EG 2008
Dan Ariely: Are we in control of our own decisions?
Dan Ariely spyr: Höfum við stjórn á eigin ákvörðunum?
Filmed:
Readability: 3.3
6,706,559 views
Atferlishagfræðingurinn Dan Ariely, höfundur bókarinnar Fyrirsjáanleg Rökleysa (e. Predictably Irrational), notar sígild myndræn dæmi ásamt niðurstöðum rannsókna sem hann vann að, sem virðast brjóta gegn betri vitund og eru á tíðum sláandi, til þess að sýna fram á að við erum ekki jafn rökræn og við höldum þegar við tökum ákvarðanir.
Dan Ariely - Behavioral economist
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why. Full bio
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I'll tell you a little bit about irrational behavior.
0
0
3000
Ég ætla að fræða ykkur smá um röklausa hegðun.
00:19
Not yours, of course -- other people's.
1
3000
2000
Vitanlega ekki ykkar hegðun, heldur hvernig aðrir hegða sér.
00:21
(Laughter)
2
5000
1000
Vitanlega ekki ykkar hegðun, heldur hvernig aðrir hegða sér.
00:22
So after being at MIT for a few years,
3
6000
4000
Eftir að hafa verið hjá MIT í nokkur ár
00:26
I realized that writing academic papers is not that exciting.
4
10000
4000
gerði ég mér grein fyrir því að það að skrifa vísindagreinar er ekki sérlega spennandi.
00:30
You know, I don't know how many of those you read,
5
14000
2000
Ég veit ekki hvað þið lesið mikið af þeim,
00:32
but it's not fun to read and often not fun to write --
6
16000
3000
en þetta er enginn skemmtilestur og ekki skárra að skrifa þær.
00:35
even worse to write.
7
19000
2000
Jafnvel mun leiðinlegra að skrifa þær.
00:37
So I decided to try and write something more fun.
8
21000
3000
Það hvatti mig til að reyna að skrifa eitthvað skemmtilegra.
00:40
And I came up with an idea that I will write a cookbook.
9
24000
4000
Þá fékk ég þá hugmynd að skrifa matreiðslubók.
00:44
And the title for my cookbook was going to be
10
28000
2000
Og titillinn að bókinni átti að vera:
00:46
"Dining Without Crumbs: The Art of Eating Over the Sink."
11
30000
3000
„Kvöldmatur án mylsna: Listin að borða yfir vaskinum.“
00:49
(Laughter)
12
33000
2000
„Kvöldmatur án mylsna: Listin að borða yfir vaskinum.“
00:51
And it was going to be a look at life through the kitchen.
13
35000
3000
Og átti hún að verða rýni á lífið úr eldhúsinu.
00:54
And I was quite excited about this. I was going to talk
14
38000
2000
Ég var nokkuð spenntur yfir þessu. Ég ætlaði
00:56
a little bit about research, a little bit about the kitchen.
15
40000
3000
að fjalla smávegis um rannsóknir, smávegis um eldhúsið.
00:59
You know, we do so much in the kitchen I thought this would be interesting.
16
43000
3000
Við gerum svo margt í eldhúsinu að ég hélt að þetta gæti orðið áhugavert.
01:02
And I wrote a couple of chapters.
17
46000
2000
Svo ég skrifaði nokkra kafla og ég fór með þá til MIT útgáfunnar og þeir sögðu:
01:04
And I took it to MIT press and they said,
18
48000
2000
Svo ég skrifaði nokkra kafla og ég fór með þá til MIT útgáfunnar og þeir sögðu:
01:06
"Cute, but not for us. Go and find somebody else."
19
50000
4000
„Sætt, en ekki fyrir okkur. Farðu og finndu einhverja aðra.“
01:10
I tried other people and everybody said the same thing,
20
54000
2000
Ég reyndi að finna aðra útgefendur en
01:12
"Cute. Not for us."
21
56000
3000
þeir sögðu allir það sama: „Sætt. Ekki fyrir okkur.“ Þangað til einhver sagði:
01:15
Until somebody said,
22
59000
3000
þeir sögðu allir það sama: „Sætt. Ekki fyrir okkur.“ Þangað til einhver sagði:
01:18
"Look, if you're serious about this,
23
62000
2000
„Sjáðu til, ef þér er alvara með þessu þá
01:20
you first have to write a book about your research. You have to publish something,
24
64000
3000
verðurðu fyrst að skrifa bók um rannsóknirnar. Þú verður að gefa eitthvað út.
01:23
and then you'll get the opportunity to write something else.
25
67000
2000
Og þá geturðu fengið að skrifa um eitthvað annað.
01:25
If you really want to do it you have to do it."
26
69000
2000
Ef þú vilt þetta þá verðurðu að gera þetta.“
01:27
So I said, "You know, I really don't want to write about my research.
27
71000
3000
Ég sagði: „Mig langar ekkert sérstaklega til þess að skrifa um rannsóknirnar.
01:30
I do this all day long. I want to write something else.
28
74000
2000
Ég geri þetta allan daginn. Mig langar til þess að skrifa eitthvað annað.
01:32
Something a bit more free, less constrained."
29
76000
3000
Eitthvað með frjálsara sniði, ekki jafn afmarkað.“
01:35
And this person was very forceful and said,
30
79000
3000
Og þessi manneskja var mjög ákveðin og sagði:
01:38
"Look. That's the only way you'll ever do it."
31
82000
2000
„Heyrðu. Þetta er eina leiðin fyrir þig.“
01:40
So I said, "Okay, if I have to do it -- "
32
84000
3000
Svo ég sagði: „Allt í lagi, ef ég verð að gera þetta“
01:43
I had a sabbatical. I said, "I'll write about my research
33
87000
3000
- ég var í leyfi - og sagði: „Ég skal skrifa um rannsóknirnar
01:46
if there is no other way. And then I'll get to do my cookbook."
34
90000
2000
ef það er engin önnur leið. Og þá fæ ég að skrifa
01:48
So I wrote a book on my research.
35
92000
3000
matreiðslubókina mína.“ Svo ég skrifaði bók um rannsóknirnar mínar.
01:51
And it turned out to be quite fun in two ways.
36
95000
3000
Og það reyndist vera nokkuð skemmtilegt. Á tvo vegu.
01:54
First of all, I enjoyed writing.
37
98000
3000
Fyrst og fremst þá naut ég skrifanna.
01:57
But the more interesting thing was that
38
101000
2000
En það sem var meira áhugavert var að ég byrjaði að læra af fólki.
01:59
I started learning from people.
39
103000
2000
En það sem var meira áhugavert var að ég byrjaði að læra af fólki.
02:01
It's a fantastic time to write,
40
105000
2000
Það er frábær tími til að skrifa
02:03
because there is so much feedback you can get from people.
41
107000
2000
því maður getur fengið svo mikil viðbrögð frá fólki.
02:05
People write me about their personal experience,
42
109000
3000
Fólk skrifar mér og segir mér frá reynslu sinni,
02:08
and about their examples, and what they disagree,
43
112000
2000
frá dæmum þeirra, hvar þau eru ósammála og hvar skeikar.
02:10
and nuances.
44
114000
2000
frá dæmum þeirra, hvar þau eru ósammála og hvar skeikar.
02:12
And even being here -- I mean the last few days,
45
116000
2000
Og jafnvel bara hérna. Ég meina undanfarna daga
02:14
I've known really heights of obsessive behavior
46
118000
3000
þá hef ég virkilega fengið að kynnast sterkari áráttukenndri hegðun
02:17
I never thought about.
47
121000
2000
en ég hafði nokkurn tíman hugsað mér.
02:19
(Laughter)
48
123000
1000
Sem mér finnst alveg stórmerkilegt.
02:20
Which I think is just fascinating.
49
124000
2000
Sem mér finnst alveg stórmerkilegt.
02:22
I will tell you a little bit about irrational behavior.
50
126000
3000
Ég skal segja ykkur svolítið um röklausa hegðun.
02:25
And I want to start by giving you some examples of visual illusion
51
129000
3000
Og mig langar til þess að byrja á því að gefa ykkur dæmi um sjónblekkingu
02:28
as a metaphor for rationality.
52
132000
2000
sem myndhverfingu fyrir rökræna hugsun.
02:30
So think about these two tables.
53
134000
2000
Hugsið ykkur þessi tvö borð.
02:32
And you must have seen this illusion.
54
136000
2000
Og þið hljótið að hafa séð þessa skynvillu.
02:34
If I asked you what's longer, the vertical line on the table on the left,
55
138000
3000
Ef ég spyrði hvort væri lengra, lóðrétta línan á borðinu vinstra megin
02:37
or the horizontal line on the table on the right?
56
141000
3000
eða lárétta línan á borðinu hægra megin?
02:40
Which one seems longer?
57
144000
3000
Hvor virðist lengri?
02:43
Can anybody see anything but the left one being longer?
58
147000
3000
Getur einhver séð eitthvað annað en að þessi vinstra megin sé lengri?
02:46
No, right? It's impossible.
59
150000
2000
Er það ekki? Það er ómögulegt.
02:48
But the nice thing about visual illusion is we can easily demonstrate mistakes.
60
152000
3000
En það sem er þægilegt við sjónblekkingar er að það er auðvelt að sýna blekkinguna.
02:51
So I can put some lines on; it doesn't help.
61
155000
3000
Svo ég get þá birt einhverjar línur. Það hjálpar ekki.
02:54
I can animate the lines.
62
158000
2000
Ég get hreyft línurnar.
02:56
And to the extent you believe I didn't shrink the lines,
63
160000
2000
Og að því gefnu að ég minnkaði ekki línurnar,
02:58
which I didn't, I've proven to you that your eyes were deceiving you.
64
162000
5000
sem ég gerði ekki, þá hef ég sannað það fyrir þér að augun þín blekktu þig.
03:03
Now, the interesting thing about this
65
167000
2000
Það sem er áhugavert við þetta er þegar ég tek línurnar í burtu þá er
03:05
is when I take the lines away,
66
169000
2000
Það sem er áhugavert við þetta er þegar ég tek línurnar í burtu þá er
03:07
it's as if you haven't learned anything in the last minute.
67
171000
2000
eins og þú hafir ekki lært neitt af þessu.
03:09
(Laughter)
68
173000
3000
eins og þú hafir ekki lært neitt af þessu.
03:12
You can't look at this and say, "Okay now I see reality as it is."
69
176000
3000
Þú getur ekki litið á þetta og sagt: „Allt í lagi, núna sé ég raunveruleikann eins og
03:15
Right? It's impossible to overcome this
70
179000
2000
hann er.“ Ekki satt? Það er ómögulegt að yfirstíga þá skynjun að þetta er lengra.
03:17
sense that this is indeed longer.
71
181000
3000
hann er.“ Ekki satt? Það er ómögulegt að yfirstíga þá skynjun að þetta er lengra.
03:20
Our intuition is really fooling us in a repeatable, predictable, consistent way.
72
184000
3000
Innsæið blekkir okkur á kerfisbundinn og fyrirsjáanlegan hátt og alltaf eins.
03:23
And there is almost nothing we can do about it,
73
187000
3000
Og það er varla neitt sem við getum gert í því.
03:26
aside from taking a ruler and starting to measure it.
74
190000
3000
Að því undanskildu að taka reglustiku og mæla það.
03:29
Here is another one -- this is one of my favorite illusions.
75
193000
3000
Hérna er önnur. Þetta er ein af mínum uppáhalds skynvillum.
03:32
What do you see the color that top arrow is pointing to?
76
196000
3000
Hvaða lit sýnist þér efri örin benda á?
03:35
Brown. Thank you.
77
199000
2000
Brúnan. Þakka þér.
03:37
The bottom one? Yellow.
78
201000
2000
En neðri örin? Gulan.
03:39
Turns out they're identical.
79
203000
2000
Það kemur á daginn að þeir eru báðir eins.
03:41
Can anybody see them as identical?
80
205000
2000
Getur einhver séð að þeir eru alveg eins?
03:43
Very very hard.
81
207000
2000
Mjög, mjög erfitt.
03:45
I can cover the rest of the cube up.
82
209000
2000
Ég get hulið restina af kassanum,
03:47
And if I cover the rest of the cube you can see that they are identical.
83
211000
3000
og ef ég geri það þá geturðu séð að þeir eru nákvæmlega eins.
03:50
And if you don't believe me you can get the slide later
84
214000
2000
Og ef þú trúir mér ekki þá geturðu fengið glærurnar á eftir
03:52
and do some arts and crafts and see that they're identical.
85
216000
3000
og farið að föndra og séð að þeir eru alveg eins.
03:55
But again it's the same story
86
219000
2000
En það er sama sagan: ef við tökum bakgrunninn í burtu
03:57
that if we take the background away,
87
221000
2000
En það er sama sagan: ef við tökum bakgrunninn í burtu
03:59
the illusion comes back. Right.
88
223000
2000
þá kemur skynvillan strax aftur. Ekki satt?
04:01
There is no way for us not to see this illusion.
89
225000
3000
Við getum ekki annað en séð þessa skynvillu.
04:04
I guess maybe if you're colorblind I don't think you can see that.
90
228000
3000
Ef þú er litblindur þá held ég að þú getir ekki séð hana.
04:07
I want you to think about illusion as a metaphor.
91
231000
3000
Ég vil að þú hugsir um skynvillurnar sem myndhverfinu.
04:10
Vision is one of the best things we do.
92
234000
2000
Eitt af því besta sem við gerum er að sjá.
04:12
We have a huge part of our brain dedicated to vision --
93
236000
2000
Gríðarstórum hluta heilans er úthlutað í sjón.
04:14
bigger than dedicated to anything else.
94
238000
2000
Meira en til nokkurs annars.
04:16
We do more vision more hours of the day than we do anything else.
95
240000
4000
Það fer meiri tími hjá okkur í sjón en nokkuð annað sem við gerum.
04:20
And we are evolutionarily designed to do vision.
96
244000
2000
Og við erum þróunarlega aðlöguð til að sjá.
04:22
And if we have these predictable repeatable mistakes in vision,
97
246000
3000
Og ef við höfum þessar fyrirsjáanlegu kerfisbundnu villur í sjóninni,
04:25
which we're so good at,
98
249000
2000
því sem við erum svo góð í,
04:27
what's the chance that we don't make even more mistakes
99
251000
2000
hverjar eru þá líkurnar á því að við gerum ennþá stærri mistök
04:29
in something we're not as good at --
100
253000
2000
í einhverju sem við erum ekki eins góð í.
04:31
for example, financial decision making:
101
255000
2000
Til dæmis, ákvarðanatöku í fjármálum.
04:33
(Laughter)
102
257000
2000
Eitthvað sem við höfum enga þróunarlega ástæðu til að gera.
04:35
something we don't have an evolutionary reason to do,
103
259000
2000
Eitthvað sem við höfum enga þróunarlega ástæðu til að gera.
04:37
we don't have a specialized part of the brain,
104
261000
2000
Við höfum ekki sérútbúinn heila fyrir
04:39
and we don't do that many hours of the day.
105
263000
2000
og við gerum ekki marga klukkutíma á dag.
04:41
And the argument is in those cases
106
265000
3000
Og það má færa fyrir því rök að í þessum aðstæðum
04:44
it might be the issue that we actually make many more mistakes
107
268000
4000
þá er raunin sú að við gerum miklu fleiri villur.
04:48
and, worse, not have an easy way to see them.
108
272000
3000
Og það sem verra er, þar sem við sjáum villurnar illa.
04:51
Because in visual illusions we can easily demonstrate the mistakes;
109
275000
3000
Það er einfalt að sjá hvar augað blekkir í svona skynvillum.
04:54
in cognitive illusion it's much, much harder
110
278000
2000
Í hugrænum villum er miklu, miklu erfiðara að sýna fólki villuna.
04:56
to demonstrate to people the mistakes.
111
280000
2000
Í hugrænum villum er miklu, miklu erfiðara að sýna fólki villuna.
04:58
So I want to show you some cognitive illusions,
112
282000
3000
Því langar mig til að sýna ykkur nokkrar hugrænar-blekkingar,
05:01
or decision-making illusions, in the same way.
113
285000
3000
eða öllu heldur ákvarðanatöku-blekkingu, á sama hátt.
05:04
And this is one of my favorite plots in social sciences.
114
288000
3000
Og þetta er eitt af mínum uppáhalds línuritum í félagsvísindum.
05:07
It's from a paper by Johnson and Goldstein.
115
291000
4000
Það er úr ritgerð eftir Johnson og Goldstein.
05:11
And it basically shows
116
295000
2000
Og það sýnir í raun og veru það hlutfall íbúa sem gáfu til kynna að
05:13
the percentage of people who indicated
117
297000
2000
Og það sýnir í raun og veru það hlutfall íbúa sem gáfu til kynna að
05:15
they would be interested in giving their organs to donation.
118
299000
4000
þau væru áhugasöm fyrir því að gerast líffæragjafar.
05:19
And these are different countries in Europe. And you basically
119
303000
2000
Þetta eru mismunandi lönd í Evrópu og þú sérð í grunninn tvær tegundir af löndum.
05:21
see two types of countries:
120
305000
2000
Þetta eru mismunandi lönd í Evrópu og þú sérð í grunninn tvær tegundir af löndum.
05:23
countries on the right, that seem to be giving a lot;
121
307000
2000
Löndin hægra megin sem virðast vera að gefa mikið.
05:25
and countries on the left that seem to giving very little,
122
309000
3000
Og löndin vinstra megin sem virðast gefa mjög lítið, eða miklu minna.
05:28
or much less.
123
312000
2000
Og löndin vinstra megin sem virðast gefa mjög lítið, eða miklu minna.
05:30
The question is, why? Why do some countries give a lot
124
314000
2000
Spurningin er: Hvers vegna gefa sum lönd mikið á meðan önnur gefa lítið?
05:32
and some countries give a little?
125
316000
2000
Spurningin er, hvers vegna gefa sum lönd mikið á meðan önnur gefa lítið?
05:34
When you ask people this question,
126
318000
2000
Þegar þú spyrð fólk að þessu þá heldur það
05:36
they usually think that it has to be something about culture.
127
320000
2000
vanalega að það hafi eitthvað með menningu að gera.
05:38
Right? How much do you care about people?
128
322000
2000
Ekki satt? Hversu vænt þér þykir um náungann?
05:40
Giving your organs to somebody else
129
324000
2000
Að gefa líffæri þín til einhvers hefur ábyggilega
05:42
is probably about how much you care about society, how linked you are.
130
326000
3000
eitthvað með umhyggju fyrir samfélaginu að gera, hversu tengdur þú ert.
05:45
Or maybe it is about religion.
131
329000
2000
Eða kannski spilar trúin inn í.
05:47
But, if you look at this plot,
132
331000
2000
En ef þú lítur á þessa mynd þá sérðu að lönd sem við teljum að séu lík
05:49
you can see that countries that we think about as very similar
133
333000
3000
En ef þú lítur á þessa mynd þá sérðu að lönd sem við teljum að séu lík
05:52
actually exhibit very different behavior.
134
336000
3000
sýna í raun mjög ólíka hegðun.
05:55
For example, Sweden is all the way on the right,
135
339000
2000
Til dæmis er Svíþjóð alveg út í enda hægra megin.
05:57
and Denmark, that we think is culturally very similar,
136
341000
3000
Og Danmörk sem við álítum vera menningarlega sambærileg
06:00
is all the way on the left.
137
344000
2000
er alveg út í enda vinstra megin.
06:02
Germany is on the left. And Austria is on the right.
138
346000
4000
Þýskaland er vinstra megin og Austurríki hægra megin.
06:06
The Netherlands is on the left. And Belgium is on the right.
139
350000
3000
Holland er vinstra megin og Belgía er hægra megin.
06:09
And finally, depending on your particular version
140
353000
3000
Og að lokum, eftir því hvaða skilning þú hefur á sam-evrópskum eiginleikum,
06:12
of European similarity,
141
356000
2000
Og að lokum, eftir því hvaða skilning þú hefur á sam-evrópskum eiginleikum,
06:14
you can think about the U.K and France as either similar culturally or not.
142
358000
5000
þá geturðu litið á Bretland og Frakkland sem menningarlega lík eða ekki.
06:19
But it turns out that from organ donation they are very different.
143
363000
4000
En það kemur í ljós að þau eru gjörólík þegar kemur að líffæragjöf.
06:23
By the way, the Netherlands is an interesting story.
144
367000
2000
Meðan ég man, það er skemmtileg saga á bakvið
06:25
You see the Netherlands is kind of the biggest of the small group.
145
369000
5000
Holland. Þú sérð að þeir eru stærstir af lága hópnum.
06:30
Turns out that they got to 28 percent
146
374000
3000
Það kom í ljós að þeir náðu 28 prósentum
06:33
after mailing every household in the country a letter
147
377000
3000
eftir að hafa sent bréf inn á hvert heimili í landinu
06:36
begging people to join this organ donation program.
148
380000
3000
grátbiðjandi fólk um að gerast líffæragjafar.
06:39
You know the expression, "Begging only gets you so far"?
149
383000
3000
Þið kannast við orðtakið: „Þú kemst aðeins svo langt á betli.“
06:42
It's 28 percent in organ donation.
150
386000
3000
Það gera 28 prósent í líffæragjöf.
06:45
(Laughter)
151
389000
2000
En hvað sem löndin hægra megin eru að gera þá eru þau
06:47
But whatever the countries on the right are doing
152
391000
2000
En hvað sem löndin hægra megin eru að gera þá eru þau
06:49
they are doing a much better job than begging.
153
393000
2000
að gera eitthvað miklu betra en að betla.
06:51
So what are they doing?
154
395000
2000
Hvað eru þau að gera?
06:53
Turns out the secret has to do with a form at the DMV.
155
397000
3000
Kemur í ljós að leyndarmálið liggur í eyðublaði á Umferðarstofu.
06:56
And here is the story.
156
400000
2000
Og hér er sagan á bakvið það.
06:58
The countries on the left have a form at the DMV
157
402000
2000
Löndin vinstra megin hafa eyðublöð hjá Umferðarstofu sem líta einhvernvegin svona út.
07:00
that looks something like this.
158
404000
2000
Löndin vinstra megin hafa eyðublöð hjá Umferðarstofu sem líta einhvernvegin svona út.
07:02
Check the box below if you want to participate
159
406000
2000
Hakaðu við í kassann ef þú vilt gerast líffæragjafi.
07:04
in the organ donor program.
160
408000
2000
Hakaðu við í kassann ef þú vilt gerast líffæragjafi.
07:06
And what happens?
161
410000
2000
Og hvað gerist?
07:08
People don't check, and they don't join.
162
412000
3000
Fólk hakar ekki við og gerist ekki líffæragjafar.
07:11
The countries on the right, the ones that give a lot,
163
415000
2000
Löndin hægra megin, þau sem hafa marga líffæragjafa,
07:13
have a slightly different form.
164
417000
2000
hafa aðeins öðruvísi eyðublað.
07:15
It says check the box below if you don't want to participate.
165
419000
3000
Þar er beðið um að haka við ef þú vilt ekki gerast líffæragjafi.
07:18
Interestingly enough, when people get this,
166
422000
2000
Eftirtektarvert er að þegar fólk fær þetta þá hakar það
07:20
they again don't check -- but now they join.
167
424000
3000
ekki við, en núna verður það líffæragjafar.
07:23
(Laughter)
168
427000
3000
ekki við, en núna verður það líffæragjafar.
07:26
Now think about what this means.
169
430000
3000
Hugsið ykkur hvað þetta þýðir.
07:29
We wake up in the morning and we feel we make decisions.
170
433000
4000
Við vöknum á morgnana og finnst við vera að taka ákvarðanir.
07:33
We wake up in the morning and we open the closet
171
437000
2000
Við vöknum á morgnana og opnum fataskápinn og finnst við ákveða í hverju við ætlum að vera.
07:35
and we feel that we decide what to wear.
172
439000
2000
Við vöknum á morgnana og opnum fataskápinn og finnst við ákveða í hverju við ætlum að vera.
07:37
And we open the refrigerator and we feel that we decide what to eat.
173
441000
3000
Við opnum ísskápinn og finnst við ákveða hvað skal borða.
07:40
What this is actually saying is that
174
444000
2000
Það sem þetta er í raun að segja er að
07:42
much of these decisions are not residing within us.
175
446000
2000
mikið af þessum ákvörðum eru ekki teknar innra með okkur.
07:44
They are residing in the person who is designing that form.
176
448000
3000
Þær eru teknar af þeim sem hannar eyðublaðið.
07:47
When you walk into the DMV,
177
451000
3000
Þegar þú labbar inn í Umferðarstofu
07:50
the person who designed the form will have a huge influence
178
454000
2000
þá hefur manneskjan sem hannaði eyðublaðið gríðarleg áhrif á það sem þú gerir.
07:52
on what you'll end up doing.
179
456000
2000
þá hefur manneskjan sem hannaði eyðublaðið gríðarleg áhrif á það sem þú gerir.
07:54
Now it's also very hard to intuit these results. Think about it for yourself.
180
458000
4000
Það er líka erfitt að skilja þessar niðurstöður. Hugsaðu um það.
07:58
How many of you believe
181
462000
2000
Hve mörg ykkar trúa því að ef þið mynduð endurnýja ökuskírteinið ykkar á morgun,
08:00
that if you went to renew your license tomorrow,
182
464000
2000
Hve mörg ykkar trúa því að ef þið mynduð endurnýja ökuskírteinið ykkar á morgun,
08:02
and you went to the DMV,
183
466000
2000
og þið færuð niður á Umferðarstofu og mynduð fá svona eyðublað,
08:04
and you would encounter one of these forms,
184
468000
2000
og þið færuð niður á Umferðarstofu og mynduð fá svona eyðublað,
08:06
that it would actually change your own behavior?
185
470000
3000
að það myndi virkilega breyta hegðun þinni?
08:09
Very, very hard to think that you will influence us.
186
473000
2000
Það er mjög erfitt að ímynda sér að það hafi áhrif á okkur.
08:11
We can say, "Oh, these funny Europeans, of course it would influence them."
187
475000
2000
Við getum sagt: „Já, þessu skrítnu Evrópubúar. Auðvitað hefur þetta
08:13
But when it comes to us,
188
477000
3000
áhrif á þau.“ En þegar það kemur að okkur
08:16
we have such a feeling that we are at the driver's seat,
189
480000
2000
þá líður okkur eins að við séum í bílstjórasætinu,
08:18
we have such a feeling that we are in control,
190
482000
2000
eins og við séum við stjórnvölinn, og að við séum að taka ákvarðanirnar,
08:20
and we are making the decision,
191
484000
2000
eins og við séum við stjórnvölinn, og að við séum að taka ákvarðanirnar,
08:22
that it's very hard to even accept
192
486000
2000
það er jafnvel erfitt að skilja þá hugmynd að til sé
08:24
the idea that we actually have
193
488000
2000
það er jafnvel erfitt að skilja þá hugmynd að til sé
08:26
an illusion of making a decision, rather than an actual decision.
194
490000
4000
tálsýn um ákvarðanatöku, en ekki bara ákvörðunartakan.
08:30
Now, you might say,
195
494000
2000
Nú gætirðu sagt: „Þetta eru hlutir sem skipta ekki máli.“
08:32
"These are decisions we don't care about."
196
496000
3000
Nú gætirðu sagt: „Þetta eru hlutir sem skipta ekki máli.“
08:35
In fact, by definition, these are decisions
197
499000
2000
Í raun, samkvæmt skilgreiningu, þá eru þetta ákvarðanir
08:37
about something that will happen to us after we die.
198
501000
2000
um eitthvað sem gerist eftir að við deyjum.
08:39
How could we care about something less
199
503000
3000
Gæti okkur verið meira sama um eitthvað annað en það sem gerist eftir að við deyjum?
08:42
than something that happens after we die?
200
506000
2000
Gæti okkur verið meira sama um eitthvað annað en það sem gerist eftir að við deyjum?
08:44
So a standard economist, someone who believes in rationality,
201
508000
3000
Þá myndi venjulegur hagfræðingur, einhver sem trúir á rökræna hegðun,
08:47
would say, "You know what? The cost of lifting the pencil
202
511000
3000
segja: „Veistu hvað? Kostnaðurinn við að lyfta blýantinum
08:50
and marking a V is higher than the possible
203
514000
2000
og haka við er meiri en mögulegur ávinningur af ákvörðuninni.“
08:52
benefit of the decision,
204
516000
2000
og haka við er meiri en mögulegur ávinningur af ákvörðuninni.“
08:54
so that's why we get this effect."
205
518000
2000
Þess vegna sjáum við þessi áhrif.
08:56
But, in fact, it's not because it's easy.
206
520000
3000
Í raun þá er það ekki vegna þess að hún er auðveld.
08:59
It's not because it's trivial. It's not because we don't care.
207
523000
3000
Það er ekki útaf því að hún er merkingalaus eða að okkur sé sama.
09:02
It's the opposite. It's because we care.
208
526000
3000
Það er andstæðan, það er einmitt því okkur er ekki sama.
09:05
It's difficult and it's complex.
209
529000
2000
Hún er erfið og flókin.
09:07
And it's so complex that we don't know what to do.
210
531000
2000
Það flókin að við vitum ekki hvað skal gera.
09:09
And because we have no idea what to do
211
533000
2000
Og því að við höfum enga hugmynd um
09:11
we just pick whatever it was that was chosen for us.
212
535000
4000
hvað skuli gera. Þá veljum við bara það sem er búið að velja fyrir okkur.
09:15
I'll give you one more example for this.
213
539000
2000
Ég skal gefa ykkur eitt dæmi í viðbót um þetta.
09:17
This is from a paper by Redelmeier and Schaefer.
214
541000
3000
Þetta er úr ritgerð eftir Redelmeier og Schaefer.
09:20
And they said, "Well, this effect also happens to experts,
215
544000
3000
Og þeir sögðu: „Já, en þessi áhrif koma einnig fram hjá sérfræðingum,
09:23
people who are well-paid, experts in their decisions,
216
547000
3000
fólki sem er vel launað, sérfræðingar í því að taka ákvörðun,
09:26
do it a lot."
217
550000
2000
taka margar ákvarðanir.“ Svo þeir tóku hóp af læknum og kynntu fyrir þeim
09:28
And they basically took a group of physicians.
218
552000
2000
taka margar ákvarðanir.“ Svo þeir tóku hóp af læknum og kynntu fyrir þeim
09:30
And they presented to them a case study of a patient.
219
554000
2000
niðurstöður úr rannsókn á sjúklingi.
09:32
Here is a patient. He is a 67-year-old farmer.
220
556000
4000
Þetta er sjúklingurinn. Hann er 67 ára gamall bóndi.
09:36
He's been suffering from a right hip pain for a while.
221
560000
2000
Hann hefur þjáðst af mjaðmarverk í langan tíma.
09:38
And then they said to the physician,
222
562000
2000
Svo segja þeir við lækninn, „Þú fannst það út fyrir nokkrum vikum
09:40
"You decided a few weeks ago
223
564000
2000
Svo segja þeir við lækninn, „Þú fannst það út fyrir nokkrum vikum
09:42
that nothing is working for this patient.
224
566000
2000
að ekkert er að virka fyrir sjúklinginn.
09:44
All these medications, nothing seems to be working.
225
568000
2000
Öll þessi lyf. Ekkert virtist virka.
09:46
So you refer the patient to hip replacement therapy.
226
570000
3000
Svo þú vísaðir honum í mjaðmaskiptaaðgerðarmeðferð.
09:49
Hip replacement. Okay?"
227
573000
2000
Mjaðmaskiptaaðgerð. Allt í lagi?“
09:51
So the patient is on a path to have his hip replaced.
228
575000
3000
Svo sjúklingurinn er kominn á biðlista fyrir mjaðmaskiptaaðgerð.
09:54
And then they said to half the physicians, they said,
229
578000
2000
Og þá segja þeir við helminginn af læknunum,
09:56
"Yesterday you reviewed the patient's case
230
580000
2000
„Í gær þá fórstu aftur yfir mál sjúklingsins
09:58
and you realized that you forgot to try one medication.
231
582000
3000
og þú áttar þig á því að þú gleymdir að prófa eitt lyf.
10:01
You did not try ibuprofen.
232
585000
3000
Þú prófaðir ekki ibúprófen.
10:04
What do you do? Do you pull the patient back and try ibuprofen?
233
588000
3000
Hvað gerirðu? Nærðu í sjúklinginn og setur hann á íbúprófen?
10:07
Or do you let them go and have hip replacement?"
234
591000
3000
Eða sendirðu hann bara í mjaðmaskiptaaðgerð?“
10:10
Well the good news is that most physicians in this case
235
594000
2000
Jæja, góðu fréttirnar eru þær að flestir læknarnir í þessu tilfelli
10:12
decided to pull the patient and try the ibuprofen.
236
596000
3000
ákváðu að kalla sjúklinginn aftur og setja hann á íbúprófen.
10:15
Very good for the physicians.
237
599000
2000
Mjög gott fyrir læknana.
10:17
The other group of the physicians, they said,
238
601000
2000
Við hinn hópinn þá sögðu þeir, „Í gær þegar þú varst að fara yfir mál sjúklingsins
10:19
"Yesterday when you reviewed the case
239
603000
2000
Við hinn hópinn þá sögðu þeir, „Í gær þegar þú varst að fara yfir mál sjúklingsins
10:21
you discovered there were two medications you didn't try out yet,
240
605000
2000
þá uppgötvaðir þú að það voru tvö lyf sem
10:23
ibuprofen and piroxicam."
241
607000
3000
þú varst ekki búinn að prófa, íbúprófen og piroxicam.“
10:26
And they said, "You have two medications you didn't try out yet. What do you do?
242
610000
3000
Og þá sögðu þeir: „Þú átt eftir að prófa tvö lyf í viðbót. Hvað gerirðu?
10:29
You let them go. Or you pull them back.
243
613000
2000
Sendirðu hann í aðgerð eða kallarðu hann til baka.
10:31
And if you pull them back do you try ibuprofen or piroxicam? Which one?"
244
615000
3000
Og ef þú kallar þá til baka, ætlarðu þá að prófa íbúprófen eða piroxicam? Hvort?“
10:34
Now think of it. This decision
245
618000
2000
Hugsið nú um þetta. Það er jafn auðvelt
10:36
makes it as easy to let the patient continue with hip replacement.
246
620000
3000
að senda sjúklinginn samt í mjaðmaskiptaaðgerð.
10:39
But pulling them back, all of the sudden becomes more complex.
247
623000
3000
En núna er það orðið mun flóknara mál að taka sjúklinginn aftur.
10:42
There is one more decision.
248
626000
2000
Það er ein auka ákvörðun.
10:44
What happens now?
249
628000
2000
Hvað gerist núna?
10:46
Majority of the physicians now choose to let the patient go
250
630000
3000
Meirihluti læknanna ákveður núna að senda sjúklinginn í mjaðmaskiptaaðgerð.
10:49
to hip replacement.
251
633000
2000
Meirihluti læknanna ákveður núna að senda sjúklinginn í mjaðmaskiptaaðgerð.
10:51
I hope this worries you, by the way --
252
635000
2000
Ég vona að þetta valdi ykkur áhyggjum, meðan ég man,
10:53
(Laughter)
253
637000
1000
Ég vona að þetta valdi ykkur áhyggjum, meðan ég man,
10:54
when you go to see your physician.
254
638000
2000
þegar þið farið í viðtal til læknis.
10:56
The thing is is that no physician would ever say,
255
640000
3000
Málið er að enginn læknir myndi nokkurntíma segja,
10:59
"Piroxicam, ibuprofen, hip replacement.
256
643000
2000
„Piroxicam, íbúprófen, mjaðmaskiptaaðgerð“
11:01
Let's go for hip replacement."
257
645000
2000
Sendum hann í mjaðmaskiptaaðgerð.“ En um leið og þú setur þetta sem það sjálfgefna
11:03
But the moment you set this as the default
258
647000
3000
Sendum hann í mjaðmaskiptaaðgerð.“ En um leið og þú setur þetta sem það sjálfgefna
11:06
it has a huge power over whatever people end up doing.
259
650000
4000
þá hefur þetta gríðarleg áhrif á það sem fólk kemur til með að gera.
11:10
I'll give you a couple of more examples on irrational decision-making.
260
654000
3000
Ég skal gefa ykkur nokkur dæmi í viðbót um röklausa ákvarðanatöku.
11:13
Imagine I give you a choice.
261
657000
2000
Ímyndið ykkur að ég gefi ykkur val.
11:15
Do you want to go for a weekend to Rome?
262
659000
2000
Viltu fara í helgarferð til Rómar?
11:17
All expenses paid:
263
661000
2000
Allur kostnaður innifalinn, hótel, samgöngur, matur, morgunmatur,
11:19
hotel, transportation, food, breakfast,
264
663000
2000
Allur kostnaður innifalinn, hótel, samgöngur, matur, morgunmatur,
11:21
a continental breakfast, everything.
265
665000
2000
morgunverðarhlaðborð, allt saman.
11:23
Or a weekend in Paris?
266
667000
2000
Eða helgarferð til Parísar
11:25
Now, a weekend in Paris, a weekend in Rome, these are different things;
267
669000
3000
Helgarferð til Parísar og helgarferð til Rómar, þetta er tvennt ólíkt.
11:28
they have different food, different culture, different art.
268
672000
2000
Þar er ólíkur matur, ólík menning, ólík list.
11:30
Now imagine I added a choice to the set
269
674000
2000
Ímyndið ykkur núna að ég bæti einum auka valkosti við sem enginn hefur áhuga á.
11:32
that nobody wanted.
270
676000
2000
Ímyndið ykkur núna að ég bæti einum auka valkosti við sem enginn hefur áhuga á.
11:34
Imagine I said, "A weekend in Rome,
271
678000
2000
Ímyndið ykkur að ég segði: „Helgarferð til Rómar,
11:36
a weekend in Paris, or having your car stolen?"
272
680000
3000
helgarferð til Parísar, eða að bílnum þínum verði stolið?“
11:39
(Laughter)
273
683000
3000
helgarferð til Parísar, eða að bílnum þínum verði stolið?“
11:42
It's a funny idea, because why would having your car stolen,
274
686000
3000
Þetta er fyndin hugmynd. Því hvers vegna ætti það að bílnum verði stolið
11:45
in this set, influence anything?
275
689000
2000
að hafa einhver áhrif í þessu samhengi?
11:47
(Laughter)
276
691000
2000
En hvað ef valkosturinn um að bílnum sé stolið
11:49
But what if the option to have your car stolen
277
693000
3000
En hvað ef valkosturinn um að bílnum sé stolið
11:52
was not exactly like this.
278
696000
2000
væri ekki nákvæmlega svona.
11:54
What if it was a trip to Rome, all expenses paid,
279
698000
2000
Hvað ef það væri ferð til Rómar, allur kostnaður innifalinn,
11:56
transportation, breakfast,
280
700000
2000
samgöngur, morgunverður.
11:58
but doesn't include coffee in the morning.
281
702000
3000
En morgunverðurinn innihéldi ekki kaffi á morgnana.
12:01
If you want coffee you have to pay for it yourself. It's two euros 50.
282
705000
3000
Ef þú vilt kaffibolla þá verðurðu að borga sjálfur fyrir það. Hann kostar 2,5 evrur.
12:04
Now in some ways,
283
708000
3000
Núna að einhverju leiti, gefið að þú getur fengið ferð til Rómar með kaffi,
12:07
given that you can have Rome with coffee,
284
711000
2000
Núna að einhverju leiti, gefið að þú getur fengið ferð til Rómar með kaffi,
12:09
why would you possibly want Rome without coffee?
285
713000
3000
afhverju myndirðu þá vilja ferð til Rómar án kaffis?
12:12
It's like having your car stolen. It's an inferior option.
286
716000
3000
Þetta er eins og að bílnum sé stolið. Þetta er óæðri kostur.
12:15
But guess what happened. The moment you add Rome without coffee,
287
719000
2000
En getið hvað gerðist. Um leið og þú bætir við ferð til Rómar án kaffis
12:17
Rome with coffee becomes more popular. And people choose it.
288
721000
5000
þá verður ferð til Rómar með kaffi mun vinsælli. Og fólk velur hana.
12:22
The fact that you have Rome without coffee
289
726000
3000
Staðreyndin að þú ert með ferð til Rómar án kaffis
12:25
makes Rome with coffee look superior,
290
729000
2000
lætur ferð til Rómar með kaffi líta æðra út.
12:27
and not just to Rome without coffee -- even superior to Paris.
291
731000
3000
Og ekki bara æðra en Róm án kaffis, heldur jafnvel æðra en París.
12:30
(Laughter)
292
734000
4000
Hérna eru tvö dæmi um þetta lögmál.
12:34
Here are two examples of this principle.
293
738000
2000
Hérna eru tvö dæmi um þetta lögmál.
12:36
This was an ad from The Economist a few years ago
294
740000
3000
Þetta var auglýsing í The Economist fyrir nokkrum árum
12:39
that gave us three choices.
295
743000
2000
sem gaf okkur þrjá valkosti.
12:41
An online subscription for 59 dollars.
296
745000
3000
Netáskrift fyrir 59 dollara.
12:44
A print subscription for 125.
297
748000
4000
Venjuleg prentáskrift fyrir 125.
12:48
Or you could get both for 125.
298
752000
2000
Eða þú gast fengið bæði fyrir 125.
12:50
(Laughter)
299
754000
2000
Ég sá þetta og hringdi í The Economist.
12:52
Now I looked at this and I called up The Economist.
300
756000
2000
Ég sá þetta og hringdi í The Economist.
12:54
And I tried to figure out what were they thinking.
301
758000
3000
Og ég reyndi að komast að því hvað þeir voru að hugsa.
12:57
And they passed me from one person to another to another,
302
761000
3000
Og þeir sendu mig manna í millum
13:00
until eventually I got to a person who was in charge of the website.
303
764000
4000
Að lokum var mér bent á þá sem höfðu umsjón með vefnum.
13:04
And I called them up. And they went to check what was going on.
304
768000
3000
Ég hringdi í þá og þeir fóru að athuga hvað væri í gangi.
13:07
The next thing I know, the ad is gone. And no explanation.
305
771000
4000
Það næsta sem ég veit er að auglýsingin er farin. Og engin útskýring.
13:11
So I decided to do the experiment
306
775000
2000
Svo ég ákvað að gera tilraunina
13:13
that I would have loved The Economist to do with me.
307
777000
3000
sem ég hefði viljað fá The Economist til að gera með mér.
13:16
I took this and I gave it to 100 MIT students.
308
780000
2000
Ég tók þetta og lét 100 nemendur í MIT hafa eintak.
13:18
I said, "What would you choose?"
309
782000
2000
Ég sagði: „Hvað myndirðu velja?“
13:20
These are the market share. Most people wanted the combo deal.
310
784000
4000
Og svona skiptust atkvæðin. Flestir vildu net- og prentáskriftar tilboðið.
13:24
Thankfully nobody wanted the dominated option.
311
788000
2000
Til hamingju þá valdi enginn efsta kostinn.
13:26
That means our students can read.
312
790000
2000
Sem þýðir að nemendurnir okkar kunna að lesa.
13:28
(Laughter)
313
792000
1000
En ef ég býð valmöguleika sem enginn vill
13:29
But now if you have an option that nobody wants,
314
793000
3000
En ef ég býð valmöguleika sem enginn vill
13:32
you can take it off. Right?
315
796000
2000
þá get ég fjarlægt hann, ekki satt? Svo ég prentaði aðra útgáfu af þessu
13:34
So I printed another version of this,
316
798000
2000
þá get ég fjarlægt hann, ekki satt? Svo ég prentaði aðra útgáfu af þessu
13:36
where I eliminated the middle option.
317
800000
2000
þar sem ég tók í burtu valmöguleikann í miðjunni.
13:38
I gave it to another 100 students. Here is what happens.
318
802000
3000
Ég lét aðra 100 nemendur hafa afrit og þetta er það sem gerðist.
13:41
Now the most popular option became the least popular.
319
805000
3000
Núna var vinsælasti kosturinn orðið óvinsælastur.
13:44
And the least popular became the most popular.
320
808000
3000
Og minnst vinsælasti kosturinn orðinn vinsælastur.
13:47
What was happening was the option that was useless,
321
811000
4000
Það sem gerðist var það að óþarfi valmöguleikinn í miðjunni,
13:51
in the middle, was useless in the sense that nobody wanted it.
322
815000
4000
var óþarfur í þeim skilningi að enginn valdi hann.
13:55
But it wasn't useless in the sense that it helped people figure out
323
819000
2000
En en hann var ekki gagnslaus því hann hjálpaði fólki að átta sig á því hvað það vildi.
13:57
what they wanted.
324
821000
2000
En en hann var ekki gagnslaus því hann hjálpaði fólki að átta sig á því hvað það vildi.
13:59
In fact, relative to the option in the middle,
325
823000
3000
Í raun og veru, miðað við valkostinn í miðjunni
14:02
which was get only the print for 125,
326
826000
4000
þar sem aðeins prentáskrift fyrir 125 var í boði,
14:06
the print and web for 125 looked like a fantastic deal.
327
830000
4000
þá var prent- og netáskrift frábær kaup í samanburði.
14:10
And as a consequence, people chose it.
328
834000
2000
Og afleiðingarnar eru að fólk valdi það frekar.
14:12
The general idea here, by the way,
329
836000
2000
Almenna hugmyndin hérna - meðan ég man -
14:14
is that we actually don't know our preferences that well.
330
838000
2000
er að við vitum eiginlega ekki alveg hvað við viljum.
14:16
And because we don't know our preferences that well
331
840000
2000
Og þar sem við vitum eiginlega ekki hvað við viljum
14:18
we're susceptible to all of these influences from the external forces:
332
842000
4000
þá erum við móttækileg fyrir allskonar utanaðkomandi áhrifum.
14:22
the defaults, the particular options that are presented to us, and so on.
333
846000
4000
Sjálfgefnum valmöguleikunum, sérvalmöguleikum sem otað er að okkur, o.sv.frv.
14:26
One more example of this.
334
850000
2000
Eitt dæmi í viðbót af þessu.
14:28
People believe that when we deal with physical attraction,
335
852000
3000
Fólk trúir því að þegar kemur að líkamlegri aðlöðun,
14:31
we see somebody, and we know immediately whether we like them or not,
336
855000
3000
þegar við sjáum einhvern, þá vitum við strax hvort okkur líkar hann eða ekki.
14:34
attracted or not.
337
858000
2000
Hrifning eða ekki. Það er þess vegna
14:36
Which is why we have these four-minute dates.
338
860000
2000
sem við höfum þessi fjögurra-mínútna stefnumót.
14:38
So I decided to do this experiment with people.
339
862000
3000
Svo ég ákvað að gera þessa tilraun á fólki.
14:41
I'll show you graphic images of people -- not real people.
340
865000
2000
Ég skal sýna ykkur myndir af fólki - ekki alvöru fólki. Tilraunin var með fólki.
14:43
The experiment was with people.
341
867000
2000
Ég skal sýna ykkur myndir af fólki - ekki alvöru fólki. Tilraunin var með fólki.
14:45
I showed some people a picture of Tom, and a picture of Jerry.
342
869000
3000
Ég sýndi nokkru fólki myndir af Tom og Jerry.
14:48
I said "Who do you want to date? Tom or Jerry?"
343
872000
3000
Ég sagði: „Hverjum myndirðu fara út með, Tom eða Jerry?“
14:51
But for half the people I added an ugly version of Jerry.
344
875000
4000
En helmingur fólksins fékk líka ófríðari útgáfu af Jerry.
14:55
I took Photoshop and I made Jerry slightly less attractive.
345
879000
5000
Ég tók Photoshop og gerði Jerry örlítið ófríðari.
15:00
(Laughter)
346
884000
1000
Hinn helmingurinn fékk ófríðari útgáfu af Tom.
15:01
The other people, I added an ugly version of Tom.
347
885000
4000
Hinn helmingurinn fékk ófríðari útgáfu af Tom.
15:05
And the question was, will ugly Jerry and ugly Tom
348
889000
3000
Og spurningin var, mun ófríði Jerry og ófríði Tom
15:08
help their respective, more attractive brothers?
349
892000
4000
hjálpa þeirra tilsvarandi, myndarlegri bróður?
15:12
The answer was absolutely yes.
350
896000
2000
Svarið var klárlega jákvætt.
15:14
When ugly Jerry was around, Jerry was popular.
351
898000
2000
Þar sem ófríði Jerry var, þá var Jerry vinsæll.
15:16
When ugly Tom was around, Tom was popular.
352
900000
2000
Þar sem ófríði Tom var, þá var Tom vinsæll.
15:18
(Laughter)
353
902000
2000
Þetta hefur auðvitað tvær mjög skýrar afleiðingar
15:20
This of course has two very clear implications
354
904000
2000
Þetta hefur auðvitað tvær mjög skýrar afleiðingar fyrir lífið almennt.
15:22
for life in general.
355
906000
4000
Þetta hefur auðvitað tvær mjög skýrar afleiðingar fyrir lífið almennt.
15:26
If you ever go bar hopping, who do you want to take with you?
356
910000
3000
Ef þú ferð á pöbbarölt, hvern viltu þá taka með þér?
15:29
(Laughter)
357
913000
6000
Þú vilt aðeins ófríðari útgáfu af sjálfum þér.
15:35
You want a slightly uglier version of yourself.
358
919000
3000
Þú vilt aðeins ófríðari útgáfu af sjálfum þér.
15:38
(Laughter)
359
922000
2000
Svipaðan. Svipaðan ..en samt örlítið ófríðari.
15:40
Similar. Similar ... but slightly uglier.
360
924000
2000
Svipaðan. Svipaðan ..en samt örlítið ófríðari.
15:42
(Laughter)
361
926000
2000
Hinn punkturinn er auðvitað sá að
15:44
The second point, or course, is that
362
928000
2000
Hinn punkturinn er auðvitað sá að
15:46
if somebody else invites you, you know how they think about you.
363
930000
3000
ef einhver annar býður þér á pöbbarölt þá veistu hvernig þeir hugsa til þín.
15:49
(Laughter)
364
933000
3000
Núna eruð þið að fatta þetta.
15:52
Now you're getting it.
365
936000
2000
Núna eruð þið að fatta þetta.
15:54
What is the general point?
366
938000
2000
Hver er punkturinn í þessu?
15:56
The general point is that when we think about economics we have
367
940000
2000
Punkturinn í þessu er sá að þegar við hugsum um hagfræði þá höfum
15:58
this beautiful view of human nature.
368
942000
3000
við þessa fallegu sýn á mannlegt eðli.
16:01
"What a piece of work is man! How noble in reason!"
369
945000
2000
"Þvílíkt snilldarverk er maðurinn! Svo ágætur að vitsmunum?" Við höfum þessa sýn á okkur, á aðra.
16:03
We have this view of ourselves, of others.
370
947000
3000
"Þvílíkt snilldarverk er maðurinn! Svo ágætur að vitsmunum!" Við höfum þessa sýn á okkur, á aðra.
16:06
The behavioral economics perspective
371
950000
2000
Sjónarmið atferlishagfræðarinnar er aðeins minna vægið gagnvart fólki.
16:08
is slightly less generous to people.
372
952000
3000
Sjónarmið atferlishagfræðarinnar er aðeins minna vægið gagnvart fólki.
16:11
In fact in medical terms, that's our view.
373
955000
3000
Í raun þá er þetta læknisfræðilega sýnin okkar.
16:14
(Laughter)
374
958000
6000
En það er ljós í myrkrinu.
16:20
But there is a silver lining.
375
964000
2000
En það er ljós í myrkrinu.
16:22
The silver lining is, I think,
376
966000
2000
Ljósið er það, að ég held,
16:24
kind of the reason that behavioral economics is interesting and exciting.
377
968000
4000
eiginlega það sem gerir atferlishagfræði áhugaverða og spennandi.
16:28
Are we Superman? Or are we Homer Simpson?
378
972000
2000
Erum við Ofurmennið eða erum við Hómer Simpson?
16:30
When it comes to building the physical world,
379
974000
4000
Þegar það kemur að því að byggja í efnislega heiminum
16:34
we kind of understand our limitations.
380
978000
2000
þá þekkjum við svo til okkar takmörk.
16:36
We build steps. And we build these things
381
980000
2000
Við byggjum tröppur. Og við byggjum svona hluti sem ekki allir kunna að nota.
16:38
that not everybody can use obviously.
382
982000
3000
Við byggjum tröppur. Og við byggjum svona hluti sem ekki allir kunna að nota.
16:41
(Laughter)
383
985000
1000
Við þekkjum takmörk okkar
16:42
We understand our limitations,
384
986000
2000
Við þekkjum takmörk okkar
16:44
and we build around it.
385
988000
2000
og við byggjum í kringum þau.
16:46
But for some reason when it comes to the mental world,
386
990000
2000
En af einhverri ástæðu þegar kemur að huglæga heiminum
16:48
when we design things like healthcare and retirement and stockmarkets,
387
992000
4000
þegar við hönnum hluti eins og heilsugæslu, eftirlaun og hlutabréfamarkaði,
16:52
we somehow forget the idea that we are limited.
388
996000
2000
þá virðumst við gleyma takmörkum okkar.
16:54
I think that if we understood our cognitive limitations
389
998000
3000
Ég held að ef við þekkjum huglægar takmarkanir okkar
16:57
in the same way that we understand our physical limitations,
390
1001000
2000
á sama hátt og við þekkjum efnislegar takmarkanir,
16:59
even though they don't stare us in the face in the same way,
391
1003000
2000
jafnvel þó það stari ekki á sama hátt í andlitið á okkur,
17:01
we could design a better world.
392
1005000
3000
þá gætum við skapað betri heim.
17:04
And that, I think, is the hope of this thing.
393
1008000
2000
Og það, að ég held, er vonin í þessu.
17:06
Thank you very much.
394
1010000
2000
Takk kærlega.
17:08
(Applause)
395
1012000
8000
(Klapp)
ABOUT THE SPEAKER
Dan Ariely - Behavioral economistThe dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why.
Why you should listen
Dan Ariely is a professor of psychology and behavioral economics at Duke University and a founding member of the Center for Advanced Hindsight. He is the author of the bestsellers Predictably Irrational, The Upside of Irrationality, and The Honest Truth About Dishonesty -- as well as the TED Book Payoff: The Hidden Logic that Shapes Our Motivations.
Through his research and his (often amusing and unorthodox) experiments, he questions the forces that influence human behavior and the irrational ways in which we often all behave.
Dan Ariely | Speaker | TED.com