ABOUT THE SPEAKER
Malcolm Gladwell - Writer
Detective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence.

Why you should listen

Malcolm Gladwell searches for the counterintuitive in what we all take to be the mundane: cookies, sneakers, pasta sauce. A New Yorker staff writer since 1996, he visits obscure laboratories and infomercial set kitchens as often as the hangouts of freelance cool-hunters -- a sort of pop-R&D gumshoe -- and for that has become a star lecturer and bestselling author.

Sparkling with curiosity, undaunted by difficult research (yet an eloquent, accessible writer), his work uncovers truths hidden in strange data. His always-delightful blog tackles topics from serial killers to steroids in sports, while provocative recent work in the New Yorker sheds new light on the Flynn effect -- the decades-spanning rise in I.Q. scores.

Gladwell has written four books. The Tipping Point, which began as a New Yorker piece, applies the principles of epidemiology to crime (and sneaker sales), while Blink examines the unconscious processes that allow the mind to "thin slice" reality -- and make decisions in the blink of an eye. His third book, Outliers, questions the inevitabilities of success and identifies the relation of success to nature versus nurture. The newest work, What the Dog Saw and Other Adventures, is an anthology of his New Yorker contributions. 

He says: "There is more going on beneath the surface than we think, and more going on in little, finite moments of time than we would guess."
 

More profile about the speaker
Malcolm Gladwell | Speaker | TED.com
TED2004

Malcolm Gladwell: Choice, happiness and spaghetti sauce

ماڵکۆم گلادوێڵ: هەڵبژاردن، دڵخۆشی و سۆسی سپاگێتی

Filmed:
8,618,534 views

ماڵکۆم گلادوێڵی نوسەری کتێبی خاڵی وەرچەرخان بەشوێن سۆسی سپاگێتی بێ کەموکوڕی دا دەچێتە ناو پیشەسازی خۆراکەوە - و مشتومڕێکی گەورەتر سەبارەت بە سروشتی هەڵبژاردە و دڵخۆشی دەخاتە رو.
- Writer
Detective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

وا بزانم دەبێت قسە لەسەر کتێبە تازەکەم بکەم
00:25
I think I was supposed
to talk about my new book,
0
515
2461
00:27
which is called "Blink,"
1
3000
1879
کە ناونیشانەکەی ئەمەیە : چاوتروکاندنێک، باسی بڕیاردانە خێراکان دەکات لەسەر بنەمای یەکەم بینین
00:29
and it's about snap judgments
and first impressions.
2
4903
2744
00:32
And it comes out in January,
and I hope you all buy it in triplicate.
3
8000
3791
کتێبەکە مانگی یەک بڵاو دەکرێتەوە، هیوادارم چەند جارێک بیکڕن.
00:36
(Laughter)
4
11815
1474
بەڵام من بیرم لەمە دەکردەوە
00:38
But I was thinking about this,
5
13313
1663
00:39
and I realized that although
my new book makes me happy,
6
15000
4210
و بۆم دەرکەوت هەرچەندە کتێبە تازەکەم دڵخۆشم دەکات
و وابزانم دایکیشم دڵخۆش دەکات
00:44
and I think would make my mother happy,
7
19234
2636
00:46
it's not really about happiness.
8
21894
2458
بەڵام بە راستی بابەتی کتێبەکە بریتی نیە لە دڵخۆشی
بۆیە لە بری ئەوە بڕیارم دا قسە لەبارەی کەسێکەوە بکەم
00:49
So I decided instead,
I would talk about someone
9
24376
3600
00:52
who I think has done as much
to make Americans happy
10
28000
3679
کە وا دەزانم کارێکی زۆری کردووە بۆ ئەوەی ئەمریکییەکان دڵخۆش بکات
وەک رەنگە هەمو کەسێک لەم بیست ساڵەی دواییدا
00:56
as perhaps anyone over the last 20 years,
11
31703
3273
00:59
a man who is a great
personal hero of mine:
12
35000
2976
پیاوێکە کە بەلای منەوە قارەمانە
01:02
someone by the name of Howard Moskowitz,
13
38000
2976
کەسێکە بە ناوی هاوارد مۆسکۆتز
01:05
who is most famous
for reinventing spaghetti sauce.
14
41000
3100
کە ناوبانگەکەی لەوەدایە سۆسی سپاگێتی سەر لەنوێ داهێناوەتەوە.
هاوارد باڵای ئەمەندە دەبێت، خڕیلانەیە
01:10
Howard's about this high, and he's round,
15
45323
4653
01:14
and he's in his 60s,
and he has big huge glasses
16
50000
5089
تەمەنی لە شەستەکاندایە و چاویلکەی گەورە لەچاو دەکات
قژێکی ماشوبرنجی تەنکی هەیە، و زۆر چوست و چالاکیشە
01:19
and thinning gray hair,
17
55113
1793
01:21
and he has a kind of wonderful
exuberance and vitality,
18
56930
3824
توتییەکی هەیە و حەزیشی لە ئۆپێرایە
01:25
and he has a parrot,
and he loves the opera,
19
60778
3008
01:28
and he's a great aficionado
of medieval history.
20
63810
4091
بایەخی زۆریش بە مێژوی سەدەکانی ناوەڕاست دەدات.
لە رووی ئیشەوە، خۆی دەرونناسە
01:33
And by profession, he's a psychophysicist.
21
68203
2604
01:35
Now, I should tell you that I have no idea
what psychophysics is,
22
70831
4637
ئێستاش دەبێ پێتان بڵێم کە بە هیچ جۆرێک نازانم دەرونناسی چییە
هەرچەندا لە قۆناغێکی ژیانمدا دو ساڵ پەیوەندیم لەگەڵ کچێکدا هەبو کە
01:40
although at some point in my life,
23
75492
1690
01:42
I dated a girl for two years
24
77206
1446
01:43
who was getting
her doctorate in psychophysics.
25
78676
2240
خەریکی بەدەستهێنانی دکتۆرا بو لە دەرونناسی دا
01:45
Which should tell you something
about that relationship.
26
80940
3544
پێویستە شتێکتان لەبارەی ئەو پەیوەندییەوە بۆ باس بکات -پێکەنین
01:49
(Laughter)
27
84508
2297
01:51
As far as I know, psychophysics
is about measuring things.
28
86829
3147
ئەوەندەی من بزانم دەرونناسی بریتییە لە پێوانە کردنی شتەکان
01:54
And Howard is very interested
in measuring things.
29
90000
2631
و هاوارد زۆری حەز لە پێوانە کردنی شتەکانە
دکتۆراکەی لە هارڤارد بەدەستهێنا
01:57
And he graduated
with his doctorate from Harvard,
30
92655
2373
و دوکانێکی راوێژکاری بچکۆلەی لە وایت پلەینزی نیویۆرک دانا.
01:59
and he set up a little consulting shop
in White Plains, New York.
31
95052
3248
یەکێک لە مشتەرییە هەرە کۆنەکانی - ئەمە ئەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای حەفتاکان
02:03
And one of his first clients was Pepsi.
32
99055
2358
02:06
This is many years ago,
back in the early 70s.
33
101437
3078
یەکێک لە مشتەرییە هەرە کۆنەکانی بریتی بو لە پیپسی.
و پیپسی هات بۆ لای هاوارد و وتیان
02:10
And Pepsi came to Howard and they said,
34
105444
1912
"دەزانی، شتێک هەیە پێی دەڵێن ئەسپارتام - شەکری دەستکرد
02:12
"You know, there's this new
thing called aspartame,
35
107380
2398
و ئێمە حەز دەکەین دایەت پیپسی دروست بکەین.
02:14
and we would like to make Diet Pepsi.
36
109802
1884
02:16
We'd like you to figure out
37
111710
1977
دەمانەوێ بزانین پێویستە چەند شەکری دەستکرد بکەینە ناو
02:18
how much aspartame we should put
in each can of Diet Pepsi
38
113711
3506
یەک بوتڵ دایەت پیپسیەوە بۆ ئەوەی ببێت بە باشترین خواردنەوە." باشە؟
02:22
in order to have the perfect drink."
39
117241
1757
02:24
Now that sounds like an incredibly
straightforward question to answer,
40
119721
4255
وەڵامی ئەم پرسیارە لەوە دەچێت زۆر سادە بێت
02:28
and that's what Howard thought.
41
124000
1477
هاواردیش هەر وای دانابو. چونکە پیپسی پێی وتبو
02:30
Because Pepsi told him,
42
125501
1301
"سەیر کە، ئێمە بیرمان لە ٨ - ١٢ % کردۆتەوە
02:31
"We're working with a band
between eight and 12 percent.
43
126826
2683
لە خوار هەشت لە سەدەوە شیرین نابێت
02:34
Anything below eight percent
sweetness is not sweet enough;
44
129533
2919
لە سەرو ١٢%یشەوە زۆر شیرین دەبێت.
02:37
anything above 12 percent
sweetness is too sweet.
45
132476
3239
02:40
We want to know: what's the sweet
spot between 8 and 12?"
46
135739
3083
ئێمە دەمانەوێ بزانین لە کوێی ٨ بۆ ١٢ بوەستین؟"
02:44
Now, if I gave you this problem to do,
you would all say, it's very simple.
47
139372
3961
ئێستاش ئەگەر ئەم پرسیارە لە ئێوە بکەم هەموتان رەنگە بڵێن زۆر ئاسانە.
دەچین کۆمەڵێک تاقیکردنەوە لەسەر پیپسی دەکەین
02:48
What we do is you make up
a big experimental batch of Pepsi,
48
143357
3619
02:51
at every degree of sweetness --
eight percent, 8.1, 8.2, 8.3,
49
147000
4486
لە هەمو پلەکانی شەکردا - سەدی هەشت، ٨.١، ٨.٢، ٨.٣
تا ١٢ - ئەمەش لەسەر هەزاران کەس تاقی دەکەینەوە
02:56
all the way up to 12 --
50
151510
1281
02:57
and we try this out
with thousands of people,
51
152815
2489
و ئەنجامەکەی دەخەینە سەر چەماوەیەک
03:00
and we plot the results on a curve,
52
155328
2206
03:02
and we take the most popular
concentration, right?
53
157558
2981
و سەیر دەکەین بزانین چڕترین خاڵ کامەیە، وایە؟ زۆر سادەیە
03:05
Really simple.
54
160563
1255
03:06
Howard does the experiment,
and he gets the data back,
55
161842
2540
هاوارد ئەم تاقیکردنەوەیە دەکات و ئەنجامەکان وەردەگرێتەوە و دەیانخاتە سەر چەماوەیەک
03:09
and he plots it on a curve,
56
164406
1341
لەپڕ بۆی دەردەکەوێت کە چەماوەکە زۆر جوان دەرنەچووە
03:10
and all of a sudden he realizes
it's not a nice bell curve.
57
165771
2864
03:13
In fact, the data doesn't make any sense.
58
168659
1954
لە راستیدا زانیارییەکەی بەدەستی هێنابو هیچ واتایەکی نەدەبەخشی
یەکپارچە فەوزا بو.
03:15
It's a mess. It's all over the place.
59
170637
1782
03:17
Now, most people in that business,
in the world of testing food and such,
60
173000
4613
ئێستا، زۆر کەس کە لەم بوارەدا، بواری تامی خۆراک و شتی لەم جۆرەدا کار دەکات
03:22
are not dismayed
when the data comes back a mess.
61
177637
2817
پێیان سەیر نیە کە ئەنجامەکەی بەدەستی دەهێنن بێسەروبەر بێت
03:25
They think, "Well, you know,
62
180478
1492
دەلێن، باشە، ئاسان نیە بزانیت خەڵک چۆن بیر لە کۆلا دەکەنەوە
03:26
figuring out what people think
about cola's not that easy."
63
181994
2834
03:29
"You know, maybe we made an error
somewhere along the way."
64
184852
2825
دەزانی چی، رەنگە لە جێگەیەکدا هەڵەمان کردبێت.
دەزانی چی، با خەمڵاندنێکی بە بەرنامەی بۆ بکەین
03:32
"You know, let's just
make an educated guess,"
65
187701
2197
03:34
and they simply point
and they go for 10 percent,
66
189922
2385
و بە کورتییەکەی دە لەسەد دیاری دەکەن، کە لە ناوەڕاستدایە.
03:37
right in the middle.
67
192331
1075
03:38
Howard is not so easily placated.
68
194000
1976
هاوارد وا بە ئاسانی ئاسودە نابێت.
03:40
Howard is a man of a certain degree
of intellectual standards.
69
196000
2912
هاوارد ئاستێکی دیاریکراوی ئەقڵی هەیە.
03:43
And this was not good enough for him,
70
198936
2040
ئەمەش زۆر باش نەبو بۆی
03:45
and this question bedeviled him for years.
71
201000
2282
و ئەم پرسیارە چەند ساڵێک ئازاری دا
و بە درێژایی کات بیری لێ دەکردەوە بزانێت کێشەکە لە چیدایە؟
03:48
And he would think it through
and say, "What was wrong?
72
203306
2670
03:50
Why could we not make sense
of this experiment with Diet Pepsi?"
73
206000
3685
بۆچی ناتوانین لە تاقیکردنەوەکەی دایەت پیپسی تێ بگەین؟
رۆژێکیان لە سەر نانخواردن لە وایت پلەینز
03:55
And one day, he was sitting
in a diner in White Plains,
74
210360
2616
03:57
about to go trying to dream up
some work for Nescafé.
75
213000
2976
بیری لە کارێک دەکردەوە بۆ نسکافێ.
لە پڕ، وەکە روناکییەک، وەڵامەکەی بۆ هات
04:01
And suddenly, like a bolt of lightning,
the answer came to him.
76
216336
3484
ئەوە بو کاتێک ئەنجامەکانی دایەت پیپسییان شیدەکردەوە
04:04
And that is, that when they analyzed
the Diet Pepsi data,
77
220153
2674
04:07
they were asking the wrong question.
78
222851
1722
وەڵامی پرسیارێکی هەڵەیان دەدایەوە
04:09
They were looking for the perfect Pepsi,
79
224597
2130
ئەوان بۆ پیپسییەکی بێ کەموکوڕی نەدەگەڕان
04:11
and they should have been
looking for the perfect Pepsis.
80
226751
2963
و پێویست بو بەدوای پیپسییە بێ کەموکوڕییەکان دا بگەڕێن. دڵنیا بن.
04:15
Trust me.
81
230814
1011
04:16
This was an enormous revelation.
82
231849
2127
ئەمە وەحییەکی زۆر گەورە بو.
04:18
This was one of the most brilliant
breakthroughs in all of food science.
83
234000
3675
ئەمە قۆناغێکی زۆر پرشنگداری زانستی خۆراک بو.
هاوارد دەست بەجێ چووە سەر رێگاکە
04:22
Howard immediately went on the road,
84
237699
1718
دەیویست بچێت بۆ چەند کۆنفرانسێک لە وڵاتدا
04:24
and he would go to conferences
around the country,
85
239441
2358
و هەستێتە سەرپێ و بڵێت
04:26
and he would stand up and say,
86
241823
1558
"ئێوە بۆ پیپسی بێ کەموکوڕی دەگەڕێن، ئێوە هەڵەن
04:28
"You had been looking
for the perfect Pepsi.
87
243405
2063
04:30
You're wrong.
88
245492
1230
04:31
You should be looking
for the perfect Pepsis."
89
246746
2508
پێویستە بۆ پیپسییە بێ کەموکوڕییەکان بگەڕێن."
04:34
And people would look at him
blankly and say,
90
249857
2436
خەڵک بە سەرسوڕمانەوە تەماشایان کرد و وتیان
"ئەوە تۆ دەڵێی چی؟ ئەمە شێتییە."
04:37
"What are you talking about? Craziness."
91
252317
2063
و وتیان، دەزانی چی، "بڕۆ! با یەکێکی تر بێت!"
04:39
And they would say, "Move! Next!"
92
254404
1572
04:40
Tried to get business,
nobody would hire him --
93
256000
2214
ویستی کاری دەست بکەوێت کەس کاری نەدەدایە - بەڵام ئەو خولیای هەبو
04:43
he was obsessed, though,
94
258238
1384
هەر باسی دەکرد و دەیکردەوە.
04:44
and he talked about it
and talked about it.
95
259646
2007
04:46
Howard loves the Yiddish expression
96
261677
1793
هاوارد حەزی لە دەربڕینێکی یەدیشییە
"بە لای کرمی ناو توری کێوییەوە، هەمو دنیا توری کێوییە."
04:48
"To a worm in horseradish,
the world is horseradish."
97
263494
2482
ئەمە تورە کێوییەکەی ئەو بو - پێکەنین - ئەمە بوبو بە خولیا بۆی.
04:51
This was his horseradish.
98
266541
1600
04:52
(Laughter)
99
268165
1662
04:54
He was obsessed with it!
100
269851
1439
04:56
And finally, he had a breakthrough.
101
272000
2811
لەپڕ سەرکەوتنێکە بەدەست هێنا. ڤالاسیک پیکڵس هاتنە لای
04:59
Vlasic Pickles came to him,
102
274835
2141
05:01
and they said, "Doctor Moskowitz,
we want to make the perfect pickle."
103
277000
4649
وتیان "مستەر مۆسکۆتز - دکتۆر مۆسکۆتر
دەمانەوێ ترشیاتی بێ کەموکوڕی دروست بکەین." ئەویش وتی
05:06
And he said,
104
281673
1024
"ترشیاتی بێ کەموکوڕی نا، ترشیاتە بێ کەموکوڕییەکان."
05:07
"There is no perfect pickle;
there are only perfect pickles."
105
282721
2929
هاتەوە بۆ لایان وتی "نەک هەر پێویستە ترشیاتە ئاساییەکەتان باشتر بکەن
05:11
And he came back to them and he said,
106
286331
1770
05:12
"You don't just need
to improve your regular;
107
288125
2210
دەبێ ترشیاتی بەلەزەتیش دروست بکەن."
05:15
you need to create zesty."
108
290359
1493
05:16
And that's where we got zesty pickles.
109
291876
1825
ترشیاتە بەلەزەتەکەمان بەم جۆرە بەدەست هێناوە.
05:19
Then the next person came to him:
Campbell's Soup.
110
294516
2460
کەسی دوای ئەو کە هات شۆربای کامپبێڵ بو.
05:21
And this was even more important.
111
297000
2000
ئەمە لەوە گرنگتریش بو. لە راستیدا
هاوارد لە شۆربای کامپبێڵەوە ناوبانگی پەیدا کرد.
05:23
In fact, Campbell's Soup
is where Howard made his reputation.
112
299024
3046
05:27
Campbell's made Prego,
113
302420
1393
پریگۆکەی کامپبێڵ لە سەرەتای هەشتاکاندا لە دوای راگووەوە دەهات
05:28
and Prego, in the early 80s,
was struggling next to Ragù,
114
303837
3868
05:32
which was the dominant
spaghetti sauce of the 70s and 80s.
115
307729
3365
راگو لە ‌هەفتاکان و ‌هەشتاکاندا بەربڵاوترین سۆسی سپاگێتی بو.
ئێستا لەم پیشەسازییەدا - نازانم بایەخی پێ دەدەن یان نا
05:36
In the industry -- I don't
know whether you care about this,
116
311546
2843
یاخود چەند کاتم هەیە بۆ ئەم بابەتەی تەرخان بکەم
05:39
or how much time I have to go into this.
117
314413
2000
بەڵام ئەمە لە روی تەکنیکییەوە - ئەمە لە پاڵەوە
05:41
But it was, technically speaking
-- this is an aside --
118
316437
2630
پریگۆ سۆسێکی تەماتەی باشترە لە راگو.
05:43
Prego is a better tomato sauce than Ragù.
119
319091
2060
چۆنێتی هەویری تەماتەکە زۆر باشترە، داوودەرمانەکە زۆر باشترە
05:45
The quality of the tomato paste
is much better;
120
321175
2281
05:48
the spice mix is far superior;
121
323480
1820
بە شێوەیەکی زۆر خۆشتر لەگەڵ پاستاکەدا دەگونجێ. لە راستیدا
05:50
it adheres to the pasta
in a much more pleasing way.
122
325324
2486
05:52
In fact, they would do
the famous bowl test
123
327834
2077
تاقیکردنەوە بەناوبانگەکەیان دەکرد لە حەفتاکاندا و سۆسی راگو و پریگۆیان دەهێنا
05:54
back in the 70s with Ragù and Prego.
124
329935
2645
05:57
You'd have a plate of spaghetti,
and you would pour it on, right?
125
332604
3492
قاپێک سپاگێتیت هەبو، و ئەو سۆسانەت پیا دەکرد، راستە؟
راگووەکە دەچووە خوارەوە و پریگۆکە لە سەرەوە دەوەستا
06:01
And the Ragù would all go to the bottom,
and the Prego would sit on top.
126
336460
4645
ئەمە پێی دەڵێن "گونجاوی"
06:05
That's called "adherence."
127
341129
1531
06:07
And, anyway, despite the fact
that they were far superior in adherence,
128
342684
4540
هەرچۆنێک بێت، هەرچەندە لە روی گونجاوییەوە زۆر باشتر بو
و لە روی چۆنێتی هەویری تەماتەکەشەوە، کەچی پریگۆ هێشتا شکستی دەهێنا.
06:12
and the quality of their tomato paste,
129
347248
2771
06:14
Prego was struggling.
130
350043
1369
06:16
So they came to Howard,
and they said, fix us.
131
351436
3002
هاتن بۆ لای هاوارد و پێیان وت چارەسەرمان بکە.
06:19
And Howard looked
at their product line, and he said,
132
354811
2499
هاوارد تەماشای هێڵی بەرهەمهێنانەکەی کردن و وتی
ئەوەی ئێوە هەتانە کۆمەڵگایەکی تەماتەی مردووە.
06:22
what you have is a dead tomato society.
133
357334
3103
وتی من دەمەوێ ئەم شتە بکەم.
06:25
So he said, this is what I want to do.
134
361183
2182
بۆیە لەگەڵ چێشتخانەکەی شۆربای کامپبێل کۆبووەوە و
06:28
And he got together
with the Campbell's soup kitchen,
135
363389
2556
٤٥ جۆری سۆسی سپاگێتییان دروست کرد. و جیاوازییەکەشیانی
06:30
and he made 45 varieties
of spaghetti sauce.
136
365969
3461
06:34
And he varied them according
to every conceivable way
137
369454
2853
بەپێی هەمو شێوازە دیارەکانی جیاوازی سۆسی تەماتە دانا:
06:37
that you can vary tomato sauce:
138
372331
1645
06:38
by sweetness, by level of garlic,
139
374000
1858
بەپێی رادەی شیرینی، ئاستی سیر، رادەی ترشی، رادەی ترشان و تا چەند تەماتەی تیایە
06:40
by tomatoey-ness,
by tartness, by sourness,
140
375882
3215
چەند پارچەی دیاری تیایە - من حەزم لە چەمکی پیشەسازی سۆسی سپاگێتییە - پێکەنین
06:43
by visible solids --
141
379121
1340
06:45
my favorite term
in the spaghetti sauce business.
142
380485
3261
06:48
(Laughter)
143
383770
1001
06:49
Every conceivable way
you can vary spaghetti sauce,
144
384795
3538
بە هەر رێگەیەک کە بتوانیت سۆسی سپاگێتی جیا بکەیتەوە، ئەو جیای کردەوە.
06:53
he varied spaghetti sauce.
145
388357
1779
تێکڕا ٤٥ جۆر سۆسی سپاگێتییەکەی هەڵگرت و ئینجا چووە سەر شەقامەکە
06:54
And then he took this whole raft
of 45 spaghetti sauces,
146
390160
3733
06:58
and he went on the road.
147
393917
1157
چو بۆ نیویۆرک، چو بۆ شیکاگۆ و چو بۆ جاکسۆنڤێل
06:59
He went to New York, to Chicago,
148
395098
1879
چو بۆ لۆس ئەنجلس، و بە ئوتومبییلی گەورە خەڵکی هێنا و کردنیە هۆڵی گەورە گەورەوە.
07:01
he went to Jacksonville, to Los Angeles.
149
397001
1929
07:03
And he brought in people
by the truckload into big halls.
150
398954
3762
07:07
And he sat them down for two hours,
151
402740
1725
بۆ دو کاتژمێر دانیشت لەگەڵیان و
07:09
and over the course of that two hours,
he gave them ten bowls.
152
404489
3327
لە ماوەی دو کاتژمێرەکەدا ١٠ قاپی دانێ
07:12
Ten small bowls of pasta,
153
407840
1258
دە قاپی بچکۆلە پاستای دانێ، هەر یەکێکیشیان سۆسێکی سپاگێتی جیاوازی لەگەڵ بو.
07:13
with a different spaghetti
sauce on each one.
154
409122
2458
دوای ئەوەی هەر قاپێکیان دەخوارد دەبو لە نێوان ٠ بۆ ١٠٠ نمرەیەکی بۆ دابنێن
07:16
And after they ate each bowl,
they had to rate, from 0 to 100,
155
412185
4146
بەپێی ئەوەی تا چەند سۆسی سپاگێتییەکەیان بە دڵ بووە.
07:21
how good they thought
the spaghetti sauce was.
156
416355
2621
لە کۆتایی کارەکەدا، دوای ئەوەی بۆ ماوەی چەند مانگێک ئەم کارەی ئەنجام دا
07:24
At the end of that process,
after doing it for months and months,
157
419490
3071
بەقەد شاخێک زانیاری دەستکەوتبو
07:27
he had a mountain of data
158
422585
1543
سەبارەت بەوەی خەڵکی ئەمریکا هەستی چۆنە بەرامبەر سۆسی سپاگێتی.
07:28
about how the American people
feel about spaghetti sauce.
159
424152
3824
07:32
And then he analyzed the data.
160
428000
1467
ئینجا زانیارییەکانی شی کردەوە
07:34
Did he look for the most popular
variety of spaghetti sauce?
161
429491
3977
ئێستاش، ئایا بۆ ئەو سۆسی سپاگێتییە گەڕا کە زۆرترین جەماوەری هەبو؟ نەخێر!
07:38
No! Howard doesn't believe
that there is such a thing.
162
433492
2754
هاوارد بڕوای وانەبو کە شتێکی لەو جۆرە هەبێت
لە جیاتی ئەوە، تەماشایەکی زانیارییەکانی کردەوە و وتی
07:41
Instead, he looked
at the data, and he said,
163
436270
2063
با بزانین دەتوانین ئەم هەمو خاڵی زانیارییانە بکەین بە گرۆ یان نا
07:43
let's see if we can group all these
different data points into clusters.
164
438357
5619
07:48
Let's see if they congregate
around certain ideas.
165
444000
2452
با بزانین ئایا لە دەوری چەند بیرۆکەیەکی دیاریکراودا کۆ دەبنەوە یان نا
07:51
And sure enough, if you sit down,
166
447000
2205
بە دڵنیاییەوە ئەگەر دابنیشیت و ئەو هەمو زانیارییەی سەر سۆسی سپاگێتی شی بکەیتەوە
07:54
and you analyze all this data
on spaghetti sauce,
167
449229
3565
07:57
you realize that all Americans
fall into one of three groups.
168
452818
3110
بۆت دەردەکەوێ کە هەمو ئەمریکییەکان دەبن بە سێ کۆمەڵەوە.
هەندێکیان حەز دەکەن سۆسی سپاگێتییەکەیان سادە بێت
08:01
There are people
who like their spaghetti sauce plain;
169
456340
2913
هەندێکیان حەز دەکەن سۆسی سپاگێتییەکەیان توون بێت
08:04
there are people
who like their spaghetti sauce spicy;
170
459277
2699
08:06
and there are people
who like it extra chunky.
171
462000
2244
هەندێکیشیان حەز دەکەن زۆر پارچە پارچە بێت
08:09
And of those three facts,
the third one was the most significant,
172
464929
4047
لەو سێ راستییەدا، ئەوی سێیەمیان لە هەموی گرنگترە
08:13
because at the time, in the early 1980s,
173
469000
2654
چونکە لەو کاتەدا، سەرەتای هەشتاکان
ئەگەر بچویتایە بۆ سوپەرمارکێتێک
08:16
if you went to a supermarket,
174
471678
1500
سۆسێکی سپاگێتی زۆر پارچە پارچەت دەست نەدەکەوت
08:18
you would not find
extra-chunky spaghetti sauce.
175
473202
3315
08:21
And Prego turned to Howard, and they said,
176
476987
2013
پریگۆ هاتن بۆ لای هاوارد و وتیان
"تۆ دەڵێی یەک لەسەر سێی ئەمریکییەکان حەزیان لە سۆسی سپاگێتی زۆر پارچە پارچەیە
08:23
"You're telling me
that one third of Americans
177
479024
2697
08:26
crave extra-chunky spaghetti sauce
178
481745
3231
08:29
and yet no one is servicing their needs?"
179
485000
2499
کەچی کەسیش ئەو پێویستییەی بۆ پڕ نەکردونەتەوە؟" و ئەویش وتی بەڵێ!
08:32
And he said "Yes!"
180
487523
1024
08:33
(Laughter)
181
488571
1292
پێکەنین - ئینجا پریگۆ گەڕایەوە
08:34
And Prego then went back,
182
489887
1342
و بەتەواوی سۆسی سپاگێتییەکەیان گۆڕی
08:36
and completely reformulated
their spaghetti sauce,
183
491253
2372
هێڵێکی بەرهەمهێنانی سۆسی زۆر پارچە پارچەیان دروست کرد کە دەستبەجێ و بەتەواوی
08:38
and came out with a line of extra chunky
that immediately and completely
184
493649
3654
دەستی بەسەر پیشەسازی سۆسی سپاگێتی وڵاتەکەدا گرت.
08:42
took over the spaghetti sauce
business in this country.
185
497327
2984
لە ماوەی دە ساڵدا ٦٠٠ ملیۆن دۆلاریان دەستکەوت
08:45
And over the next 10 years,
they made 600 million dollars
186
500335
4403
لە رێگەی ئەو هێڵی بەرهەمهێنانی سۆسی زۆر پارچە پارچەوە
08:49
off their line of extra-chunky sauces.
187
504762
2397
08:52
Everyone else in the industry looked
at Howard had done, and they said,
188
508000
3490
هەمو خەڵکەکەی تری ناو ئەو پیشەسازییە تەماشای کارەکەی هاواردیان کرد و وتیان
"ئەی خوایە! ئێمە بە هەڵە بیرمان دەکردەوە!"
08:56
"Oh my god! We've been
thinking all wrong!"
189
511514
2407
08:58
And that's when you started to get
seven different kinds of vinegar,
190
513945
3270
ئەمەش ئەو کاتە بو کە بویت بە خاوەنی حەوت جۆر سرکەی جیاواز
١٤ جۆر خەردەلی جیاواز و ٧١ جۆری جیاوازی رۆنی زەیتون
09:02
and 14 different kinds of mustard,
and 71 different kinds of olive oil.
191
517239
5466
لە کۆتاییدا تەنانەت کۆمپانیای راگو کاریان بە هاوارد سپارد
09:07
And then eventually
even Ragù hired Howard,
192
522729
3247
09:10
and Howard did the exact same thing
for Ragù that he did for Prego.
193
526000
3191
هاوارد رێک ئەو کارەی بۆ راگو کرد کە بۆ پریگۆی کردبو
ئەمڕۆش ئەگەر بچیت بۆ سوپەرمارکێت، یەکێکی زۆر باش
09:14
And today, if you go
to a really good supermarket,
194
529215
2351
سەیر بکەی بزانیت چەند راگوی لێیە
09:16
do you know how many Ragùs there are?
195
531590
2143
دەزانی چەندی لێیە؟ ٣٦!
09:18
36!
196
533757
1000
09:20
In six varieties:
197
535967
1570
بە شەش جۆری جیاواز: پەنیر، سوک، رۆبوستۆ
09:22
Cheese, Light,
198
537561
3050
09:25
Robusto, Rich & Hearty,
199
540635
3102
پڕ و دەوڵەمەند، تەقلیدی جیهانی کۆن و باخچەی زۆر پارچە پارچە. -پێکەنین
09:28
Old World Traditional --
200
543761
1310
09:32
Extra-Chunky Garden.
201
547483
1717
09:34
(Laughter)
202
549224
1752
09:35
That's Howard's doing.
203
551000
1744
ئەمە ئیشەکەی هاواردە. ئەمە دیارییەکەی هاواردە بۆ خەڵکی ئەمریکا
09:37
That is Howard's gift
to the American people.
204
552768
2208
09:39
Now why is that important?
205
555000
1681
گرنگی ئەمە لە چیدایە؟
09:41
(Laughter)
206
556705
2271
09:43
It is, in fact, enormously important.
207
559000
2081
لە راستیدا ئەمە زۆر گرنگە. پێتان دەڵێم بۆ
09:45
I'll explain to you why.
208
561105
1370
09:47
What Howard did is he fundamentally
changed the way the food industry thinks
209
562499
4121
ئەوەی هاوارد کردی بە تەواوی شێوازی بیرکردنەوەکەی پیشەسازی خۆراکی گۆڕی
سەبارەت بە دڵخۆشکردنی تۆ.
09:51
about making you happy.
210
566644
1421
09:53
Assumption number one
in the food industry used to be
211
569000
2976
گریمانەی ژمارە یەکی پیشەسازی خۆراک ئەوە بو
09:56
that the way to find out
what people want to eat,
212
572000
2700
کە دەیانەوێت بزانن خەڵک دەیانەوێ چی بخۆن
09:59
what will make people happy,
is to ask them.
213
574724
2337
و چی خەڵک دڵخۆش دەکات - ئەوەیە کە پرسیاریان لێ بکەین
10:02
And for years and years and years,
214
577628
1658
بۆ چەند ساڵێکی دور و درێژ راگو و پریگۆ
10:04
Ragù and Prego would have focus groups,
215
579310
2238
گروپی فۆکەسیان هەبو، کە هەمو خەڵکەکەیان دادەنیشاند و دەیانوت
10:06
and they would sit you down,
and they would say,
216
581572
2460
"تۆ چیت دەوێ لە سۆسی سپاگێتی؟ پێمان بڵێ دەتەوێ سۆسی سپاگێتییەکەت چی تیا بێت."
10:08
"What do you want in a spaghetti sauce?
217
584056
1873
10:10
Tell us what you want
in a spaghetti sauce."
218
585953
2075
بۆ ماوەی ئەو هەمو ساڵە - ٢٠ - ٣٠ ساڵ
10:12
And for all those years -- 20, 30 years --
219
588052
2924
10:15
through all those focus group sessions,
220
591000
1976
لە رێگەی ئەو هەمو دانیشتنەی گروپەکانی فۆکەسەوە
10:17
no one ever said they wanted extra-chunky.
221
593000
3021
کەسیان نەیانوتبو کە سۆسی زۆر پارچە پارچەیان دەوێت
10:21
Even though at least a third of them,
deep in their hearts, actually did.
222
596754
3451
هەرچەندە لانی کەم یەک لەسەر سێیان لە ناخی دڵیاندا حەزیان لێ بو
-پێکەنین
10:25
(Laughter)
223
600229
1793
10:27
People don't know what they want!
224
602696
2012
خەڵک نازانن چییان دەوێ! وایە؟
10:29
As Howard loves to say,
225
604732
1446
وەک هاوارد حەز دەکات بیڵێت "مێشک نازانێت زمان حەزی لە چیە!"
10:31
"The mind knows not
what the tongue wants."
226
606202
2752
ئەمە نهێنییە.
10:33
It's a mystery!
227
608978
1152
10:34
(Laughter)
228
610154
1004
هەنگاوێکی زۆر گرنگ بۆ تێگەیشتنمان لە حەز و ئارەزووەکانمان
10:35
And a critically important step
229
611182
2406
10:38
in understanding
our own desires and tastes
230
613612
3331
ئەوەیە بزانین کە هەمیشە ناتوانین ئەو شتە رون بکەینەوە کە لە ناخماندا دەمانەوێ
10:41
is to realize that we cannot always
explain what we want, deep down.
231
616967
3632
بۆنمونە ئەگەر لەم ژورە لە هەموتان بپرسم قاوەیەکی چۆنتان دەوێت
10:46
If I asked all of you, for example,
in this room, what you want in a coffee,
232
621242
4036
دەزانن دەڵێن چی؟ هەر هەموتان دەڵێن "قاوەیەکی تۆخی خەست باش برژاو."
10:50
you know what you'd say?
233
625302
1328
10:51
Every one of you would say,
"I want a dark, rich, hearty roast."
234
626654
4239
ئەمە ئەو شتەیە کە خەڵک دەیڵێن کاتێ لێیان دەپرسن چ جۆرە قاوەیەکیان دەوێ
10:56
It's what people always say
when you ask them.
235
631555
2158
حەزت لە چیە؟ تۆخ، خەست و باش برژاو
10:58
"What do you like?"
"Dark, rich, hearty roast!"
236
633737
2532
سەدی چەندتان لە راستیدا حەزتان لە قاوەیەکی تۆخی خەستی باش برژاوە؟
11:01
What percentage of you actually
like a dark, rich, hearty roast?
237
636293
3513
11:04
According to Howard, somewhere
between 25 and 27 percent of you.
238
639830
3048
بە قسەی هاوارد، نزیکەی ٢٥ - ٢٧ لەسەدی خەڵک
زۆربەی خەڵک حەزیان لە قاوەیەکی سوکە شیری تیا بێت
11:08
Most of you like milky, weak coffee.
239
643567
2195
11:10
(Laughter)
240
645786
1001
11:11
But you will never, ever say
to someone who asks you what you want
241
646811
3332
بەڵام هەرگیز بەو کەسە ناڵێیت کە لێت دەپرسێت چیت دەوێ
پێی ناڵێیت "من قاوەیەکی سوکم دەوێ کە شیری تیا بێت." -پێکەنین
11:14
that "I want a milky, weak coffee."
242
650167
2191
ئەمە یەکەم شتە کە هاوارد کردی.
11:17
So that's number one thing
that Howard did.
243
652382
2899
11:21
Number two thing that Howard did
is he made us realize --
244
656528
3448
دووەم شت کە هاوارد کردی ئەوە بو کە تێی گەیاندین
11:24
it's another very critical point --
245
660000
1976
ئەم خاڵەش زۆر گرنگە
11:26
he made us realize the importance
246
662000
2174
تێی گەیاندین کە ئەو شتەی خۆی پێی دەڵێت "کەرتبونی ئاسۆیی" چەند گرنگە
11:28
of what he likes to call
"horizontal segmentation."
247
664198
2999
11:32
Why is this critical?
248
668000
1015
بۆچی گرنگە؟ لەبەر ئەوەی
11:33
Because this is the way the food industry
thought before Howard.
249
669039
3698
پیشەسازی خۆراک پێش هاوارد بەم شێوەیە بیری دەکردەوە. راستە؟
لە سەرەتای هەشتاکاندا خولیایان چی بو؟ خولیایان خەردەل بو
11:37
What were they obsessed with
in the early 80s?
250
672761
2310
11:39
They were obsessed with mustard.
251
675095
1540
11:41
In particular, they were obsessed
with the story of Grey Poupon.
252
676659
3317
ئەوان خولیاکەیان بریتی بو لە چیرۆکەکەی گرەی پوپۆن، راستە؟
11:44
Used to be, there were two mustards:
French's and Gulden's.
253
680000
3201
ئەو کاتە دو خەردەل هەبو. فەرەنسی و گوڵدن.
چی بون؟ خەردەلی زەرد. چی ناو خەردەلی زەرد؟
11:48
What were they? Yellow mustard.
254
683225
1493
11:49
What's in it?
255
684742
1015
تۆوی خەردەلی زەرد، زەردەچەوە و بیبەر. خەردەل ئەوە بو
11:50
Yellow mustard seeds,
turmeric, and paprika.
256
685781
2054
11:52
That was mustard.
257
687859
1074
11:53
Grey Poupon came along, with a Dijon.
258
688957
2525
گرەی پوپۆن هات، لەگەڵ دیجۆن، راستە؟
11:56
Right?
259
691506
1188
بڕێکی زیاتری تۆوی خەردەلی قاوەیی، کەمێک شەرابی سپی و بۆنێکی توند
11:57
Much more volatile brown mustard seed,
some white wine, a nose hit,
260
692718
5663
بۆنێکی ناسکی زیاتر. ئینجا چییان کرد؟
12:03
much more delicate aromatics.
261
698405
1938
12:05
And what do they do?
262
700367
1015
کردیانە دۆلکەیەکی شوشەی بچوکەوە، نوسینێکی بریقەداری لەسەر بو
12:06
They put it in a little tiny glass jar,
with a wonderful enameled label on it,
263
701406
4799
کە وای لێ بکات لە فەرەنسی بچێت، هەرچەندە لە ئۆکسناردی کالیفۆرنیا دروست دەکرا.
12:11
made it look French,
264
706229
1074
12:12
even though it's made
in Oxnard, California.
265
707327
2101
12:14
(Laughter)
266
709452
1001
لەبری ئەوەی کە بوتڵێلی ٨-ئۆنسی دۆلارێک و نیو بکەوێت
12:15
And instead of charging a dollar fifty
for the eight-ounce bottle,
267
710477
4499
12:19
the way that French's and Gulden's did,
268
715000
1973
وەک نرخی فەرەنسی و گولدنەکە، ئەمان بڕیاریان دا بیدەن بە ٤ دۆلار
12:21
they decided to charge four dollars.
269
716997
1727
ئینجا بڕیاریان دا ریکلامی بۆ بکەن، راستە؟ کەسی ناو رۆلز رۆیزەکە
12:23
And they had those ads.
270
718748
1212
12:24
With the guy in the Rolls Royce,
eating the Grey Poupon.
271
719984
2635
کە گرەی پوپۆن دەخوات. رۆڵز رۆیزەکە دەوەستێ
12:27
Another pulls up, and says,
"Do you have any Grey Poupon?"
272
722643
2786
و دەڵێ گرەی پوپۆنتان هەیە؟
و دوای ئەو شتانە، گرەی پوپۆن بەرزدەبێتەوە!
12:30
And the whole thing, after they did that,
Grey Poupon takes off!
273
725453
3184
بەسەر پیشەسازی خەردەل دا زاڵ دەبێت!
12:33
Takes over the mustard business!
274
728661
1524
ئەوەی هەمومان دەبێ فێری بین ئەوەیە
12:35
And everyone's take-home lesson from that
275
730209
2008
12:37
was that the way to make people happy
276
732241
4735
بۆ ئەوەی خەڵک دڵخۆش بکەیت
12:41
is to give them something
that is more expensive,
277
737000
3394
دەبێ شتێکی گرانیان بدەیتێ. شتێک کە ئارەزوی بکەیت. راستە؟
12:45
something to aspire to.
278
740418
2067
دەبێ وایان لێ بکەیت پشت بکەنە ئەو شتەی وا دەزانن ئێستا حەزیان لێیە
12:47
It's to make them turn their back
on what they think they like now,
279
742509
4143
12:51
and reach out for something
higher up the mustard hierarchy.
280
746676
3419
رو بکەنە شتێک کە لە ئاستێکی سەروتری هەرەمی خەردەلە
12:54
(Laughter)
281
750119
1001
خەردەلێکی باشتر! خەردەلێکی گرانتر!
12:55
A better mustard!
A more expensive mustard!
282
751144
2212
خەردەلێکی ئاڵۆزتر و بە کلتور و مانایەکی زیاترەوە
12:58
A mustard of more sophistication
and culture and meaning.
283
753380
3163
هاوارد سەیری ئەمەی کرد و وتی ئەمە هەڵەیە!
13:01
And Howard looked to that
and said, "That's wrong!"
284
756567
2409
خەردەل ئاستی هەرەمی نیە
13:04
Mustard does not exist on a hierarchy.
285
759639
2118
خەردەل رێک وەکو سۆسی تەماتە لە سەر ئاستی ئاسۆییە
13:07
Mustard exists, just like tomato sauce,
on a horizontal plane.
286
762218
4101
13:11
There is no good mustard or bad mustard.
287
766779
2739
خەردەل باش و خراپی نیە
13:14
There is no perfect mustard
or imperfect mustard.
288
769542
2526
خەردەلی بێ کەمو کوڕی و بە کەموکوڕی نیە
تەنیا جۆری جیاوازی خەردەل هەن کە بۆ جۆری جیاوازی خەڵک دەبن
13:16
There are only different kinds of mustards
that suit different kinds of people.
289
772092
3745
بە شێوەیەکی بنەڕەتی شێوازی بیرکردنەوەی ئێمەی سەبارەت بە حەزەکەمان دیموکراتیزە کرد
13:21
He fundamentally democratized
the way we think about taste.
290
776358
4835
بۆ ئەمەش سوپاسێکی گەورەی هاوارد مۆسکۆتز قەرزدارین
13:26
And for that, as well, we owe
Howard Moskowitz a huge vote of thanks.
291
781217
4219
سێیەم ئیشی هاوارد و رەنگە گرنگترین ئیشیشی
13:31
Third thing that Howard did,
and perhaps the most important,
292
786201
3493
13:34
is Howard confronted the notion
of the Platonic dish.
293
789718
2839
ئەوە بو هاوارد روبەڕوی خواردنی ئیفلاتونی وەستایەوە -پێکەنین
13:37
(Laughter)
294
792581
1001
مەبەستم چیە لەمە؟
13:38
What do I mean by that?
295
793606
1142
13:39
(Laughter)
296
794772
1556
بۆ ماوەیەکی زۆر لە پیشەسازی خۆراکدا
13:41
For the longest time in the food industry,
297
796352
2100
بڕوا وا بو کە تاکە رێگەیەک هەیە، رێگەیەکی بێ کەموکوڕی بۆ دروست کردنی خواردن
13:43
there was a sense that there was one way,
298
798476
2580
13:45
a perfect way, to make a dish.
299
801080
2728
13:49
You go to Chez Panisse,
300
804570
1715
دەچیت بپ شێز پانیسێ و ساشینییەکی کلک سورت دەدەنێ -کە خۆراکی ماسی کاڵە
13:51
they give you the red-tail sashimi
with roasted pumpkin seeds
301
806309
5283
لەگەڵ تۆوی کولەکەی برژاو لە سۆسێکدا
13:56
in a something something reduction.
302
811616
1853
پێنج هەڵبژاردەی سۆست نادەنێ، راستە؟
13:58
They don't give you five options
on the reduction.
303
813493
2483
14:00
They don't say, "Do you want
the extra-chunky reduction, or ...?"
304
816000
3594
پێت ناڵێن ئایا سۆسی زۆر پارچە پارچەت دەوێ یان - نا!
14:04
No!
305
819618
1008
تەنیا سۆسەکەت بۆ دادەنێن. بۆچی؟ چونکە چێشتلێنەرەکەی شێز پانیسێ
14:05
You just get the reduction. Why?
306
820650
1547
14:07
Because the chef at Chez Panisse
307
822221
1562
تێگەیشتنێکی ئیفلاتونییانەی هەیە لەبارەی ساشیمی کلک سورەوە
14:08
has a Platonic notion
about red-tail sashimi.
308
823807
2588
دەبێ بەم جۆرە بێت
14:11
"This is the way it ought to be."
309
826419
1882
14:13
And she serves it that way
time and time again,
310
828920
4056
جار لە دوای جاریش بەم شێوەیە ئامادەی دەکات
14:17
and if you quarrel with her, she will say,
311
833000
2262
ئەگەریش دەمەقاڵێی لەگەڵدا بکەیت پێت دەڵێت
"دەزانی چی؟ تۆ هەڵەیت! ئەمە باشترین رێگەیە لەم چێشتخانەیەدا."
14:20
"You know what? You're wrong!
312
835286
1602
14:22
This is the best way it ought to be
in this restaurant."
313
837468
2720
هەر ئەم بیرۆکەیە بازرگانی پیشەسازی خۆراکی جوڵاندووە
14:25
Now that same idea fueled
the commercial food industry as well.
314
840212
3439
تێگەیشتنێکیان هەبووە، تێگەیشتنێکی ئیفلاتونی، سەبارەت بە چییەتی سۆسی تەماتە
14:29
They had a Platonic notion
of what tomato sauce was.
315
844294
3217
لە کوێوە هاتبو؟ لە ئیتاڵیاوە
14:32
And where did that come from?
It came from Italy.
316
847535
2441
14:34
Italian tomato sauce is what?
317
850000
2019
سۆسی تەماتەی ئیتاڵی چیە؟ هاڕدراوە، رونە.
14:37
It's blended; it's thin.
318
852375
1600
کلتوری سۆسی تەماتە رون بو
14:39
The culture of tomato sauce was thin.
319
854531
2309
14:41
When we talked about "authentic
tomato sauce" in the 1970s,
320
856864
2977
کاتێ لە حەفتاکاندا باسی سۆسی تەماتەی رەسەنمان دەکرد
14:44
we talked about Italian tomato sauce,
321
859865
1809
باسی سۆسی تەماتەی ئیتاڵیمان دەکرد. باسی کۆنترین راگوەکانمان دەکرد
14:46
we talked about the earliest Ragùs,
322
861698
1779
کە هیچ پارچەیەکی دیاری تیا نیە، راستە؟
14:48
which had no visible solids, right?
323
863501
2152
14:50
Which were thin, you just put a little bit
324
866000
2117
رون بو، تەنیا یەک تۆزیشت پێوە دەکرد
دادەچۆرا بۆ بنی پاستاکە
14:52
and it sunk down to the bottom
of the pasta.
325
868141
2048
بەو جۆرە بو. ئەی بۆچی پێوەی پەیوەست بوین؟
14:55
That's what it was.
326
870213
1192
14:56
And why were we attached to that?
327
871429
1661
چونکە وامان دەزانی ئەوەی خەڵک دڵخۆش دەکات
14:57
Because we thought
that what it took to make people happy
328
873114
2738
ئەوەیە رەسەنترین سۆسی تەماتەی بدەینێ، ئەمە خاڵی یەکەم
15:00
was to provide them with the most
culturally authentic tomato sauce, A.
329
875876
4594
15:05
And B, we thought that if we gave them
the culturally authentic tomato sauce,
330
880494
5084
خاڵی دووەم ئەوە بو وامان دەزانی ئەگەر سۆسێکی تەماتەی رەسەنیان بدەینێ
ئەوان قبوڵی دەکەن
15:10
then they would embrace it.
331
885602
1428
ئەمەش زۆرترین کەس دڵخۆش دەکات
15:11
And that's what would please
the maximum number of people.
332
887054
2734
بە دەربڕینێکی تر - هۆکاری ئەم بیرکردنەوەیەمان ئەوە بو
15:15
In other words,
333
890288
2286
کە خەڵکی ناو جیهانی خۆراک لێنان بە شێوەیەکی گەردونی بیر دەکەنەوە
15:17
people in the cooking world
were looking for cooking universals.
334
892598
3399
بۆ یەک شێواز دەگەڕێن کە مامەڵە لەگەڵ هەمومان بکەن
15:21
They were looking for one way
to treat all of us.
335
896336
2438
15:23
And it's good reason for them
to be obsessed
336
898798
2580
ئەمەش هۆکارێکی باشە بۆیان کە بیرۆکەی گەردونی بکەن بە خولیا
15:26
with the idea of universals,
337
901402
1382
چونکە هەمو زانست بە درێژایی سەدەی ١٩ و بەشێکی زۆری سەدەی ٢٠
15:27
because all of science,
338
902808
1397
15:29
through the 19th century
and much of the 20th,
339
904229
2249
خولیای گەردونیی هەبو
15:31
was obsessed with universals.
340
906502
1669
دەرونناسەکان، زانا پزیشکییەکان، ئابوریناسان هەمویان بەشوێن
15:32
Psychologists, medical scientists,
economists
341
908195
3988
15:37
were all interested
in finding out the rules
342
912207
2088
ئەو یاسایانەدا دەگەڕان کە ئێمە هەمو هەڵسوکەوتی پێ دەکەین
15:39
that govern the way all of us behave.
343
914319
2190
بەڵام ئەمە گۆڕا، وا نیە؟
15:42
But that changed, right?
344
917259
1398
15:43
What is the great revolution
in science of the last 10, 15 years?
345
918681
3611
گەورەترین شۆڕشی زانست لە ١٠ - ١٥ ساڵی رابردودا چی بو؟
گواستنەوە بو لە گەڕان بەشوێن شتە گەردونییەکاندا بۆ تێگەیشتن لە گۆڕاوەکان
15:47
It is the movement
from the search for universals
346
922316
3515
15:50
to the understanding of variability.
347
925855
1849
ئێستا لە زانستی پزیشکیدا مەرج نیە بۆ ئەوە بگەڕێین
15:53
Now in medical science,
we don't want to know, necessarily,
348
928339
3637
15:56
just how cancer works,
349
932000
1701
کە چۆن شێرپەنجە کار دەکات، بەڵکو دەمانەوێ بزانین شێرپەنجەکەی تۆ لەچیدا لەوەی من جیاوازە
15:58
we want to know how your cancer
is different from my cancer.
350
933725
3251
16:01
I guess my cancer different
from your cancer.
351
937000
2747
من وا دادەنێم کە شێرپەنجەکەی من لەوی تۆ جیاوازە
16:04
Genetics has opened the door
to the study of human variability.
352
939771
4088
زانستی جینەکان دەرگای بەسەر لێکۆڵینەوەی گۆڕاوەکانی مرۆڤدا کردۆتەوە
16:08
What Howard Moskowitz
was doing was saying,
353
943883
2095
ئەوەی هاوارد مۆسکۆتز دەیکرد هەمان ئەم شۆڕشە بو
16:10
"This same revolution needs to happen
in the world of tomato sauce."
354
946002
4111
کە پێویست بو لە جیهانی سۆسی تەماتەدا بکرێت
16:15
And for that, we owe him
a great vote of thanks.
355
951000
2572
و بۆ ئەمەش، ئێمە سوپاسێکی گەورەی قەرزدارین
دوا شتیش رونکردنەوەیەکتان بۆ دەکەم سەبارەت بە گۆڕانەکان کە بریتییە لە -ببورن
16:20
I'll give you one last
illustration of variability,
356
955201
2842
16:22
and that is -- oh, I'm sorry.
357
958067
1841
16:24
Howard not only believed that,
but he took it a second step,
358
959932
3488
هاوارد نەک هەر بڕوای وا بو، بەڵکو هەنگاوێکی تریشی نا
کە وتی کاتێ بەشوێن بنەما گەردونییەکانی خۆراکدا دەگەڕێین
16:28
which was to say that when we pursue
universal principles in food,
359
963444
5152
16:33
we aren't just making an error;
360
968620
1620
نەک تەنیا هەر هەڵە دەکەین، بەڵکۆ لە راستیدا زیان بە خۆمان دەگەیەنین
16:35
we are actually doing ourselves
a massive disservice.
361
970264
3348
16:38
And the example he used was coffee.
362
974000
1810
ئەو نمونەیەش کە بەکاری هێنا لەسەر قاوە بو
قاوەش بابەتی کارکردنەکەی بۆ لەگەڵ کۆمپانیای نیسکافی دا
16:41
And coffee is something he did
a lot of work with, with Nescafé.
363
976223
4045
16:45
If I were to ask all of you to try
and come up with a brand of coffee --
364
980746
3498
ئەگەر من داوام لێ بکردنایە ناوی مارکەیەکی قاوەم پێ بڵێن
-جۆرێکی قاوە، خواردنەوە- کە هەموتان دڵخۆش دەکات
16:49
a type of coffee, a brew --
that made all of you happy,
365
984268
3022
و دوایی داوام لێ بکردنایە نمرە بۆ ئەو قاوەیە دا بنێن
16:52
and then I asked you to rate that coffee,
366
987314
1953
تێکڕای نمرە لەم ژورەدا بۆ قاوە ٦٠ لە سەد دەبو
16:54
the average score in this room for coffee
would be about 60 on a scale of 0 to 100.
367
989291
4057
16:58
If, however, you allowed me
to break you into coffee clusters,
368
993825
3623
بەڵام ئەگەر رێگەتان بدامایە بتانکەم بە چەند کۆمەڵەیەکی قاوەوە
رەنگە سێ یان چوار کۆمەڵەی قاوە
17:02
maybe three or four coffee clusters,
369
997472
1785
و تەنیا بۆ ئەو کۆمەڵانە قاوەی دروست بکردایە
17:04
and I could make coffee just
for each of those individual clusters,
370
999281
4695
17:08
your scores would go from 60 to 75 or 78.
371
1004000
3555
نمرەکەتان دەچو بۆ ٦٠ بۆ ٧٥ یان ٧٨
17:12
The difference between coffee
at 60 and coffee at 78
372
1008000
5237
جیاوازی نێوان قاوە لە نمرەی ٦٠ و قاوە لە نمرەی ٧٨
بریتیییە لە جیاوازی لە نێوان ئەو قاوەیە کە دەتخاتە لەرز
17:18
is a difference between coffee
that makes you wince,
373
1013261
2715
17:20
and coffee that makes you
deliriously happy.
374
1016000
3004
لەگەڵ ئەو قاویەدا کە بە شێوەی وڕێنە دڵخۆشت دەکات
17:24
That is the final, and I think
most beautiful lesson,
375
1019690
3194
ئەمەش کۆتاییەکەیە. وا بزانم جوانترین وانە لە هاوارد مۆسکۆتزەوە ئەوەیە:
17:27
of Howard Moskowitz:
376
1022908
1335
کە لە قبوڵکردنی جیاوازییەکانی مرۆڤدا
17:29
that in embracing the diversity
of human beings,
377
1024267
3709
17:32
we will find a surer way
to true happiness.
378
1028000
2365
دەتوانین رێگەی دڵنیاتر بۆ دڵخۆشی راستەقینە بدۆزینەوە.
17:35
Thank you.
379
1030769
1017
سوپاس
17:36
(Applause)
380
1031810
1166
Translated by Hiwa Foundation
Reviewed by Hanasa-Hiwa foundation

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Malcolm Gladwell - Writer
Detective of fads and emerging subcultures, chronicler of jobs-you-never-knew-existed, Malcolm Gladwell's work is toppling the popular understanding of bias, crime, food, marketing, race, consumers and intelligence.

Why you should listen

Malcolm Gladwell searches for the counterintuitive in what we all take to be the mundane: cookies, sneakers, pasta sauce. A New Yorker staff writer since 1996, he visits obscure laboratories and infomercial set kitchens as often as the hangouts of freelance cool-hunters -- a sort of pop-R&D gumshoe -- and for that has become a star lecturer and bestselling author.

Sparkling with curiosity, undaunted by difficult research (yet an eloquent, accessible writer), his work uncovers truths hidden in strange data. His always-delightful blog tackles topics from serial killers to steroids in sports, while provocative recent work in the New Yorker sheds new light on the Flynn effect -- the decades-spanning rise in I.Q. scores.

Gladwell has written four books. The Tipping Point, which began as a New Yorker piece, applies the principles of epidemiology to crime (and sneaker sales), while Blink examines the unconscious processes that allow the mind to "thin slice" reality -- and make decisions in the blink of an eye. His third book, Outliers, questions the inevitabilities of success and identifies the relation of success to nature versus nurture. The newest work, What the Dog Saw and Other Adventures, is an anthology of his New Yorker contributions. 

He says: "There is more going on beneath the surface than we think, and more going on in little, finite moments of time than we would guess."
 

More profile about the speaker
Malcolm Gladwell | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee