TED2006
Amy Smith: Simple designs to save a life
Symbiosis: A Surprising Tale of Species Cooperation - David Gonzales Côn
Filmed:
Readability: 3.6
1,709,782 views
Different species often depend on one another. David Gonzales describes the remarkable relationship of the Clark's nutcracker and the whitebark pine, to illustrate the interdependency known as symbiosis.
Amy Smith - inventor, engineer
Amy Smith designs cheap, practical fixes for tough problems in developing countries. Among her many accomplishments, the MIT engineer received a MacArthur "genius" grant in 2004 and was the first woman to win the Lemelson-MIT Prize for turning her ideas into inventions. Full bio
Amy Smith designs cheap, practical fixes for tough problems in developing countries. Among her many accomplishments, the MIT engineer received a MacArthur "genius" grant in 2004 and was the first woman to win the Lemelson-MIT Prize for turning her ideas into inventions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Khi bàn về những phát minh,
00:25
In terms of invention,
0
640
1215
00:26
I'd like to tell you the tale
of one of my favorite projects.
of one of my favorite projects.
1
1880
2858
Tôi muốn kể câu chuyện về dự án yêu thích của tôi.
00:29
I think it's one of the most exciting
that I'm working on,
that I'm working on,
2
4762
3293
Đó là một trong những dự án lý thú nhất tôi đã từng làm,
nhưng cũng là cái đơn giản nhất.
00:32
but I think it's also the simplest.
3
8080
1720
Đó là dự án có tiềm năng tác động lớn đến khắp thế giới.
00:34
It's a project that has the potential
to make a huge impact around the world.
to make a huge impact around the world.
4
10160
4456
Nó nhắm đến một trong những vấn đề sức khỏe quan tâm hàng đầu trên hành tinh,
00:39
It addresses one of the biggest
health issues on the planet,
health issues on the planet,
5
14640
3416
nguyên nhân số một gây tử vong cho trẻ em dưới 5 tuổi
00:42
the number one cause of death
in children under five.
in children under five.
6
18080
3012
chính là ... ? Bệnh lây qua đường nước, tiêu chảy, suy dinh dưỡng.
00:46
Which is ...?
7
21640
1200
00:48
Water-borne diseases?
Diarrhea? Malnutrition?
Diarrhea? Malnutrition?
8
23680
3080
Không, đó chính là việc hít phải khói do nấu ăn trong nhà -
00:52
No.
9
27200
1200
00:53
It's breathing the smoke
from indoor cooking fires --
from indoor cooking fires --
10
28880
3616
nguyên nhân gây nên nhiễm trùng hô hấp cấp. Các bạn có tin được không?
00:57
acute respiratory infections
caused by this.
caused by this.
11
32520
2760
01:00
Can you believe that?
12
36040
1200
Tôi thấy điều này thật sửng sốt và có chút kinh hãi.
01:02
I find this shocking
and somewhat appalling.
and somewhat appalling.
13
37880
3256
Chúng ta không thể tạo ra nhiên liệu nấu đốt sạch hơn sao?
01:05
Can't we make
cleaner burning cooking fuels?
cleaner burning cooking fuels?
14
41160
2616
Chúng ta không thể tạo ra những bếp lò tốt hơn sao?
01:08
Can't we make better stoves?
15
43800
1936
Làm sao mà những điều này lại dẫn đến 2 triệu cái chết mỗi năm?
01:10
How is it that this can lead
to over two million deaths every year?
to over two million deaths every year?
16
45760
4016
Tôi biết Bill Joy vừa nói với các bạn
01:14
I know Bill Joy was talking to you
about the wonders of carbon nanotubes,
about the wonders of carbon nanotubes,
17
49800
4336
về sự kì diệu của ống cacbon nano.
Vì thế tôi sẽ kể cho các bạn về
01:18
so I'm going to talk to you
about the wonders of carbon macro-tubes,
about the wonders of carbon macro-tubes,
18
54160
3816
sự kì diệu của ống cacbon vĩ mô, hay còn gọi là than củi.
01:22
which is charcoal.
19
58000
1216
01:24
(Laughter)
20
59240
1976
Đây là bức tranh về miền quê ở Haiti. Haiti hiện nay với diện tích phá rừng 98%
01:26
So this is a picture of rural Haiti.
21
61240
2176
01:28
Haiti is now 98 percent deforested.
22
63440
3296
Các bạn sẽ thấy những hình ảnh thế này khắp nơi trên hòn đảo.
01:31
You'll see scenes like this
all over the island.
all over the island.
23
66760
3096
Điều này dẫn đến đủ mọi vấn đề về môi trường,
01:34
It leads to all sorts
of environmental problems
of environmental problems
24
69880
2776
và những vấn đề ảnh hưởng đến tất cả mọi người trên đất nước.
01:37
and problems that affect people
throughout the nation.
throughout the nation.
25
72680
4256
01:41
A couple years ago
there was severe flooding
there was severe flooding
26
76960
2056
Vài năm trước, có một trận lụt kinh hoàng
làm hàng ngàn người chết,
01:43
that led to thousands of deaths --
27
79040
1620
mà nguyên nhân trực tiếp được cho rằng
01:45
that's directly attributable to the fact
28
80684
1932
bởi vì không có một cây nào trên đồi để cố định đất.
01:47
that there are no trees on the hills
to stabilize the soil.
to stabilize the soil.
29
82640
2976
Vì thế khi mưa đến, nước đổ xuống các dòng sông, và gây nên trận lũ lụt.
01:50
So the rains come --
30
85640
1256
01:51
they go down the rivers
and the flooding happens.
and the flooding happens.
31
86920
2440
Và đây là một trong những lý do tại sao có quá ít cây cối như vậy:
01:55
Now one of the reasons
why there are so few trees is this:
why there are so few trees is this:
32
90440
3456
Người ta cần phải nấu nướng, họ đốn cây
01:58
people need to cook,
33
93920
1376
02:00
and they harvest wood
and they make charcoal in order to do it.
and they make charcoal in order to do it.
34
95320
4096
và đốt để làm than nấu.
Không phải là mọi người không quan tâm tác hại đến môi trường.
02:04
It's not that people are ignorant
to the environmental damage.
to the environmental damage.
35
99440
2905
Họ biết rất rõ, nhưng không còn lựa chọn nào khác .
02:07
They know perfectly well,
but they have no other choice.
but they have no other choice.
36
102369
2620
Nhiên liệu hóa thạch không có,
02:09
Fossil fuels are not available,
37
105013
2003
còn năng lượng mặt trời không làm chín thức ăn theo cách họ muốn.
02:11
and solar energy doesn't cook the way
that they like their food prepared.
that they like their food prepared.
38
107040
4896
02:16
And so this is what they do.
39
111960
2136
Và đây là cách mà họ làm.
Các bạn sẽ thấy những gia đình như ở đây, đi vào rừng tìm cây,
02:18
You'll find families like this who go out
into the forest to find a tree,
into the forest to find a tree,
40
114120
4176
chặt xuống và dùng nó làm than củi.
02:23
cut it down and make charcoal out of it.
41
118320
2880
Vì thế sẽ không ngạc nhiên khi có rất nhiều nỗ lực
02:27
So not surprisingly,
42
122440
1216
02:28
there's a lot of effort that's been done
to look at alternative cooking fuels.
to look at alternative cooking fuels.
43
123680
4799
được thực hiện để tìm nguồn chất đốt thay thế khác.
Khoảng 4 năm trước, tôi dẫn một nhóm sinh viên đến Haiti,
02:34
About four years ago, I took
a team of students down to Haiti
a team of students down to Haiti
44
129360
3056
và chúng tôi đã làm việc với những tình nguyện viên Peace Corps ở đó.
02:37
and we worked with
Peace Corps volunteers there.
Peace Corps volunteers there.
45
132440
2416
02:39
This is one such volunteer
46
134880
1416
Đây là một tình nguyện viên như thế,
02:41
and this is a device that he had built
in the village where he worked.
in the village where he worked.
47
136320
3616
và đây là thiết bị anh ta đã làm cho ngôi làng.
02:44
And the idea was
that you could take waste paper;
that you could take waste paper;
48
139960
2656
Ở đây ý tưởng là tái sử dụng nguồn giấy bỏ đi,
nén nó lại, và làm thành dạng bánh để dùng như chất đốt.
02:47
you could compress it
49
142640
1216
02:48
and make briquettes
that could be used for fuel.
that could be used for fuel.
50
143880
2656
Tuy nhiên thiết bị này rất chậm.
02:51
But this device was very slow.
51
146560
2016
Vì thế những sinh viên kĩ thuật của tôi đã tìm hiểu nó,
02:53
So our engineering students
went to work on it
went to work on it
52
148600
3096
và với vài điều chỉnh nhỏ,
02:56
and with some very simple changes,
53
151720
2096
02:58
they were able to triple
the throughput of this device.
the throughput of this device.
54
153840
3056
các em đã làm tăng gấp 3 sản lượng sản xuất.
03:01
So you could imagine
they were very excited about it.
they were very excited about it.
55
156920
2536
Vì thế các bạn có thể tưởng tượng được các sinh viên đã thích thú đến thế nào.
Các em đã mang những mẩu bánh đó quay trở lại MIT để kiểm tra chúng.
03:04
And they took the briquettes back to MIT
so that they could test them.
so that they could test them.
56
159480
3800
Và một trong những điều họ nhận ra là thậm chí chúng vẫn chưa được nung lên.
03:08
And one of the things
that they found was they didn't burn.
that they found was they didn't burn.
57
164000
4256
Điều đó làm các bạn sinh viên hơi thất vọng.
03:13
So it was a little
discouraging to the students.
discouraging to the students.
58
168280
2776
03:15
(Laughter)
59
171080
1536
Và sự thật là nếu mọi người nhìn gần hơn, ở đây,
03:17
And in fact, if you look closely,
60
172640
2376
03:19
right here you can see
it says, "US Peace Corps."
it says, "US Peace Corps."
61
175040
2600
các bạn có thể thấy "U.S. Peace Corps."
Bởi vì, thật sự không có bất kỳ nguồn giấy thài nào ở ngôi làng.
03:23
As it turns out, there actually wasn't
any waste paper in this village.
any waste paper in this village.
62
178640
3816
Và nếu như có thể sử dụng nguồn giấy thải từ văn phòng chính phủ
03:27
And while it was a good use
of government paperwork
of government paperwork
63
182480
3216
03:30
for this volunteer to bring it
back with him to his village,
back with him to his village,
64
185720
2905
và tình nguyện mang đến ngôi làng,
thì nó cũng cách xa đến 800km.
03:33
it was 800 kilometers away.
65
188649
2087
Vì thế chúng tôi nghĩ rằng có lẽ sẽ phải có một cách nào đó tốt hơn
03:35
And so we thought perhaps
there might be a better way
there might be a better way
66
190760
2896
03:38
to come up with
an alternative cooking fuel.
an alternative cooking fuel.
67
193680
2200
để làm một chất đốt thay thế khác.
Điều chúng tôi muốn, là làm ra một loại chất đốt
03:41
What we wanted to do
is we wanted to make a fuel
is we wanted to make a fuel
68
196640
2256
03:43
that used something that was
readily available on the local level.
readily available on the local level.
69
198920
3336
từ những nguyên liệu đã sẵn có ở địa phương.
Các bạn sẽ thấy những cái này khắp trên Haiti. Chúng là những máy ép đường loại nhỏ.
03:47
You see these all over Haiti as well.
70
202280
1776
03:48
They're small-scale sugar mills.
71
204080
1736
03:50
And the waste product from them
72
205840
1496
Vả đây là những chất thải từ máy,
sau khi đã được trích lấy tinh chất, chúng gọi là bã mía.
03:52
after you extract the juice
from the sugarcane
from the sugarcane
73
207360
2416
03:54
is called "bagasse."
74
209800
1536
Nó không dùng làm gì khác. Nó cũng không có chất dinh dưỡng,
03:56
It has no other use.
75
211360
1216
03:57
It has no nutritional value,
so they don't feed it to the animals.
so they don't feed it to the animals.
76
212600
3296
nên không dùng làm thức ăn gia súc.
04:00
It just sits in a pile near the sugar mill
until eventually they burn it.
until eventually they burn it.
77
215920
4040
Họ chất đống cạnh máy cho đến khi nhiều quá thì đốt đi.
Điều chúng tôi muốn là tìm cách nào đó
04:05
What we wanted to do was
we wanted to find a way
we wanted to find a way
78
221040
2296
để làm rắn những chất thải này, và chuyển chúng thành chất đốt
04:08
to harness this waste resource
and turn it into a fuel
and turn it into a fuel
79
223360
2976
mà mọi người có thể dùng để nấu nướng dễ dàng,
04:11
that would be something
that people could easily cook with,
that people could easily cook with,
80
226360
2976
một dạng giống như là than củi.
04:14
something like charcoal.
81
229360
1240
Vì thế trong vài năm kế tiếp, nhóm sinh viên và tôi đã nghiên cứu để phát triển quy trình.
04:16
So over the next couple of years,
82
231600
1616
04:18
students and I worked
to develop a process.
to develop a process.
83
233240
3656
Như vậy, ban đầu từ bã mía, rồi cho vào một lò nung đơn giản,
04:21
So you start with the bagasse,
and then you take a very simple kiln
and then you take a very simple kiln
84
236920
3816
có thể làm từ thùng dầu 55 gallon đã bỏ đi.
04:25
that you can make out of
a waste fifty five-gallon oil drum.
a waste fifty five-gallon oil drum.
85
240760
3176
Sau một khoảng thời gian, sau khi đặt chúng trên ngọn lửa, ta bịt kín lại
04:28
After some time, after setting it on fire,
86
243960
2296
04:31
you seal it to restrict the oxygen
that goes into the kiln,
that goes into the kiln,
87
246280
3976
để hạn chế oxy vào lò nung,
cuối cùng ta sẽ có một vật liệu đã được cacbon hóa.
04:35
and then you end up
with this carbonized material here.
with this carbonized material here.
88
250280
3000
Tuy nhiên, bạn không thể đốt nó, nó quá mịn,
04:38
However, you can't burn this.
89
254080
1576
04:40
It's too fine and it burns too quickly
to be useful for cooking.
to be useful for cooking.
90
255680
4695
và cháy quá nhanh đến nỗi không thể sử dụng nấu nướng được.
Vi thế chúng tôi cố gắng tìm cách để định hình nó thành những than bánh.
04:45
So we had to try to find a way
to form it into useful briquettes.
to form it into useful briquettes.
91
260399
4257
Và rất may mắn, một trong những sinh viên là người Ghana,
04:49
And conveniently,
one of my students was from Ghana,
one of my students was from Ghana,
92
264680
3416
anh ta nhớ một món ăn do mẹ anh ta làm gọi là kokonte,
04:52
and he remembered a dish his mom
used to make for him called "kokonte,"
used to make for him called "kokonte,"
93
268120
3334
04:56
which is a very sticky porridge
made out of the cassava root.
made out of the cassava root.
94
271478
3458
đó là một món giống như bột nấu nhưng rất dinh, làm từ rễ cây cassava.
04:59
And so what we did was we looked,
95
274960
1576
Và vì thế điều chúng tôi làm là tìm kiếm, và nhận thấy
05:01
and we found that cassava
is indeed grown in Haiti,
is indeed grown in Haiti,
96
276560
3096
quả thực cây cassava cũng trồng ở Haiti, nhưng dưới tên là manioc.
05:04
under the name of "manioc."
97
279680
2136
Và thật sự nó mọc khắp nơi trên thế giới --
05:06
In fact, it's grown all over the world --
98
281840
1953
yucca, tapioca, manioc, cassava, tất cả đều cùng một loại
05:08
yucca, tapioca, manioc, cassava,
it's all the same thing --
it's all the same thing --
99
283817
3079
05:11
a very starchy root vegetable.
100
286920
2096
một loại thực vậy rễ chứa nhiều nhựa dính.
Và bạn có thể làm nên chất keo dày, rất dính
05:13
And you can make a very thick,
sticky porridge out of it,
sticky porridge out of it,
101
289040
3216
dùng để gắn những mẩu than nhỏ lại với nhau.
05:17
which you can use to bind together
the charcoal briquettes.
the charcoal briquettes.
102
292280
4136
Chúng tôi đã thực hiên như thế, và quay lại Haiti.
05:21
So we did this. We went down to Haiti.
103
296440
3176
Đây là những sinh viên đầu tiên tốt nghiệp Ecole de Chabon,
05:24
These are the graduates
of the first Ecole de Charbon,
of the first Ecole de Charbon,
104
299640
2656
hay còn gọi là Học viện Than Củi. Và đây là --
05:27
or Charcoal Institute.
105
302320
1696
(Cười)
05:28
And these --
106
304040
1216
05:30
(Laughter)
107
305280
1216
-- đúng thế. Tôi thật sự là giảng viên ở học viện MIT, cũng như ở học viện Than Củi.
05:31
That's right. So I'm actually
an instructor at MIT as well as CIT.
an instructor at MIT as well as CIT.
108
306520
5976
Và đây là những bánh than chúng tôi đã làm.
05:37
And these are the briquettes that we made.
109
312520
2080
Còn bây giờ, tôi sẽ đưa các bạn đến một lục địa khác. Đây là Ấn độ,
05:40
Now I'm going to take you
to a different continent.
to a different continent.
110
316040
2400
05:44
This is India
111
319320
1216
và đây là chất đốt thông dụng nhất dùng để nấu ăn ở Ấn độ: chính là phân bò.
05:45
and this is the most commonly used
cooking fuel in India.
cooking fuel in India.
112
320560
3216
05:48
It's cow dung.
113
323800
1376
Và tê hơn cả Haiti, thứ này tạo ra rất nhiều khói,
05:50
And more than in Haiti,
this produces really smoky fires,
this produces really smoky fires,
114
325200
4176
và đây là nơi các bạn có thể thấy những tác động đến sức khỏe
05:54
and this is where you see
the health impacts
the health impacts
115
329400
2456
05:56
of cooking with cow dung
and biomass as a fuel.
and biomass as a fuel.
116
331880
4080
từ việc nấu ăn bằng chất đốt là phân bò.
Trẻ em và phụ nữ là những người chịu tác động chính,
06:01
Kids and women
are especially affected by it,
are especially affected by it,
117
336600
2216
06:03
because they're the ones
who are around the cooking fires.
who are around the cooking fires.
118
338840
3136
bởi vì họ luôn đứng quanh bếp nấu.
Vì thế chúng tôi muốn xem thử liệu có thể giới thiệu
06:06
So we wanted to see
119
342000
1216
06:08
if we could introduce
this charcoal-making technology there.
this charcoal-making technology there.
120
343240
3496
công nghệ làm than củi ở đây không.
Nhưng không may là họ không có mía,
06:11
Well, unfortunately,
they didn't have sugarcane
they didn't have sugarcane
121
346760
2416
cũng không có cassava, nhưng điều đó vẫn không ngăn được chúng tôi.
06:14
and they didn't have cassava,
122
349200
1381
06:15
but that didn't stop us.
123
350605
1200
Điều chúng tôi làm, là tìm kiếm những nguồn nguyên liệu tự nhiên sẵn có ở đó.
06:17
What we did was we found what were
the locally available sources of biomass.
the locally available sources of biomass.
124
352400
3816
Ở khu vực này có rơm lúa mì, rơm lúa gạo .
06:21
And there was wheat straw
and there was rice straw in this area.
and there was rice straw in this area.
125
356240
3376
Và thứ chúng tôi sử dụng làm chất kết dính
06:24
And what we could use as a binder
was actually small amounts of cow manure,
was actually small amounts of cow manure,
126
359640
3616
thật sự là một lượng nhỏ phân bò,
mà mọi người thường sử dụng như là chất đốt.
06:28
which they used ordinarily for their fuel.
127
363280
2240
Và chúng tôi đã đặt chúng cạnh nhau để kiểm tra, và như các bạn thấy
06:31
And we did side-by-side tests,
128
366960
2176
06:33
and here you can see
the charcoal briquettes
the charcoal briquettes
129
369160
2576
ở đây là bánh than, còn ở đây là phân bò.
06:36
and here the cow dung.
130
371760
1216
06:37
And you can see that it's a lot cleaner
burning of a cooking fuel.
burning of a cooking fuel.
131
373000
3256
Và các bạn có thể thấy đây là một chất đốt cháy sạch hơn rất nhiều.
và thật sự nó làm nóng nước cũng nhanh hơn nhiều.
06:41
And in fact, it heats the water
a lot more quickly.
a lot more quickly.
132
376280
2576
06:43
And so we were very happy, thus far.
133
378880
2296
Vì thế chúng tôi đã rất vui mừng, chỉ đến khi đó.
Nhưng một trong những điều phát hiện ra
06:46
But one of the things that we found
134
381200
1696
06:47
was when we did side-by-side
comparisons with wood charcoal,
comparisons with wood charcoal,
135
382920
2816
khi so sánh trực tiếp mặt-đối-mặt với than củi,
06:50
it didn't burn as long.
136
385760
1616
nó không cháy được lâu. Những mẩu than bị vỡ vụn ra,
06:52
And the briquettes crumbled a little bit
137
387400
1905
và chúng mất năng lượng khi vỡ ra lúc đang nấu.
06:54
and we lost energy as they fell apart
as they were cooking.
as they were cooking.
138
389329
3167
Vì thế chúng tôi muốn tìm cách làm những mẩu than cứng hơn
06:57
So we wanted to try to find a way
to make a stronger briquette
to make a stronger briquette
139
392520
3216
07:00
so that we could compete with
wood charcoal in the markets in Haiti.
wood charcoal in the markets in Haiti.
140
395760
3600
để chúng tôi có thể cạnh tranh với than củi trên thị trường ở Haiti.
Vì thế chúng tôi đã quay lại MIT, thí nghiệm trên máy nén Instron,
07:05
So we went back to MIT,
141
400320
2016
07:07
we took out the Instron machine
142
402360
2216
và xem lực nén cần thiết khoảng bao nhiêu
07:09
and we figured out
what sort of forces you needed
what sort of forces you needed
143
404600
2696
để có thể nén được những mẩu than đến mức
07:12
in order to compress
a briquette to the level
a briquette to the level
144
407320
2096
đủ cứng để đảm bảo tính năng được tăng cường rõ rệt.
07:14
that you actually are getting
improved performance out of it?
improved performance out of it?
145
409440
2858
Vào thời điểm khi những sinh viên ở phòng thí nghiệm nghiên cứu vấn đề này,
07:17
And at the same time that we had
students in the lab looking at this,
students in the lab looking at this,
146
412960
3296
tôi còn có một nhóm cộng tác khác ở Haiti tìm cách cải tiến quy trình,
07:21
we also had community partners in Haiti
working to develop the process,
working to develop the process,
147
416280
6936
phát triển nó, và phổ biến nó đến những ngôi làng ở đó.
07:28
to improve it and make it more accessible
to people in the villages there.
to people in the villages there.
148
423240
5000
Và sau một khoảng thời gian,
07:33
And after some time,
149
429160
1216
chúng tôi đã phát triển được một máy nén với chi phí thấp, cho phép làm than bánh,
07:35
we developed a low-cost press
that allows you to produce charcoal,
that allows you to produce charcoal,
150
430400
4816
đảm bảo thời gian cháy lâu hơn, và sạch hơn so với than gỗ.
07:40
which actually now burns not only --
151
435240
2680
07:43
actually, it burns longer,
cleaner than wood charcoal.
cleaner than wood charcoal.
152
438642
3318
Như vây tình huống ở đây là chúng ta có một sản phẩm thực sự tốt hơn
07:47
So now we're in a situation
where we have a product,
where we have a product,
153
442400
2536
07:49
which is actually better than what
you can buy in Haiti in the marketplace,
you can buy in Haiti in the marketplace,
154
444960
4296
sàn phẩm cùng loại trên thị trường Haiti.
vâng, đó thật sự là nơi rất tuyệt vời.
07:54
which is a very wonderful place to be.
155
449280
2720
Chỉ riêng ở Haiti, khoảng 30 triệu cây bị chặt mỗi năm.
07:58
In Haiti alone, about 30 million trees
are cut down every year.
are cut down every year.
156
453960
4736
08:03
There's a possibility
of this being implemented
of this being implemented
157
458720
2496
Vì thế có tiềm năng để hiện thực hóa điều này
và tiết kiệm một nguồn lợi lớn.
08:06
and saving a good portion of those.
158
461240
2296
Thêm vào đó, lợi tức tạo ra từ than bánh này là 260 triệu dollar
08:08
In addition, the revenue generated
from that charcoal is 260 million dollars.
from that charcoal is 260 million dollars.
159
463560
6416
Thật sự là một khoản rất lớn đối với một nước như Haiti --
08:14
That's an awful lot
for a country like Haiti --
for a country like Haiti --
160
470000
2536
với dân số chỉ 8 triệu,
08:17
with a population of eight million
161
472560
1856
với thu nhập hàng năm dưới 400 dollar.
08:19
and an average income
of less than 400 dollars.
of less than 400 dollars.
162
474440
3200
Vì thế đây là nơi dự án đã thật sự phát triển.
08:23
So this is where we're also moving ahead
with our charcoal project.
with our charcoal project.
163
478680
3856
08:27
And one of the things
that I think is also interesting,
that I think is also interesting,
164
482560
2656
Và một điều khác tôi cho rằng cũng khá thú vị,
tôi có có một người bạn ở UC Barkeley chuyên về phân tích rủi ro.
08:30
is I have a friend up at UC Berkeley
who's been doing risk analysis.
who's been doing risk analysis.
165
485240
4296
08:34
And he's looked at the problem
of the health impacts
of the health impacts
166
489560
3056
Và anh ta xem xét vấn đề ảnh hưởng đến sức khỏe
08:37
of burning wood versus charcoal.
167
492640
2096
từ việc đốt sử dụng củi so với than.
08:39
And he's found that worldwide,
you could prevent a million deaths
you could prevent a million deaths
168
494760
4096
Và nhận thấy rằng trên toàn thế giới
chúng ta có thể ngăn ngừa khoảng 1 triệu cái chết khi chuyển từ củi sang than.
08:43
switching from wood
to charcoal as a cooking fuel.
to charcoal as a cooking fuel.
169
498880
2976
Đó là một điều rất đáng chú ý.
08:46
That's remarkable,
170
501880
1216
Nhưng cho đến nay, vẫn không có cách nào khác ngoài việc chặt cây cả.
08:47
but up until now, there weren't ways
to do it without cutting down trees.
to do it without cutting down trees.
171
503120
3456
Nhưng giờ chúng ta đã có một cách
08:51
But now we have a way
172
506600
1216
08:52
that's using an agricultural
waste material to create a cooking fuel.
waste material to create a cooking fuel.
173
507840
3680
bằng việc sử dụng những nguồn nguyên liệu nông nghiệp bỏ đi để làm chất đốt.
08:56
One of the really exciting things, though,
174
511960
2016
Một trong những điều thật sự thú vi,
08:58
is something that came out of the trip
that I took to Ghana just last month.
that I took to Ghana just last month.
175
514000
3572
là thứ mà tôi đã tìm được trong chuyến đi đến Ghana tháng vừa rồi.
Và đây, tôi cho rằng, điều tuyệt nhất,
09:02
And I think it's the coolest thing,
176
517596
3419
với công nghệ còn thấp hơn cả những gì các bạn vừa thấy
09:05
and it's even lower tech
than what you just saw,
than what you just saw,
177
521039
2240
nếu như các bạn có thể tưởng tượng được. Và đây.
09:08
if you can imagine such a thing.
178
523303
2033
09:10
Here it is.
179
525360
1216
Là cái gì nhỉ? Đây chính là lõi ngô đã được chuyển thành than.
09:11
So what is this?
180
526600
1200
09:13
This is corncobs turned into charcoal.
181
528480
2576
Và cái hay của nó chính là chúng ta không cần phải tạo hình lại thành những bánh than.
09:15
And the beauty of this is
that you don't need to form briquettes --
that you don't need to form briquettes --
182
531080
3143
Nó đã có dạng sẵn như vậy rồi. Đây là laptop 100 dolar của tôi.
09:19
it comes ready made.
183
534247
1329
09:20
This is my $100 laptop, right here.
184
535600
2856
Và cũng như Nick, tôi đã mang theo vài mẫu cho các bạn xem.
09:23
And actually, like Nick,
I brought samples.
I brought samples.
185
538480
3016
(Cười)
09:26
(Laughter)
186
541520
2216
09:28
So we can pass these around.
187
543760
1760
Mọi người có thể chuyền tay nhau xem.
Chúng có đủ mọi đặc tính cần thiết, đã được kiểm tra thực tế và sẵn sàng sử dụng.
09:32
They're fully functional,
field-tested, ready to roll out.
field-tested, ready to roll out.
188
547520
4084
09:36
(Laughter)
189
551628
1706
Và một trong những điều, tôi cho đáng chú ý về công nghệ này
09:40
And I think one of the things
190
555520
1496
09:41
which is also remarkable
about this technology,
about this technology,
191
557040
4216
đó là việc chuyển giao hết sức dễ dàng.
09:46
is that the technology
transfer is so easy.
transfer is so easy.
192
561280
2776
So sánh với than làm từ mía,
09:48
Compared to the sugarcane charcoal,
193
564080
2136
chúng tôi phải dạy mọi người cách để tạo thành những bánh than,
09:51
where we have to teach people
how to form it into briquettes
how to form it into briquettes
194
566240
2816
và phải thêm một bước để làm chất kết dính,
09:53
and you have the extra step
of cooking the binder,
of cooking the binder,
195
569080
2416
cái này đã ở hình dạng tiền - bánh than.
09:56
this comes pre-briquetted.
196
571520
1576
Và đây chính là điều tuyệt vời nhất của cuộc đời tôi lúc này,
09:57
And this is about the most exciting
thing in my life right now,
thing in my life right now,
197
573120
2953
nhưng cũng có thể là một lời bình không hay về cuộc đời tôi.
10:00
which is perhaps
a sad commentary on my life.
a sad commentary on my life.
198
576097
3199
(Cười)
10:04
(Laughter)
199
579320
2256
Nhưng khi bạn đã thấy nó, như những người ở hàng đầu này, được rồi,
10:06
But once you see it,
like you guys in the front row --
like you guys in the front row --
200
581600
2536
vâng, OK. Dù sao đi nữa --
10:08
All right, yeah, OK.
201
584160
1216
10:10
So anyway --
202
585400
1216
(Cười)
10:11
(Laughter)
203
586640
2016
-- chúng nó đây Và tôi nghĩ đây là một ví dụ hoàn hảo
10:13
Here it is.
204
588680
1216
10:14
And this is, I think, a perfect example
205
589920
2456
cho điều mà Robert Wright vừa nói về những thứ tổng-khác-không.
10:17
of what Robert Wright was talking about
in those non-zero-sum things.
in those non-zero-sum things.
206
592400
5216
Như vậy, không những ta có lợi về sức khỏe,
10:22
So not only do you have health benefits,
207
597640
2496
mà còn lợi về môi trường.
10:24
you have environmental benefits.
208
600160
2136
Và đây là một trường hợp cực kì hiếm hoi,
10:27
But this is one
of the incredibly rare situations
of the incredibly rare situations
209
602320
3816
khi mà ta còn có lợi về kinh tế.
10:30
where you also have economic benefits.
210
606160
2336
Người ta có thể tự làm chất đốt từ những sản phẩm bỏ đi,
10:33
People can make their own cooking fuel
from waste products.
from waste products.
211
608520
3056
10:36
They can generate income from this.
212
611600
2016
Họ có thể tạo thu nhập từ đó,
10:38
They can save the money
that they were going to spend on charcoal
that they were going to spend on charcoal
213
613640
3136
Họ có thể tiết kiệm tiền, mà lẽ ra phải bỏ ra để mua than,
10:41
and they can produce excess
and sell it in the market
and sell it in the market
214
616800
2477
và họ có thể làm thừa ra, và bán nó ra thị trường,
cho những người khác mà không tự sản xuất.
10:44
to people who aren't making their own.
215
619301
1955
Điều này rất hiếm vì ta không phải đánh đổi
10:46
It's really rare
that you don't have trade-offs
that you don't have trade-offs
216
621280
2296
giữa sức khỏe và kinh tế, hay giữa môi trường và kinh tế.
10:48
between health and economics,
or environment and economics.
or environment and economics.
217
623600
3216
10:51
So this is a project
that I just find extremely exciting
that I just find extremely exciting
218
626840
3736
Vì lẽ đó, đây là đề tài làm tôi cực kì thích thú,
và tôi thật sự mong chờ xem nó sẽ đưa ta đến đâu.
10:55
and I'm really looking forward
to see where it takes us.
to see where it takes us.
219
630600
5400
Vì thế khi chúng ta nói về, tương lai chúng ta sẽ tạo nên,
11:02
So when we talk about, now,
the future we will create,
the future we will create,
220
638120
3496
một trong những điều tôi thấy cần thiết
11:06
one of the things
that I think is necessary
that I think is necessary
221
641640
2016
11:08
is to have a very clear vision
of the world that we live in.
of the world that we live in.
222
643680
3960
là chúng ta cần có một thế giới quan rõ ràng về thế giới ta đang sống.
Ở đây tôi không đề cập đến thế giới thật sự chúng ta đang sống.
11:12
And now, I don't actually mean
the world that we live in.
the world that we live in.
223
648160
2786
11:16
I mean the world where women
spend two to three hours everyday
spend two to three hours everyday
224
651920
4096
Tôi muốn đề cập thế giới nơi mà những phụ nữ phải bỏ ra hai ba giờ mỗi ngày
để xay thóc làm thức ăn cho gia đình.
11:20
grinding grain for their families to eat.
225
656040
2440
Tôi muốn đề cập thế giới nơi mà vật liệu xây dựng cao cấp
11:24
I mean the world
where advanced building materials
where advanced building materials
226
659960
2376
có nghĩa là những tấm ngói lợp được làm bằng tay,
11:27
means cement roofing tiles
that are made by hand,
that are made by hand,
227
662360
3416
và ở đó, khi bạn làm việc 10h một ngày,
11:30
and where, when you work 10 hours a day,
228
665800
2136
11:32
you're still only earning
60 dollars in a month.
60 dollars in a month.
229
667960
2840
vẫn chỉ kiếm được 60usd một tháng.
Tôi muốn đề cập thế giới mà phụ nữ và trẻ em mất 40 tỉ giờ một năm chỉ để đi lấy nước
11:37
I mean the world
230
672320
1216
11:38
where women and children spend
40 billion hours a year fetching water.
40 billion hours a year fetching water.
231
673560
6200
Điều đó tương đương với toàn bộ lực lượng lao động ở California
11:45
That's as if the entire workforce
of the state of California
of the state of California
232
680520
3736
phải làm việc cật lực trong một năm để không làm việc gì khác ngoài lấy nước.
11:49
worked full time for a year
doing nothing but fetching water.
doing nothing but fetching water.
233
684280
4496
Đó là nơi mà, ví dụ như nếu ở đây là Ấn độ,
11:53
It's a place where,
for example, if this were India,
for example, if this were India,
234
688800
4336
trong căn phòng này, thì chỉ có ba người trong số chúng ta có xe hơi.
11:57
in this room, only three of us
would have a car.
would have a car.
235
693160
2440
Nếu ở đây là Afghanistan,
12:01
If this were Afghanistan,
236
696360
1216
chỉ có một người trong phòng này biết cách sử dụng internet.
12:02
only one person in this room
would know how the use the Internet.
would know how the use the Internet.
237
697600
3616
Nếu ở đây là Zambia, 300 người trong số các bạn là nông dân,
12:06
If this were Zambia --
238
701240
1200
12:08
300 of you would be farmers,
239
703520
2696
100 người trong số các bạn nhiễm AIDS, HIV.
12:11
100 of you would have AIDS or HIV.
240
706240
3136
Và hơn nửa số các bạn sống dưới mức một dollar một ngày.
12:14
And more than half of you would be living
on less than a dollar a day.
on less than a dollar a day.
241
709400
3840
Chúng là những vấn đề cần chúng ta tìm hiểu và tìm ra giải pháp.
12:19
These are the issues that we
need to come up with solutions for.
need to come up with solutions for.
242
714280
4736
Chúng là những vấn đề ta cần phải đào tạo cho những kỹ sư
12:23
These are the issues that
we need to be training our engineers,
we need to be training our engineers,
243
719040
3856
12:27
our designers, our business people,
our entrepreneurs to be facing.
our entrepreneurs to be facing.
244
722920
3440
nhà thiết kế, những thương gia, những công ty để đối mặt
Chúng là những bài toán cần tìm ra lời giải.
12:32
These are the solutions
that we need to find.
that we need to find.
245
727280
2696
12:34
I have a few areas that I believe
are especially important that we address.
are especially important that we address.
246
730000
6176
Có vài lĩnh vực mà tôi cho rằng đăc biệt quan trọng cần chú ý.
Một trong số đó là tạo ra những công nghệ để phát triển kinh tế vi mô, những công-ty-vi-mô,
12:41
One of them is creating technologies
247
736200
2056
12:43
to promote micro-finance
and micro-enterprise,
and micro-enterprise,
248
738280
3016
để giúp những người sống dưới mức nghèo khổ tìm ra cách để vươn lên,
12:46
so that people who are living
below the poverty line
below the poverty line
249
741320
2856
12:49
can find a way to move out --
250
744200
1536
để họ không làm những việc
12:50
and that they're not doing it
251
745760
1381
mang tính truyền thống như đan giỏ, nuôi gia cầm, v.v...
12:51
using the same traditional
basket making, poultry rearing, etc.
basket making, poultry rearing, etc.
252
747165
3611
12:55
But there are new technologies
and new products
and new products
253
750800
2191
Mà có những công nghệ mới, những sản phẫm mới
12:57
that they can make on a small scale.
254
753015
2240
để họ có thể sản xuất ở mức độ nhỏ lẻ.
13:00
The next thing I believe
255
755800
1216
Một điều nữa tôi cho rằng chúng ta nên tạo ra những công nghệ để giúp nông dân nghèo
13:01
is that we need to create
technologies for poor farmers
technologies for poor farmers
256
757040
4376
làm tăng giá trị mùa màng của họ lên.
13:06
to add value to their own crops.
257
761440
2240
Và chúng ta cần suy nghĩ lại về những chiến lược phát triển,
13:09
And we need to rethink
our development strategies,
our development strategies,
258
764600
2656
hãy dừng những chương trình giáo dục
13:12
so that we're not promoting
educational campaigns
educational campaigns
259
767280
3256
13:15
to get them to stop being farmers,
260
770560
2376
làm cho nông dân không còn là nông dân,
13:17
but rather to stop being poor farmers.
261
772960
2776
mà tốt hơn là hãy làm cho họ không còn là nông dân nghèo.
13:20
And we need to think
about how we can do that effectively.
about how we can do that effectively.
262
775760
2833
Và chúng ta cần phải nghĩ cách làm sao cho hiệu quả,
Ta cần làm việc trực tiếp với những người ở đó,
13:24
We need to work with the people
in these communities
in these communities
263
779560
2656
giúp họ những nguồn lực, những công cụ cần thiết
13:27
and give them the resources
and the tools that they need
and the tools that they need
264
782240
2856
để họ tự giải quyết những vấn đề của chính họ. Đó là cách tốt nhất.
13:29
to solve their own problems.
265
785120
1696
13:31
That's the best way to do it.
266
786840
1381
Chúng ta không nên giúp từ xa.
13:33
We shouldn't be doing it from outside.
267
788245
2291
Vì vậy ta cần tạo ra tương lai như thế, và cần phải hành động ngay.
13:35
So we need to create this future,
and we need to start doing it now.
and we need to start doing it now.
268
790560
4160
Cảm ơn.
13:40
Thank you.
269
795240
1216
13:41
(Applause)
270
796480
5256
(Vỗ tay)
13:46
Chris Anderson: Thank you, incredible.
271
801760
2492
13:49
Stay here.
272
804320
1200
Chris Anderson: Kể với chúng tôi - trong khi chờ câu hỏi từ khán giả --
13:51
Tell us -- just while we see
if someone has a question --
if someone has a question --
273
806360
2896
hãy kể với chúng tôi về một điều khác mà bạn đã làm.
13:54
just tell us about one of the other things
that you've worked on.
that you've worked on.
274
809280
3416
Amy Smith: Một vài thứ chúng tôi vẫn đang làm hiện nay
13:57
Amy Smith: Some of the other
things we're working on
things we're working on
275
812720
2496
là tìm phương pháp kiểm tra chất lượng nước giá rẻ,
14:00
are ways to do low-cost
water quality testing,
water quality testing,
276
815240
2177
để giúp một số cộng đồng có thể tự lưu trữ nước,
14:02
so that communities can maintain
their own water systems,
their own water systems,
277
817441
2735
biết khi nào còn sử dụng được, khi nào cần phải xử lý nước, v.v.
14:05
know when they're working,
know when they treat them, etc.
know when they treat them, etc.
278
820200
2715
14:07
We're also looking at low-cost
water-treatment systems.
water-treatment systems.
279
822939
2637
Chúng tôi cũng đang xây dựng hệ thống xử lý nước giá thấp.
Một điều rất thú vị là tìm hiểu cách mặt trời khử trùng nước,
14:10
One of the really exciting things
is looking at solar water disinfection
is looking at solar water disinfection
280
825600
3381
và phát triển khà năng xử lý đó.
14:13
and improving the ability
to be able to do that.
to be able to do that.
281
829005
2560
CA: Có nút cổ chai nào ngăn cản tất cả những điều này phổ biến với thị trường không?
14:17
CA: What's the bottleneck
preventing this stuff getting from scale?
preventing this stuff getting from scale?
282
832320
3936
Chị có muốn tìm một công ty, hay nhà đầu tư mạo hiểm nào không,
14:21
Do you need to find entrepreneurs,
or venture capitalists,
or venture capitalists,
283
836280
3256
hay chị cần điều gì để mang những điều chị có phổ biến với thị trường?
14:24
or what do you need to take
what you've got and get it to scale?
what you've got and get it to scale?
284
839560
4856
AS: Vâng, toi nghĩ rằng càng nhiều người sẽ càng thúc đẩy nó nhanh hơn.
14:29
AS: I think it's large numbers
of people moving it forward.
of people moving it forward.
285
844440
2770
Đó là điều khó: đó là thị trường rất rời rạc,
14:32
It's a difficult thing --
286
847234
1199
14:33
it's a marketplace
which is very fragmented
which is very fragmented
287
848457
2007
còn những người tiêu dùng lại không có thu nhập.
14:35
and a consumer population with no income.
288
850488
2208
Vì thế ta không thể áp dụng mô hình sử dụng ở US
14:37
So you can't use the same models
that you use in the United States
that you use in the United States
289
852720
3256
14:40
for making things move forward.
290
856000
1536
để phát triển nó.
14:42
And we're a pretty small staff,
291
857560
2016
Và chúng tôi là một đội hơi nhỏ, chính tôi đây.
14:44
which is me.
292
859600
1216
14:45
(Laughter)
293
860840
1976
(Cười)
Vì thế, tôi làm tất cả những gì có thể cùng với những sinh viên.
14:47
So, you know,
I do what I can with the students.
I do what I can with the students.
294
862840
2239
Một năm có khoảng 30 sinh viên tham gia vào lĩnh vực này,
14:49
We have 30 students a year
go out into the field
go out into the field
295
865103
2239
cố gắng bổ sung, hoàn thiện là làm nó tiến xa hơn.
14:52
and try to implement this
and move it forward.
and move it forward.
296
867366
2450
Một điều nữa tức là ta phải làm với chiến lược lâu dài,
14:54
The other thing is you have to do things
with a long time frame,
with a long time frame,
297
869840
3496
các bạn không thể trông đợi một điều gì đó xong trong vòng một hai năm.
14:58
as, you know, you can't expect to get
something done in a year or two years;
something done in a year or two years;
298
873360
3936
Ta phải nhìn về phía trước năm đến mười năm.
15:02
you have to be looking
five or 10 years ahead.
five or 10 years ahead.
299
877320
2143
Nhưng với tầm nhìn về điều đó, chúng ta tin là sẽ làm được.
15:04
But I think with the vision to do that,
we can move forward.
we can move forward.
300
879487
3200
ABOUT THE SPEAKER
Amy Smith - inventor, engineerAmy Smith designs cheap, practical fixes for tough problems in developing countries. Among her many accomplishments, the MIT engineer received a MacArthur "genius" grant in 2004 and was the first woman to win the Lemelson-MIT Prize for turning her ideas into inventions.
Why you should listen
Mechanical engineer Amy Smith's approach to problem-solving in developing nations is refreshingly common-sense: Invent cheap, low-tech devices that use local resources, so communities can reproduce her efforts and ultimately help themselves. Smith, working with her students at MIT's D-Lab, has come up with several useful tools, including an incubator that stays warm without electricity, a simple grain mill, and a tool that converts farm waste into cleaner-burning charcoal.
The inventions have earned Smith three prestigious prizes: the B.F. Goodrich Collegiate Inventors Award, the MIT-Lemelson Prize, and a MacArthur "genius" grant. Her course, "Design for Developing Countries," is a pioneer in bringing humanitarian design into the curriculum of major institutions. Going forward, the former Peace Corps volunteer strives to do much more, bringing her inventiveness and boundless energy to bear on some of the world's most persistent problems.
Amy Smith | Speaker | TED.com