
for treating AIDS and HIV
and malaria and for
and malaria and for
78
176000
2976
bezonas por zorgi pri aidoso, HIV, malario
03:24
preventing avian flu. Thank you.
79
179000
1524
kaj preventi birdan gripon. Dankon.
ABOUT THE SPEAKER
Dean Ornish - Physician, authorDean Ornish is a clinical professor at UCSF and founder of the Preventive Medicine Research Institute. He's a leading expert on fighting illness -- particularly heart disease with dietary and lifestyle changes.
Why you should listen
Dr. Dean Ornish wants you to live longer, and have more fun while you're at it. He's one of the leading voices in the medical community promoting a balanced, holistic approach to health, and proving that it works. The author of Eat More, Weigh Less and several other best-selling books, Ornish is best known for his lifestyle-based approach to fighting heart disease.
His research at the Preventive Medicine Research Institute (the nonprofit he founded) clinically demonstrated that cardiovascular illnesses -- and, most recently prostate cancer -- can be treated and even reversed through diet and exercise. These findings (once thought to be physiologically implausible) have been widely chronicled in the US media, including Newsweek, for which Ornish writes a column. The fifty-something physician, who's received many honors and awards, was chosen by LIFE Magazine as one of the most influential members of his generation. Among his many pursuits, Ornish is now working with food corporations to help stop America's obesity pandemic from spreading around the globe.
Dean Ornish | Speaker | TED.com