TED2010
Michael Sandel: The lost art of democratic debate
Michael Sandel: Utracona sztuka demokratycznej debaty
Filmed:
Readability: 4.2
1,412,912 views
Debata obywatelska powoduje rozkwit demokracji - mówi Michael Sandel - a my ją bezwstydnie zaniedbaliśmy. Sandel w swoim wystąpieniu prowadzi zabawną i ożywczą dyskusję z TEDsterami nawiązując do niedawnej sprawy w Sądzie Najwyższym USA (PGA Tour, Inc. vs Martin). Jej wynik ukazuje istotny aspekt sprawiedliwości.
Michael Sandel - Political philosopher
Michael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time. Full bio
Michael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
One thing the world needs,
0
2000
2000
Rzecz, której potrzebuje świat
00:19
one thing this country desperately needs
1
4000
2000
i której ten kraj desperacko potrzebuje
00:21
is a better way
2
6000
2000
to lepszy sposób
00:23
of conducting our political debates.
3
8000
2000
przeprowadzania politycznych debat.
00:25
We need to rediscover
4
10000
2000
Musimy odkryć na nowo
00:27
the lost art of democratic argument.
5
12000
3000
utraconą sztukę demokratycznej dyskusji.
00:30
(Applause)
6
15000
6000
(oklaski)
00:36
If you think about the arguments we have,
7
21000
3000
Patrząc na obecne spory widać
00:39
most of the time it's shouting matches
8
24000
2000
że większość z nich to pyskówki
00:41
on cable television,
9
26000
2000
w telewizji kablowej
00:43
ideological food fights on the floor of Congress.
10
28000
3000
obrzucanie się błotem w Kongresie.
00:48
I have a suggestion.
11
33000
2000
Mam propozycję.
00:50
Look at all the arguments we have these days
12
35000
3000
Przyjrzyjmy się obecnym sporom
00:53
over health care,
13
38000
2000
na temat służby zdrowia,
00:55
over bonuses and bailouts on Wall Street,
14
40000
3000
lub na temat bonusów i subwencji dla Wall Street
00:58
over the gap between rich and poor,
15
43000
3000
albo przepaści pomiędzy bogatymi a biednymi
01:01
over affirmative action and same-sex marriage.
16
46000
3000
czy akcji afirmatywnych i małżeństw osób tej samej płci.
01:04
Lying just beneath the surface
17
49000
2000
Tuż pod powierzchnią
01:06
of those arguments,
18
51000
3000
tych sporów
01:09
with passions raging on all sides,
19
54000
3000
pośród wściekłej furii
01:12
are big questions
20
57000
3000
leżą wielkie pytania
01:15
of moral philosophy,
21
60000
2000
filozofii moralności.
01:17
big questions of justice.
22
62000
2000
Ważne pytania dotyczące sprawiedliwości.
01:19
But we too rarely
23
64000
2000
Zbyt rzadko
01:21
articulate and defend
24
66000
3000
wyrażamy, bronimy
01:24
and argue about
25
69000
2000
i dyskutujemy
01:26
those big moral questions in our politics.
26
71000
3000
o istotnych kwestiach moralnych w polityce.
01:29
So what I would like to do today
27
74000
3000
Dlatego chciałbym dzisiaj
01:32
is have something of a discussion.
28
77000
2000
to przedyskutować.
01:34
First, let me take
29
79000
2000
Najpierw jednak opowiem
01:36
a famous philosopher
30
81000
2000
o sławnym filozofie
01:38
who wrote about those questions
31
83000
2000
który pisał
01:40
of justice and morality,
32
85000
2000
o sprawiedliwości i moralności.
01:42
give you a very short lecture
33
87000
2000
Dam wam bardzo krótki wykład
01:44
on Aristotle of ancient Athens,
34
89000
3000
o Arystotelesie
01:47
Aristotle's theory of justice,
35
92000
2000
i jego teorii sprawiedliwości.
01:49
and then have a discussion here
36
94000
3000
Potem przedyskutujemy
01:52
to see whether Aristotle's ideas
37
97000
2000
czy pomysły Arystotelesa
01:54
actually inform
38
99000
2000
pasują do dzisiejszego
01:56
the way we think and argue
39
101000
2000
sposobu myślenia i dyskutowania
01:58
about questions today.
40
103000
3000
o różnych kwestiach.
02:01
So, are you ready for the lecture?
41
106000
3000
Jesteście gotowi na wykład?
02:05
According to Aristotle,
42
110000
2000
Według Arystotelesa sprawiedliwość
02:07
justice means giving people what they deserve.
43
112000
3000
to dawanie ludziom tego na co zasługują.
02:13
That's it; that's the lecture.
44
118000
2000
Koniec. To jest cały wykład.
02:15
(Laughter)
45
120000
3000
(śmiech)
02:18
Now, you may say, well, that's obvious enough.
46
123000
2000
Możecie powiedzieć "to dość oczywiste".
02:20
The real questions begin
47
125000
2000
Prawdziwe pytania zaczynają się
02:22
when it comes to arguing about
48
127000
2000
gdy pytamy
02:24
who deserves what and why.
49
129000
3000
kto zasługuje na co i dlaczego.
02:28
Take the example of flutes.
50
133000
2000
Weźmy przykład fletów.
02:30
Suppose we're distributing flutes.
51
135000
3000
Załóżmy, że przydzielamy flety.
02:33
Who should get the best ones?
52
138000
2000
Kto powinien dostać najlepsze?
02:35
Let's see what people --
53
140000
2000
Zobaczmy.
02:37
What would you say?
54
142000
2000
Jakie jest wasze zdanie?
02:39
Who should get the best flute?
55
144000
2000
Kto powinien dostać najlepszy flet?
02:41
You can just call it out.
56
146000
2000
Głośniej!
02:43
(Audience: Random.)
57
148000
2000
(Z widowni: Zróbmy losowanie.)
02:45
Michael Sandel: At random. You would do it by lottery.
58
150000
2000
MS: Losowanie. Zrobilibyście loterię.
02:47
Or by the first person to rush into the hall to get them.
59
152000
3000
Może kto pierwszy ten lepszy?
02:51
Who else?
60
156000
2000
Ktoś jeszcze?
02:53
(Audience: The best flute players.)
61
158000
2000
(Z widowni: Najlepsi fleciści)
02:55
MS: The best flute players. (Audience: The worst flute players.)
62
160000
2000
MS: Najlepsi fleciści. (Z widowni: Najgorsi fleciści)
02:57
MS: The worst flute players.
63
162000
3000
MS: Najgorsi fleciści.
03:00
How many say the best flute players?
64
165000
2000
Ilu z was mówi, że najlepsi fleciści?
03:04
Why?
65
169000
2000
Dlaczego?
03:07
Actually, that was Aristotle's answer too.
66
172000
3000
Właściwie to samo mówił Arystoteles.
03:10
(Laughter)
67
175000
2000
(śmiech)
03:12
But here's a harder question.
68
177000
2000
Ale mam trudniejsze pytanie.
03:14
Why do you think,
69
179000
2000
Ci, którzy wybrali tę opcję
03:16
those of you who voted this way,
70
181000
2000
dlaczego sądzicie
03:18
that the best flutes should go to the best flute players?
71
183000
3000
że najlepsze flety powinni dostać najlepsi?
03:21
Peter: The greatest benefit to all.
72
186000
2000
Peter: Największa korzyść dla ogółu.
03:23
MS: The greatest benefit to all.
73
188000
2000
MS: Największa korzyść dla ogółu.
03:25
We'll hear better music
74
190000
2000
Muzyka będzie lepsza
03:27
if the best flutes should go to the best flute players.
75
192000
3000
jeżeli najlepsze flety dostaną najlepsi muzycy.
03:30
That's Peter? (Audience: Peter.)
76
195000
2000
O to chodziło Peter?
03:32
MS: All right.
77
197000
2000
MS: Dobrze.
03:35
Well, it's a good reason.
78
200000
2000
To dobry powód.
03:37
We'll all be better off if good music is played
79
202000
2000
Wszystkim będzie lepiej
03:39
rather than terrible music.
80
204000
3000
kiedy dobra muzyka zastąpi okropną.
03:43
But Peter,
81
208000
2000
Ale Peter
03:45
Aristotle doesn't agree with you that that's the reason.
82
210000
3000
Arystoteles nie zgodziłby się z tobą.
03:48
That's all right.
83
213000
2000
Nic nie szkodzi.
03:50
Aristotle had a different reason
84
215000
2000
Arystoteles miał inny powód
03:52
for saying the best flutes should go to the best flute players.
85
217000
3000
aby najlepsze flety dostali najlepsi.
03:55
He said,
86
220000
2000
Powiedział
03:57
that's what flutes are for --
87
222000
2000
że do tego właśnie są flety -
03:59
to be played well.
88
224000
3000
aby grano na nich dobrze.
04:02
He says that to reason about
89
227000
2000
Mówi, że decydując
04:04
just distribution of a thing,
90
229000
3000
o przydziale danej rzeczy
04:07
we have to reason about,
91
232000
3000
musimy przemyśleć
04:10
and sometimes argue about,
92
235000
2000
a czasem przedyskutować
04:12
the purpose of the thing,
93
237000
2000
czemu ta rzecz
04:14
or the social activity --
94
239000
2000
czy społeczna aktywność służy
04:16
in this case, musical performance.
95
241000
2000
w tym przypadku -- po co nam koncert?
04:18
And the point, the essential nature,
96
243000
2000
Celem, istotą
04:20
of musical performance
97
245000
2000
występu muzycznego
04:22
is to produce excellent music.
98
247000
2000
jest tworzenie doskonałej muzyki.
04:24
It'll be a happy byproduct
99
249000
2000
Skutkiem ubocznym będzie
04:26
that we'll all benefit.
100
251000
3000
korzyść dla nas wszystkich.
04:30
But when we think about justice,
101
255000
3000
Ale kiedy mowa o sprawiedliwości
04:33
Aristotle says,
102
258000
2000
Arystoteles twierdzi
04:35
what we really need to think about
103
260000
2000
że powinniśmy przemyśleć
04:37
is the essential nature of the activity in question
104
262000
3000
istotę danej aktywności
04:41
and the qualities that are worth
105
266000
3000
jej cechy zasługujące
04:44
honoring and admiring and recognizing.
106
269000
3000
na szacunek, podziw i uznanie.
04:47
One of the reasons
107
272000
2000
Najlepsi fleciści
04:49
that the best flute players should get the best flutes
108
274000
2000
powinni otrzymać najlepsze flety
04:51
is that musical performance
109
276000
2000
ponieważ koncert muzyczny
04:53
is not only to make the rest of us happy,
110
278000
2000
nie tylko ma nas uszczęśliwiać
04:55
but to honor
111
280000
2000
ale także być wyrazem
04:57
and recognize
112
282000
2000
szacunku i uznania
04:59
the excellence
113
284000
2000
dla mistrzostwa
05:01
of the best musicians.
114
286000
2000
najlepszych muzyków.
05:03
Now, flutes may seem ... the distribution of flutes
115
288000
3000
Przydział fletów może wydawać się
05:06
may seem a trivial case.
116
291000
3000
trywialnym zagadnieniem.
05:09
Let's take a contemporary example
117
294000
2000
Rozważmy współczesny przykład
05:11
of the dispute about justice.
118
296000
3000
sporu na temat sprawiedliwości.
05:14
It had to do with golf.
119
299000
2000
Gra w golfa.
05:16
Casey Martin -- a few years ago,
120
301000
2000
Kilka lat temu Casey Martin
05:18
Casey Martin --
121
303000
2000
Casey Martin -
05:20
did any of you hear about him?
122
305000
2000
ktoś z Was o nim słyszał?
05:22
He was a very good golfer,
123
307000
2000
To bardzo dobry golfista
05:24
but he had a disability.
124
309000
2000
ale ma problemy zdrowotne
05:26
He had a bad leg, a circulatory problem,
125
311000
3000
zaburzenia krążenia w nodze
05:29
that made it very painful
126
314000
2000
przez co chodzenie po polu
05:31
for him to walk the course.
127
316000
3000
było dla niego bardzo bolesne.
05:34
In fact, it carried risk of injury.
128
319000
3000
To wręcz niebezpieczne dla zdrowia.
05:38
He asked the PGA,
129
323000
2000
Poprosił więc PGA
05:40
the Professional Golfers' Association,
130
325000
2000
Związek Profesjonalnych Golfiarzy
05:42
for permission to use a golf cart
131
327000
3000
o pozwolenie użycia wózka golfowego
05:45
in the PGA tournaments.
132
330000
2000
w turniejach PGA.
05:47
They said, "No.
133
332000
2000
Powiedzieli "Nie.
05:49
Now that would give you an unfair advantage."
134
334000
2000
To da ci niesprawiedliwą przewagę."
05:51
He sued,
135
336000
2000
Pozwał ich do sądu
05:53
and his case went all the way
136
338000
2000
i dotarł aż
05:55
to the Supreme Court, believe it or not,
137
340000
2000
do Sądu Najwyższego, wierzcie lub nie,
05:57
the case over the golf cart,
138
342000
3000
trafiła tam sprawa o wózek golfowy.
06:00
because the law says
139
345000
2000
Prawo stanowi
06:02
that the disabled
140
347000
2000
że niepełnosprawni
06:04
must be accommodated,
141
349000
3000
muszą zostać przyjęci
06:07
provided the accommodation does not
142
352000
3000
musi zostać im udzielona pomoc
06:10
change the essential nature
143
355000
3000
która nie pogwałci istoty
06:13
of the activity.
144
358000
2000
danej aktywności.
06:15
He says, "I'm a great golfer.
145
360000
2000
Powiedział "Jestem świetnym golfistą.
06:17
I want to compete.
146
362000
2000
Chcę współzawodniczyć
06:19
But I need a golf cart
147
364000
2000
ale potrzebuję wózka golfowego
06:21
to get from one hole to the next."
148
366000
2000
żeby przemieszczać się między dołkami."
06:23
Suppose you were
149
368000
2000
Załóżmy, że zasiadasz
06:25
on the Supreme Court.
150
370000
2000
w Sądzie Najwyższym.
06:27
Suppose you were deciding
151
372000
2000
Załóżmy, że wydajesz
06:29
the justice of this case.
152
374000
3000
wyrok w tej sprawie.
06:32
How many here would say
153
377000
2000
Ilu z was tutaj uważa
06:34
that Casey Martin does have a right to use a golf cart?
154
379000
3000
że Casey Martin może użyć wózka golfowego?
06:37
And how many say, no, he doesn't?
155
382000
3000
A ilu z was uważa, że nie?
06:41
All right, let's take a poll, show of hands.
156
386000
2000
Dobra, zróbmy głosowanie.
06:43
How many would rule in favor of Casey Martin?
157
388000
2000
Ilu z was popiera Casey'a Martina?
06:47
And how many would not? How many would say he doesn't?
158
392000
3000
Ilu jest przeciw?
06:50
All right, we have a good division of opinion here.
159
395000
3000
Zdania są podzielone.
06:54
Someone who would not
160
399000
2000
Teraz ludzie, którzy byli przeciw
06:56
grant Casey Martin the right to a golf cart,
161
401000
2000
Casey'owi Martinowi
06:58
what would be your reason?
162
403000
2000
dlaczego tak zdecydowaliście?
07:00
Raise your hand, and we'll try to get you a microphone.
163
405000
2000
Podnieście rękę, podejdziemy do was.
07:02
What would be your reason?
164
407000
2000
Jaki był wasz powód?
07:05
(Audience: It'd be an unfair advantage.)
165
410000
2000
(Z widowni: To byłaby niesprawiedliwa przewaga.)
07:07
MS: It would be an unfair advantage
166
412000
3000
MS: Niesprawiedliwa przewaga.
07:10
if he gets to ride in a golf cart.
167
415000
2000
Jazda wózkiem golfowym.
07:12
All right, those of you,
168
417000
2000
Dobrze zatem
07:14
I imagine most of you who would not give him the golf cart
169
419000
3000
osoby które są przeciw
07:17
worry about an unfair advantage.
170
422000
2000
martwi niesprawiedliwa przewaga.
07:19
What about those of you who say
171
424000
2000
A co na to ci
07:21
he should be given a golf cart?
172
426000
2000
którzy są za?
07:23
How would you answer the objection?
173
428000
2000
Jak odpowiecie na ten zarzut?
07:25
Yes, all right.
174
430000
2000
Tak, dobrze.
07:27
Audience: The cart's not part of the game.
175
432000
3000
Z widowni: Wózek nie jest częścią gry.
07:30
MS: What's your name? (Audience: Charlie.)
176
435000
3000
MS: Jak się nazywasz? (Z widowni: Charlie.)
07:33
MS: Charlie says --
177
438000
3000
MS: Charlie mówi...
07:36
We'll get Charlie a microphone in case someone wants to reply.
178
441000
2000
Powtórz do mikrofonu, może ktoś odpowie.
07:38
Tell us, Charlie,
179
443000
2000
Powiedz nam Charlie
07:40
why would you say he should be able to use a golf cart?
180
445000
3000
dlaczego Casey powinien dostać wózek golfowy?
07:43
Charlie: The cart's not part of the game.
181
448000
3000
Charlie: Wózek nie jest częścią gry.
07:47
MS: But what about walking from hole to hole?
182
452000
3000
MS: A co z chodzeniem od dołka do dołka?
07:50
Charlie: It doesn't matter; it's not part of the game.
183
455000
3000
Charlie: Bez znaczenia. Nie jest częścią gry.
07:53
MS: Walking the course is not part of the game of golf?
184
458000
3000
MS: Chodzenie po polu nie jest częścią gry w golfa?
07:57
Charlie: Not in my book, it isn't.
185
462000
2000
Charlie: Moim zdaniem nie jest.
07:59
MS: All right. Stay there, Charlie.
186
464000
2000
MS: Dobrze. Zostań tu Charlie.
08:01
(Laughter)
187
466000
2000
(śmiech)
08:03
Who has an answer for Charlie?
188
468000
3000
Kto ma na to odpowiedź?
08:06
All right, who has an answer for Charlie?
189
471000
2000
Kto odpowie Charliemu?
08:08
What would you say?
190
473000
2000
Co odpowiesz?
08:10
Audience: The endurance element is a very important part of the game,
191
475000
3000
Z widowni: Wytrzymałość jest ważną częścią gry --
08:13
walking all those holes.
192
478000
2000
to całe chodzenie od dołka do dołka.
08:15
MS: Walking all those holes?
193
480000
2000
MS: Przejście tych wszystkich dołków?
08:17
That's part of the game of golf? (Audience: Absolutely.)
194
482000
3000
Jest częścią gry w golfa? (Z widowni: Oczywiście.)
08:20
MS: What's your name? (Audience: Warren.)
195
485000
2000
MS: Jak masz na imię? (Z widowni: Warren.)
08:22
MS: Warren.
196
487000
2000
MS: Warren.
08:25
Charlie, what do you say to Warren?
197
490000
2000
Charlie, co o tym sądzisz?
08:29
Charley: I'll stick to my original thesis.
198
494000
2000
Charley: Obstaję przy swojej tezie.
08:31
(Laughter)
199
496000
6000
(śmiech)
08:37
MS: Warren, are you a golfer?
200
502000
2000
MS: Warren, jesteś golfistą?
08:39
Warren: I am not a golfer.
201
504000
2000
Warren: Nie jestem.
08:41
Charley: And I am. (MS: Okay.)
202
506000
2000
Charley: A ja tak. MS: W porządku.
08:43
(Laughter)
203
508000
2000
(śmiech)
08:45
(Applause)
204
510000
4000
(brawa)
08:49
You know,
205
514000
2000
Wiecie
08:51
it's interesting.
206
516000
2000
to ciekawe.
08:55
In the case, in the lower court,
207
520000
2000
Sąd niższej instancji
08:57
they brought in golfing greats
208
522000
3000
wezwał najlepszych golfistów
09:00
to testify on this very issue.
209
525000
3000
do złożenia zeznań.
09:04
Is walking the course essential to the game?
210
529000
3000
Czy chodzenie po polu jest istotną częścią gry?
09:07
And they brought in Jack Nicklaus and Arnold Palmer.
211
532000
3000
Przyprowadzili Jacka Nicklausa i Arnolda Palmera.
09:10
And what do you suppose they all said?
212
535000
2000
Jak sądzicie co powiedzieli?
09:12
Yes. They agreed with Warren.
213
537000
3000
Tak. Wszyscy zgodzili się z Warrenem.
09:15
They said, yes, walking the course
214
540000
2000
Zeznali, że chodzenie po polu jest
09:17
is strenuous physical exercise.
215
542000
2000
czynnością męczącą fizycznie.
09:19
The fatigue factor is an important part of golf.
216
544000
3000
Zmęczenie odgrywa dużą rolę w grze.
09:22
And so it would change
217
547000
2000
Z tego względu pozwolenie
09:24
the fundamental nature of the game
218
549000
3000
na wózek golfowy zmieniłoby
09:27
to give him the golf cart.
219
552000
2000
naturę samej gry.
09:29
Now, notice,
220
554000
2000
Zwróćcie uwagę
09:31
something interesting --
221
556000
2000
na coś interesującego --
09:33
Well, I should tell you about the Supreme Court first.
222
558000
2000
ale najpierw powiem o Sądzie Najwyższym.
09:35
The Supreme Court
223
560000
2000
Sąd Najwyższy
09:37
decided.
224
562000
2000
wydał wyrok.
09:39
What do you suppose they said?
225
564000
3000
Jak sądzicie -- jaki?
09:42
They said yes,
226
567000
2000
Powiedzieli "tak,
09:44
that Casey Martin must be provided a golf cart.
227
569000
3000
Casey Martin musi dostać wózek."
09:47
Seven to two, they ruled.
228
572000
2000
7 sędziów na 9 było za.
09:50
What was interesting about their ruling
229
575000
3000
Najbardziej interesujące
09:54
and about the discussion we've just had
230
579000
3000
w ich wyroku
09:58
is that the discussion about
231
583000
2000
i całej tej dyskusji
10:00
the right, the justice, of the matter
232
585000
2000
prawo czy też sprawiedliwość
10:02
depended on
233
587000
2000
zależała
10:04
figuring out what is
234
589000
3000
od ustalenia co
10:07
the essential nature of golf.
235
592000
3000
jest istotą gry w golfa.
10:10
And the Supreme Court justices
236
595000
2000
Członkowie Sądu Najwyższego
10:12
wrestled with that question.
237
597000
2000
zmagali się z tym problemem.
10:14
And Justice Stevens, writing for the majority,
238
599000
2000
Sędzia Stevens, pisząc w imieniu większości,
10:16
said he had read all about the history of golf,
239
601000
3000
powiedział, że przeczytał wszystko o historii golfa
10:21
and the essential point of the game
240
606000
3000
i istotą gry - jej celem
10:24
is to get very small ball from one place
241
609000
2000
jest przemieszczenie bardzo małej piłki
10:26
into a hole
242
611000
2000
i trafienie do dołka
10:28
in as few strokes as possible,
243
613000
3000
w możliwiej najmniejszej liczbie ruchów.
10:31
and that walking was not essential, but incidental.
244
616000
2000
Chodzenie nie jest istotą gry.
10:33
Now, there were two dissenters,
245
618000
2000
Było także dwóch oponentów -
10:35
one of whom was Justice Scalia.
246
620000
3000
- jednym z nich był sędzia Scalia.
10:40
He wouldn't have granted the cart,
247
625000
3000
On nie udzieliłby prawa do wózka
10:43
and he had a very interesting dissent.
248
628000
2000
i miał bardzo ciekawy pogląd.
10:45
It's interesting because
249
630000
2000
Jest niezwykły ponieważ
10:47
he rejected the Aristotelian premise
250
632000
3000
odrzucił przesłankę Arystotelesa
10:50
underlying the majority's opinion.
251
635000
2000
leżącą u podstaw opinii większości.
10:52
He said it's not possible
252
637000
3000
Powiedział, że niemożliwe jest
10:55
to determine the essential nature
253
640000
3000
ustalenie istoty
10:58
of a game like golf.
254
643000
2000
gry typu golf.
11:00
Here's how he put it.
255
645000
2000
Oto jak to ujął.
11:02
"To say that something is essential
256
647000
2000
"Powiedzieć, że coś jest istotą
11:04
is ordinarily to say that it is necessary
257
649000
2000
jest powiedzeniem, że jest konieczne
11:06
to the achievement of a certain object.
258
651000
3000
do osiągnięcia danego celu.
11:09
But since it is the very nature of a game
259
654000
2000
Skoro istotą gry jest
11:11
to have no object except amusement,
260
656000
3000
brak celu innego niż rozrywka
11:15
(Laughter)
261
660000
4000
(śmiech)
11:19
that is, what distinguishes games
262
664000
2000
bo to odróżnia gry
11:21
from productive activity,
263
666000
2000
od produktywnych zajęć
11:23
(Laughter)
264
668000
3000
(śmiech)
11:26
it is quite impossible to say
265
671000
2000
nie można zatem powiedzieć
11:28
that any of a game's arbitrary rules
266
673000
3000
że jakiekolwiek arbitralne zasady
11:31
is essential."
267
676000
2000
są konieczne."
11:33
So there you have Justice Scalia
268
678000
2000
Zatem mamy sędziego Scalię
11:35
taking on the Aristotelian premise
269
680000
3000
kwestionującego Arystotelesową przesłankę
11:38
of the majority's opinion.
270
683000
3000
o opinii większości.
11:41
Justice Scalia's opinion
271
686000
3000
Opinia sędziego Scalii
11:44
is questionable
272
689000
2000
jest wątpliwa
11:46
for two reasons.
273
691000
2000
z dwóch powodów.
11:48
First, no real sports fan would talk that way.
274
693000
3000
Po pierwsze, żaden fan się z nim nie zgodzi.
11:51
(Laughter)
275
696000
2000
(śmiech)
11:53
If we had thought that the rules
276
698000
2000
Jeżeli sądzilibyśmy, że reguły sportu
11:55
of the sports we care about
277
700000
2000
który jest nam bliski
11:57
are merely arbitrary,
278
702000
2000
są zaledwie arbitralne
11:59
rather than designed to call forth
279
704000
3000
i nie mają uwypuklić
12:02
the virtues and the excellences
280
707000
3000
mistrzostwa
12:05
that we think are worthy of admiring,
281
710000
2000
które uważamy za warte podziwu
12:07
we wouldn't care about the outcome of the game.
282
712000
3000
nie dbalibyśmy o wynik gry.
12:10
It's also objectionable
283
715000
3000
Teza ta jest także wątpliwa
12:13
on a second ground.
284
718000
2000
z innego powodu.
12:15
On the face of it,
285
720000
2000
Na pierwszy rzut oka
12:17
it seemed to be -- this debate about the golf cart --
286
722000
3000
wydaje się, że w tej sprawie o wózek
12:20
an argument about fairness,
287
725000
3000
chodzi o sprawiedliwość
12:23
what's an unfair advantage.
288
728000
3000
o niesprawiedliwą przewagę.
12:27
But if fairness were the only thing at stake,
289
732000
3000
Ale jeżeli chodziłoby o tylko o to
12:30
there would have been an easy and obvious solution.
290
735000
3000
rozwiązanie byłoby proste i oczywiste.
12:33
What would it be? (Audience: Let everyone use the cart.)
291
738000
2000
Jakie? (Z widowni: Niech wszyscy dostaną wózki.)
12:35
Let everyone ride in a golf cart
292
740000
3000
Niech wszyscy mogą jeździć wózkami
12:38
if they want to.
293
743000
2000
jeżeli chcą.
12:40
Then the fairness objection goes away.
294
745000
3000
Wtedy zarzut nie ma sensu.
12:43
But letting everyone ride in a cart
295
748000
3000
Jednak podejrzewam
12:46
would have been, I suspect,
296
751000
2000
że to rozwiązanie
12:48
more anathema
297
753000
2000
byłoby większym nieszczęściem
12:50
to the golfing greats
298
755000
2000
dla sław golfa
12:52
and to the PGA,
299
757000
2000
i dla PGA
12:54
even than making an exception for Casey Martin.
300
759000
2000
niż zrobienie wyjątku dla Casey'a Martina.
12:56
Why?
301
761000
2000
Dlaczego?
12:58
Because what was at stake
302
763000
2000
Stawką
13:00
in the dispute over the golf cart
303
765000
3000
w tej dyspucie o wózek
13:03
was not only the essential nature of golf,
304
768000
3000
jest nie tylko istota gry w golfa
13:06
but, relatedly, the question:
305
771000
3000
ale, w związku z tym
13:09
What abilities
306
774000
3000
pytanie jakie umiejętności
13:12
are worthy
307
777000
2000
są warte
13:14
of honor and recognition
308
779000
2000
szacunku i uznania
13:16
as athletic talents?
309
781000
3000
za sportowe talenty.
13:19
Let me put the point
310
784000
2000
Mówiąc
13:21
as delicately as possible:
311
786000
3000
najdelikatniej jak się da:
13:24
Golfers are a little sensitive
312
789000
2000
Golfiści są nieco przewrażliwieni
13:26
about the athletic status of their game.
313
791000
3000
na punkcie atletycznego charakteru ich gry.
13:29
(Laughter)
314
794000
5000
(śmiech)
13:35
After all, there's no running or jumping,
315
800000
3000
W końcu nie biegają i nie skaczą.
13:38
and the ball stands still.
316
803000
3000
Piłki leżą sobie spokojnie.
13:41
(Laughter)
317
806000
3000
(śmiech)
13:44
So if golfing is the kind of game
318
809000
3000
Jeżeli w golfa można grać
13:47
that can be played while riding around in a golf cart,
319
812000
3000
jeżdżąc sobie wózkiem
13:50
it would be hard to confer
320
815000
3000
ciężko będzie przyznać
13:53
on the golfing greats
321
818000
2000
najlepszym golfistom
13:55
the status that we confer,
322
820000
2000
taki status jaki obecnie mają --
13:57
the honor and recognition
323
822000
2000
zabraknie szacunku i uznania
13:59
that goes to truly great athletes.
324
824000
3000
należnego prawdziwym sportowcom.
14:03
That illustrates
325
828000
3000
To pokazuje
14:06
that with golf,
326
831000
3000
że w golfie
14:09
as with flutes,
327
834000
2000
tak jak z fletami
14:11
it's hard to decide the question
328
836000
3000
trudno powiedzieć
14:14
of what justice requires,
329
839000
3000
co jest sprawiedliwe
14:17
without grappling with the question,
330
842000
2000
bez uporania się z pytaniem
14:19
"What is the essential nature
331
844000
2000
"Co jest istotą
14:21
of the activity in question,
332
846000
2000
danej czynności
14:23
and what qualities,
333
848000
3000
i jakie wartości
14:26
what excellences
334
851000
2000
jaki rodzaj mistrzostwa
14:28
connected with that activity,
335
853000
2000
z nią związany
14:30
are worthy of honor and recognition?"
336
855000
3000
jest godny szacunku i uznania?"
14:34
Let's take a final example
337
859000
2000
Jeszcze ostatni przykład
14:36
that's prominent in contemporary political debate:
338
861000
3000
aktualnie głośny w polityce:
14:39
same-sex marriage.
339
864000
2000
małżeństwa homoseksualne.
14:43
There are those who favor state recognition
340
868000
3000
niektórzy chcą żeby uznawano
14:46
only of traditional marriage
341
871000
2000
wyłącznie tradycyjne małżeństwa
14:48
between one man and one woman,
342
873000
3000
mężczyzny i kobiety
14:51
and there are those who favor state recognition
343
876000
2000
inni chcą żeby państwo uznało
14:53
of same-sex marriage.
344
878000
2000
małżeństwa osób tej samej płci.
14:55
How many here
345
880000
2000
Ilu z was tutaj
14:57
favor the first policy:
346
882000
2000
zgadza się z pierwszą racją:
14:59
the state should recognize traditional marriage only?
347
884000
3000
państwo powinno uznawać tylko tradycyjne małżeństwo?
15:04
And how many favor the second, same-sex marriage?
348
889000
3000
Ilu z was popiera małżeństwa homoseksualne?
15:08
Now, put it this way:
349
893000
3000
Ujmijmy to tak:
15:11
What ways of thinking
350
896000
2000
jaki sposób pojmowania
15:13
about justice and morality
351
898000
2000
sprawiedliwości i moralności
15:15
underlie the arguments we have
352
900000
2000
stoi za sporem jaki mamy
15:17
over marriage?
353
902000
2000
wobec małżeństwa?
15:19
The opponents of same-sex marriage say
354
904000
3000
Przeciwnicy małżeństw homoseksualnych mówią
15:22
that the purpose of marriage,
355
907000
2000
że celem małżeństwa
15:24
fundamentally, is procreation,
356
909000
2000
jest prokreacja
15:26
and that's what's worthy of honoring
357
911000
2000
i to jest rzecz, którą warto szanować
15:28
and recognizing and encouraging.
358
913000
3000
podziwiać i zachęcać do niej.
15:31
And the defenders of same-sex marriage say no,
359
916000
3000
Obrońcy małżeństw homoseksulanych mówią:
15:34
procreation is not the only purpose of marriage;
360
919000
3000
prokreacja nie jest jedynym celem małżeństwa.
15:38
what about a lifelong, mutual, loving commitment?
361
923000
3000
Co z dożywotnim, obopólnym zobowiązaniem miłości?
15:41
That's really what marriage is about.
362
926000
3000
Tym właśnie jest małżeństwo.
15:45
So with flutes, with golf carts,
363
930000
3000
W przypadku fletów, wózków golfowych,
15:48
and even with a fiercely contested question
364
933000
3000
i nawet tak zaciekłych sporów
15:51
like same-sex marriage,
365
936000
3000
jak w przypadku małżeństw homoseksulanych
15:54
Aristotle has a point.
366
939000
3000
Arystoteles ma rację.
15:57
Very hard to argue about justice
367
942000
2000
Bardzo trudno mówić o sprawiedliwości
15:59
without first arguing
368
944000
3000
bez wcześniejszego ustalenia
16:02
about the purpose of social institutions
369
947000
3000
jaki jest cel społecznych norm
16:05
and about what qualities are worthy
370
950000
2000
jakie wartości zasługują
16:07
of honor and recognition.
371
952000
3000
na szacunek i podziw.
16:10
So let's step back from these cases
372
955000
3000
Zostawmy na chwilę te kwestie
16:13
and see how they shed light
373
958000
3000
i spójrzmy jak rzucają one światło
16:16
on the way we might improve, elevate,
374
961000
3000
na na to jak można poprawić, udoskonalić
16:19
the terms of political discourse
375
964000
3000
warunki politycznych dyskursów
16:22
in the United States,
376
967000
2000
w Stanach Zjednoczonych
16:24
and for that matter, around the world.
377
969000
3000
oraz na całym świecie.
16:27
There is a tendency to think
378
972000
2000
Uważa się, że jeżeli
16:29
that if we engage too directly
379
974000
3000
zbyt bezpośrednio poruszymy
16:32
with moral questions in politics,
380
977000
2000
temat zagadnień moralnych w polityce
16:34
that's a recipe for disagreement,
381
979000
2000
to mamy przepis na sprzeczkę
16:36
and for that matter, a recipe for
382
981000
2000
i co za tym idzie
16:38
intolerance and coercion.
383
983000
2000
na nietolerancję i przymus.
16:40
So better to shy away from,
384
985000
2000
Lepiej więc unikać
16:42
to ignore,
385
987000
2000
i ignorować
16:44
the moral and the religious convictions
386
989000
2000
moralne i religijne przekonania
16:46
that people bring to civic life.
387
991000
2000
będące częścią życia obywatelskiego.
16:48
It seems to me that our discussion
388
993000
3000
Wydaje mi się, że nasza dyskusja
16:51
reflects the opposite,
389
996000
2000
pokazuje coś wręcz przeciwnego.
16:53
that a better way
390
998000
3000
Lepszym sposobem
16:56
to mutual respect
391
1001000
2000
na wzajemny szacunek
16:58
is to engage directly
392
1003000
2000
jest bezpośrednie zaangażowanie się
17:00
with the moral convictions
393
1005000
2000
w moralne przekonania
17:02
citizens bring to public life,
394
1007000
3000
które obywatele wnoszą do życia publicznego.
17:05
rather than to require
395
1010000
2000
Jest to lepsze niż wymaganie
17:07
that people leave their deepest moral convictions
396
1012000
3000
porzucenia swoich silnych przekonań moralnych
17:10
outside politics
397
1015000
2000
przed wejściem
17:12
before they enter.
398
1017000
2000
do świata polityki.
17:14
That, it seems to me, is a way
399
1019000
2000
Według mnie to jest sposób
17:16
to begin to restore
400
1021000
2000
na przywrócenie
17:18
the art of democratic argument.
401
1023000
2000
sztuki demokratycznej debaty.
17:20
Thank you very much.
402
1025000
2000
Dziękuję bardzo.
17:22
(Applause)
403
1027000
3000
(brawa)
17:25
Thank you.
404
1030000
2000
Dziękuję.
17:27
(Applause)
405
1032000
3000
(brawa)
17:30
Thank you.
406
1035000
2000
Dziękuje.
17:32
(Applause)
407
1037000
2000
(brawa)
17:34
Thank you very much.
408
1039000
2000
Dziękuję bardzo.
17:36
Thanks. Thank you.
409
1041000
2000
Dziękuję.
17:39
Chris.
410
1044000
2000
Chris.
17:41
Thanks, Chris.
411
1046000
2000
Dziękuję, Chris.
17:44
Chris Anderson: From flutes to golf courses
412
1049000
2000
Chris Anderson: Od fletów przez wózki golfowe
17:46
to same-sex marriage --
413
1051000
2000
do małżeństw homoseksualnych.
17:48
that was a genius link.
414
1053000
2000
Genialne połączenie.
17:50
Now look, you're a pioneer of open education.
415
1055000
3000
Jesteś pionierem otwartej edukacji.
17:53
Your lecture series was one of the first to do it big.
416
1058000
2000
Zorganizowałeś wspaniałą serię wykładów.
17:55
What's your vision for the next phase of this?
417
1060000
3000
Jaka jest wizja następnego etapu?
17:58
MS: Well, I think that it is possible.
418
1063000
3000
MS: Sądzę, że jest to możliwe.
18:01
In the classroom, we have arguments
419
1066000
3000
W klasie mamy dyskusję
18:04
on some of the most fiercely held
420
1069000
3000
na tematy związane z bardzo
18:07
moral convictions that students have
421
1072000
2000
drażliwymi przekonaniami moralnymi
18:09
about big public questions.
422
1074000
2000
które mają studenci.
18:11
And I think we can do that in public life more generally.
423
1076000
3000
Wierzę, że da się to zastosować w życiu publicznym.
18:14
And so my real dream would be
424
1079000
2000
Moim marzeniem
18:16
to take the public television series
425
1081000
2000
jest zrobienie telewizyjnej serii kursu
18:18
that we've created of the course --
426
1083000
2000
-- który stworzyliśmy i udostępniliśmy
18:20
it's available now, online,
427
1085000
2000
za darmo w internecie --
18:22
free for everyone anywhere in the world --
428
1087000
2000
dla każdego na świecie
18:24
and to see whether we can partner with institutions,
429
1089000
3000
i nawiązanie współpracy z instytucjami,
18:27
at universities in China, in India,
430
1092000
2000
uczelniami w Chinach, Indiiach,
18:29
in Africa, around the world,
431
1094000
2000
w Afryce i na całym świecie
18:31
to try to promote
432
1096000
3000
w celu promowania
18:34
civic education
433
1099000
2000
edukacji obywatelskiej
18:36
and also a richer kind
434
1101000
2000
a także bogatszej wersji
18:38
of democratic debate.
435
1103000
2000
demokratycznej debaty.
18:41
CA: So you picture, at some point,
436
1106000
2000
Chris: Chodzi ci
18:43
live, in real time,
437
1108000
2000
o coś takiego na żywo
18:45
you could have this kind of conversation, inviting questions,
438
1110000
3000
ten rodzaj rozmów, interesujących pytań
18:48
but with people from China and India joining in?
439
1113000
3000
z ludźmi z Chin i Indii?
18:51
MS: Right. We did a little bit of it here
440
1116000
2000
MS: Dokładnie. Mamy za sobą pierwsze próby
18:53
with 1,500 people in Long Beach,
441
1118000
2000
z 1,500 osobami z Long Beach
18:55
and we do it in a classroom at Harvard
442
1120000
3000
i przeprowadzaliśmy to w sali na Harvardzie
18:58
with about 1,000 students.
443
1123000
2000
z 1,000 studentami.
19:00
Wouldn't it be interesting
444
1125000
2000
Czyż nie byłoby interesujące, gdybyśmy
19:02
to take this way
445
1127000
3000
zaadaptowali tego typu
19:05
of thinking and arguing,
446
1130000
2000
myślenie i sposób dyskutowania
19:07
engaging seriously with big moral questions,
447
1132000
3000
przy rozpatrywaniu ważnych zagadnień moralnych
19:10
exploring cultural differences
448
1135000
2000
badając różnice kulturalne
19:12
and connect through a live video hookup,
449
1137000
3000
i łącząc się poprzez video na żywo
19:16
students in Beijing and Mumbai
450
1141000
2000
ze studentami z Pekinu i Bombaju
19:18
and in Cambridge, Massachusetts
451
1143000
2000
i z Cambridge, Massachusetts
19:20
and create a global classroom.
452
1145000
2000
stworzyć globalną klasę.
19:22
That's what I would love to do.
453
1147000
2000
Właśnie to chciałbym zrobić.
19:24
(Applause)
454
1149000
4000
(brawa)
19:28
CA: So, I would imagine
455
1153000
2000
CA: Wyobrażam sobie
19:30
that there are a lot of people who would love to join you in that endeavor.
456
1155000
3000
że wiele osób chciałoby ci pomóc.
19:33
Michael Sandel. Thank you so much. (MS: Thanks so much.)
457
1158000
2000
Michael Sandel. Bardzo dziękuję.
ABOUT THE SPEAKER
Michael Sandel - Political philosopherMichael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time.
Why you should listen
Michael Sandel is one of the best known American public intellectuals. The London Observer calls him "one of the most popular teachers in the world" and indeed his lectures at Harvard draw thousands of students eager to discuss big questions of modern political life: bioethics, torture, rights versus responsibilities, the value we put on things. Sandel's class is a primer on thinking through the hard choices we face as citizens. The course has been turned into a public TV series with companion website and book: Justice: What’s the Right Thing to Do? In his newest book, What Money Can't Buy, he challenges the idea that markets are morally neutral.
"To understand the importance of his purpose," a Guardian reviewer wrote of the book, "you first have to grasp the full extent of the triumph achieved by market thinking in economics, and the extent to which that thinking has spread to other domains. This school sees economics as a discipline that has nothing to do with morality, and is instead the study of incentives, considered in an ethical vacuum. Sandel's book is, in its calm way, an all-out assault on that idea, and on the influential doctrine that the economic approach to "utility maximisation" explains all human behaviour."
Read more about his thinking on markets and morality: "Lunch with Michael Sandel" on FT.com >>
Michael Sandel | Speaker | TED.com