TED2011
Suzanne Lee: Grow your own clothes
Krijo veshjen tende
Filmed:
Readability: 4.1
1,519,065 views
Dizajnerja Suzanne Lee ndanë me ne eksperimentin e saj në rritjen e një kombucha-material i bazuar i cili mund të përdoret si fabrikim apo lëkur vegetarjane për të krijuar rroba. Procesi është fasjonantë dhe rezultatet janë të mahnitëshme ( deri tash është vetem një problem i vogël...) dhe potencjali është thjesht mbresëlenës.
Suzanne Lee - Designer
TED Fellow Suzanne Lee is a fashion designer turned biological conjurer, who gleefully plays with new materials and processes. Full bio
TED Fellow Suzanne Lee is a fashion designer turned biological conjurer, who gleefully plays with new materials and processes. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
So as a fashion designer,
0
0
2000
Atëher si një stiliste
00:17
I've always tended to think of materials
1
2000
2000
unë gjithmonë kam tentuar të mendoj rreth materialeve
00:19
something like this,
2
4000
2000
dicka si ajo
00:21
or this,
3
6000
3000
apo kjo
00:24
or maybe this.
4
9000
3000
ose ndoshta kete
00:27
But then I met a biologist,
5
12000
3000
Mirëpo pastaj takova nje Biolog
00:30
and now I think of materials like this --
6
15000
3000
dhe tani mendoj rreth materialeve siq jane
00:33
green tea, sugar,
7
18000
2000
caji i gjelbërt, sheqeri
00:35
a few microbes and a little time.
8
20000
3000
pak mikrobe dhe per pak kohe
00:38
I'm essentially using a kombucha recipe,
9
23000
2000
Para se gjithash po e perdori recetën e kombuqas
00:40
which is a symbiotic mix
10
25000
2000
e cila ështe një përzierje simbiotike
00:42
of bacteria, yeasts and other micro-organisms,
11
27000
3000
e baktereive, tharmit dhe mikro-organizmave te tjere
00:45
which spin cellulose
12
30000
2000
te cilet thurrin celuloze
00:47
in a fermentation process.
13
32000
3000
ne nje proces fermentimi.
00:50
Over time, these tiny threads
14
35000
2000
Me kalimin e kohes, keto fije te vogla
00:52
form in the liquid into layers
15
37000
2000
formohen ne leng dhe ne shtresa
00:54
and produce a mat on the surface.
16
39000
3000
dhe prodhojn nje qilim ne siperfaqe
00:59
So we start by brewing the tea.
17
44000
2000
Keshtu qe fillojme me pregatitjen e qajit.
01:01
I brew up to about 30 liters of tea at a time,
18
46000
3000
Rreth 30 litra i pergatis per nje kohe
01:04
and then while it's still hot, add a couple of kilos of sugar.
19
49000
3000
dhe pastaj ndersa qaji eshte akoma i nxehte shtoj disa kilogram sheqer.
01:07
We stir this in until it's completely dissolved
20
52000
3000
E perziejm kete deri sa te tretet plotesisht shqeri
01:10
and then pour it into a growth bath.
21
55000
2000
dhe pastaj e zbrazim ne nje vaske per shtim(rritje)
01:12
We need to check that the temperature
22
57000
2000
Duhet te kontrollojme qe temperatura
01:14
has cooled to below 30 degrees C.
23
59000
3000
te kete rene nen 30 grade.
01:17
And then we're ready to add the living organism.
24
62000
2000
Ateher jemi gati qe te shtojm organizmat e gjalle.
01:19
And along with that, some acetic acid.
25
64000
2000
Dhe se bashku me te pak acid acetik
01:21
And once you get this process going,
26
66000
2000
Dhe posa te filloj procesi
01:23
you can actually recycle
27
68000
2000
faktikisht mund te recikloni
01:25
your previous fermented liquid.
28
70000
3000
lengun e fermentuar paraprakisht.
01:28
We need to maintain an optimum temperature for the growth.
29
73000
3000
Duhet te mbahet nje temperature optimale per shtimin.
01:31
And I use a heat mat to sit the bath on
30
76000
3000
Une perdori nje qilim
01:34
and a thermostat to regulate it.
31
79000
2000
dhe nje termostat per te rregulluar temperaturen.
01:36
And actually, in hot weather, I can just grow it outside.
32
81000
3000
Dhe faktikisht ne uje te nxehte mundem ta shtoj
01:39
So this is my mini fabric farm.
33
84000
2000
Pra kjo eshte nje ferm e vogel e pelhures.
01:41
After about three days,
34
86000
2000
Pas rreth tri ditesh
01:43
the bubbles will appear on the surface of the liquid.
35
88000
3000
ne siperfaqen e lengut do te shfaqen fluska
01:46
So this is telling us that the fermentation is in full swing.
36
91000
3000
Kjo na ben te ditur se fermentimi eshet ne zhvillim te plote.
01:49
And the bacteria are feeding
37
94000
2000
Dhe qe bakteriet po ushqehen
01:51
on the sugar nutrients in the liquid.
38
96000
2000
ne sheqerin e ushqyeshem ne leng.
01:53
So they're spinning these tiny nano fibers
39
98000
2000
Pra jane duke thurur keto fibra te vogla nano
01:55
of pure cellulose.
40
100000
2000
te celulozes se paster.
01:57
And they're sticking together, forming layers
41
102000
2000
Dhe po njiten se bashku duke formuar shtresa
01:59
and giving us a sheet on the surface.
42
104000
2000
dhe duke na dhene nje shtrese ne siperfaqe.
02:01
After about two to three weeks,
43
106000
2000
Rreth dy apo tri jave me vone
02:03
we're looking at something which is about an inch in thickness.
44
108000
3000
do te shikojme ne diqka e cila eshte rreth nje inc ne trashesi.
02:06
So the bath on the left is after five days,
45
111000
3000
Keshtu qe vaska ne te majte eshte pas pese dite
02:09
and on the right, after 10.
46
114000
2000
ndersa ne te djatht pas 10 dite.
02:11
And this is a static culture.
47
116000
2000
Dhe kjo eshte nje koloni statike.
02:13
You don't have to do anything to it;
48
118000
2000
Nuk duhet te beni asgje me te;
02:15
you just literally watch it grow.
49
120000
2000
mund ta shikoni te rritet
02:17
It doesn't need light.
50
122000
2000
Nuk ja nevoje per drite.
02:19
And when it's ready to harvest, you take it out of the bath
51
124000
3000
Dhe kur eshte gati prodhimi mund ta njerrni nga vaska
02:22
and you wash it in cold, soapy water.
52
127000
2000
dhe e lani ate ne uje te foft me sapun.
02:24
At this point, it's really heavy.
53
129000
2000
Ne kete pike ajo eshte shume e rende.
02:26
It's over 90 percent water,
54
131000
2000
mbi 90 perqind eshte uje,
02:28
so we need to let that evaporate.
55
133000
2000
pra duhet ta lem te tretet.
02:30
So I spread it out onto a wooden sheet.
56
135000
2000
Keshtu qe e shtroj ate ne nje siperfaqe druri
02:32
Again, you can do that outside
57
137000
2000
Prap,ju mund ta beni këtë jashtë
02:34
and just let it dry in the air.
58
139000
2000
dhe vetem lerni të thahet në ajër.
02:36
And as it's drying, it's compressing,
59
141000
2000
Dhe gjërsa të thathet, ngjeshet,
02:38
so what you're left with, depending on the recipe,
60
143000
2000
pra ajo që mbetet, varet nga recepi,
02:40
is something that's either
61
145000
2000
është diqka sikurse
02:42
like a really light-weight, transparent paper,
62
147000
2000
nuk peshë shumë e lehetë, leter e tejdukëshme,
02:44
or something which is much more like a flexible vegetable leather.
63
149000
4000
apo diqka që është më teper sikurse një pambuk flekësibilë.
02:48
And then you can either cut that out
64
153000
2000
Dhe pastaj ose mund ta presësh
02:50
and sew it conventionally,
65
155000
2000
dhe e shef të pazakontë,
02:52
or you can use the wet material
66
157000
2000
apo mund ta përdorësh materialin e lagur
02:54
to form it around a three-dimensional shape.
67
159000
3000
për të formar një formë tri-dimensionale.
02:57
And as it evaporates,
68
162000
2000
Dhe sapo të avullohet,
02:59
it will knit itself together, forming seams.
69
164000
2000
Do ta thurë veten së bashkur, duke formuar tegelë.
03:01
So the color in this jacket is coming purely from green tea.
70
166000
3000
Pra ngjyra nga kjo jakne vjen direkt nga qaji i gjelbërt.
03:04
I guess it also looks a little bit like human skin,
71
169000
2000
Dhe mendoj se duket paksa sikurse një lëkur e njeriut,
03:06
which intrigues me.
72
171000
3000
e cila më intrigon mua.
03:09
Since it's organic,
73
174000
2000
Me që është organike,
03:11
I'm really keen to try and minimize the addition of any chemicals.
74
176000
3000
Unë me të vërtet po provj të minimizoj shtojcat e ndonjë kemikali.
03:14
I can make it change color without using dye
75
179000
3000
Unë mund ta bejë ta ndërroi ngjyra pa e përdorur ngjyren
03:17
by a process of iron oxidation.
76
182000
2000
me një proces të oksidimit të hekurit.
03:19
Using fruit and vegetable staining,
77
184000
2000
Duke i përdorur frutat dhe njollat,
03:21
create organic patterning.
78
186000
2000
duke krijuar patenta organike.
03:23
And using indigo,
79
188000
2000
Dhe përdorimi i indigos,
03:25
make it anti-microbial.
80
190000
2000
e bën atë anti-mikrobialë
03:27
And in fact, cotton
81
192000
2000
Dhe në fakt, pambuku
03:29
would take up to 18 dips in indigo
82
194000
3000
do të merrte deri në 18 ngjyra në indigo
03:32
to achieve a color this dark.
83
197000
2000
për të marruar një ngjyra të errët.
03:34
And because of the super-absorbency of this kind of cellulose,
84
199000
3000
Dhe për arësyje të super-absorbimit të këtij lloje celule,
03:37
it just takes one, and a really short one at that.
85
202000
3000
i duhet vetem një dhe shumë e shkurt.
03:40
What I can't yet do is make it water-resistant.
86
205000
3000
Ajo që akom nuk mund ta bej është të jetë resistente ndaj ujit.
03:43
So if I was to walk outside in the rain
87
208000
3000
Po të isha duke ecur jasht në këtë shi
03:46
wearing this dress today,
88
211000
2000
i veshur me këtë,
03:48
I would immediately start to absorb
89
213000
2000
Unë menjëher do të fillosha të absorboj
03:50
huge amounts of water.
90
215000
3000
sasira shumë të mëdha të ujit.
03:53
The dress would get really heavy,
91
218000
2000
Veshja do të ishte shumë e rendë,
03:55
and eventually the seams would probably fall apart --
92
220000
2000
dhe faktikisht ajo pamje do të binte posht --
03:57
leaving me feeling rather naked.
93
222000
2000
duke me lën mua pothuajse të zhveshur.
03:59
Possibly a good performance piece,
94
224000
2000
Mundësisht një pjes e përformancës së mirë,
04:01
but definitely not ideal for everyday wear.
95
226000
3000
mirpo definitivisht paideja për veshje të përditëshme.
04:05
What I'm looking for
96
230000
2000
Ajo që unë po e kërkoi
04:07
is a way to give the material
97
232000
2000
është një menyr për të japur material
04:09
the qualities that I need.
98
234000
2000
të kualitetit që më duhet.
04:11
So what I want to do is say to a future bug,
99
236000
3000
Pra ajo që une dua të them tek një defekt i së ardhmës,
04:14
"Spin me a thread.
100
239000
2000
"Rrotullomni mua për një fije.
04:16
Align it in this direction.
101
241000
2000
Vendosmi në këtë drejtim.
04:18
Make it hydrophobic.
102
243000
2000
Bëjeni hidrofobikë.
04:20
And while you're at it,
103
245000
2000
Dhe gjërsa jeni tek ai,
04:22
just form it around this 3D shape."
104
247000
3000
vetem nga ai rreth kësaj 3D forme."
04:25
Bacterial cellulose is actually already being used for wound healing,
105
250000
4000
Celulet bakteriale janë përdorur për ulëjen e kurimit,
04:29
and possibly in the future
106
254000
2000
dhe mundësisht në të ardhëmen
04:31
for biocompatible blood vessels,
107
256000
3000
për bio-përsosëshmeri,
04:34
possibly even replacement bone tissue.
108
259000
2000
ndoshta edhe për mundësi replikimi.
04:36
But with synthetic biology,
109
261000
2000
Mirpo me biologji sintetike,
04:38
we can actually imagine engineering this bacterium
110
263000
4000
ne faktikisht mund ta imagjinojmë këtë bakterie
04:42
to produce something
111
267000
2000
për të prodhuar diqka
04:44
that gives us the quality,
112
269000
2000
i cili na jep neve kualitetin,
04:46
quantity and shape
113
271000
2000
sasia dhe forma
04:48
of material that we desire.
114
273000
2000
e materialit që ne dëshirojmë.
04:50
Obviously, as a designer, that's really exciting
115
275000
3000
Saktësith, si një dizajner, ajo është me të vërtet eksituese
04:53
because then I start to think, wow,
116
278000
2000
spese pastaj unë filloj të mendoj, wow,
04:55
we could actually imagine
117
280000
2000
ne mund të imagjinojmë
04:57
growing consumable products.
118
282000
3000
duke rritur produktet e konsumit.
05:01
What excites me about using microbes
119
286000
3000
Ajo që më eksiton mua është përdorimi i mikrobeve
05:04
is their efficiency.
120
289000
2000
në efikasitetin e tyre.
05:06
So we only grow what we need.
121
291000
2000
Pra ne rrisim vetem atë që na duhet neve.
05:08
There's no waste.
122
293000
2000
Ka ka nevoj për humbje.
05:10
And in fact, we could make it from a waste stream --
123
295000
3000
Dhe në fakt, nuk mund ta krijojmë nga një humbje e mbeutrë --
05:13
so for example,
124
298000
2000
pra për shembull,
05:15
a waste sugar stream
125
300000
2000
një humbje e sheqerit
05:17
from a food processing plant.
126
302000
2000
nga një fabrikë për procesimin e ushqimit.
05:19
Finally, at the end of use, we could biodegrade it naturally
127
304000
3000
Përfundimisht, në fund të përdorimit ne mund të biodegradojmë në menyr natyrale
05:22
along with your vegetable peelings.
128
307000
3000
së bashku me perimet tjera.
05:25
What I'm not suggesting is that microbial cellulose
129
310000
3000
Ajo që unë nu po e sygjeroi është që celulat mirkrobe
05:28
is going to be a replacement
130
313000
2000
do të jenë të zevendësueshme
05:30
for cotton, leather or other textile materials.
131
315000
3000
për pambukun, pelhuren apo materialet tjera tekstile.
05:33
But I do think it could be quite a smart and sustainable addition
132
318000
4000
Mirpo unë mendoj se do të ishte një ide shumë e menqur dhe e qendrueshme
05:37
to our increasingly precious natural resources.
133
322000
3000
për rritjen precize të resurseve tona natyrore.
05:40
Ultimately, maybe it won't even be fashion
134
325000
2000
Më në fund, ndoshta nuk do të jetë fasionuese
05:42
where we see these microbes have their impact.
135
327000
2000
kur ne i shofim këto mikrobe të cilat japin impaktin e tyre.
05:44
We could, for example, imagine
136
329000
2000
Për shembull, ne mund të imagjinojme
05:46
growing a lamp, a chair,
137
331000
3000
rritjen e një llampe, një karrige,
05:49
a car or maybe even a house.
138
334000
3000
një automjeti, apo madje edhe një shtëpi.
05:52
So I guess what my question to you is:
139
337000
3000
Mendoj se në atë që pyetja ime është:
05:55
in the future, what would you choose to grow?
140
340000
2000
në të ardhmen, qfar do të zgjedhni për të rritur?
05:57
Thank you very much.
141
342000
2000
Faliminderit shumë.
05:59
(Applause)
142
344000
9000
(Duartrokitje)
06:08
Bruno Giussani: Suzanne, just a curiosity,
143
353000
2000
Bruno Guissani: Suzanne, vetem për kuriozitet,
06:10
what you're wearing is not random. (Suzanne Lee: No.)
144
355000
3000
ajo që ke të veshur nuk është e rendomt. (Suzanne Lee: No.)
06:13
This is one of the jackets you grew?
145
358000
2000
Kjo është njëra nga Jaknet që ti ke rritur?
06:15
SL: Yes, it is.
146
360000
2000
SL: Po, kjo ëshë.
06:17
It's probably -- part of the project's still in process
147
362000
2000
Ndoshta është pjes e projektit i cili është ende në procesë
06:19
because this one
148
364000
2000
sepse kjo
06:21
is actually biodegrading in front of your eyes.
149
366000
2000
është biogradim para syve tuaj.
06:23
(Laughter)
150
368000
2000
(Qeshen)
06:25
It's absorbing my sweat, and it's feeding on it.
151
370000
3000
Po thithë djerësen time, dhe po mbushet.
06:28
BG: Okay, so we'll let you go and save it, and rescue it.
152
373000
2000
BG: Në rregull, pra ne do t'ju lem të shkon dhe ta ruaj atë, ta shpëtojm.
06:30
Suzanne Lee. (SL: Thank you.)
153
375000
3000
Suzanne Lee. (SL: Faliminderit.)
06:33
(Applause)
154
378000
2000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Suzanne Lee - DesignerTED Fellow Suzanne Lee is a fashion designer turned biological conjurer, who gleefully plays with new materials and processes.
Why you should listen
Fashion designer Suzanne Lee directs the BioCouture research project, which sprang from an idea in her book Fashioning the Future: Tomorrow’s Wardrobe, a seminal text on fashion and future technologies. Her research harnesses nature to propose a radical future fashion vision: Can we grow a dress from a vat of liquid?
Using bacterial-cellulose, Lee aims to address pressing ecological and sustainability issues around fashion and beyond. A Senior Research Fellow at Central Saint Martins, University of the Arts London, she is working with scientists to investigate whether synthetic biology can engineer optimized organisms for growing future consumer products
Suzanne Lee | Speaker | TED.com