TEDGlobal 2011
Mark Pagel: How language transformed humanity
Марк Пејџел: Како јазикот го промени човештвото
Filmed:
Readability: 4.2
1,708,914 views
Биологот Марк Пејџел дава интересна теорија која говори за причините поради кои кај луѓето се развил јазикот. Тој сугерира дека јазикот претставува "социјална технологија" која што им овозможила пристап на првите човечки племиња до нова моќна алатка: соработката.
Mark Pagel - Evolutionary biologist
Using biological evolution as a template, Mark Pagel wonders how languages evolve. Full bio
Using biological evolution as a template, Mark Pagel wonders how languages evolve. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Each of you possesses
0
0
2000
Секој од вас ја поседува
00:17
the most powerful, dangerous and subversive trait
1
2000
3000
најмоќната, најопасната и најдеструктивна особина
00:20
that natural selection has ever devised.
2
5000
3000
што природната селекција некогаш ја има создадено.
00:23
It's a piece of neural audio technology
3
8000
3000
Тоа е еден вид на невро-аудитивна технологија
00:26
for rewiring other people's minds.
4
11000
2000
за преобразување на умовите на останатите луѓе.
00:28
I'm talking about your language, of course,
5
13000
3000
Зборувам за вашиот јазик, се разбира,
00:31
because it allows you to implant a thought from your mind
6
16000
3000
бидејќи ви овозможува да имплантирате мисла од вашиот ум
00:34
directly into someone else's mind,
7
19000
3000
директно во нечиј друг ум,
00:37
and they can attempt to do the same to you,
8
22000
2000
а истото можат да ви го направат и другите,
00:39
without either of you having to perform surgery.
9
24000
3000
без притоа да има потреба од некаква операција.
00:42
Instead, when you speak,
10
27000
2000
Наместо операција, кога зборувате,
00:44
you're actually using a form of telemetry
11
29000
2000
вие всушност користите еден вид телеметрија
00:46
not so different
12
31000
2000
кој не е поразличен
00:48
from the remote control device for your television.
13
33000
2000
од далечинскиот управувач за вашиот телевизор.
00:50
It's just that, whereas that device
14
35000
2000
Само тоа што, додека од една страна оваа направа
00:52
relies on pulses of infrared light,
15
37000
2000
се потпира на импулси на инфрацрвена светлина,
00:54
your language relies on pulses,
16
39000
3000
од друга страна пак вашиот јазик се потпира,
00:57
discrete pulses, of sound.
17
42000
2000
на дискретни импулси на звукот.
00:59
And just as you use the remote control device
18
44000
3000
Исто како што го користите далечинскиот управувач
01:02
to alter the internal settings of your television
19
47000
2000
за да ги менувате подесувањата на телевизорот
01:04
to suit your mood,
20
49000
2000
како би му одговарале на вашето расположение,
01:06
you use your language
21
51000
2000
на истиот тој начин го користите јазикот
01:08
to alter the settings inside someone else's brain
22
53000
2000
за да ги промените подесувањата внатре нечиј мозок
01:10
to suit your interests.
23
55000
2000
како тие би биле во согласност со вашите интереси.
01:12
Languages are genes talking,
24
57000
2000
Преку јазиците зборуваат гените,
01:14
getting things that they want.
25
59000
2000
добивајќи ги нештата што ги сакаат.
01:16
And just imagine the sense of wonder in a baby
26
61000
3000
Само замислете ја зачуденоста кај бебето
01:19
when it first discovers that, merely by uttering a sound,
27
64000
3000
кога за прв пат ќе открие дека, само со користење на звук,
01:22
it can get objects to move across a room
28
67000
2000
може да ги движи предметите низ собата
01:24
as if by magic,
29
69000
2000
со леснотија,
01:26
and maybe even into its mouth.
30
71000
3000
а можеби и во неговата уста.
01:29
Now language's subversive power
31
74000
2000
Деструктивната моќ на јазикот
01:31
has been recognized throughout the ages
32
76000
2000
е забележана низ вековите
01:33
in censorship, in books you can't read,
33
78000
2000
преку цензура, забранети книги,
01:35
phrases you can't use
34
80000
2000
фрази кои не смеете да ги користите
01:37
and words you can't say.
35
82000
2000
и зборови кои не смеете да ги изговарате.
01:39
In fact, the Tower of Babel story in the Bible
36
84000
3000
Всушност, Вавилонската кула приказна во Библијата
01:42
is a fable and warning
37
87000
2000
е приказна и предупредување
01:44
about the power of language.
38
89000
2000
за моќта на јазикот.
01:46
According to that story, early humans developed the conceit
39
91000
3000
Според таа приказна, првите луѓе сметале
01:49
that, by using their language to work together,
40
94000
2000
дека, користејќи го јазикот за меѓусебна соработка,
01:51
they could build a tower
41
96000
2000
ќе можат да изградат кула
01:53
that would take them all the way to heaven.
42
98000
2000
која што ќе ги однесе сè до небото.
01:55
Now God, angered at this attempt to usurp his power,
43
100000
3000
Тогаш Господ, налутен поради обидот за одземање на неговата моќ,
01:58
destroyed the tower,
44
103000
3000
ја уништил кулата,
02:01
and then to ensure
45
106000
2000
и потоа за да биде сигурен
02:03
that it would never be rebuilt,
46
108000
2000
дека никогаш нема да биде одново изградена,
02:05
he scattered the people by giving them different languages --
47
110000
3000
тој ги поделил луѓето со тоа што им дал различни јазици --
02:08
confused them by giving them different languages.
48
113000
3000
ги збунил давајќи им различни јазици.
02:11
And this leads to the wonderful irony
49
116000
2000
Ова води до прекрасната иронија
02:13
that our languages exist to prevent us from communicating.
50
118000
3000
дека јазиците постојат за да не спречат во комуникацијата.
02:16
Even today,
51
121000
2000
Дури и денес,
02:18
we know that there are words we cannot use,
52
123000
2000
знаеме дека има зборови кои не смееме да ги користиме,
02:20
phrases we cannot say,
53
125000
2000
фрази кои не смееме да ги изговориме,
02:22
because if we do so,
54
127000
2000
бидејќи доколку го направиме тоа,
02:24
we might be accosted, jailed,
55
129000
3000
може да биде критикувани, затворени,
02:27
or even killed.
56
132000
2000
или дури убиени.
02:29
And all of this from a puff of air
57
134000
2000
И сето ова од малку воздух
02:31
emanating from our mouths.
58
136000
2000
кој што доаѓа од нашите усти.
02:33
Now all this fuss about a single one of our traits
59
138000
3000
Сета оваа мешаница за само една од нашите особини
02:36
tells us there's something worth explaining.
60
141000
2000
ни кажува дека има нешто важно што треба да се објасни.
02:38
And that is how and why
61
143000
2000
А, тоа е како и зошто
02:40
did this remarkable trait evolve,
62
145000
2000
оваа значајна особина еволуирала,
02:42
and why did it evolve
63
147000
2000
и зошто еволуирала
02:44
only in our species?
64
149000
2000
само кај нашиот вид?
02:46
Now it's a little bit of a surprise
65
151000
2000
Претставува мало изненадување
02:48
that to get an answer to that question,
66
153000
2000
дека за да добиеме одговор на ова прашање,
02:50
we have to go to tool use
67
155000
2000
мораме да се осврнеме на користењето алатки
02:52
in the chimpanzees.
68
157000
2000
кај шимпанзата.
02:54
Now these chimpanzees are using tools,
69
159000
2000
Овие шимпанза користат алатки,
02:56
and we take that as a sign of their intelligence.
70
161000
3000
а тоа ние го земаме како знак за нивната интелигнција.
02:59
But if they really were intelligent,
71
164000
2000
Но, ако тие навистина се интелигентни,
03:01
why would they use a stick to extract termites from the ground
72
166000
3000
тогаш зошто користат стап за да извадат мравки од земјата
03:04
rather than a shovel?
73
169000
2000
наместо лопата?
03:06
And if they really were intelligent,
74
171000
3000
И ако навистина се интелигентни,
03:09
why would they crack open nuts with a rock?
75
174000
2000
тогаш зошто кршат и отвараат ореви со камен?
03:11
Why wouldn't they just go to a shop and buy a bag of nuts
76
176000
3000
Зошто едноставно не отидат во продавница и не купат ќеса ореви
03:14
that somebody else had already cracked open for them?
77
179000
3000
кои што веќе некој друг ги искршил и подготвил за нив?
03:17
Why not? I mean, that's what we do.
78
182000
2000
Зошто да не? Mислам, ние го правиме тоа.
03:19
Now the reason the chimpanzees don't do that
79
184000
2000
Причината поради која шимпанзата не го прават тоа
03:21
is that they lack what psychologists and anthropologists call
80
186000
3000
е недостатокот на она што психолозите и антрополозите го викаат
03:24
social learning.
81
189000
2000
социјално учење.
03:26
They seem to lack the ability
82
191000
2000
Им недостасува способноста
03:28
to learn from others
83
193000
2000
да учат од другите
03:30
by copying or imitating
84
195000
2000
преку копирање или имитација
03:32
or simply watching.
85
197000
2000
или едноставно гледање.
03:34
As a result,
86
199000
2000
Како резултат на тоа,
03:36
they can't improve on others' ideas
87
201000
2000
не можат да ги користат предностите од туѓите идеи
03:38
or learn from others' mistakes --
88
203000
2000
или да учат од грешките на другите --
03:40
benefit from others' wisdom.
89
205000
2000
да имаат корист од мудроста на другите.
03:42
And so they just do the same thing
90
207000
2000
Затоа прават едно и исто нешто
03:44
over and over and over again.
91
209000
2000
одново и одново.
03:46
In fact, we could go away for a million years and come back
92
211000
4000
Всушност, можеме да заминеме на милион години и да се вратиме
03:50
and these chimpanzees would be doing the same thing
93
215000
3000
а, овие шимпанза ќе ја прават истата работа
03:53
with the same sticks for the termites
94
218000
2000
со истите стапови за мравки
03:55
and the same rocks to crack open the nuts.
95
220000
3000
и со истите камења за кршење на ореви.
03:58
Now this may sound arrogant, or even full of hubris.
96
223000
3000
Ова можеби звучи арогантно, или дури надмено.
04:01
How do we know this?
97
226000
2000
Како го знаеме ова?
04:03
Because this is exactly what our ancestors, the Homo erectus, did.
98
228000
3000
Бидејќи ова токму она што го правеле нашите предци, поточно Хомо еректус.
04:06
These upright apes
99
231000
2000
Овие исправени примати
04:08
evolved on the African savanna
100
233000
2000
еволуирале во Африканската савана
04:10
about two million years ago,
101
235000
2000
пред околу две милиони години,
04:12
and they made these splendid hand axes
102
237000
2000
и ги направиле овие неверојатни рачни секири
04:14
that fit wonderfully into your hands.
103
239000
2000
кои што одлично се прилагодуваат на вашите раце.
04:16
But if we look at the fossil record,
104
241000
2000
Меѓутоа доколку погледнеме во фосилските записи,
04:18
we see that they made the same hand axe
105
243000
3000
ќе видиме дека тие правеле иста рачна секира
04:21
over and over and over again
106
246000
2000
одново и одново
04:23
for one million years.
107
248000
2000
во период од еден милион години.
04:25
You can follow it through the fossil record.
108
250000
2000
Тоа се гледа преку фосилските записи.
04:27
Now if we make some guesses about how long Homo erectus lived,
109
252000
2000
Доколку претпоставиме колку долго живеел Хомо еректус,
04:29
what their generation time was,
110
254000
2000
колкаво е времето на овој вид,
04:31
that's about 40,000 generations
111
256000
3000
ќе кажеме дека тоа се околу 40,000 генерации
04:34
of parents to offspring, and other individuals watching,
112
259000
3000
на родители, деца, и други индивидуи,
04:37
in which that hand axe didn't change.
113
262000
2000
во чие постоење оваа рачна секира не се променила.
04:39
It's not even clear
114
264000
2000
Дури не е јасно
04:41
that our very close genetic relatives, the Neanderthals,
115
266000
2000
дали нашите многу блиски генетски роднини, Неандерталците,
04:43
had social learning.
116
268000
2000
имале социјално учење.
04:45
Sure enough, their tools were more complicated
117
270000
3000
Со сигурност, нивните алатки биле посложени
04:48
than those of Homo erectus,
118
273000
2000
од оние на Хомо еректус,
04:50
but they too showed very little change
119
275000
2000
но и тие бележат многу мала промена
04:52
over the 300,000 years or so
120
277000
3000
во периодот од 300 000 години
04:55
that those species, the Neanderthals,
121
280000
2000
во кој што тие, Неандерталците
04:57
lived in Eurasia.
122
282000
2000
живееле во Евроазија.
04:59
Okay, so what this tells us
123
284000
2000
Во ред, она што ни кажува ова
05:01
is that, contrary to the old adage,
124
286000
3000
е дека, спротивно на старата изрека,
05:04
"monkey see, monkey do,"
125
289000
3000
"мајмунот гледа, мајмунот прави,"
05:07
the surprise really is
126
292000
2000
изненадувањето е
05:09
that all of the other animals
127
294000
2000
дека сите други животни
05:11
really cannot do that -- at least not very much.
128
296000
3000
навистина не можат да го прават тоа -- барем не многу.
05:14
And even this picture
129
299000
2000
Дури и оваа фотографија
05:16
has the suspicious taint of being rigged about it --
130
301000
3000
изгледа како да е монтирана --
05:19
something from a Barnum & Bailey circus.
131
304000
2000
нешто од Барнум и Бејли циркусот.
05:21
But by comparison,
132
306000
2000
Но за споредба,
05:23
we can learn.
133
308000
2000
ние можеме да учиме.
05:25
We can learn by watching other people
134
310000
3000
Ние можеме да учиме гледајќи ги другите луѓе
05:28
and copying or imitating
135
313000
2000
и копирајќи или имитирајќи го
05:30
what they can do.
136
315000
2000
она што го прават.
05:32
We can then choose, from among a range of options,
137
317000
3000
Потоа можеме да бираме, од повеќе опции,
05:35
the best one.
138
320000
2000
најдобрата.
05:37
We can benefit from others' ideas.
139
322000
2000
Можеме да имаме корист од идеите на другите.
05:39
We can build on their wisdom.
140
324000
2000
Можеме да ја надградуваме нивната мудрост.
05:41
And as a result, our ideas do accumulate,
141
326000
3000
И како последица, нашите идеи се акумулираат,
05:44
and our technology progresses.
142
329000
4000
и нашата технологија напредува.
05:48
And this cumulative cultural adaptation,
143
333000
5000
Оваа кумулативна културална адаптација,
05:53
as anthropologists call
144
338000
2000
како што антрополозите ја нарекуваат
05:55
this accumulation of ideas,
145
340000
2000
оваа акумулација на идеи,
05:57
is responsible for everything around you
146
342000
2000
е одговорна за сè околу вас
05:59
in your bustling and teeming everyday lives.
147
344000
2000
во вашите секојдневни забрзани животи.
06:01
I mean the world has changed out of all proportion
148
346000
2000
Светот значително е променет
06:03
to what we would recognize
149
348000
2000
во однос на тоа како изгледал
06:05
even 1,000 or 2,000 years ago.
150
350000
3000
пред 1.000 или 2.000 години.
06:08
And all of this because of cumulative cultural adaptation.
151
353000
3000
И сето тоа поради кумулативната културална адаптација.
06:11
The chairs you're sitting in, the lights in this auditorium,
152
356000
2000
Столовите на кои што седите, светлата на бината,
06:13
my microphone, the iPads and iPods that you carry around with you --
153
358000
3000
мојот микрофон, Ај Падовите и Ај Подовите кои што ги носите со вас
06:16
all are a result
154
361000
2000
се сите резултат
06:18
of cumulative cultural adaptation.
155
363000
2000
на кумулативната културална адаптација.
06:20
Now to many commentators,
156
365000
4000
Според многу луѓе,
06:24
cumulative cultural adaptation, or social learning,
157
369000
3000
кумулативната културална адаптација, или друштвено учење,
06:27
is job done, end of story.
158
372000
3000
е завршена работа, крај на приказната.
06:30
Our species can make stuff,
159
375000
3000
Нашиот вид може да прави нешта,
06:33
therefore we prospered in a way that no other species has.
160
378000
3000
поради тоа ние напреднавме толку многу како ниту еден друг вид.
06:36
In fact, we can even make the "stuff of life" --
161
381000
3000
Всушност, ние дури можеме да правиме "работи за живеење" --
06:39
as I just said, all the stuff around us.
162
384000
2000
како што кажав, сите работи околу нас.
06:41
But in fact, it turns out
163
386000
2000
Всушност, се чини
06:43
that some time around 200,000 years ago,
164
388000
3000
дека некаде пред околу 200,000 години,
06:46
when our species first arose
165
391000
2000
кога нашиот вид прв пат се појавил
06:48
and acquired social learning,
166
393000
2000
и се стекнал со друштвено учење,
06:50
that this was really the beginning of our story,
167
395000
2000
тоа било почетокот на нашата приказна,
06:52
not the end of our story.
168
397000
2000
а не крајот на нашата приказна.
06:54
Because our acquisition of social learning
169
399000
3000
Бидејќи стекнувањето со социјално учење
06:57
would create a social and evolutionary dilemma,
170
402000
3000
ќе создаде социјална и еволуциска дилема,
07:00
the resolution of which, it's fair to say,
171
405000
3000
чиешто разрешување, можеме да кажеме,
07:03
would determine not only the future course of our psychology,
172
408000
4000
ќе го одреди не само идниот тек на нашата психологија,
07:07
but the future course of the entire world.
173
412000
2000
туку иднината на целиот свет.
07:09
And most importantly for this,
174
414000
3000
И што е најважно,
07:12
it'll tell us why we have language.
175
417000
3000
ќе ни каже зошто имаме јазик.
07:15
And the reason that dilemma arose
176
420000
2000
Причината поради која дилемата настана
07:17
is, it turns out, that social learning is visual theft.
177
422000
3000
е поради тоа што изгледа друштвеното учење е визуелна кражба.
07:20
If I can learn by watching you,
178
425000
3000
Ако можам да научам гледајќи те,
07:23
I can steal your best ideas,
179
428000
2000
можам да ги украдам твоите најдобри идеи,
07:25
and I can benefit from your efforts,
180
430000
3000
и можам да имам корист од твојот напор,
07:28
without having to put in the time and energy that you did
181
433000
2000
без да морам да трошам времето и енергија како тебе
07:30
into developing them.
182
435000
2000
за да дојдам до нив.
07:32
If I can watch which lure you use to catch a fish,
183
437000
3000
Доколку можам да видам каков мамец користиш за да фатиш риба,
07:35
or I can watch how you flake your hand axe
184
440000
2000
или ако можам да видам како ја обработуваш својата секира
07:37
to make it better,
185
442000
2000
за да ја подобриш,
07:39
or if I follow you secretly to your mushroom patch,
186
444000
3000
или доколку тајно те пратам до твоето складиште со печурки,
07:42
I can benefit from your knowledge and wisdom and skills,
187
447000
3000
можам да имам корист од твоето знаење и мудрост и вештини,
07:45
and maybe even catch that fish
188
450000
2000
и можеби дури ќе ја фатам рибата
07:47
before you do.
189
452000
2000
пред тебе.
07:49
Social learning really is visual theft.
190
454000
3000
Друштвеното учење е навистина визуелна кражба.
07:52
And in any species that acquired it,
191
457000
2000
Доколку некој вид го има усвоено,
07:54
it would behoove you
192
459000
2000
тоа вас ќе ве натера
07:56
to hide your best ideas,
193
461000
2000
да ги криете вашите најдобри идеи,
07:58
lest somebody steal them from you.
194
463000
3000
бидејќи некој може да ви ги украде.
08:02
And so some time around 200,000 years ago,
195
467000
3000
Некаде пред околу 200,000 години,
08:05
our species confronted this crisis.
196
470000
3000
нашиот вид се соочил со оваа криза.
08:08
And we really had only two options
197
473000
3000
Имаме само две опции
08:11
for dealing with the conflicts
198
476000
2000
за да се справиме со конфликтите
08:13
that visual theft would bring.
199
478000
2000
кои што ги носи визуелната кражба.
08:15
One of those options
200
480000
2000
Една од овие опции
08:17
was that we could have retreated
201
482000
3000
била да се повлечеме
08:20
into small family groups.
202
485000
2000
во мали семејни групи.
08:22
Because then the benefits of our ideas and knowledge
203
487000
3000
Бидејќи тогаш користа од нашите идеи и знаење
08:25
would flow just to our relatives.
204
490000
2000
ќе им припадне само на нашите роднини.
08:27
Had we chosen this option,
205
492000
2000
Доколку сме ја избрале оваа опција,
08:29
sometime around 200,000 years ago,
206
494000
3000
некаде пред околу 200,000 години,
08:32
we would probably still be living like the Neanderthals were
207
497000
3000
веројатно сè уште ќе сме живееле како Неандарталците
08:35
when we first entered Europe 40,000 years ago.
208
500000
3000
кога за прв пат сме влегле во Европа пред 40,000 години.
08:38
And this is because in small groups
209
503000
2000
Затоа што во малите групи
08:40
there are fewer ideas, there are fewer innovations.
210
505000
3000
има помалку идеи, има помалку откритија.
08:43
And small groups are more prone to accidents and bad luck.
211
508000
3000
И малите групи сè повеќе подложни на несреќи.
08:46
So if we'd chosen that path,
212
511000
2000
Доколку сме го избрале тој пат,
08:48
our evolutionary path would have led into the forest --
213
513000
3000
нашиот еволуциски пат ќе водеше во шумата --
08:51
and been a short one indeed.
214
516000
2000
и притоа ќе беше краток.
08:53
The other option we could choose
215
518000
2000
Другата опција била
08:55
was to develop the systems of communication
216
520000
3000
да развиеме системи на комуникација
08:58
that would allow us to share ideas
217
523000
2000
кои што ќе ни овозможат да споделуваме идеи
09:00
and to cooperate amongst others.
218
525000
3000
и да соработуваме со другите.
09:03
Choosing this option would mean
219
528000
2000
Изборот на оваа опција ќе значи
09:05
that a vastly greater fund of accumulated knowledge and wisdom
220
530000
3000
дека многу поголем фонд на собрано знаење и мудрост
09:08
would become available to any one individual
221
533000
3000
ќе стане достапно на секоја индивидуа
09:11
than would ever arise from within an individual family
222
536000
3000
знаење што не би можело да настане внатре едно семејство
09:14
or an individual person on their own.
223
539000
3000
или кај една единствена индивидуа.
09:18
Well, we chose the second option,
224
543000
3000
Ние сме ја избрале втората опција,
09:21
and language is the result.
225
546000
3000
и јазикот е резултат на тоа.
09:24
Language evolved to solve the crisis
226
549000
2000
Јазикот еволуирал за да го реши проблемот на
09:26
of visual theft.
227
551000
2000
визуелна кражба.
09:28
Language is a piece of social technology
228
553000
3000
Јазикот претставува социјална технологија
09:31
for enhancing the benefits of cooperation --
229
556000
3000
за зголемување на корисноста од соработката --
09:34
for reaching agreements, for striking deals
230
559000
3000
за постигнување на согласувања и договори
09:37
and for coordinating our activities.
231
562000
4000
и за координација на нашите активности.
09:41
And you can see that, in a developing society
232
566000
2000
Во општество кое што се развива
09:43
that was beginning to acquire language,
233
568000
2000
и кое што почнало да го присвојува јазикот,
09:45
not having language
234
570000
2000
да немате јазик
09:47
would be a like a bird without wings.
235
572000
2000
би било исто како птица без крилја.
09:49
Just as wings open up this sphere of air
236
574000
3000
Исто како што крилата им овозможуваат на птиците
09:52
for birds to exploit,
237
577000
2000
да го користат воздушниот простор,
09:54
language opened up the sphere of cooperation
238
579000
2000
исто така јазикот им овозможува на луѓето да ја
09:56
for humans to exploit.
239
581000
2000
користат сферата на соработката.
09:58
And we take this utterly for granted,
240
583000
2000
Ние ова го земаме здраво за готово,
10:00
because we're a species that is so at home with language,
241
585000
3000
бидејќи ние како вид сме потполно одомаќинети со јазикот.
10:03
but you have to realize
242
588000
2000
Меѓутоа мора да сфатите
10:05
that even the simplest acts of exchange that we engage in
243
590000
3000
дека и наједноставните форми на размена во кои што влегуваме
10:08
are utterly dependent upon language.
244
593000
3000
се целосно зависни од јазикот.
10:11
And to see why, consider two scenarios
245
596000
2000
За да видиме зошто, земете во предвид две сценарија
10:13
from early in our evolution.
246
598000
2000
од почетоците на нашата еволуција.
10:15
Let's imagine that you are really good
247
600000
2000
Да речеме дека сте многу добри
10:17
at making arrowheads,
248
602000
2000
во правење на глави за стрела,
10:19
but you're hopeless at making the wooden shafts
249
604000
3000
меѓутоа сте безнадежни во изработката на дрвените делови
10:22
with the flight feathers attached.
250
607000
3000
за кои што се прикачени перја.
10:25
Two other people you know are very good at making the wooden shafts,
251
610000
3000
Двајца други луѓе кои што ги познавате се многу добри во изработка на дрвените делови,
10:28
but they're hopeless at making the arrowheads.
252
613000
3000
меѓутоа тие се безнадежни во изработката на главата од стрелата.
10:31
So what you do is --
253
616000
2000
Она што правите --
10:33
one of those people has not really acquired language yet.
254
618000
3000
еден од овие луѓе сè уште го нема совладано јазикот.
10:36
And let's pretend the other one is good at language skills.
255
621000
2000
Да претпоставиме дека другиот има добри јазични вештини.
10:38
So what you do one day is you take a pile of arrowheads,
256
623000
3000
Она што правите е земате еден куп на глави за стрела,
10:41
and you walk up to the one that can't speak very well,
257
626000
2000
и одите кај оној кој што не зборува многу добро,
10:43
and you put the arrowheads down in front of him,
258
628000
2000
и ги ставате главите за стрела на земја пред него,
10:45
hoping that he'll get the idea that you want to trade your arrowheads
259
630000
3000
надевајќи се дека ќе сфати дека сакате главите за стрела да ги замените
10:48
for finished arrows.
260
633000
2000
за завршени стрели.
10:50
But he looks at the pile of arrowheads, thinks they're a gift,
261
635000
2000
Меѓутоа тој погледнува кон купот со глави за стрели, мисли дека се поклон
10:52
picks them up, smiles and walks off.
262
637000
3000
ги подига, се насмевнува и си заминува.
10:55
Now you pursue this guy, gesticulating.
263
640000
2000
Потоа почнувате да му објаснувате со гестикулација.
10:57
A scuffle ensues and you get stabbed
264
642000
2000
Настанува кавга и вие сте прободени
10:59
with one of your own arrowheads.
265
644000
3000
со една од вашите стрели.
11:02
Okay, now replay this scene now, and you're approaching the one who has language.
266
647000
3000
Добро, сега премотајте ја оваа сцена, се приближувате до оној кој што има јазик.
11:05
You put down your arrowheads and say,
267
650000
2000
Ги ставате главите за стрела на земја и велите,
11:07
"I'd like to trade these arrowheads for finished arrows. I'll split you 50/50."
268
652000
3000
"Сакам да ги заменам овие глави за готови стрели. Ќе делиме 50/50."
11:10
The other one says, "Fine. Looks good to me.
269
655000
2000
Другиот ви вика, "Добро. Ми одговара на мене.
11:12
We'll do that."
270
657000
3000
Да направиме така."
11:15
Now the job is done.
271
660000
3000
Овој пат работата е завршена.
11:18
Once we have language,
272
663000
2000
Кога имаме јазик,
11:20
we can put our ideas together and cooperate
273
665000
2000
можеме да ги составиме нашите идеи и да соработуваме
11:22
to have a prosperity
274
667000
2000
за да имаме корист
11:24
that we couldn't have before we acquired it.
275
669000
3000
која што ја немало пред да се стекнеме со јазикот.
11:27
And this is why our species
276
672000
2000
Поради ова нашиот вид
11:29
has prospered around the world
277
674000
2000
имаше успех секаде околу светот
11:31
while the rest of the animals
278
676000
2000
додека останатите животни
11:33
sit behind bars in zoos, languishing.
279
678000
3000
седат позади решетки во зоолошките, копнеејќи.
11:36
That's why we build space shuttles and cathedrals
280
681000
3000
Поради тоа ние градиме вселенски бродови и катедрали
11:39
while the rest of the world sticks sticks into the ground
281
684000
2000
додека останатиот дел од светот гледа во земјата
11:41
to extract termites.
282
686000
2000
и бара мравки.
11:43
All right, if this view of language
283
688000
3000
Во ред, доколку ова гледиште за јазикот
11:46
and its value
284
691000
2000
и неговата вредност
11:48
in solving the crisis of visual theft is true,
285
693000
3000
за решавањето на проблемот со визуелната кражба е точно,
11:51
any species that acquires it
286
696000
2000
тогаш секој вид кој што го има усвоено
11:53
should show an explosion of creativity and prosperity.
287
698000
3000
треба да покаже огромен развој на креативноста и просперитетот.
11:56
And this is exactly what the archeological record shows.
288
701000
3000
И токму ова го покажуваат археолошките записи.
11:59
If you look at our ancestors,
289
704000
2000
Доколку ги погледнеме нашите предци,
12:01
the Neanderthals and the Homo erectus, our immediate ancestors,
290
706000
3000
Неандарталците и Хомо еректус, нашите директни предци,
12:04
they're confined to small regions of the world.
291
709000
3000
ќе видиме дека тие се ограничени во мали региони од светот.
12:07
But when our species arose
292
712000
2000
Но кога нашиот вид се појавил
12:09
about 200,000 years ago,
293
714000
2000
пред околу 200,000 години,
12:11
sometime after that we quickly walked out of Africa
294
716000
3000
набргу после тоа сме ја напуштиле Африка
12:14
and spread around the entire world,
295
719000
3000
и сме се населиле низ целиот свет,
12:17
occupying nearly every habitat on Earth.
296
722000
3000
завземајќи го речиси секое место за живеење на Земјата.
12:20
Now whereas other species are confined
297
725000
3000
Додека другите видови се ограничени
12:23
to places that their genes adapt them to,
298
728000
3000
на места за кои што генетски се прилагодени,
12:26
with social learning and language,
299
731000
2000
со помош на социјално учење и јазикот,
12:28
we could transform the environment
300
733000
2000
ние можеме да ја промениме средината
12:30
to suit our needs.
301
735000
2000
за да ни одговара на нас.
12:32
And so we prospered in a way
302
737000
2000
Ние напредувавме на начин на кој
12:34
that no other animal has.
303
739000
2000
што не му успеа на ниту едно друго животно
12:36
Language really is
304
741000
3000
Јазикот навистина е
12:39
the most potent trait that has ever evolved.
305
744000
3000
најмоќната особина што некогаш еволуирала.
12:42
It is the most valuable trait we have
306
747000
3000
Тоа е највредната особина што ја имаме
12:45
for converting new lands and resources
307
750000
3000
за претворање на новите земји и ресурси
12:48
into more people and their genes
308
753000
3000
во уште повеќе луѓе и следствено нивни гени,
12:51
that natural selection has ever devised.
309
756000
2000
некогаш била создадена од природната селекција.
12:53
Language really is
310
758000
2000
Јазикот навистина е
12:55
the voice of our genes.
311
760000
2000
гласот на нашите гени.
12:57
Now having evolved language, though,
312
762000
2000
И покрај тоа што еволуирал јазикот,
12:59
we did something peculiar,
313
764000
2000
ние сме направиле нешто необично,
13:01
even bizarre.
314
766000
2000
дури бизарно.
13:03
As we spread out around the world,
315
768000
2000
Како што сме се ширелеле низ светот,
13:05
we developed thousands of different languages.
316
770000
3000
сме развиле илјадници различни јазици.
13:08
Currently, there are about seven or 8,000
317
773000
2000
Моментално, постојат околу седум или 8,000
13:10
different languages spoken on Earth.
318
775000
3000
различни јазици кои што се зборуваат на Земјата.
13:13
Now you might say, well, this is just natural.
319
778000
2000
Сега можете да кажете, ова е природно.
13:15
As we diverge, our languages are naturally going to diverge.
320
780000
3000
Како што сме се распрснале, природно е нашите јазици да се разликуваат.
13:18
But the real puzzle and irony
321
783000
2000
Меѓутоа вистинската мистерија и иронија
13:20
is that the greatest density of different languages on Earth
322
785000
3000
е тоа што најголемо присуство на различни јазици на Земјата
13:23
is found where people are most tightly packed together.
323
788000
4000
се наоѓа онаму каде што луѓето се збиени на едно место.
13:27
If we go to the island of Papua New Guinea,
324
792000
2000
Ако отидеме на островот Папуа Нова Гвинеа,
13:29
we can find about 800 to 1,000
325
794000
3000
ќе затекнеме околу 800 до 1000
13:32
distinct human languages,
326
797000
2000
поинакви човечки јазици,
13:34
different human languages,
327
799000
2000
различни човечки јазици
13:36
spoken on that island alone.
328
801000
2000
кои што се зборуваат само на тој остров.
13:38
There are places on that island
329
803000
2000
Има места на тој остров
13:40
where you can encounter a new language
330
805000
2000
каде што ќе наидете на нов јазик
13:42
every two or three miles.
331
807000
2000
на секои три или пет километри.
13:44
Now, incredible as this sounds,
332
809000
2000
Колку и да звучи неверојатно ова,
13:46
I once met a Papuan man, and I asked him if this could possibly be true.
333
811000
3000
еднаш сретнав човек од Папуа, и го прашав дали е можно ова.
13:49
And he said to me, "Oh no.
334
814000
2000
Тој ми рече, "А Не.
13:51
They're far closer together than that."
335
816000
3000
Многу поблиску од тоа."
13:54
And it's true; there are places on that island
336
819000
2000
Ова е вистина; има места на тој остров
13:56
where you can encounter a new language in under a mile.
337
821000
3000
каде што ќе наидете на нов јазик во простор помал од два километри.
13:59
And this is also true of some remote oceanic islands.
338
824000
3000
Ова исто така важи за некои далечни океански острови.
14:03
And so it seems that we use our language,
339
828000
2000
Се чини дека го користиме јазикот,
14:05
not just to cooperate,
340
830000
2000
не само за соработка,
14:07
but to draw rings around our cooperative groups
341
832000
3000
туку за да ги означиме линиите на нашите групи во кои соработуваме
14:10
and to establish identities,
342
835000
2000
и за да оформиме идентитети
14:12
and perhaps to protect our knowledge and wisdom and skills
343
837000
3000
и можеби да го заштитиме нашето знаење, мудрост и вештини
14:15
from eavesdropping from outside.
344
840000
3000
од надворешни прислушкувачи.
14:18
And we know this
345
843000
2000
Го знаеме ова
14:20
because when we study different language groups
346
845000
2000
бидејќи, кога ги проучуваме различните јазични групи
14:22
and associate them with their cultures,
347
847000
2000
а потоа ова го поврзуваме со нивната култура,
14:24
we see that different languages
348
849000
2000
може да се забележи дека различните јазици
14:26
slow the flow of ideas between groups.
349
851000
3000
го успоруваат протекот на идеи помеѓу групите.
14:29
They slow the flow of technologies.
350
854000
3000
Го успоруваат протекот на технологии.
14:32
And they even slow the flow of genes.
351
857000
3000
Дури го успоруваат протокот на гени.
14:35
Now I can't speak for you,
352
860000
2000
Не можам да тврдам за вас,
14:37
but it seems to be the case
353
862000
2000
но се чини дека
14:39
that we don't have sex with people we can't talk to.
354
864000
3000
немаме секс со луѓе со кои што не можеме да зборуваме.
14:43
(Laughter)
355
868000
2000
(Смеа)
14:45
Now we have to counter that, though,
356
870000
2000
Мораме да го споредиме ова
14:47
against the evidence we've heard
357
872000
2000
наспроти доказите кои што ги слушнавме
14:49
that we might have had some rather distasteful genetic dalliances
358
874000
3000
дека можеби сме имале некои невкусни генетски игри
14:52
with the Neanderthals and the Denisovans.
359
877000
2000
со Неандарталците и Денисовијанците.
14:54
(Laughter)
360
879000
2000
(Смеа)
14:56
Okay, this tendency we have,
361
881000
2000
Во ред, оваа наклоност која што ја имаме,
14:58
this seemingly natural tendency we have,
362
883000
2000
оваа навидум природна наклоност што ја имаме,
15:00
towards isolation, towards keeping to ourselves,
363
885000
3000
кон изолација, кон држење до самите себе,
15:03
crashes head first into our modern world.
364
888000
3000
ни се удира од глава во нашиот модерен свет.
15:06
This remarkable image
365
891000
2000
Оваа неверојатна слика
15:08
is not a map of the world.
366
893000
2000
не е мапата на светот.
15:10
In fact, it's a map of Facebook friendship links.
367
895000
4000
Всушност, е мапа на Фејсбук пријателствата.
15:14
And when you plot those friendship links
368
899000
2000
Кога ќе ги претставите овие пријателски врски
15:16
by their latitude and longitude,
369
901000
2000
според нивната географска ширина и должина,
15:18
it literally draws a map of the world.
370
903000
3000
буквално создаваат мапа на светот.
15:21
Our modern world is communicating
371
906000
2000
Нашиот модерен свет комуницира
15:23
with itself and with each other
372
908000
2000
внатре себе
15:25
more than it has
373
910000
2000
најмногу што
15:27
at any time in its past.
374
912000
2000
некогаш е забележано во минатото.
15:29
And that communication, that connectivity around the world,
375
914000
3000
Таа комуникација, таа поврзаност околу светот,
15:32
that globalization
376
917000
2000
таа глобализација
15:34
now raises a burden.
377
919000
3000
сега претставува товар.
15:37
Because these different languages
378
922000
2000
Бидејќи различните јазици
15:39
impose a barrier, as we've just seen,
379
924000
2000
поставуваат бариера, како што видовме,
15:41
to the transfer of goods and ideas
380
926000
2000
на трансферот на добра, идеи
15:43
and technologies and wisdom.
381
928000
2000
технологии и мудрост.
15:45
And they impose a barrier to cooperation.
382
930000
3000
Тие поставуваат бариера на соработката.
15:48
And nowhere do we see that more clearly
383
933000
3000
Никаде појасно не можеме да го видиме ова
15:51
than in the European Union,
384
936000
2000
отколку во Европската Унија,
15:53
whose 27 member countries
385
938000
3000
чиишто 27 земји членки
15:56
speak 23 official languages.
386
941000
3000
зборуваат 23 официјални јазици.
15:59
The European Union
387
944000
2000
Европската Унија
16:01
is now spending over one billion euros annually
388
946000
4000
моментално троши преку една милијарда евра годишно
16:05
translating among their 23 official languages.
389
950000
3000
за превод на нејзините 23 официјални јазици.
16:08
That's something on the order
390
953000
2000
Тоа е отприлика
16:10
of 1.45 billion U.S. dollars
391
955000
2000
околу 1,45 милијарди американски долари
16:12
on translation costs alone.
392
957000
3000
само за трошоците на преведување.
16:15
Now think of the absurdity of this situation.
393
960000
2000
Замислете ја апсурдноста на оваа ситуација.
16:17
If 27 individuals
394
962000
2000
Ако 27 индивидуи
16:19
from those 27 member states
395
964000
2000
од тие 27 земји членки
16:21
sat around table, speaking their 23 languages,
396
966000
3000
седнат околу маса, зборувајќи ги нивните 23 јазици
16:24
some very simple mathematics will tell you
397
969000
2000
малку едноставна математика ќе ви каже
16:26
that you need an army of 253 translators
398
971000
4000
дека ќе ви треба армија од 253 преведувачи
16:30
to anticipate all the pairwise possibilities.
399
975000
4000
за да ги опслужат сите можни јазични парови.
16:34
The European Union employs a permanent staff
400
979000
3000
Европската Унија вработува постојан персонал
16:37
of about 2,500 translators.
401
982000
2000
од околу 2,500 преведувачи.
16:39
And in 2007 alone --
402
984000
2000
Само во 2007 --
16:41
and I'm sure there are more recent figures --
403
986000
2000
и верувам дека има понови податоци --
16:43
something on the order of 1.3 million pages
404
988000
3000
од прилика некаде околу 1.3 милиони страници
16:46
were translated into English alone.
405
991000
3000
се преведени само на Англиски.
16:49
And so if language really is
406
994000
3000
И ако јазикот навистина е
16:52
the solution to the crisis of visual theft,
407
997000
3000
решението на кризата за визуелна кражба,
16:55
if language really is
408
1000000
2000
ако јазикот навистина е
16:57
the conduit of our cooperation,
409
1002000
2000
проводникот за нашата соработка,
16:59
the technology that our species derived
410
1004000
3000
технологијата што нашиот вид ја создаде
17:02
to promote the free flow and exchange of ideas,
411
1007000
4000
за да го помогне слободниот тек и размена на идеите,
17:06
in our modern world,
412
1011000
2000
во нашиот модерен свет,
17:08
we confront a question.
413
1013000
2000
тогаш се поставува прашање.
17:10
And that question is whether
414
1015000
2000
Тоа прашање е дали
17:12
in this modern, globalized world
415
1017000
2000
во овој модерен, глобализиран свет
17:14
we can really afford to have all these different languages.
416
1019000
3000
можеме да си дозволиме да ги имаме сите овие различни јазици.
17:17
To put it this way, nature knows no other circumstance
417
1022000
3000
Да кажеме вака, природата не познава состојба
17:20
in which functionally equivalent traits coexist.
418
1025000
5000
во која функционално еднакви особини коегзистираат.
17:25
One of them always drives the other extinct.
419
1030000
3000
Едната од нив секогаш ја истребува другата.
17:28
And we see this in the inexorable march
420
1033000
2000
Сето ова го гледаме во незапирливиот марш
17:30
towards standardization.
421
1035000
2000
кон стандардизација.
17:32
There are lots and lots of ways of measuring things --
422
1037000
3000
Има многу начини за мерење на нештата --
17:35
weighing them and measuring their length --
423
1040000
2000
мерење на тежината и на нивната должина --
17:37
but the metric system is winning.
424
1042000
2000
меѓутоа метричкиот систем победува.
17:39
There are lots and lots of ways of measuring time,
425
1044000
3000
Има многу начини за мерење на времето,
17:42
but a really bizarre base 60 system
426
1047000
3000
но бизарниот основен систем 60
17:45
known as hours and minutes and seconds
427
1050000
2000
познат како часови, минути и секунди
17:47
is nearly universal around the world.
428
1052000
3000
е речиси универзален секаде низ светот.
17:50
There are many, many ways
429
1055000
2000
Има многу, многу начини
17:52
of imprinting CDs or DVDs,
430
1057000
2000
за снимање на CD или DVD дискови,
17:54
but those are all being standardized as well.
431
1059000
3000
но исто и тие се стандардизирани.
17:57
And you can probably think of many, many more
432
1062000
3000
Можете да се сетите на многу, многу повеќе
18:00
in your own everyday lives.
433
1065000
2000
примери од вашите секојдневни животи.
18:02
And so our modern world now
434
1067000
3000
Нашиот модерен свет моментално
18:05
is confronting us with a dilemma.
435
1070000
2000
нè соочува со дилема.
18:07
And it's the dilemma
436
1072000
2000
Тоа е дилемата
18:09
that this Chinese man faces,
437
1074000
2000
со која се соочува еден Кинез,
18:11
who's language is spoken
438
1076000
2000
чиишто јазик е зборуван
18:13
by more people in the world
439
1078000
2000
од најмногу луѓе во светот
18:15
than any other single language,
440
1080000
3000
за разлика од било кој друг јазик,
18:18
and yet he is sitting at his blackboard,
441
1083000
4000
но и покрај тоа тој седи пред неговата табла,
18:22
converting Chinese phrases
442
1087000
3000
и ги преведува Кинеските фрази
18:25
into English language phrases.
443
1090000
2000
во фрази на Англиски јазик.
18:27
And what this does is it raises the possibility to us
444
1092000
3000
Ова ја покренува можноста
18:30
that in a world in which we want to promote
445
1095000
2000
дека свет во кој што сакаме да ја промовираме
18:32
cooperation and exchange,
446
1097000
2000
соработката и размената,
18:34
and in a world that might be dependent more than ever before
447
1099000
3000
и свет кој што е зависен како никогаш досега од
18:37
on cooperation
448
1102000
2000
соработка
18:39
to maintain and enhance our levels of prosperity,
449
1104000
3000
како би се одржало и зголемило нивото на просперитетот,
18:42
his actions suggest to us
450
1107000
2000
неговото однесување ни сугерира
18:44
it might be inevitable
451
1109000
2000
дека можеби ќе биде неизбежно
18:46
that we have to confront the idea
452
1111000
2000
соочување со идеата
18:48
that our destiny is to be one world with one language.
453
1113000
3000
дека наша судбина е да бидеме еден свет со еден јазик.
18:51
Thank you.
454
1116000
2000
Ви благодарам.
18:53
(Applause)
455
1118000
8000
(Аплауз)
19:01
Matt Ridley: Mark, one question.
456
1126000
2000
Мет Ридли: Марк, едно прашање.
19:03
Svante found that the FOXP2 gene,
457
1128000
3000
Сванте откри дека генот FOXP2,
19:06
which seems to be associated with language,
458
1131000
2000
кој што се чини дека е поврзан со јазикот,
19:08
was also shared in the same form
459
1133000
2000
се јавува во иста форма како кај
19:10
in Neanderthals as us.
460
1135000
2000
нас така и кај Неандерталците.
19:12
Do we have any idea
461
1137000
2000
Дали постои објаснување
19:14
how we could have defeated Neanderthals
462
1139000
2000
како сме ги поразиле Неандерталците
19:16
if they also had language?
463
1141000
2000
доколку и тие имале јазик?
19:18
Mark Pagel: This is a very good question.
464
1143000
2000
Марк Пејџел: Ова е многу добро прашање.
19:20
So many of you will be familiar with the idea that there's this gene called FOXP2
465
1145000
3000
Многумина од вас се запознаети со фактот дека постои ген наречен FOXP2
19:23
that seems to be implicated in some ways
466
1148000
3000
кој се чини дека игра улога на некој начин
19:26
in the fine motor control that's associated with language.
467
1151000
3000
во фината моторна контрола која е поврзана со јазикот.
19:29
The reason why I don't believe that tells us
468
1154000
2000
Причината поради која сметам дека ова не е доказ
19:31
that the Neanderthals had language
469
1156000
2000
дека Неандерталците имале јазик
19:33
is -- here's a simple analogy:
470
1158000
3000
е -- еве една едноставна метафора:
19:36
Ferraris are cars that have engines.
471
1161000
3000
Ферари се автомобили кои што имаат мотори.
19:39
My car has an engine,
472
1164000
2000
Мојот атомобил има мотор,
19:41
but it's not a Ferrari.
473
1166000
2000
но не е Ферари.
19:43
Now the simple answer then
474
1168000
2000
Едноставниот одговор на ова прашање
19:45
is that genes alone don't, all by themselves,
475
1170000
2000
е дека само гените, самите по себе,
19:47
determine the outcome
476
1172000
2000
не го одредуваат исходот
19:49
of very complicated things like language.
477
1174000
2000
на многу сложените нешта како јазикот.
19:51
What we know about this FOXP2 and Neanderthals
478
1176000
2000
Она што знаеме за FОXP2 и Неандерталците
19:53
is that they may have had fine motor control of their mouths -- who knows.
479
1178000
4000
е дека тие можеби имале фина моторна контрола на нивните усни -- кој знае.
19:57
But that doesn't tell us they necessarily had language.
480
1182000
2000
Меѓутоа тоа не ни кажува дека нужно имале јазик.
19:59
MR: Thank you very much indeed.
481
1184000
2000
МР: Ти благодарам многу.
20:01
(Applause)
482
1186000
3000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Mark Pagel - Evolutionary biologistUsing biological evolution as a template, Mark Pagel wonders how languages evolve.
Why you should listen
Mark Pagel builds statistical models to examine the evolutionary processes imprinted in human behavior, from genomics to the emergence of complex systems -- to culture. His latest work examines the parallels between linguistic and biological evolution by applying methods of phylogenetics, or the study of evolutionary relatedness among groups, essentially viewing language as a culturally transmitted replicator with many of the same properties we find in genes. He’s looking for patterns in the rates of evolution of language elements, and hoping to find the social factors that influence trends of language evolution.
At the University of Reading, Pagel heads the Evolution Laboratory in the biology department, where he explores such questions as, "Why would humans evolve a system of communication that prevents them with communicating with other members of the same species?" He has used statistical methods to reconstruct features of dinosaur genomes, and to infer ancestral features of genes and proteins.
He says: "Just as we have highly conserved genes, we have highly conserved words. Language shows a truly remarkable fidelity."
Mark Pagel | Speaker | TED.com