TEDGlobal 2014
Asha de Vos: Why you should care about whale poo
තල්මස් මල
Filmed:
Readability: 4.6
1,426,028 views
තල්මසුන්ගේ මල සහ මලකුණු සාගර පරිසර පද්දති වල සමතුලිතබව රැකගැනීමට උපකාරී වන අයුරු
Asha de Vos - Protector of whales
Dedicated to increasing awareness about Northern Indian Ocean blue whales, Asha de Vos is also committed to inspiring the next generation of marine biologists. Full bio
Dedicated to increasing awareness about Northern Indian Ocean blue whales, Asha de Vos is also committed to inspiring the next generation of marine biologists. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
In the 1600s, there were so many
right whales in Cape Cod Bay
right whales in Cape Cod Bay
0
420
4494
1600දී එක්සත් ජනපද නැගෙනහිර වෙරළට ඔබ්බෙන්
00:16
off the east coast of the U.S.
1
4914
1827
බොහෝ රයිට් තල්මසුන් වාසය කළහ. ජනකතා පවසන්නේ
00:18
that apparently you could
walk across their backs
walk across their backs
2
6741
3648
කේප් කෝඩ් බොක්කේ එක් කෙළවරක සිට අනෙක් කෙළවරට
00:22
from one end of the bay to the other.
3
10389
2095
රයිට් තල්මසුන්ගේ පිට මතින් ගමන් කළ හැකි වූ බවයි.
00:25
Today, they number in the hundreds,
and they're endangered.
and they're endangered.
4
13234
3339
නමුත් අද එහි ජීවත් වන්නේ තල්මසුන් සිය ගණනක් පමණක් වන අතර ඔවුන් වඳ වී යන සත්ව විශේෂයකි.
00:28
Like them, many species of whales
saw their numbers drastically reduced
saw their numbers drastically reduced
5
16573
5155
වසර 200ක් තරම් කෙටි කාලයක් තුල
00:33
by 200 years of whaling,
6
21728
2442
මෙතරම් සීග්‍රයෙන් තල්මසුන් වඳ වීමට හේතුව
00:36
where they were hunted and killed
for their whale meat, oil and whale bone.
for their whale meat, oil and whale bone.
7
24170
5719
මස්, තෙල් හා අස්ථි සඳහා දඩයම් කිරීමයි.
00:43
We only have whales in our waters today
8
31009
2403
අපේ මුහුදුවල තල්මසුන් තවමත් සිටීමට එකම හේතුව
00:45
because of the Save the Whales
movement of the '70s.
movement of the '70s.
9
33412
3645
70 දශකයේ ක්‍රියාත්මකවූ “සුරකින්න තල්මසුන්” ව්‍යාපාරයයි.
00:49
It was instrumental in stopping
commercial whaling,
commercial whaling,
10
37057
3398
“අපට තල්මසුන් බේරා ගන්න බැරි නම් බේරාගන්නට පුළුවන් කුමක්ද?”
00:52
and was built on the idea that
if we couldn't save whales,
if we couldn't save whales,
11
40455
3772
යන අදහස පදනම් කරගෙන ගොඩනැගුණු මෙම ව්‍යාපාරය,
00:56
what could we save?
12
44227
1927
වාණිජ තල්මස් දඩයම නැවත්වීමට තීරණාත්මක විය.
00:58
It was ultimately a test
of our political ability
of our political ability
13
46154
2926
එය, පාරිසරික විනාශය නතර කිරීමට අප සතු දේශපාලන හැකියාව පිළිබඳ
01:01
to halt environmental destruction.
14
49080
3603
අවසාන පරීක්ෂණය විය.
01:04
So in the early '80s, there was
a ban on commercial whaling
a ban on commercial whaling
15
52683
3553
මෙම ව්‍යාපාරයේ ප්‍රථිපලයක් ලෙස 80 දශකය මුල් භාගයේදී
01:08
that came into force
as a result of this campaign.
as a result of this campaign.
16
56236
3715
වාණිජ තල්මස් දඩයම් තහනම ක්‍රියාත්මක කෙරුණි.
01:11
Whales in our waters are still
low in numbers, however,
low in numbers, however,
17
59951
2809
එනමුදු වර්තමානයේ වුවද මිනිසුන් ඇතිකරන තර්ජන රැසකට මුහුණ පාන තල්මසුන්
01:14
because they do face a range
of other human-induced threats.
of other human-induced threats.
18
62760
4729
තවමත් ප්‍රමාණයෙන් අතලොස්සකි.
01:19
Unfortunately, many people still think
that whale conservationists like myself
that whale conservationists like myself
19
67489
7641
අවාසනාවකට බොහෝ දෙනා තවමත් සිතන්නේ මා වැනි තල්මස් සංරක්ෂකයන්ගේ
01:27
do what we do only because these creatures
are charismatic and beautiful.
are charismatic and beautiful.
20
75136
5373
මැදිහත්වීම්වලට හේතුව තල්මසුන්ගේ ප්‍රතාපවත් අලංකාරය කියායි.
01:33
This is actually a disservice,
21
81939
2086
ඇත්තෙන්ම මෙය දුර්මතයකි.
01:36
because whales are ecosystem engineers.
22
84025
4474
මන්දයත් තල්මසුන් පරිසර පද්ධති ඉංජිනේරුවන් නිසා.
01:40
They help maintain the stability
and health of the oceans,
and health of the oceans,
23
88499
4373
ඔව්හු සාගරවල ඇති ස්ථාවරත්වය නඩත්තු කිරීමට උදව් කරමින්
01:44
and even provide services
to human society.
to human society.
24
92872
4427
මානව සමාජයට සේවය කරති.
01:49
So let's talk about why
saving whales is critical
saving whales is critical
25
97299
3976
ඉතින් කතා කරමු තල්මසුන් සංරක්ෂණය
01:53
to the resiliency of the oceans.
26
101275
3531
සාගර නම්‍යතාවට තීරණාත්මක වන්නේ ඇයි කියා.
01:56
It boils down to two main things:
27
104806
4528
හේතු දෙකක් නිසා: තල්මස් මල සහ
02:01
whale poop and rotting carcasses.
28
109334
3212
තල්මස් මළකුණු.
02:04
As whales dive to the depths to feed
and come up to the surface to breathe,
and come up to the surface to breathe,
29
112546
5466
ආහාර ගැනීමට ගැඹුරු දියට කිමිදී, හුස්ම ගැනීමට මතුපිටට පැමිණෙනවිට
02:10
they actually release these
enormous fecal plumes.
enormous fecal plumes.
30
118012
3906
තල්මසුන් දැවැන්ත අශුචි වලාවන් මුදාහරි.
02:13
This whale pump, as it's called,
31
121918
1744
මෙම අශුචි වලාවන් අත්‍යවශ්‍ය දුර්ලභ පෝෂ්‍ය පදාර්ථ
02:15
actually brings essential limiting
nutrients from the depths
nutrients from the depths
32
123662
3293
ගැඹුරු මුහුදේ සිට මතුපිටට ගෙන ඒමට උපකාරවේ.
02:18
to the surface waters where they
stimulate the growth of phytoplankton,
stimulate the growth of phytoplankton,
33
126955
4020
මෙම පෝෂ්‍ය පදාර්ථ සියලු සාගර ආහාර දාමවල මූලය වන
02:22
which forms the base
of all marine food chains.
of all marine food chains.
34
130975
3447
ප්ලවාංග වර්ධනය උත්තේජනය කරයි.
02:26
So really, having more whales
in the oceans pooping
in the oceans pooping
35
134422
2705
මේ නිසා, සාගර වල වැඩි තල්මසුන් සංඛ්‍යාවක් ජීවත්වීම සහ මල පහකිරීම
02:29
is really beneficial
to the entire ecosystem.
to the entire ecosystem.
36
137127
4081
සමස්ත පරිසර පද්ධතියටම අතිශයින් ප්‍රයෝජනවත්වේ.
02:33
Whales are also known to undertake some
of the longest migrations of all mammals.
of the longest migrations of all mammals.
37
141208
5552
තල්මසුන් දිගු සංක්‍රමණ සිදුකරන ක්ෂිරපායි සත්වයෙක් ලෙස සැලකේ.
02:38
Gray whales off America
migrate 16,000 kilometers
migrate 16,000 kilometers
38
146760
5936
අළු තල්මසුන් සෑම වසරකම ඇමෙරිකානු වෙරළෙන් ඔබ්බෙහි පිහිටි
02:44
between productive feeding areas and less
productive calving, or birthing, areas
productive calving, or birthing, areas
39
152707
6105
ඵලදායී පෝෂක ප්‍රදේශ හා අඩු ඵලදායී පැටවුන් බිහි කරන ප්‍රදේශ අතර
02:50
and back every year.
40
158812
3090
කිලෝමීටර 16,000ක් පමණ සංක්‍රමණය වේ.
02:53
As they do so, they transport fertilizer
in the form of their feces
in the form of their feces
41
161902
4984
ඔව්හු එසේ සංක්‍රමණය වන විට පොහොර සුලභ තැන්වල සිට දුලබ තැන් දක්වා
02:58
from places that have it
to places that need it.
to places that need it.
42
166886
3790
තම මල ස්වරූපයෙන් පොහොර ප්‍රවාහනය කරති.
03:02
So clearly, whales are really
important in nutrient cycling,
important in nutrient cycling,
43
170676
3439
ඒ නිසා පැහැදිලිවම, සාගර හරහා තිරස්, සිරස් දෙදිශාවටම
03:06
both horizontally and vertically,
through the oceans.
through the oceans.
44
174115
3692
පෝෂක චක්‍රියකරණයට තල්මසුන් වැදගත් වේ.
03:09
But what's really cool is that they're
also really important after they're dead.
also really important after they're dead.
45
177807
6659
එහෙත් ඇත්තම විස්මය නම් ඔවුන් මියගිය පසුවද තල්මසුන් වැදගත් වන ආකාරයයි.
03:16
Whale carcasses are some of
the largest form of detritus
the largest form of detritus
46
184466
4093
තල්මස් මළකුණු සාගර මතුපිට සිට කිඳා බසින විශාලතම සුන්බුන් වර්ගයකි.
03:20
to fall from the ocean's surface,
and they're called whale fall.
and they're called whale fall.
47
188559
4210
මේ නිසා තල්මස් මළකුණු කිඳා බැසීම "තල්මස් වැටීම" නමින් හඳුන්වයි.
03:25
As these carcasses sink,
48
193409
2057
තල්මස් මළකුණු කිඳා බසින අතරතුර,
03:27
they provide a feast
to some 400-odd species,
to some 400-odd species,
49
195466
3029
ආඳකුගේ හැඩය ගන්නා හැග්ෆිෂ් මසුන් ඇතුළු
03:30
including the eel-shaped, slime-producing
hagfish.
hagfish.
50
198495
3836
සාගරයේ වසන 400කට වැඩි සත්ව විශේෂ ගණනාවකට භෝජන සංග්‍රහයක් සපයයි.
03:35
So over the 200 years of whaling,
51
203021
2133
ඉතින් වසර 200කට අධික තල්මස් දඩයමේදී
03:37
when we were busy killing and removing
these carcasses from the oceans,
these carcasses from the oceans,
52
205154
4370
අප තල්මසුන් ඝාතනය කරමින් සහ
03:41
we likely altered the rate and geographic
distribution of these whale falls
distribution of these whale falls
53
209524
5722
එම මළකුණු සාගරයෙන් ඉවත් කරමින්,
03:47
that would descend into deep oceans,
54
215246
2317
ගැඹුරු මුහුදට තල්මස් වැටීමේ වේගය සහ ව්‍යාප්තිය වෙනස් කර,
03:49
and as a result, probably led
to a number of extinctions
to a number of extinctions
55
217563
3691
තම පැවැත්ම සඳහා තල්මස් මළකුණු මත යැපෙන
03:53
of species that were most specialized
56
221254
2138
තවත් සත්ව විශේෂ ගණනාවක
03:55
and dependent on these carcasses
for their survival.
for their survival.
57
223392
4484
වඳ වීමට හේතුකාරක වී ඇත.
03:59
Whale carcasses are also known
to transport about 190,000 tons of carbon,
to transport about 190,000 tons of carbon,
58
227876
7932
තල්මස් මළකුණු කාබන් ටොන් 190,000 පමණ
04:07
which is the equivalent of that produced
59
235808
2298
වායුගෝලයෙන් අවශෝෂණය කර ගැඹුරු මුහුදට ප්‍රවාහනය කරයි.
04:10
by 80,000 cars per year
60
238106
3065
මෙය වසරකට මෝටර් රථ 80,000 විසින් වායුගෝලයට මුදා හරින කාබන් ප්‍රමාණයට සමානය.
04:13
from the atmosphere to the deep oceans,
61
241171
2829
මෙසේ අතිරික්ත කාබන් වායුගෝලයෙන් ඉවත්කර,
04:16
and the deep oceans
are what we call "carbon sinks,"
are what we call "carbon sinks,"
62
244000
3510
ගැඹුරු මුහුදේ සිරකර තබමින්
04:19
because they trap and hold
excess carbon from the atmosphere,
excess carbon from the atmosphere,
63
247510
4063
ගෝලීය උණුසුම ඉහළ යාම ප්‍රමාද කිරීමට උපකාර වන නිසා
04:23
and therefore help
to delay global warming.
to delay global warming.
64
251573
4216
ගැඹුරු මුහුදු “කාබන් නිවාරක” ලෙස සැලකේ.
04:27
Sometimes these carcasses
also wash up on beaches
also wash up on beaches
65
255789
3679
සමහර විට මෙම තල්මස් මළ සිරුරු වෙරළට ගසාගෙන එන අතර
04:31
and provide a meal to a number
of predatory species on land.
of predatory species on land.
66
259468
5072
ගොඩබිම වසන මාංශ භක්ෂක සත්ව විශේෂ වලට ආහාරයක් වෙයි.
04:36
The 200 years of whaling
was clearly detrimental
was clearly detrimental
67
264540
3924
වසර 200 ක තල්මස් දඩයම පැහැදිලිවම අහිතකර වූ අතර
04:40
and caused a reduction
in the populations of whales
in the populations of whales
68
268464
2892
සියයට 60ත් 90ත් අතර ප්‍රතිශතයකින්
04:43
between 60 to 90 percent.
69
271356
3120
තල්මස් ගහනය අඩු කිරීමට හේතුවිය.
04:46
Clearly, the Save the Whales movement
70
274476
1826
පැහැදිලිවම, “සුරකින්න තල්මසුන්” ව්‍යාපාරය
04:48
was instrumental in preventing
commercial whaling from going on,
commercial whaling from going on,
71
276302
4411
වාණිජ තල්මස් දඩයම නැවත්වීමට තීරණාත්මක වූ අතර
04:52
but we need to revise this.
72
280713
3141
අප නැවත මෙය සංශෝධනය කල යුතුයි.
04:55
We need to address the more modern,
pressing problems that these whales face
pressing problems that these whales face
73
283854
4754
තල්මසුන් මුහුණ පාන වඩාත් අලුත්,
05:00
in our waters today.
74
288608
1741
දැවෙන ප්‍රශ්න විසදීමට සලකා බැලිය යුතුයි.
05:02
Amongst other things, we need to stop them
75
290349
2133
අනිකුත් කරුණු අතර,
05:04
from getting plowed down by container
ships when they're in their feeding areas,
ships when they're in their feeding areas,
76
292482
4705
ඔවුන් තම පෝෂක ප්‍රදේශවල සිටින විට කන්ටේනර් නැව් වල හැපීම,
05:09
and stop them from getting
entangled in fishing nets
entangled in fishing nets
77
297187
2798
මුහුදේ පා වෙමින් සිටින අතරතුර ධීවර දැල් වල පැටලීම
05:11
as they float around in the ocean.
78
299985
2484
නැවැත්විය යුතුයි.
05:14
We also need to learn to contextualize
our conservation messages,
our conservation messages,
79
302469
4370
ඒ වගේම අපි ජනතාවට මේ සත්වයන්ගෙන් සැබෑ පරිසර පද්ධතියට ඇති අගය අවබෝධවන පරිදි,
05:18
so people really understand the true
ecosystem value of these creatures.
ecosystem value of these creatures.
80
306839
6386
අපගේ සංරක්ෂණ පණිවුඩ නිර්වචනය කල යුතුයි.
05:25
So, let's save the whales again,
81
313985
4157
ඉතින් අපි නැවත තල්මසුන් බේරා ගනිමු,
05:30
but this time, let's not just
do it for their sake.
do it for their sake.
82
318142
4133
නමුත් මෙවර, හුදෙක් ඔවුන් වෙනුවෙන් එය නොකර
05:34
Let's also do it for ours.
83
322275
2531
අප වෙනුවෙන් එය කරමු.
05:36
Thank you.
84
324806
2345
ඔබට ස්තුතියි.
05:39
(Applause)
85
327151
4830
(අත්පොලසන්)
ABOUT THE SPEAKER
Asha de Vos - Protector of whalesDedicated to increasing awareness about Northern Indian Ocean blue whales, Asha de Vos is also committed to inspiring the next generation of marine biologists.
Why you should listen
Asha de Vos is a marine biologist and TED Fellow who specializes in researching and working with marine mammals. She has degrees from the Universities of St. Andrews and Oxford, and her PhD from the University of Western Australia. She oversees the Sri Lankan Blue Whale Project, the first long-term study on blue whales within the northern Indian Ocean.
A Duke University Global Fellow in Marine Conservation, de Vos previously worked at the International Union for the Conservation of Nature while she has also consulted with the National Aquatic Research Agency. She was a panelist at the Rio+20 summit in Rio de Janeiro in 2012.
More profile about the speakerA Duke University Global Fellow in Marine Conservation, de Vos previously worked at the International Union for the Conservation of Nature while she has also consulted with the National Aquatic Research Agency. She was a panelist at the Rio+20 summit in Rio de Janeiro in 2012.
Asha de Vos | Speaker | TED.com