TEDSummit
Marwa Al-Sabouni: How Syria's architecture laid the foundation for brutal war
Marwa Al-Sabouni: Si arkitektura e Sirisë hodhi themelet për luftë brutale
Filmed:
Readability: 5.5
1,055,569 views
Cfarë ishte ajo që coi deri në luftë në Siri? Shtypja, thatësira dhe dallimet fetare lozën rolin e vet, por Marwa Al-Sabouni sugjeron nje arsye tjetër: arkitektura. Ajo flet nëpërmjet internetit nga Homs, ku për 6 vjetët e fundit ka parë sesi lufta po e shkatërron qytetin. Al-Sabouni sugjeron që arkitektura e Sirisë ka krijuar enklava për klasat dhe besimet aty ku njëherë e një kohë ishte shoqëri tolerante e multikulturale. E ardhmja e vendit varet nga sesi do të rindërtohet.
Marwa Al-Sabouni - Architect
Marwa Al-Sabouni suggests that architecture played a crucial role in the slow unraveling of Syrian cities' social fabric, preparing the way for once-friendly groups to become enemies instead of neighbors. Full bio
Marwa Al-Sabouni suggests that architecture played a crucial role in the slow unraveling of Syrian cities' social fabric, preparing the way for once-friendly groups to become enemies instead of neighbors. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:19
Hi. My name is Marwa,
and I'm an architect.
and I'm an architect.
0
7893
2865
Përshëndetje.
Quhem Marwa dhe jam arkitekte.
Quhem Marwa dhe jam arkitekte.
00:23
I was born and raised in Homs,
1
11167
1826
U linda dhe u rrita në Homs,
00:25
a city in the central
western part of Syria,
western part of Syria,
2
13017
2718
nje qytet në pjesën
perëndimore qëndrore të Sirisë
perëndimore qëndrore të Sirisë
00:27
and I've always lived here.
3
15759
1329
dhe kam jetuar gjithnjë aty.
Mbas gjashtë vjet lufte,
00:29
After six years of war,
4
17905
1572
00:31
Homs is now a half-destroyed city.
5
19501
1928
Homs është një qytet gjysmë i rrënuar.
Unë dhe familja ime ishim me fat,
shtëpia jonë është në këmbë akoma.
shtëpia jonë është në këmbë akoma.
00:34
My family and I were lucky;
our place is still standing.
our place is still standing.
6
22001
3127
00:37
Although for two years,
we were like prisoners at home.
we were like prisoners at home.
7
25152
3183
Megjithatë për dy vjet ne ishim
si të burgosur në shtëpi.
si të burgosur në shtëpi.
00:40
Outside there were demonstrations
and battles and bombings and snipers.
and battles and bombings and snipers.
8
28359
4689
Jashtë kishte demonstrata dhe
beteja e shpërthime e snajpera.
beteja e shpërthime e snajpera.
00:46
My husband and I used to run
an architecture studio
an architecture studio
9
34080
3052
Së bashku me burrin tim
kishim nje studio arkitekture
kishim nje studio arkitekture
00:49
in the old town main square.
10
37156
1642
në sheshin kryesor të qytetit të vjetër.
00:51
It's gone, as is most
of the old town itself.
of the old town itself.
11
39333
2759
S'është më, sic nuk është
dhe qyteti i vjetër.
dhe qyteti i vjetër.
Gjysma e lagjeve të tjera të qytetit
00:54
Half of the city's other neighborhoods
12
42685
1881
00:56
are now rubble.
13
44590
1157
janë rrënoja.
00:58
Since the ceasefire in late 2015,
14
46414
2232
Që nga armepushimi në fund të 2015ës,
01:00
large parts of Homs
have been more or less quiet.
have been more or less quiet.
15
48670
2915
pjesë të tëra të Homs
kane qenë pak a shumë të qeta.
kane qenë pak a shumë të qeta.
01:03
The economy is completely broken,
and people are still fighting.
and people are still fighting.
16
51609
3693
Ekonomia është krejt e shkatërruar,
dhe njerëzit akoma luftojnë.
dhe njerëzit akoma luftojnë.
Tregëtarët që kishin stenda
në tregun e qytetit të vjetër
në tregun e qytetit të vjetër
01:07
The merchants who had stalls
in the old city market
in the old city market
17
55326
2477
01:09
now trade out of sheds on the streets.
18
57827
2445
tani tregëtojne në tenda në rrugë.
01:12
Under our apartment, there is a carpenter,
19
60296
2496
Poshtë apartamentit tonë ka një marangoz
01:14
sweetshops, a butcher, a printing house,
workshops, among many more.
workshops, among many more.
20
62816
4546
ëmbëltore, një kasap, një shtëpi botimi,
punishte, ndërmjet të tjerash.
punishte, ndërmjet të tjerash.
Kam filluar të jap mësim
me kohë të pjesshme
me kohë të pjesshme
01:20
I have started teaching part-time,
21
68251
2124
01:22
and with my husband,
who juggles several jobs,
who juggles several jobs,
22
70399
2514
dhe bashkë me burrin tim
që bën punë të ndryshme
që bën punë të ndryshme
01:24
we've opened a small bookshop.
23
72937
1636
kemi hapur një librari të vogël.
01:26
Other people do all sorts
of jobs to get by.
of jobs to get by.
24
74938
2825
Njerëzit e tjerë bëjnë
lloj lloj punësh që të mbijetojnë.
lloj lloj punësh që të mbijetojnë.
Kur shoh qytetin tim të shkatërruar,
pyes vehten:
pyes vehten:
01:30
When I look at my destroyed city,
of course, I ask myself:
of course, I ask myself:
25
78803
3254
01:34
What has led to this senseless war?
26
82081
1927
Cfarë na coi te kjo luftë pa kuptim?
Siria ishte një vend i tolerancës
01:36
Syria was largely a place of tolerance,
27
84778
2231
historikisht i përshtatur
me shumëllojshmërinë
me shumëllojshmërinë
01:39
historically accustomed to variety,
28
87033
2040
01:41
accommodating a wide range
of beliefs, origins, customs,
of beliefs, origins, customs,
29
89097
3281
që strehonte një seri besimesh,
origjinash, zakonesh,
origjinash, zakonesh,
01:44
goods, food.
30
92402
1183
të mirash, ushqimesh.
Si arriti vendi im--
01:46
How did my country --
31
94315
1165
01:47
a country with communities
living harmoniously together
living harmoniously together
32
95504
2698
një vend me komunitete
që jetonin së bashku në harmoni
që jetonin së bashku në harmoni
01:50
and comfortable in discussing
their differences --
their differences --
33
98226
2491
dhe diskutonin pa problem
ndyshimet mes tyre --
ndyshimet mes tyre --
01:52
how did it degenerate into civil war,
violence, displacement
violence, displacement
34
100741
4085
si degjeneroi në luftë civile,
dhunë, shpërngulje
dhunë, shpërngulje
01:56
and unprecedented sectarian hatred?
35
104850
2905
dhe urrejtje të paparë sektare?
Ishin shumë arsye që cuan në luftë--
02:00
There were many reasons
that had led to the war --
that had led to the war --
36
108239
2808
02:03
social, political and economic.
37
111071
2085
sociale, politike dhe ekonomike.
Të gjitha luajtën rolin e tyre.
02:05
They all have played their role.
38
113743
1564
02:07
But I believe there is one key reason
that has been overlooked
that has been overlooked
39
115331
3872
Por besoj që është
një arsye kyce e neglizhuar
një arsye kyce e neglizhuar
02:11
and which is important to analyze,
40
119227
1910
dhe ka rëndësi të analizohet,
02:13
because from it will largely depend
41
121161
2326
sepse nga ajo varet gjerësisht
02:15
whether we can make sure
that this doesn't happen again.
that this doesn't happen again.
42
123511
2927
nëse ne do ta evitojmë
që kjo të ndodhë përsëri.
që kjo të ndodhë përsëri.
Kjo arsye është arkitektura.
02:19
And that reason is architecture.
43
127372
1992
Arkitektura në vendin tim ka lozur
një vend të rëndësishëm
një vend të rëndësishëm
02:21
Architecture in my country
has played an important role
has played an important role
44
129818
2581
02:24
in creating, directing and amplifying
conflict between warring factions,
conflict between warring factions,
45
132423
4020
në krijimin, drejtimin dhe zgjerimin e
konfliktit mes fraksioneve ndërluftuese
konfliktit mes fraksioneve ndërluftuese
02:28
and this is probably true
for other countries as well.
for other countries as well.
46
136467
2876
dhe kjo është ndoshta
e vërtetë për vende të tjera po ashtu.
e vërtetë për vende të tjera po ashtu.
Eshtë një lidhje e sigurt
midis arkitekturës së një vendi
midis arkitekturës së një vendi
02:31
There is a sure correspondence
between the architecture of a place
between the architecture of a place
47
139750
3532
02:35
and the character of the community
that has settled there.
that has settled there.
48
143306
2937
dhe karakterit të komunitetit
që është vendosur aty.
që është vendosur aty.
02:38
Architecture plays a key role
in whether a community crumbles
in whether a community crumbles
49
146711
3715
Arkitektura loz një rol kyc në nëse
një komunitet përçahet
një komunitet përçahet
02:42
or comes together.
50
150450
1239
apo bashkohet.
02:44
Syrian society has long lived
the coexistence
the coexistence
51
152060
2505
Shoqëria siriane ka mbështetur
për një kohë të gjatë
për një kohë të gjatë
02:46
of different traditions and backgrounds.
52
154589
2356
bashkëjetesën e zakoneve
dhe prejardhjeve të ndryshme.
dhe prejardhjeve të ndryshme.
02:48
Syrians have experienced
the prosperity of open trade
the prosperity of open trade
53
156969
2730
Sirianët kanë përjetuar
prosperitetin e tregëtise së lirë
prosperitetin e tregëtise së lirë
02:51
and sustainable communities.
54
159723
1752
dhe komuniteteve të qëndrueshme.
02:53
They have enjoyed the true meaning
of belonging to a place,
of belonging to a place,
55
161499
3071
Ata kanë gëzuar kuptimin e vërtetë
të përkatësisë në një vend
të përkatësisë në një vend
02:56
and that was reflected
in their built environment,
in their built environment,
56
164594
2703
dhe kjo është reflektuar
në mjedisin e ndërtuar
në mjedisin e ndërtuar
02:59
in the mosques and churches
built back-to-back,
built back-to-back,
57
167321
2468
në xhamitë dhe kishat e ndërtuara ngjitur,
03:01
in the interwoven souks and public venues,
58
169813
2247
në pazaret e ndërthurura
me ambjentet publike,
me ambjentet publike,
03:04
and the proportions and sizes based
on principles of humanity and harmony.
on principles of humanity and harmony.
59
172084
4213
dhe në raportet dhe masat e bazuara
në principet humane dhe harmoninë.
në principet humane dhe harmoninë.
03:08
This architecture of mixity
can still be read in the remains.
can still be read in the remains.
60
176948
3412
Kjo arkitekturë mixte
duket akoma te rrënojat.
duket akoma te rrënojat.
Qyteti i vjetër islamik në Siri ishte
ndërtuar mbi shtresat e shumta të së kaluarës
ndërtuar mbi shtresat e shumta të së kaluarës
03:12
The old Islamic city in Syria
was built over a multilayered past,
was built over a multilayered past,
61
180384
3738
03:16
integrating with it
and embracing its spirit.
and embracing its spirit.
62
184147
2431
duke u integruar me të
dhe nën frymën e saj.
dhe nën frymën e saj.
03:18
So did its communities.
63
186602
1627
Po kështu komunitetet.
Njerëzit jetonin dhe punonin
me njëri tjetrin
me njëri tjetrin
03:20
People lived and worked with each other
64
188253
1928
03:22
in a place that gave them
a sense of belonging
a sense of belonging
65
190205
2206
në një vend që i dha
ndjenjën e përkatësisë
ndjenjën e përkatësisë
03:24
and made them feel at home.
66
192435
2005
dhe i bënte të ndiheshin
në shtëpinë e tyre.
në shtëpinë e tyre.
03:26
They shared a remarkably
unified existence.
unified existence.
67
194464
2300
Ata ndanin një ekzistencë
jashtëzakonisht të unifikuar.
jashtëzakonisht të unifikuar.
Por gjate shekullit të kaluar,
03:29
But over the last century,
68
197748
1465
03:31
gradually this delicate balance
of these places has been interfered with;
of these places has been interfered with;
69
199237
4501
është ndërhyrë gradualisht në këtë balancë
delikate të këtyre vendeve;
delikate të këtyre vendeve;
03:35
first, by the urban planners
of the colonial period,
of the colonial period,
70
203762
2680
në fillim, nga urbanistët
e periudhës koloniale,
e periudhës koloniale,
03:38
when the French went
enthusiastically about,
enthusiastically about,
71
206466
2214
kur francezët filluan me shumë entuziazëm
03:40
transforming what they saw
as the un-modern Syrian cities.
as the un-modern Syrian cities.
72
208704
3258
të transformojnë ato që i shikonin
si qytete jo-moderne siriane.
si qytete jo-moderne siriane.
03:43
They blew up city streets
and relocated monuments.
and relocated monuments.
73
211986
2977
Ata shembën rrugë qytetesh
dhe zhvendosën monumente.
dhe zhvendosën monumente.
I quajtën ato rregullime,
03:48
They called them improvements,
74
216255
1976
03:50
and they were the beginning
of a long, slow unraveling.
of a long, slow unraveling.
75
218255
3376
dhe ishte fillimi i një shthurje
të gjatë e të ngadalshme.
të gjatë e të ngadalshme.
03:53
The traditional urbanism
and architecture of our cities
and architecture of our cities
76
221655
2890
Urbanizmi dhe arkitektura tradicionale
e qyteteve tona
e qyteteve tona
03:56
assured identity and belonging
not by separation,
not by separation,
77
224569
3166
siguruan identitetin dhe përkatësinë
jo nëpërmjet ndarjes
jo nëpërmjet ndarjes
03:59
but by intertwining.
78
227759
1754
por nëpërmjet ndërthurjes.
04:01
But over time, the ancient became
worthless, and the new, coveted.
worthless, and the new, coveted.
79
229537
3737
Por gjate kohës, e lashta u bë pa vlerë
dhe e reja, e dëshiruar.
dhe e reja, e dëshiruar.
04:05
The harmony of the built environment
and social environment
and social environment
80
233641
2992
Harmonia e mjedisit të ndërtuar
dhe atij shoqëror
dhe atij shoqëror
04:08
got trampled over
by elements of modernity --
by elements of modernity --
81
236657
2663
u shkel nga elementet e modernitetit--
04:11
brutal, unfinished concrete blocks,
82
239344
2182
brutal, blloqe betoni të zbuluara,
04:13
neglect, aesthetic devastation,
83
241550
2699
neglizhimi, shkatërrimi i estetikës,
04:16
divisive urbanism that zoned
communities by class, creed or affluence.
communities by class, creed or affluence.
84
244273
5141
urbanizmi i ndarë që zononte komunitetet
nga klasa, besimi dhe pasuria.
nga klasa, besimi dhe pasuria.
04:21
And the same was happening
to the community.
to the community.
85
249859
2469
Dhe e njëjta po i ndodhte komunitetit.
04:24
As the shape of the built
environment changed,
environment changed,
86
252352
2595
Ndërsa forma e mjedisit
të ndërtuar ndryshoi,
të ndërtuar ndryshoi,
04:26
so the lifestyles and sense
of belonging of the communities
of belonging of the communities
87
254971
3308
po ashtu dhe stili i jetës
dhe përkatësia e komuniteteve
dhe përkatësia e komuniteteve
04:30
also started changing.
88
258303
1711
po ashtu filloi të ndryshonte.
04:32
From a register
of togetherness, of belonging,
of togetherness, of belonging,
89
260038
2617
Nga një vështrim i bashkësisë,
i përkatësisë,
i përkatësisë,
04:34
architecture became
a way of differentiation,
a way of differentiation,
90
262679
2571
arkitektura u bë mënyra e diferencimit,
04:37
and communities started drifting apart
91
265274
2397
dhe komunitetet filluan të ndahen
04:39
from the very fabric
that used to unite them,
that used to unite them,
92
267695
2971
nga stofi urban i cili
më parë i lidhte ato,
më parë i lidhte ato,
04:42
and from the soul of the place that used
to represent their common existence.
to represent their common existence.
93
270690
4727
e nga shpirti i vendit që dikur përcaktonte
ekzistencën e tyre të përbashkët.
ekzistencën e tyre të përbashkët.
04:47
While many reasons had led
to the Syrian war,
to the Syrian war,
94
275441
2389
Edhe pse arsyet që cuan Sirinë në luftë,
janë të shumta
janë të shumta
04:49
we shouldn't underestimate
the way in which,
the way in which,
95
277854
2119
nuk duhet të nënvlerësojme atë që,
04:51
by contributing to the loss
of identity and self-respect,
of identity and self-respect,
96
279997
3849
duke kontribuar në humbjen
e identitetit dhe respektit për veten,
e identitetit dhe respektit për veten,
04:55
urban zoning and misguided,
inhumane architecture
inhumane architecture
97
283870
3377
zonimi urban dhe arkitektura
e gabuar jonjerëzore
e gabuar jonjerëzore
04:59
have nurtured sectarian
divisions and hatred.
divisions and hatred.
98
287271
2709
ka ushqyer ndarjen sektare dhe urrejtjen.
05:02
Over time, the united city
has morphed into a city center
has morphed into a city center
99
290416
3389
Gjatë kohës, qyteti i bashkuar
është shndërruar në një qendër qyteti
është shndërruar në një qendër qyteti
05:05
with ghettos along its circumference.
100
293829
2517
me getot rreth e qark.
05:08
And in turn, the coherent communities
became distinct social groups,
became distinct social groups,
101
296782
4065
Si rrjedhim, komunitetet e lidhura
u bënë grupe sociale të dalluara,
u bënë grupe sociale të dalluara,
05:12
alienated from each other
and alienated from the place.
and alienated from the place.
102
300871
3276
të izoluara nga njëra tjetra
dhe nga vendi.
dhe nga vendi.
05:17
From my point of view,
103
305133
1358
Nga pikëvështrimi im,
05:18
losing the sense of belonging to a place
104
306515
2117
të humbësh përkatësine nga një vend
05:20
and a sense of sharing it
with someone else
with someone else
105
308656
2172
dhe kuptimin e pjesëmarrjes me dikë tjetër
05:22
has made it a lot easier to destroy.
106
310852
2320
e bën shumë të lehtë ta shkatërrosh atë.
05:25
The clear example can be seen
in the informal housing system,
in the informal housing system,
107
313196
3684
Shembulli i qartë është
sistemi i banimit jozyrtar,
sistemi i banimit jozyrtar,
05:28
which used to host, before the war,
over 40 percent of the population.
over 40 percent of the population.
108
316904
4496
që përfshinte 40 përqind
të popullsisë para luftës.
të popullsisë para luftës.
05:33
Yes, prior to the war,
almost half of the Syrian population
almost half of the Syrian population
109
321424
3810
Po, para luftës, gati gjysma
e popullsisë siriane
e popullsisë siriane
05:37
lived in slums,
110
325258
1435
jetonte në lagjet e varfra,
05:38
peripheral areas
without proper infrastructure,
without proper infrastructure,
111
326717
3102
zona periferike
pa infrastrukturën e duhur,
pa infrastrukturën e duhur,
05:41
made of endless rows of bare block boxes
112
329843
2873
të bëra me rreshta të panumërt
blloqesh betoni
blloqesh betoni
05:44
containing people,
113
332740
1428
që mbanin njerëz,
05:46
people who mostly belonged
to the same group,
to the same group,
114
334192
2135
njerëz që kryesisht i përkisnin
të njëjtit grup,
të njëjtit grup,
05:48
whether based on religion,
class, origin or all of the above.
class, origin or all of the above.
115
336351
4190
qoftë të një besimi, klase, origjine
apo te gjitha bashkë.
apo te gjitha bashkë.
05:53
This ghettoized urbanism
proved to be a tangible precursor of war.
proved to be a tangible precursor of war.
116
341772
4634
Ky urbanizim i getozuar
ka qenë një shenjë e dukshme e luftës.
ka qenë një shenjë e dukshme e luftës.
05:58
Conflict is much easier
between pre-categorized areas --
between pre-categorized areas --
117
346430
3354
Konflikti është më i dukshëm
në zonat e prekategorizuara
në zonat e prekategorizuara
06:01
where the "others" live.
118
349808
1293
ku rrojnë "të tjerët".
06:03
The ties that used
to bind the city together --
to bind the city together --
119
351750
2533
Ajo që dikur e bashkonte qytetin
06:06
whether they were social,
through coherent building,
through coherent building,
120
354307
2660
nga ana sociale, nëpërmjet banimit,
06:08
or economic, through trade in the souk,
121
356991
2133
nga ana ekonomike, nëpërmjet tregut,
06:11
or religious, through
the coexistent presence --
the coexistent presence --
122
359148
2886
apo religjioze,
nëpërmjet bashkëekzistencës--
nëpërmjet bashkëekzistencës--
06:14
were all lost in the misguided
and visionless modernization
and visionless modernization
123
362058
3712
humbi e gjitha gjatë modernizimit
të gabuar dhe pa vizion
të gabuar dhe pa vizion
06:17
of the built environment.
124
365794
1364
të mjedisit të ndërtuar.
Më lejoni një devijim.
06:19
Allow me an aside.
125
367782
1265
06:21
When I read about heterogeneous urbanism
in other parts of the world,
in other parts of the world,
126
369467
4183
Kur lexoj për urbanizimet heterogjene
në pjesë të tjera të botës,
në pjesë të tjera të botës,
06:25
involving ethnic neighborhoods
in British cities
in British cities
127
373674
2472
që përfshijnë lagjet etnike
në qytetet britanike
në qytetet britanike
06:28
or around Paris or Brussels,
128
376170
2109
apo rreth Parisit ose Brukselit,
06:30
I recognize the beginning
of the kind of instability
of the kind of instability
129
378303
3594
e njoh fillimin
e këtij lloji destabilizimi
e këtij lloji destabilizimi
06:33
we have witnessed
so disastrously here in Syria.
so disastrously here in Syria.
130
381921
2930
që është dëshmuar
kaq shkatërruese këtu në Siri.
kaq shkatërruese këtu në Siri.
06:38
We have severely destroyed cities,
131
386027
2206
Ne kemi shkatërruar rëndë qytetet,
06:40
such as Homs, Aleppo,
Daraa and many others,
Daraa and many others,
132
388257
3181
si Homs, Aleppo, Daraa dhe shumë të tjera,
06:43
and almost half of the population
of the country is now displaced.
of the country is now displaced.
133
391462
3859
dhe gati gjysma e popullsisë së vendit
është zhvendosur tashmë.
është zhvendosur tashmë.
06:47
Hopefully, the war will end,
134
395345
2148
Shpresojmë që të mbarojë lufta,
06:49
and the question that,
as an architect, I have to ask, is:
as an architect, I have to ask, is:
135
397517
3494
dhe pyetja që bëj unë si arkitekte, është:
06:53
How do we rebuild?
136
401341
1452
si do ta rindërtojmë?
06:55
What are the principles
that we should adopt
that we should adopt
137
403317
2636
Cilat janë principet që duhet të adoptojmë
06:57
in order to avoid repeating
the same mistakes?
the same mistakes?
138
405977
2758
në mënyrë që të mos përsërisim
prapë gabimet?
prapë gabimet?
07:01
From my point of view, the main focus
should be on creating places
should be on creating places
139
409099
3539
Sipas meje, vëmendja duhet të
përqëndrohet në krijimin e hapsirave
përqëndrohet në krijimin e hapsirave
07:04
that make their people feel they belong.
140
412662
2168
që i japin njerëzve
ndjenjën e përkatësisë.
ndjenjën e përkatësisë.
07:06
Architecture and planning
need to recapture
need to recapture
141
414854
2495
Arkitektura dhe dizajni
kanë nevojë të rigjejnë
kanë nevojë të rigjejnë
07:09
some of the traditional values
that did just that,
that did just that,
142
417373
2904
disa vlera tradicionale që arrijnë
të bëjnë tamam këtë,
të bëjnë tamam këtë,
07:12
creating the conditions
for coexistence and peace,
for coexistence and peace,
143
420301
3231
krijojnë kushtet
për bashkëjetesë dhe paqe,
për bashkëjetesë dhe paqe,
07:15
values of beauty
that don't exhibit ostentation,
that don't exhibit ostentation,
144
423556
3268
për vlerat e të bukurës pa pompozitet
07:18
but rather, approachability and ease,
145
426848
2365
por komode dhe të qasshme,
07:21
moral values that promote
generosity and acceptance,
generosity and acceptance,
146
429237
3507
vlera morale që promovojnë
bujari dhe pranim.
bujari dhe pranim.
07:24
architecture that is for everyone
to enjoy, not just for the elite,
to enjoy, not just for the elite,
147
432768
3977
Një arkitekturë që mund ta cmojnë
të gjithë, jo vetëm elita,
të gjithë, jo vetëm elita,
07:28
just as used to be in the shadowed alleys
of the old Islamic city,
of the old Islamic city,
148
436769
3652
sic ka qenë në rrugicat e errta
të qytetit të vjetër islamik,
të qytetit të vjetër islamik,
07:32
mixed designs that encourage
a sense of community.
a sense of community.
149
440445
2833
Projekte mikse që inkurajojnë
ndjenjën e komunitetit.
ndjenjën e komunitetit.
Eshtë një lagje këtu në Homs
që quhet Baba Amr,
që quhet Baba Amr,
07:36
There is a neighborhood here in Homs
that's called Baba Amr
that's called Baba Amr
150
444326
3239
07:39
that has been fully destroyed.
151
447589
1663
që është shkatërruar fare.
Gati dy vjet më parë,
paraqita këtë projekt
paraqita këtë projekt
07:41
Almost two years ago,
I introduced this design
I introduced this design
152
449714
2526
07:44
into a UN-Habitat competition
for rebuilding it.
for rebuilding it.
153
452264
2997
në një konkurs të UN-Habitat
për rikonstruktimin e saj.
për rikonstruktimin e saj.
07:47
The idea was to create an urban fabric
inspired by a tree,
inspired by a tree,
154
455285
4338
Ideja ishte të krijohej nje stof urban
i frymëzuar nga një pemë,
i frymëzuar nga një pemë,
07:51
capable of growing
and spreading organically,
and spreading organically,
155
459647
2921
që mund të hapej e të rritej
në mënyrë organike,
në mënyrë organike,
07:54
echoing the traditional bridge
hanging over the old alleys,
hanging over the old alleys,
156
462592
3222
që i bën jehonë urës tradicionale
të varur mbi rrugicat e vjetra,
të varur mbi rrugicat e vjetra,
07:57
and incorporating apartments,
private courtyards, shops,
private courtyards, shops,
157
465838
3752
dhe inkorporon apartamente,
oborre private, dyqane,
oborre private, dyqane,
08:01
workshops, places for parking
and playing and leisure,
and playing and leisure,
158
469614
3373
punishte, vende për parkim,
për lojra e kohë të lirë,
për lojra e kohë të lirë,
08:05
trees and shaded areas.
159
473011
1583
pemë dhe zona në hije.
Eshtë larg perfeksionit, pa dyshim.
08:07
It's far from perfect, obviously.
160
475625
1986
08:09
I drew it during the few hours
of electricity we get.
of electricity we get.
161
477635
3271
E kam projektuar gjatë atyre pak orëve
që kemi dritë elektrike.
që kemi dritë elektrike.
08:12
And there are many possible ways
to express belonging and community
to express belonging and community
162
480930
3598
Dhe ka shumë mënyra të mundshme për
të shprehur përkatësine dhe komunitetin
të shprehur përkatësine dhe komunitetin
08:16
through architecture.
163
484552
1151
nëpërmjet arkitekturës.
08:17
But compare it with the freestanding,
disconnected blocks
disconnected blocks
164
485727
3044
Por krahasoje atë me lagjet e izoluara,
të palidhura,
të palidhura,
08:20
proposed by the official project
for rebuilding Baba Amr.
for rebuilding Baba Amr.
165
488795
3955
të projektit zyrtar të rikonstruksionit
të Baba Amr.
të Baba Amr.
08:24
Architecture is not the axis
around which all human life rotates,
around which all human life rotates,
166
492774
3608
Arkitektura nuk është boshti
që rrotullohet gjthë jeta njerëzore,
që rrotullohet gjthë jeta njerëzore,
08:28
but it has the power to suggest
and even direct human activity.
and even direct human activity.
167
496406
4372
por ka fuqinë të influencojë, madje
mund të drejtojë aktivitetin njerëzor.
mund të drejtojë aktivitetin njerëzor.
08:33
In that sense, settlement,
identity and social integration
identity and social integration
168
501231
4152
Në këtë drejtim, ndërtimet,
identiteti dhe integrimi shoqëror
identiteti dhe integrimi shoqëror
08:37
are all the producer and product
of effective urbanism.
of effective urbanism.
169
505407
3921
janë në të njëjtën kohë prodhuesit
dhe produktet e një urbanizimi efikas.
dhe produktet e një urbanizimi efikas.
Urbanizmi koherent
i një qyteti të vjetër islamik
i një qyteti të vjetër islamik
08:41
The coherent urbanism
of the old Islamic city
of the old Islamic city
170
509990
2956
08:44
and of many old European
towns, for instance,
towns, for instance,
171
512970
2896
dhe i shumë qyteteve të vjetra europiane,
për shembull,
për shembull,
08:47
promote integration,
172
515890
1733
promovojnë integrim,
08:49
while rows of soulless housing
or tower blocks,
or tower blocks,
173
517647
3237
ndërsa rreshtat e kullave pashpirt,
08:52
even when they are luxurious,
174
520908
1765
bile dhe luksoze,
08:54
tend to promote isolation and "otherness."
175
522697
2665
inkurajojnë izolimin dhe "tjetërsinë".
Bile dhe gjëra të thjeshta
08:57
Even simple things
176
525958
1250
08:59
like shaded places or fruit plants
or drinking water inside the city
or drinking water inside the city
177
527232
3856
si vendet me hije, pemët frutore
apo uji i pijshëm në qytet
apo uji i pijshëm në qytet
09:03
can make a difference
in how people feel towards the place,
in how people feel towards the place,
178
531112
3175
bëjnë ndryshimin në mënyrën
e perceptimit të hapsirës nga banorët,
e perceptimit të hapsirës nga banorët,
09:06
and whether they consider it
a generous place that gives,
a generous place that gives,
179
534311
3189
dhe nëse ata e konsiderojnë
një hapsirë bujare,
një hapsirë bujare,
09:09
a place that's worth keeping,
contributing to,
contributing to,
180
537524
3172
një hapsirë që ia vlen ta ruajnë,
09:12
or whether they see it
as an alienating place,
as an alienating place,
181
540720
2357
apo nëse e shohin si vend tjetërsimi,
09:15
full of seeds of anger.
182
543101
1475
të mbushur me fara zemërimi.
09:17
In order for a place to give,
its architecture should be giving, too.
its architecture should be giving, too.
183
545291
4016
Që një vend të jetë bujar,
arkitektura duhet të jetë po ashtu.
arkitektura duhet të jetë po ashtu.
Ambjenti i ndërtuar ka rëndësi.
09:22
Our built environment matters.
184
550100
2004
09:24
The fabric of our cities is reflected
in the fabric of our souls.
in the fabric of our souls.
185
552128
3984
Stofi i qyteteve reflektohet
në stofin tonë shpirtëror.
në stofin tonë shpirtëror.
Qoftë në formën e lagjeve
të varfra të betonit,
të varfra të betonit,
09:28
And whether in the shape
of informal concrete slums
of informal concrete slums
186
556802
2951
apo ndërtimet sociale të dështuara
09:31
or broken social housing
187
559777
1626
apo qytetet e vjetra të marra nëpër këmbë
09:33
or trampled old towns
188
561427
1759
09:35
or forests of skyscrapers,
189
563210
1746
apo pyjet e rrokaqiejve,
09:36
the contemporary urban archetypes
190
564980
2103
stereotipet bashkëkohore urbane
09:39
that have emerged
all across the Middle East
all across the Middle East
191
567107
2708
që janë shfaqur gjithandej
në Lindjen e Mesme
në Lindjen e Mesme
09:41
have been one cause of the alienation
and fragmentation of our communities.
and fragmentation of our communities.
192
569839
4299
u bënë shkak i tjetërsimit dhe
fragmentarizimit të komuniteteve tona.
fragmentarizimit të komuniteteve tona.
Mund të mësojme nga kjo.
09:46
We can learn from this.
193
574971
1493
09:48
We can learn how to rebuild
in another way,
in another way,
194
576488
2853
Mund të mësojmë
se si të ndërtojmë ndryshe,
se si të ndërtojmë ndryshe,
09:51
how to create an architecture
that doesn't contribute only
that doesn't contribute only
195
579365
3317
si të krijojmë një arkitekturë
që nuk kontribuon vetëm
që nuk kontribuon vetëm
09:54
to the practical and economic
aspects of people's lives,
aspects of people's lives,
196
582706
2957
në jetën praktike dhe
ekonomike të njerëzve,
ekonomike të njerëzve,
09:57
but also to their social, spiritual
and psychological needs.
and psychological needs.
197
585687
3919
por edhe në nëvojat shoqërore,
shpirtërore e psikologjike.
shpirtërore e psikologjike.
Këto nevoja u neglizhuan plotësisht
në qytetet siriane para luftës.
në qytetet siriane para luftës.
10:02
Those needs were totally overlooked
in the Syrian cities before the war.
in the Syrian cities before the war.
198
590043
3905
Duhet të krijojmë përsëri
qytete të ndara
qytete të ndara
10:06
We need to create again
cities that are shared
cities that are shared
199
594575
2743
10:09
by the communities that inhabit them.
200
597342
2031
nga komunitetet që jetojnë aty.
10:11
If we do so, people will not feel the need
201
599777
2889
Nëse e bëjmë këtë,
njerëzit nuk do të ndjejnë nevojën
njerëzit nuk do të ndjejnë nevojën
10:14
to seek identities opposed
to the other identities all around,
to the other identities all around,
202
602690
3849
për të kërkuar identitete kundërshtare
me identitetet rreth e rrotull
me identitetet rreth e rrotull
10:18
because they will all feel at home.
203
606563
3095
sepse do të ndihen si në shtëpi.
Ju falemnderit që më dëgjuat.
10:22
Thank you for listening.
204
610246
1388
ABOUT THE SPEAKER
Marwa Al-Sabouni - ArchitectMarwa Al-Sabouni suggests that architecture played a crucial role in the slow unraveling of Syrian cities' social fabric, preparing the way for once-friendly groups to become enemies instead of neighbors.
Why you should listen
Marwa Al-Sabouni was born in Homs, a city in the central-western part of the country, and has a PhD in Islamic Architecture. Despite the destruction of large parts of the city, she has remained in Homs with her husband and two children throughout the war. In her just-released book The Battle for Home (Thames & Hudson, 2016), she explores the role architecture and the built environment play in whether a community crumbles or comes together, and she offers insights on how her country (and a much-needed sense of identity) should be rebuilt so that it will not happen again.
Marwa Al-Sabouni | Speaker | TED.com