ABOUT THE SPEAKER
Dan Ariely - Behavioral economist
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why.

Why you should listen

Dan Ariely is a professor of psychology and behavioral economics at Duke University and a founding member of the Center for Advanced Hindsight. He is the author of the bestsellers Predictably IrrationalThe Upside of Irrationality, and The Honest Truth About Dishonesty -- as well as the TED Book Payoff: The Hidden Logic that Shapes Our Motivations.

Through his research and his (often amusing and unorthodox) experiments, he questions the forces that influence human behavior and the irrational ways in which we often all behave.

More profile about the speaker
Dan Ariely | Speaker | TED.com
EG 2008

Dan Ariely: Are we in control of our own decisions?

Dan Ariely zastanawia się: czy mamy kontrolę nad własnymi decyzjami?

Filmed:
6,706,559 views

Ekonomista behawioralny Dan Ariely, autor książki "Przewidywalnie nieracjonalni" przy użyciu znanych złudzeń optycznych oraz wyników własnych badań, które czasem szokują i przeczą logice, uświadamia nam jak nierozsądni jesteśmy gdy podejmujemy decyzje.
- Behavioral economist
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
I'll tell you a little bitkawałek about irrationalirracjonalny behaviorzachowanie.
0
0
3000
Opowiem wam trochę na temat irracjonalnego zachowania
00:19
Not yoursTwój, of coursekurs -- other people'sludzie.
1
3000
2000
Oczywiście nie waszego, tylko innych ludzi.
00:21
(LaughterŚmiech)
2
5000
1000
(Śmiech)
00:22
So after beingistota at MITMIT for a fewkilka yearslat,
3
6000
4000
Będąc na MIT kilka lat (MIT - Massachusetts Institute of Technology)
00:26
I realizedrealizowany that writingpisanie academicakademicki papersdokumenty tożsamości is not that excitingekscytujący.
4
10000
4000
Zrozumiałem, że pisanie prac naukowych nie jest wcale takie ekscytujące.
00:30
You know, I don't know how manywiele of those you readczytać,
5
14000
2000
To znaczy, nie wiem ile takich czytacie
00:32
but it's not funzabawa to readczytać and oftenczęsto not funzabawa to writepisać --
6
16000
3000
ale nie jest przyjemnością ich czytanie, i często pisanie.
00:35
even worsegorzej to writepisać.
7
19000
2000
A właściwie częściej pisanie.
00:37
So I decidedzdecydowany to try and writepisać something more funzabawa.
8
21000
3000
Więc zdecydowałem, że napiszę coś fajniejszego,
00:40
And I cameoprawa ołowiana witrażu up with an ideapomysł that I will writepisać a cookbookksiążka kucharska.
9
24000
4000
i wpadłem na pomysł, że napiszę książkę kucharską.
00:44
And the titletytuł for my cookbookksiążka kucharska was going to be
10
28000
2000
Tytuł mojej książki miał brzmieć,
00:46
"DiningJadalnia WithoutBez CrumbsBułka tarta: The ArtSztuka of EatingJedzenie Over the SinkUmywalka."
11
30000
3000
"Jedzenie bez okruszków: Sztuka jedzenia nad zlewem"
00:49
(LaughterŚmiech)
12
33000
2000
(Śmiech)
00:51
And it was going to be a look at life throughprzez the kitchenkuchnia.
13
35000
3000
Miało to być spojrzenie na życie przez pryzmat kuchni.
00:54
And I was quitecałkiem excitedpodekscytowany about this. I was going to talk
14
38000
2000
Byłem całkiem podekscytowany tym pomysłem.
00:56
a little bitkawałek about researchBadania, a little bitkawałek about the kitchenkuchnia.
15
40000
3000
Miałem mówić trochę o badaniach i o kuchni.
00:59
You know, we do so much in the kitchenkuchnia I thought this would be interestingciekawy.
16
43000
3000
Wiecie, robimy tyle w kuchni, więc pomyślałem, że to może być interesujące
01:02
And I wrotenapisał a couplepara of chaptersrozdziały.
17
46000
2000
i tak napisałem kilka rozdziałów.
01:04
And I tookwziął it to MITMIT pressnaciśnij and they said,
18
48000
2000
Wziąłem je do wydawnictwa MIT i tam mi odpowiedziano
01:06
"CuteŁadny, but not for us. Go and find somebodyktoś elsejeszcze."
19
50000
4000
"Sprytne ale nie dla nas. Znajdź kogoś innego"
01:10
I triedwypróbowany other people and everybodywszyscy said the samepodobnie thing,
20
54000
2000
Próbowałem gdzie indziej, lecz wszyscy mówili to samo.
01:12
"CuteŁadny. Not for us."
21
56000
3000
"Sprytne - nie dla nas"
01:15
UntilAż do somebodyktoś said,
22
59000
3000
Aż w końcu ktoś odparł
01:18
"Look, if you're seriouspoważny about this,
23
62000
2000
"Słuchaj, jeśli traktujesz tę sprawę poważnie
01:20
you first have to writepisać a bookksiążka about your researchBadania. You have to publishpublikować something,
24
64000
3000
musisz najpierw napisać książkę o swoich badaniach. Musisz coś opublikować
01:23
and then you'llTy będziesz get the opportunityokazja to writepisać something elsejeszcze.
25
67000
2000
i dopiero wtedy dostaniesz szansę na napisanie czegoś innego.
01:25
If you really want to do it you have to do it."
26
69000
2000
Jeśli naprawdę tego chcesz to musisz to zrobić"
01:27
So I said, "You know, I really don't want to writepisać about my researchBadania.
27
71000
3000
Więc odrzekłem: " Wiesz co, tak na prawdę nie chcę pisać o moich badaniach,
01:30
I do this all day long. I want to writepisać something elsejeszcze.
28
74000
2000
zajmują mi one cały dzień. Chcę napisać coś innego.
01:32
Something a bitkawałek more freewolny, lessmniej constrainedograniczony."
29
76000
3000
Coś bardziej luźnego."
01:35
And this personosoba was very forcefulenergiczne and said,
30
79000
3000
Jednak ta osoba była bardzo przekonująca i powiedziała,
01:38
"Look. That's the only way you'llTy będziesz ever do it."
31
82000
2000
"Słuchaj, to jest jedyna droga, która pozwoli ci to osiągnąć."
01:40
So I said, "Okay, if I have to do it -- "
32
84000
3000
Więc odparłem: " No dobra, jeśli muszę..."
01:43
I had a sabbaticalurlop naukowy. I said, "I'll writepisać about my researchBadania
33
87000
3000
Wziąłem urlop naukowy. Powiedziałem sobie: "Napiszę o moich badaniach
01:46
if there is no other way. And then I'll get to do my cookbookksiążka kucharska."
34
90000
2000
jeśli nie ma innej drogi, ale później wracam do mojej książki kucharskiej."
01:48
So I wrotenapisał a bookksiążka on my researchBadania.
35
92000
3000
Więc napisałem książkę o moich badaniach.
01:51
And it turnedobrócony out to be quitecałkiem funzabawa in two wayssposoby.
36
95000
3000
I się okazało, że pisanie było całkiem przyjemne, z dwóch powodów:
01:54
First of all, I enjoyedcieszył się writingpisanie.
37
98000
3000
Po pierwsze, czerpałem przyjemność z pisania.
01:57
But the more interestingciekawy thing was that
38
101000
2000
Ale bardziej interesujące było to,
01:59
I startedRozpoczęty learninguczenie się from people.
39
103000
2000
że zacząłem uczyć się od ludzi.
02:01
It's a fantasticfantastyczny time to writepisać,
40
105000
2000
To był fantastyczny czas na pisanie,
02:03
because there is so much feedbackinformacje zwrotne you can get from people.
41
107000
2000
tak dużo można czerpać od innych.
02:05
People writepisać me about theirich personalosobisty experiencedoświadczenie,
42
109000
3000
Ludzie pisali do mnie o swoich osobistych przeżyciach
02:08
and about theirich examplesprzykłady, and what they disagreenie zgadzać się,
43
112000
2000
o swoich przykładach, o tym z czym się nie zgadzali
02:10
and nuancesniuanse.
44
114000
2000
oraz o niuansach.
02:12
And even beingistota here -- I mean the last fewkilka daysdni,
45
116000
2000
Nawet będąc tutaj, mam na myśli ostatnie kilka dni,
02:14
I've knownznany really heightswysokości of obsessiveobsesyjne behaviorzachowanie
46
118000
3000
doświadczyłem wielu chorobliwych zachowań
02:17
I never thought about.
47
121000
2000
o których nigdy nie myślałem.
02:19
(LaughterŚmiech)
48
123000
1000
(Śmiech)
02:20
WhichCo I think is just fascinatingfascynujący.
49
124000
2000
Co jest po prostu fascynujące.
02:22
I will tell you a little bitkawałek about irrationalirracjonalny behaviorzachowanie.
50
126000
3000
Opowiem wam trochę o irracjonalnym zachowaniu.
02:25
And I want to startpoczątek by givingdający you some examplesprzykłady of visualwizualny illusioniluzja
51
129000
3000
Na początku pokażę wam kilka przykładów iluzji optycznych
02:28
as a metaphormetafora for rationalityracjonalność.
52
132000
2000
jako metaforę dla racjonalności
02:30
So think about these two tablestabele.
53
134000
2000
Popatrzcie na te dwa stoły,
02:32
And you mustmusi have seenwidziany this illusioniluzja.
54
136000
2000
pewnie już widzieliście tę iluzję.
02:34
If I askedspytał you what's longerdłużej, the verticalpionowy linelinia on the tablestół on the left,
55
138000
3000
Jeśli spytałbym co jest dłuższe: pionowa linia na stole po lewej,
02:37
or the horizontalpoziomy linelinia on the tablestół on the right?
56
141000
3000
czy pozioma linia na stole po prawej?
02:40
WhichCo one seemswydaje się longerdłużej?
57
144000
3000
Która wydaje się dłuższa?
02:43
Can anybodyktoś see anything but the left one beingistota longerdłużej?
58
147000
3000
Czy ktokolwiek widzi coś innego, niż to, że ta po lewej jest dłuższa?
02:46
No, right? It's impossibleniemożliwy.
59
150000
2000
Nie, prawda? To jest niemożliwe.
02:48
But the nicemiły thing about visualwizualny illusioniluzja is we can easilyz łatwością demonstratewykazać mistakesbłędy.
60
152000
3000
Dobrą rzeczą iluzji optycznych jest fakt, że możemy w łatwy sposób pokazać błędy.
02:51
So I can put some lineskwestia on; it doesn't help.
61
155000
3000
Mogę tu umieścić linie ale to nie pomaga.
02:54
I can animateProgram Animate the lineskwestia.
62
158000
2000
Mogę je przemieścić.
02:56
And to the extentstopień you believe I didn't shrinkkurczyć się the lineskwestia,
63
160000
2000
Wierzycie że ich nie skurczyłem, czego nie zrobiłem
02:58
whichktóry I didn't, I've provenudowodniony to you that your eyesoczy were deceivingoszukiwanie you.
64
162000
5000
ale udowodniłem wam, że wasz wzrok was zwodzi.
03:03
Now, the interestingciekawy thing about this
65
167000
2000
Teraz, interesujące jest to,
03:05
is when I take the lineskwestia away,
66
169000
2000
że kiedy wyłącze linie
03:07
it's as if you haven'tnie mam learnednauczyli anything in the last minutechwila.
67
171000
2000
wygląda to tak jak byście niczego nie nauczyli się w czasie tej ostatniej minuty.
03:09
(LaughterŚmiech)
68
173000
3000
(Śmiech)
03:12
You can't look at this and say, "Okay now I see realityrzeczywistość as it is."
69
176000
3000
Nie możecie spojrzeć i powiedzieć: "Acha, teraz widzę, że rzeczywiście tak jest"
03:15
Right? It's impossibleniemożliwy to overcomeprzezwyciężać this
70
179000
2000
Prawda? Niemożliwe jest pokonanie tego
03:17
sensesens that this is indeedw rzeczy samej longerdłużej.
71
181000
3000
odczucia, że to jest na prawdę dłuższe.
03:20
Our intuitionintuicja is really foolingoszukiwanie us in a repeatablepowtarzalne, predictablemożliwy do przewidzenia, consistentzgodny way.
72
184000
3000
Nasza intuicja oszukuje nas w powtarzalny, łatwy do przewidzenia i spójny sposób.
03:23
And there is almostprawie nothing we can do about it,
73
187000
3000
I nie możemy tego właściwie w ogóle zmienić.
03:26
asidena bok from takingnabierający a rulerLinijka and startingstartowy to measurezmierzyć it.
74
190000
3000
Poza wzięciem linijki i zmierzenia odcinków.
03:29
Here is anotherinne one -- this is one of my favoriteulubiony illusionsiluzje.
75
193000
3000
Tutaj widzimy kolejną iluzję, jedną z moich ulubionych.
03:32
What do you see the colorkolor that topTop arrowstrzałka is pointingwskazując to?
76
196000
3000
Na jaki kolor wskazuje górna strzałka?
03:35
BrownBrown. Thank you.
77
199000
2000
Brązowy. Dziękuję.
03:37
The bottomDolny one? YellowŻółty.
78
201000
2000
A ta niższa? Żółty.
03:39
TurnsWłącza out they're identicalidentyczny.
79
203000
2000
Tak na prawdę te kolory są identyczne.
03:41
Can anybodyktoś see them as identicalidentyczny?
80
205000
2000
Czy ktokolwiek widzi, że są identyczne?
03:43
Very very hardciężko.
81
207000
2000
Jest to niezwykle ciężkie.
03:45
I can coverpokrywa the restodpoczynek of the cubesześcian up.
82
209000
2000
Mogę zakryć pozostałą część kostki.
03:47
And if I coverpokrywa the restodpoczynek of the cubesześcian you can see that they are identicalidentyczny.
83
211000
3000
i jeśli tak zrobię to widzicie, że te kolory są rzeczywiście identyczne.
03:50
And if you don't believe me you can get the slideślizgać się laterpóźniej
84
214000
2000
Jeśli nie wierzycie, mogę dać wam potem ten slajd
03:52
and do some artssztuka and craftsRękodzieło and see that they're identicalidentyczny.
85
216000
3000
żebyście sami mogli się przekonać, że są one identyczne.
03:55
But again it's the samepodobnie storyfabuła
86
219000
2000
Ale znów to samo,
03:57
that if we take the backgroundtło away,
87
221000
2000
jeśli usuniemy tło
03:59
the illusioniluzja comespochodzi back. Right.
88
223000
2000
iluzja powraca.
04:01
There is no way for us not to see this illusioniluzja.
89
225000
3000
Nie ma możliwości nie zobaczyć tej iluzji.
04:04
I guessodgadnąć maybe if you're colorblindcolorblind I don't think you can see that.
90
228000
3000
No chyba, że ktoś jest daltonistą, to może tego nie dostrzec.
04:07
I want you to think about illusioniluzja as a metaphormetafora.
91
231000
3000
Pomyślcie o tej iluzji jako o metaforze.
04:10
VisionWizja is one of the bestNajlepiej things we do.
92
234000
2000
Wzrok jest jedną z rzeczy, którą robimy najlepiej.
04:12
We have a hugeolbrzymi partczęść of our brainmózg dedicateddedykowane to visionwizja --
93
236000
2000
Ogromna część naszego mózgu jest poświęcona wzrokowi.
04:14
biggerwiększy than dedicateddedykowane to anything elsejeszcze.
94
238000
2000
Większa, niż na cokolwiek innego.
04:16
We do more visionwizja more hoursgodziny of the day than we do anything elsejeszcze.
95
240000
4000
Poświęcamy na widzenie więcej czasu, niż na cokolwiek innego.
04:20
And we are evolutionarilyewolucyjnie designedzaprojektowany to do visionwizja.
96
244000
2000
Jesteśmy ewolucyjnie stworzeni do widzenia.
04:22
And if we have these predictablemożliwy do przewidzenia repeatablepowtarzalne mistakesbłędy in visionwizja,
97
246000
3000
a mimo wszystko popełniamy nieustannie takie przewidywalne błędy w widzeniu,
04:25
whichktóry we're so good at,
98
249000
2000
w którym przecież jesteśmy tacy dobrzy,
04:27
what's the chanceszansa that we don't make even more mistakesbłędy
99
251000
2000
jaka jest szansa, że nie popełnimy nawet większej ilości błędów
04:29
in something we're not as good at --
100
253000
2000
w czymś, w czym nie jesteśmy tak sprawni.
04:31
for exampleprzykład, financialbudżetowy decisiondecyzja makingzrobienie:
101
255000
2000
Na przykład: decyzje finansowe.
04:33
(LaughterŚmiech)
102
257000
2000
(Śmiech)
04:35
something we don't have an evolutionaryewolucyjny reasonpowód to do,
103
259000
2000
Coś, dla czego nie mamy ewolucyjnych podstaw.
04:37
we don't have a specializedspecjalistyczne partczęść of the brainmózg,
104
261000
2000
nie mamy wyspecializowanej części mózgu
04:39
and we don't do that manywiele hoursgodziny of the day.
105
263000
2000
i nie robimy tego przez wiele godzin dziennie
04:41
And the argumentargument is in those casesprzypadki
106
265000
3000
Sprzecznością w tych przypadkach może być to, że
04:44
it mightmoc be the issuekwestia that we actuallytak właściwie make manywiele more mistakesbłędy
107
268000
4000
w rzeczywistości robimy wiele więcej pomyłek.
04:48
and, worsegorzej, not have an easyłatwo way to see them.
108
272000
3000
Co gorsza, nie dostrzegamy ich.
04:51
Because in visualwizualny illusionsiluzje we can easilyz łatwością demonstratewykazać the mistakesbłędy;
109
275000
3000
Ponieważ w iluzjach optycznych możemy łatwo pokazać błędy.
04:54
in cognitivepoznawczy illusioniluzja it's much, much hardertrudniejsze
110
278000
2000
Jeśli chodzi o iluzję poznawczą, o wiele trudniej jest
04:56
to demonstratewykazać to people the mistakesbłędy.
111
280000
2000
pokazać ludziom ich błędy.
04:58
So I want to showpokazać you some cognitivepoznawczy illusionsiluzje,
112
282000
3000
Zatem chcę wam pokazać kilka iluzji poznawczych
05:01
or decision-makingpodejmowanie decyzji illusionsiluzje, in the samepodobnie way.
113
285000
3000
oraz iluzji związanych z podejmowaniem decyzji w podobny sposób.
05:04
And this is one of my favoriteulubiony plotsdziałki in socialspołeczny sciencesnauki.
114
288000
3000
To jest jeden z moich ulubionych wykresów z nauk społecznych.
05:07
It's from a paperpapier by JohnsonJohnson and GoldsteinGoldstein.
115
291000
4000
Pochodzi z pracy Johnoson'a i Goldstein'a
05:11
And it basicallygruntownie showsprzedstawia
116
295000
2000
i pokazuje
05:13
the percentageodsetek of people who indicatedwskazane
117
297000
2000
procent ludzi, którzy
05:15
they would be interestedzainteresowany in givingdający theirich organsnarządów to donationdarowizna.
118
299000
4000
wyrazili zainteresowanie oddaniem swoich organów do przeszczepów.
05:19
And these are differentróżne countrieskraje in EuropeEuropy. And you basicallygruntownie
119
303000
2000
To są różne państwa europejskie.
05:21
see two typestypy of countrieskraje:
120
305000
2000
Widzimy właściwie dwa typy państw.
05:23
countrieskraje on the right, that seemwydać się to be givingdający a lot;
121
307000
2000
Państwa po prawej, które sprawiają wrażenie, że oddają wiele
05:25
and countrieskraje on the left that seemwydać się to givingdający very little,
122
309000
3000
i państwa po lewej, których mieszkańcy
05:28
or much lessmniej.
123
312000
2000
nie są tak skłonni do oddawania organów.
05:30
The questionpytanie is, why? Why do some countrieskraje give a lot
124
314000
2000
Pojawia się pytanie: Dlaczego? Dlaczego niektóre kraje oddają wiele
05:32
and some countrieskraje give a little?
125
316000
2000
a inne tak mało?
05:34
When you askzapytać people this questionpytanie,
126
318000
2000
Kiedy pytasz się o to ludzi,
05:36
they usuallyzazwyczaj think that it has to be something about culturekultura.
127
320000
2000
myślą, że czynnik kulturowy ma tutaj duże znaczenie.
05:38
Right? How much do you careopieka about people?
128
322000
2000
Prawda? Jak bardzo troszczycie się o ludzi?
05:40
GivingDając your organsnarządów to somebodyktoś elsejeszcze
129
324000
2000
Oddając organy dla kogoś innego, pokazujesz troskę
05:42
is probablyprawdopodobnie about how much you careopieka about societyspołeczeństwo, how linkedpołączony you are.
130
326000
3000
o społeczeństwo, jak bardzo jesteś z nim związany,
05:45
Or maybe it is about religionreligia.
131
329000
2000
lub chodzi tu o religię.
05:47
But, if you look at this plotwątek,
132
331000
2000
Lecz gdy spojrzycie na ten wykres
05:49
you can see that countrieskraje that we think about as very similarpodobny
133
333000
3000
widzicie jednak, że państwa, które wydają się nam bardzo podobne,
05:52
actuallytak właściwie exhibiteksponować very differentróżne behaviorzachowanie.
134
336000
3000
tak na prawdę wykazują kompletnie inną postawę.
05:55
For exampleprzykład, SwedenSzwecja is all the way on the right,
135
339000
2000
Dla przykładu: Szwecja jest na prawym krańcu,
05:57
and DenmarkDania, that we think is culturallykulturowo very similarpodobny,
136
341000
3000
lecz Dania, która wydaje się być podobna kulturowo,
06:00
is all the way on the left.
137
344000
2000
jest zupełnie po drugiej stronie wykresu.
06:02
GermanyNiemcy is on the left. And AustriaAustria is on the right.
138
346000
4000
Niemcy są po lewej, a Austria po prawej.
06:06
The NetherlandsHolandia is on the left. And BelgiumBelgia is on the right.
139
350000
3000
Holandia jest po lewej, a Belgia po prawej
06:09
And finallywreszcie, dependingw zależności on your particularszczególny versionwersja
140
353000
3000
aż w końcu, w zależności od konkretnej definicji
06:12
of EuropeanEuropejski similaritypodobieństwa,
141
356000
2000
podobieństwa europejskiego,
06:14
you can think about the U.K and FranceFrancja as eitherzarówno similarpodobny culturallykulturowo or not.
142
358000
5000
można myśleć o Wielkiej Brytanii i Francji, że są podobne kulturowo lub nie.
06:19
But it turnsskręca out that from organorgan donationdarowizna they are very differentróżne.
143
363000
4000
Lecz jak widzimy, kraje te są kompletnie odmienne jeśli chodzi o oddawanie organów.
06:23
By the way, the NetherlandsHolandia is an interestingciekawy storyfabuła.
144
367000
2000
Tak w ogóle, Holandia jest interesująca pod tym względem.
06:25
You see the NetherlandsHolandia is kinduprzejmy of the biggestnajwiększy of the smallmały groupGrupa.
145
369000
5000
Widzicie, Holandia ma największy odsetek z tej mniejszej grupy.
06:30
TurnsWłącza out that they got to 28 percentprocent
146
374000
3000
Jak widać, osiągnęli 28 procent.
06:33
after mailingmailing everykażdy householdgospodarstwo domowe in the countrykraj a letterlist
147
377000
3000
Po tym jak wysłano list do każdego gospodarstwa domowego w kraju
06:36
beggingżebranie people to joinprzyłączyć się this organorgan donationdarowizna programprogram.
148
380000
3000
w którym błagano ludzi o dołączenie do programu oddawania organów.
06:39
You know the expressionwyrażenie, "BeggingŻebranie only getsdostaje you so fardaleko"?
149
383000
3000
Znacie wyrażenie, "tylko błaganie zaprowadziło cię tak daleko"
06:42
It's 28 percentprocent in organorgan donationdarowizna.
150
386000
3000
28% odpowiedziało na błagania.
06:45
(LaughterŚmiech)
151
389000
2000
(Śmiech)
06:47
But whatevercokolwiek the countrieskraje on the right are doing
152
391000
2000
Lecz cokolwiek robią państwa po prawej,
06:49
they are doing a much better jobpraca than beggingżebranie.
153
393000
2000
przynosi to o wiele lepszy skutek niż błaganie.
06:51
So what are they doing?
154
395000
2000
Zatem co one robią?
06:53
TurnsWłącza out the secretsekret has to do with a formformularz at the DMVDMV.
155
397000
3000
Jak się okazuje, sekret tkwi w formularzu który dostają w departamencie ruchu drogowego.
06:56
And here is the storyfabuła.
156
400000
2000
A wygląda to tak...
06:58
The countrieskraje on the left have a formformularz at the DMVDMV
157
402000
2000
Państwa po lewej mają formularze w owym urzędzie,
07:00
that lookswygląda something like this.
158
404000
2000
które wyglądają mniej więcej tak:
07:02
CheckSprawdź the boxpudełko belowponiżej if you want to participateuczestniczyć
159
406000
2000
"Zaznacz pole poniżej jeśli chcesz uczestniczyć
07:04
in the organorgan donordawcy programprogram.
160
408000
2000
w programie oddawania organów"
07:06
And what happensdzieje się?
161
410000
2000
I co się dzieje?
07:08
People don't checkczek, and they don't joinprzyłączyć się.
162
412000
3000
Ludzie tego nie zaznaczają i nie przystępują.
07:11
The countrieskraje on the right, the oneste that give a lot,
163
415000
2000
Państwa po prawej, w których ludzie są skłonniejsi oddać organy
07:13
have a slightlynieco differentróżne formformularz.
164
417000
2000
mają nieco inny formularz.
07:15
It saysmówi checkczek the boxpudełko belowponiżej if you don't want to participateuczestniczyć.
165
419000
3000
Wymaga on zaznaczenia pola, jeśli nie chce się uczestniczyć w programie.
07:18
InterestinglyCo ciekawe enoughdość, when people get this,
166
422000
2000
Co jest interesujące, jeśli ludzie to widzą
07:20
they again don't checkczek -- but now they joinprzyłączyć się.
167
424000
3000
tutaj także nie zaznaczają pola, lecz w tym wypadku przystępują do programu.
07:23
(LaughterŚmiech)
168
427000
3000
(Śmiech)
07:26
Now think about what this meansznaczy.
169
430000
3000
Teraz pomyślcie co to znaczy.
07:29
We wakebudzić up in the morningranek and we feel we make decisionsdecyzje.
170
433000
4000
Budzimy się rano i czujemy, że to my podejmujemy decyzje.
07:33
We wakebudzić up in the morningranek and we openotwarty the closetSzafa
171
437000
2000
Budzimy się rano i otwieramy szafę,
07:35
and we feel that we decidedecydować się what to wearmieć na sobie.
172
439000
2000
i czujemy, że to my decydujemy w co się ubrać.
07:37
And we openotwarty the refrigeratorlodówka and we feel that we decidedecydować się what to eatjeść.
173
441000
3000
Otwieramy lodówkę i to my decydujemy co zjemy.
07:40
What this is actuallytak właściwie sayingpowiedzenie is that
174
444000
2000
To właściwie oznacza, że
07:42
much of these decisionsdecyzje are not residingmiejsce zamieszkania withinw ciągu us.
175
446000
2000
wiele z tych decyzji nie wypływa bezpośrednio z nas.
07:44
They are residingmiejsce zamieszkania in the personosoba who is designingprojektowanie that formformularz.
176
448000
3000
ale zależy od osób, które projektują taki formularz
07:47
When you walkspacerować into the DMVDMV,
177
451000
3000
Kiedy wchodzisz do departamentu ruchu drogowego
07:50
the personosoba who designedzaprojektowany the formformularz will have a hugeolbrzymi influencewpływ
178
454000
2000
osoba, która zaprojektowała formularz będzie miała ogromny wpływ
07:52
on what you'llTy będziesz endkoniec up doing.
179
456000
2000
na to co ostatecznie zrobimy.
07:54
Now it's alsorównież very hardciężko to intuitIntuicja these resultswyniki. Think about it for yourselfsiebie.
180
458000
4000
Jest także bardzo ciężko przedstawić intuicyjnie te wyniki. Pomyślcie przez chwilę
07:58
How manywiele of you believe
181
462000
2000
jak wielu z was wierzy
08:00
that if you wentposzedł to renewodnowić your licenselicencja tomorrowjutro,
182
464000
2000
że jeśli pójdziecie jutro odnowić wasze prawo jazdy
08:02
and you wentposzedł to the DMVDMV,
183
466000
2000
i wejdziecie do departamentu ruchu drogowego
08:04
and you would encounterspotkanie one of these formsformularze,
184
468000
2000
i zobaczycie jeden z takich formularzy,
08:06
that it would actuallytak właściwie changezmiana your ownwłasny behaviorzachowanie?
185
470000
3000
to zmienicie swoje własne zachowanie?
08:09
Very, very hardciężko to think that you will influencewpływ us.
186
473000
2000
Wątpicie, że to by na was wpłynęło.
08:11
We can say, "Oh, these funnyzabawny EuropeansEuropejczycy, of coursekurs it would influencewpływ them."
187
475000
2000
Możemy powiedzieć, "Śmieszni Eurpejczycy, na nich to może mieć wpływ
08:13
But when it comespochodzi to us,
188
477000
3000
ale jeśli chodzi o nas
08:16
we have suchtaki a feelinguczucie that we are at the driver'skierowcy seatsiedzenie,
189
480000
2000
to czujemy, że to my kierujemy
08:18
we have suchtaki a feelinguczucie that we are in controlkontrola,
190
482000
2000
i że mamy wszystko pod kontrolą
08:20
and we are makingzrobienie the decisiondecyzja,
191
484000
2000
i to my podejmujemy tę decyzję,
08:22
that it's very hardciężko to even acceptzaakceptować
192
486000
2000
jest ciężko nawet zaakceptować
08:24
the ideapomysł that we actuallytak właściwie have
193
488000
2000
złudzenie podejmowania decyzji, raczej niż prawdziwą decyzję
08:26
an illusioniluzja of makingzrobienie a decisiondecyzja, ratherraczej than an actualrzeczywisty decisiondecyzja.
194
490000
4000
iluzję podejmowania decyzji, niż prawdziwą decyzję.
08:30
Now, you mightmoc say,
195
494000
2000
Ktoś mógłby powiedzieć,
08:32
"These are decisionsdecyzje we don't careopieka about."
196
496000
3000
"To są decyzje, na których nam nie zależy."
08:35
In factfakt, by definitiondefinicja, these are decisionsdecyzje
197
499000
2000
Faktycznie, według definicji, te decyzje
08:37
about something that will happenzdarzyć to us after we dieumierać.
198
501000
2000
dotyczą czegoś, co stanie się z nami po śmierci.
08:39
How could we careopieka about something lessmniej
199
503000
3000
Czym mogli byśmy się mniej przejmować
08:42
than something that happensdzieje się after we dieumierać?
200
506000
2000
niż tym, co się stanie z nami po śmierci?
08:44
So a standardstandard economistekonomista, someonektoś who believeswierzy in rationalityracjonalność,
201
508000
3000
Więc przeciętny ekonomista, ktoś, kto wierzy w racjonalność,
08:47
would say, "You know what? The costkoszt of liftingpodnoszenie the pencilołówek
202
511000
3000
powie: "Wiesz co? Koszt podniesienia ołówka
08:50
and markingoznakowanie a V is higherwyższy than the possiblemożliwy
203
514000
2000
i zaznaczenia pola jest wyższy niż możliwa
08:52
benefitzasiłek of the decisiondecyzja,
204
516000
2000
korzyść wynikająca z podjęcia decyzji."
08:54
so that's why we get this effectefekt."
205
518000
2000
I dlatego występuje taki efekt.
08:56
But, in factfakt, it's not because it's easyłatwo.
206
520000
3000
Ale, tak na prawdę, to nie dlatego, że jest to prosta decyzja.
08:59
It's not because it's trivialtrywialny. It's not because we don't careopieka.
207
523000
3000
Nie dlatego, że jest to trywialne lub, że nie obchodzi nas ta kwestia.
09:02
It's the oppositenaprzeciwko. It's because we careopieka.
208
526000
3000
Wręcz przeciwnie. Dzieje się tak, ponieważ nas ona obchodzi
09:05
It's difficulttrudny and it's complexzłożony.
209
529000
2000
jest trudna i złożona.
09:07
And it's so complexzłożony that we don't know what to do.
210
531000
2000
Jest tak złożona, że nie wiemy co mamy zrobić.
09:09
And because we have no ideapomysł what to do
211
533000
2000
A ponieważ nie mamy pojęcia co należy zrobić
09:11
we just pickwybierać whatevercokolwiek it was that was chosenwybrany for us.
212
535000
4000
wybieramy to, co było wybrane za nas.
09:15
I'll give you one more exampleprzykład for this.
213
539000
2000
Podam wam jeszcze jeden taki przykład.
09:17
This is from a paperpapier by RedelmeierRedelmeier and SchaeferSchaefer.
214
541000
3000
To pochodzi z publikacji Redelmeier'a i Schaefer'a
09:20
And they said, "Well, this effectefekt alsorównież happensdzieje się to expertseksperci,
215
544000
3000
Mówią oni: "Efekt ten także dotyka ekspertów,
09:23
people who are well-paiddobrze płatne, expertseksperci in theirich decisionsdecyzje,
216
547000
3000
ludzi którzy są dobrze opłacani, są ekspertami w decyzjach
09:26
do it a lot."
217
550000
2000
i podejmują ich wiele."
09:28
And they basicallygruntownie tookwziął a groupGrupa of physicianslekarze.
218
552000
2000
Wzięli oni grupę lekarzy
09:30
And they presentedprzedstawione to them a casewalizka studybadanie of a patientcierpliwy.
219
554000
2000
i zaprezentowali im analizę przypadku pacjenta
09:32
Here is a patientcierpliwy. He is a 67-year-old-roczny farmerrolnik.
220
556000
4000
Pacjentem jest 67 letni farmer.
09:36
He's been sufferingcierpienie from a right hipcześć p painból for a while.
221
560000
2000
Narzeka od jakiegoś czasu na ból w prawej części biodra.
09:38
And then they said to the physicianlekarz,
222
562000
2000
Następnie powiedzieli do lekarza:
09:40
"You decidedzdecydowany a fewkilka weekstygodnie agotemu
223
564000
2000
"Kilka miesięcy temu zadecydowałeś,
09:42
that nothing is workingpracujący for this patientcierpliwy.
224
566000
2000
że nic nie pomaga temu pacjentowi.
09:44
All these medicationsleki, nothing seemswydaje się to be workingpracujący.
225
568000
2000
Żadne lekarstwa się nie sprawdzają,
09:46
So you referodnosić się the patientcierpliwy to hipcześć p replacementwymiana therapyterapia.
226
570000
3000
więc posyłasz pacjenta na przeszczep biodra.
09:49
HipHip replacementwymiana. Okay?"
227
573000
2000
Pamiętaj, przeszczep biodra."
09:51
So the patientcierpliwy is on a pathścieżka to have his hipcześć p replacedzastąpiony.
228
575000
3000
Pacjent jest zatem w drodze na ten zabieg.
09:54
And then they said to halfpół the physicianslekarze, they said,
229
578000
2000
Następnie powiedziano połowie lekarzy:
09:56
"YesterdayWczoraj you reviewedrecenzja the patient'spacjenta casewalizka
230
580000
2000
"Wczoraj, gdy analizowałeś ponownie przypadek tego pacjenta
09:58
and you realizedrealizowany that you forgotzapomniałem to try one medicationlek.
231
582000
3000
zdałeś sobie sprawę, że nie spróbowałeś jednego lekarstwa.
10:01
You did not try ibuprofenibuprofen.
232
585000
3000
Nie zastosowałeś Ibuprofenu.
10:04
What do you do? Do you pullCiągnąć the patientcierpliwy back and try ibuprofenibuprofen?
233
588000
3000
Co robicie? Zawracacie pacjenta i próbujecie Ibuprofen?
10:07
Or do you let them go and have hipcześć p replacementwymiana?"
234
591000
3000
Czy też pozwalacie aby przeszczepiono pacjenowi biodro?"
10:10
Well the good newsAktualności is that mostwiększość physicianslekarze in this casewalizka
235
594000
2000
Dobrą wiadomością jest to, że większość lekarzy w tym przypadku
10:12
decidedzdecydowany to pullCiągnąć the patientcierpliwy and try the ibuprofenibuprofen.
236
596000
3000
decyduje się na cofnięcie pacjenta i spróbowanie Ibuprofenu.
10:15
Very good for the physicianslekarze.
237
599000
2000
Dobra decyzja lekarzy.
10:17
The other groupGrupa of the physicianslekarze, they said,
238
601000
2000
Pozostałej grupie lekarzy powiedziano:
10:19
"YesterdayWczoraj when you reviewedrecenzja the casewalizka
239
603000
2000
"Wczoraj, gdy analizowałeś ponownie przypadek tego pacjenta
10:21
you discoveredodkryty there were two medicationsleki you didn't try out yetjeszcze,
240
605000
2000
odkryłeś, że nie wypróbowałeś jeszcze na nim dwóch leków,
10:23
ibuprofenibuprofen and piroxicampiroksykam."
241
607000
3000
Ibuprofenu i Piroxicamu.
10:26
And they said, "You have two medicationsleki you didn't try out yetjeszcze. What do you do?
242
610000
3000
Macie dwa lekarstwa, których nie zastosowaliście. Co robicie?
10:29
You let them go. Or you pullCiągnąć them back.
243
613000
2000
Pozwalacie na przeszczep, czy cofacie pacjenta?
10:31
And if you pullCiągnąć them back do you try ibuprofenibuprofen or piroxicampiroksykam? WhichCo one?"
244
615000
3000
A jeśli cofacie pacjenta to który lek próbujecie jako pierwszy?"
10:34
Now think of it. This decisiondecyzja
245
618000
2000
Pomyślcie teraz o tym.
10:36
makesczyni it as easyłatwo to let the patientcierpliwy continueKontyntynuj with hipcześć p replacementwymiana.
246
620000
3000
Prościej jest pozwolić pacjentowi na przeszczep,
10:39
But pullingciągnięcie them back, all of the suddennagły becomesstaje się more complexzłożony.
247
623000
3000
niż go cofnąć, bo wtedy decyzja staje się nagle bardziej złożona,
10:42
There is one more decisiondecyzja.
248
626000
2000
ponieważ należy podjąć jedną decyzję więcej.
10:44
What happensdzieje się now?
249
628000
2000
Co się zatem wtedy dzieje?
10:46
MajorityWiększość of the physicianslekarze now choosewybierać to let the patientcierpliwy go
250
630000
3000
Większość lekarzy puszcza pacjenta
10:49
to hipcześć p replacementwymiana.
251
633000
2000
na przeszczep biodra.
10:51
I hopenadzieja this worriessumowanie you, by the way --
252
635000
2000
Mam nadzieję, że was to niepokoi,
10:53
(LaughterŚmiech)
253
637000
1000
(Śmiech)
10:54
when you go to see your physicianlekarz.
254
638000
2000
kiedy idziecie do lekarza.
10:56
The thing is is that no physicianlekarz would ever say,
255
640000
3000
W każdym razie, żaden lekarz nigdy by nie powiedział:
10:59
"PiroxicamPiroksykam, ibuprofenibuprofen, hipcześć p replacementwymiana.
256
643000
2000
"Piroxicam, Ibuprofen, przeszczep biodra.
11:01
Let's go for hipcześć p replacementwymiana."
257
645000
2000
Zróbmy przeszczep biodra."
11:03
But the momentza chwilę you setzestaw this as the defaultdomyślne
258
647000
3000
Ale jeśli będzie on opcją wyjściową
11:06
it has a hugeolbrzymi powermoc over whatevercokolwiek people endkoniec up doing.
259
650000
4000
będzie to miało ogromny wpływ na to co ludzie zrobią.
11:10
I'll give you a couplepara of more examplesprzykłady on irrationalirracjonalny decision-makingpodejmowanie decyzji.
260
654000
3000
Oto więcej przykładów irracjonalnego podejmowania decyzji.
11:13
ImagineWyobraź sobie I give you a choicewybór.
261
657000
2000
Wyobraźcie sobie, że daję wam wybór.
11:15
Do you want to go for a weekendweekend to RomeRome?
262
659000
2000
Chcecie jechać na weekend do Rzymu?
11:17
All expenseswydatki paidpłatny:
263
661000
2000
Wszystkie wydatki opłacone,
11:19
hotelhotel, transportationtransport, foodjedzenie, breakfastśniadanie,
264
663000
2000
hotel, transport, jedzenie, śniadanie,
11:21
a continentalkontynentalny breakfastśniadanie, everything.
265
665000
2000
śniadanie kontynentalne... wszystko.
11:23
Or a weekendweekend in ParisParyż?
266
667000
2000
Czy może weekend w Paryżu?
11:25
Now, a weekendweekend in ParisParyż, a weekendweekend in RomeRome, these are differentróżne things;
267
669000
3000
Weekend w Paryżu czy w Rzymie to dwie różne rzeczy.
11:28
they have differentróżne foodjedzenie, differentróżne culturekultura, differentróżne artsztuka.
268
672000
2000
Inne jedzenie, inna kultura, inna sztuka.
11:30
Now imaginewyobrażać sobie I addedw dodatku a choicewybór to the setzestaw
269
674000
2000
Teraz wyobraźcie sobie, że dodam do tego możliwość,
11:32
that nobodynikt wanted.
270
676000
2000
której nikt nie chce.
11:34
ImagineWyobraź sobie I said, "A weekendweekend in RomeRome,
271
678000
2000
Wyobraźcie sobie, że powiem: " Weekend w Rzymie,
11:36
a weekendweekend in ParisParyż, or havingmający your carsamochód stolenskradziony?"
272
680000
3000
weekend w Paryżu czy kradzież waszego samochodu?"
11:39
(LaughterŚmiech)
273
683000
3000
(Śmiech)
11:42
It's a funnyzabawny ideapomysł, because why would havingmający your carsamochód stolenskradziony,
274
686000
3000
Śmieszny pomysł. Jak kradzież samochodu
11:45
in this setzestaw, influencewpływ anything?
275
689000
2000
mogłaby mieć wpływ na decyzję ?
11:47
(LaughterŚmiech)
276
691000
2000
(Śmiech)
11:49
But what if the optionopcja to have your carsamochód stolenskradziony
277
693000
3000
Ale co jeśli opcja kradzieży waszego samochodu
11:52
was not exactlydokładnie like this.
278
696000
2000
byłaby sformułowana w trochę inny sposób?
11:54
What if it was a tripwycieczka to RomeRome, all expenseswydatki paidpłatny,
279
698000
2000
Co jeśli wycieczka do Rzymu miała wliczone wszystkie wydatki:
11:56
transportationtransport, breakfastśniadanie,
280
700000
2000
transport, śniadanie,
11:58
but doesn't includezawierać coffeeKawa in the morningranek.
281
702000
3000
ale bez porannej kawy?
12:01
If you want coffeeKawa you have to payzapłacić for it yourselfsiebie. It's two euroseuro 50.
282
705000
3000
Jeśli chciałbyś kawę, to musiałbyś zapłacić za nią samemu. Kosztuje € 2,50.
12:04
Now in some wayssposoby,
283
708000
3000
Teraz,
12:07
givendany that you can have RomeRome with coffeeKawa,
284
711000
2000
mając Rzym z kawą,
12:09
why would you possiblymożliwie want RomeRome withoutbez coffeeKawa?
285
713000
3000
dlaczego miałbyś chcieć Rzym Bez kawy?
12:12
It's like havingmający your carsamochód stolenskradziony. It's an inferiorgorsze optionopcja.
286
716000
3000
To tak jak z kradzieżą samochodu. Gorsza opcja.
12:15
But guessodgadnąć what happenedstało się. The momentza chwilę you addDodaj RomeRome withoutbez coffeeKawa,
287
719000
2000
Ale zagadnij co się dzieje. Gdy dodasz Rzym bez kawy,
12:17
RomeRome with coffeeKawa becomesstaje się more popularpopularny. And people choosewybierać it.
288
721000
5000
opcja z kawą staje się bardziej popularna i ludzie ją wybierają.
12:22
The factfakt that you have RomeRome withoutbez coffeeKawa
289
726000
3000
Rzym bez kawy sprawia, że
12:25
makesczyni RomeRome with coffeeKawa look superiorlepszy,
290
729000
2000
Rzym z kawą staje się lepszy.
12:27
and not just to RomeRome withoutbez coffeeKawa -- even superiorlepszy to ParisParyż.
291
731000
3000
Choć nawet Rzym bez kawy jest lepszy od Paryża.
12:30
(LaughterŚmiech)
292
734000
4000
(Śmiech)
12:34
Here are two examplesprzykłady of this principlezasada.
293
738000
2000
Tu są dwa przykłady tej zasady.
12:36
This was an adogłoszenie from The EconomistEkonomista a fewkilka yearslat agotemu
294
740000
3000
Reklama z The Economist, zamieszczona kilka lata temu
12:39
that gavedał us threetrzy choiceswybory.
295
743000
2000
która daje nam trzy możliwości.
12:41
An onlineonline subscriptionsubskrypcja for 59 dollarsdolarów.
296
745000
3000
Prenumeratę online za $59.
12:44
A printwydrukować subscriptionsubskrypcja for 125.
297
748000
4000
Prenumeratę drukowaną za $125.
12:48
Or you could get bothobie for 125.
298
752000
2000
Lub obie za $125.
12:50
(LaughterŚmiech)
299
754000
2000
(Śmiech)
12:52
Now I lookedspojrzał at this and I callednazywa up The EconomistEkonomista.
300
756000
2000
Spojrzałem na to i zadzwoniłem do The Economist.
12:54
And I triedwypróbowany to figurepostać out what were they thinkingmyślący.
301
758000
3000
Starałem się zrozumieć co oni myśleli.
12:57
And they passedminęło me from one personosoba to anotherinne to anotherinne,
302
761000
3000
Przesyłali mnie od jednej osoby do następnej...
13:00
untilaż do eventuallyostatecznie I got to a personosoba who was in chargeopłata of the websitestronie internetowej.
303
764000
4000
Aż wreszcie dotarłem do osoby, która była odpowiedzialna za to.
13:04
And I callednazywa them up. And they wentposzedł to checkczek what was going on.
304
768000
3000
Mieli sprawdzić o co chodzi.
13:07
The nextNastępny thing I know, the adogłoszenie is goneodszedł. And no explanationwyjaśnienie.
305
771000
4000
Później się dowiedziałem, że reklama zniknęła. Bez wyjaśnienia.
13:11
So I decidedzdecydowany to do the experimenteksperyment
306
775000
2000
Więc postanowiłem zrobić eksperyment,
13:13
that I would have lovedkochany The EconomistEkonomista to do with me.
307
777000
3000
i chciałbym żeby The Economist przeprowadził go ze mną.
13:16
I tookwziął this and I gavedał it to 100 MITMIT studentsstudenci.
308
780000
2000
Wziąłem to i rozdałem 100 studentom MIT
13:18
I said, "What would you choosewybierać?"
309
782000
2000
Zapytałem, "Co byście wybrali?"
13:20
These are the marketrynek sharedzielić. MostWiększość people wanted the combokombi dealsprawa.
310
784000
4000
Większość ludzi wybrała opcję łączoną.
13:24
ThankfullyNa szczęście nobodynikt wanted the dominatedzdominowany optionopcja.
311
788000
2000
Na szczęście nikt nie wybrał dominującej opcji.
13:26
That meansznaczy our studentsstudenci can readczytać.
312
790000
2000
To znaczy, że nasi studenci potrafią czytać.
13:28
(LaughterŚmiech)
313
792000
1000
(Śmiech)
13:29
But now if you have an optionopcja that nobodynikt wants,
314
793000
3000
Ale jeśli mamy opcję której nikt nie chce, to
13:32
you can take it off. Right?
315
796000
2000
można jej się pozbyć, tak?
13:34
So I printedwydrukowane anotherinne versionwersja of this,
316
798000
2000
Więc wydrukowałem inna wersję,
13:36
where I eliminatedwyłączony the middleśrodkowy optionopcja.
317
800000
2000
z której usunąłem środkową opcję.
13:38
I gavedał it to anotherinne 100 studentsstudenci. Here is what happensdzieje się.
318
802000
3000
Wręczyłem 100 innym studentom i stało się.
13:41
Now the mostwiększość popularpopularny optionopcja becamestał się the leastnajmniej popularpopularny.
319
805000
3000
Teraz najbardziej popularna opcja stała się najmniej popularną
13:44
And the leastnajmniej popularpopularny becamestał się the mostwiększość popularpopularny.
320
808000
3000
i odwrotnie.
13:47
What was happeningwydarzenie was the optionopcja that was uselessbezużyteczny,
321
811000
4000
Opcja środkowa była bezużyteczna
13:51
in the middleśrodkowy, was uselessbezużyteczny in the sensesens that nobodynikt wanted it.
322
815000
4000
w tym sensie, że nikt jej nie wybierał.
13:55
But it wasn'tnie było uselessbezużyteczny in the sensesens that it helpedpomógł people figurepostać out
323
819000
2000
Ale ona była użyteczna w ten sposób, że pomagała ludziom
13:57
what they wanted.
324
821000
2000
wybrać to co chcieli.
13:59
In factfakt, relativekrewny to the optionopcja in the middleśrodkowy,
325
823000
3000
Właściwie, względna opcja środkowa
14:02
whichktóry was get only the printwydrukować for 125,
326
826000
4000
dawała tylko druk za $125.
14:06
the printwydrukować and websieć for 125 lookedspojrzał like a fantasticfantastyczny dealsprawa.
327
830000
4000
więc druk i sieć za $125 wydawał się świetną okazją.
14:10
And as a consequencekonsekwencja, people chosewybrał it.
328
834000
2000
I w końcu ludzie właśnie to wybierali.
14:12
The generalgenerał ideapomysł here, by the way,
329
836000
2000
To pokazuje, że tak naprawdę
14:14
is that we actuallytak właściwie don't know our preferencesPreferencje that well.
330
838000
2000
nie znamy naszych preferencji tak dobrze.
14:16
And because we don't know our preferencesPreferencje that well
331
840000
2000
I z tego właśnie powodu jesteśmy
14:18
we're susceptiblepodatny to all of these influenceswpływy from the externalzewnętrzny forcessiły:
332
842000
4000
podatni na wszelkie wpływy z zewnątrz.
14:22
the defaultsustawienia domyślne, the particularszczególny optionsopcje that are presentedprzedstawione to us, and so on.
333
846000
4000
Standardy, opcje które nam są przedstawiane i tak dalej.
14:26
One more exampleprzykład of this.
334
850000
2000
I jeszcze jeden przykład.
14:28
People believe that when we dealsprawa with physicalfizyczny attractionatrakcja,
335
852000
3000
Ludzie wierzą, że jeśli chodzi o atrakcyjność fizyczną to
14:31
we see somebodyktoś, and we know immediatelynatychmiast whetherczy we like them or not,
336
855000
3000
widzimy kogoś i wiemy czy ta osoba
14:34
attractedprzyciąga or not.
337
858000
2000
podoba nam się czy nie.
14:36
WhichCo is why we have these four-minutecztery minuty datesdaty.
338
860000
2000
Stąd mamy te 4-minutowe randki.
14:38
So I decidedzdecydowany to do this experimenteksperyment with people.
339
862000
3000
Więc zrobiłem eksperyment.
14:41
I'll showpokazać you graphicgrafiki imagesobrazy of people -- not realreal people.
340
865000
2000
Pokażę wam obrazy ludzi - nie prawdziwych.
14:43
The experimenteksperyment was with people.
341
867000
2000
Był on robiony z ludźmi.
14:45
I showedpokazał some people a pictureobrazek of TomTom, and a pictureobrazek of JerryJerry.
342
869000
3000
Niektórym pokazałem zdjęcie Tom'a i Jerr'ego.
14:48
I said "Who do you want to datedata? TomTom or JerryJerry?"
343
872000
3000
Zapytałem, "Z kim chcesz się umówić? Tom'em czy Jerr'ym?"
14:51
But for halfpół the people I addedw dodatku an uglybrzydki versionwersja of JerryJerry.
344
875000
4000
Ale połowie ludzi dodałem brzydką wersję Jerr'ego.
14:55
I tookwziął PhotoshopPhotoshop and I madezrobiony JerryJerry slightlynieco lessmniej attractiveatrakcyjny.
345
879000
5000
W Photoshopie sprawiłem, że Jerry był troszkę mniej atrakcyjny.
15:00
(LaughterŚmiech)
346
884000
1000
(Śmiech)
15:01
The other people, I addedw dodatku an uglybrzydki versionwersja of TomTom.
347
885000
4000
Innym ludziom dodałem brzydką wersję Toma.
15:05
And the questionpytanie was, will uglybrzydki JerryJerry and uglybrzydki TomTom
348
889000
3000
Pytanie: czy brzydki Jerry i Tom
15:08
help theirich respectiveposzczególny, more attractiveatrakcyjny brothersbracia?
349
892000
4000
pomogą atrakcyjniejszym braciom?
15:12
The answerodpowiedź was absolutelyabsolutnie yes.
350
896000
2000
Odpowiedź brzmi, tak.
15:14
When uglybrzydki JerryJerry was around, JerryJerry was popularpopularny.
351
898000
2000
Gdy brzydki Jerr'y był obok, Jerry był popularniejszy.
15:16
When uglybrzydki TomTom was around, TomTom was popularpopularny.
352
900000
2000
Gdy obok był brzydki Tom, popularniejszy był Tom.
15:18
(LaughterŚmiech)
353
902000
2000
(Śmiech)
15:20
This of coursekurs has two very clearjasny implicationsimplikacje
354
904000
2000
Z tego wypływają dwa jasne wnioski
15:22
for life in generalgenerał.
355
906000
4000
dla życia w ogóle.
15:26
If you ever go barbar hoppinghopping, who do you want to take with you?
356
910000
3000
Jeśli pójdziesz do lokalu, to kogo zabierzesz ze sobą?
15:29
(LaughterŚmiech)
357
913000
6000
(Śmiech)
15:35
You want a slightlynieco uglierbrzydsza versionwersja of yourselfsiebie.
358
919000
3000
Będziesz chciał troszkę brzydszą wersję siebie.
15:38
(LaughterŚmiech)
359
922000
2000
(Śmiech)
15:40
SimilarPodobne. SimilarPodobne ... but slightlynieco uglierbrzydsza.
360
924000
2000
Podobną. Podobną... ale brzydszą.
15:42
(LaughterŚmiech)
361
926000
2000
(Śmiech)
15:44
The seconddruga pointpunkt, or coursekurs, is that
362
928000
2000
Oczywiście drugi wniosek, to
15:46
if somebodyktoś elsejeszcze inviteszaprasza you, you know how they think about you.
363
930000
3000
jeśli ktoś ciebie zaprasza, to już wiesz dlaczego.
15:49
(LaughterŚmiech)
364
933000
3000
(Śmiech)
15:52
Now you're gettinguzyskiwanie it.
365
936000
2000
Teraz to rozumiecie.
15:54
What is the generalgenerał pointpunkt?
366
938000
2000
A jaki jest główny wniosek?
15:56
The generalgenerał pointpunkt is that when we think about economicsEkonomia we have
367
940000
2000
Kiedy myślimy o ekonomii mamy piękny
15:58
this beautifulpiękny viewwidok of humanczłowiek natureNatura.
368
942000
3000
obraz ludzkiej natury.
16:01
"What a piecekawałek of work is man! How nobleszlachetny in reasonpowód!"
369
945000
2000
"Jakim dziełem jest człowiek! Jak szlachetnym w rozum!"
16:03
We have this viewwidok of ourselvesmy sami, of othersinni.
370
947000
3000
Tak myślimy o sobie, o innych.
16:06
The behavioralbehawioralne economicsEkonomia perspectiveperspektywiczny
371
950000
2000
Pogląd ekonomii behawioralnej jest nieco
16:08
is slightlynieco lessmniej generoushojny to people.
372
952000
3000
mniej szczodry dla ludzi.
16:11
In factfakt in medicalmedyczny termswarunki, that's our viewwidok.
373
955000
3000
Właściwie to terminologia medyczna jest naszym punktem widzenia.
16:14
(LaughterŚmiech)
374
958000
6000
(Śmiech)
16:20
But there is a silversrebro liningpodszewka.
375
964000
2000
Ale jest promyk nadziei.
16:22
The silversrebro liningpodszewka is, I think,
376
966000
2000
Myślę że jest nim,
16:24
kinduprzejmy of the reasonpowód that behavioralbehawioralne economicsEkonomia is interestingciekawy and excitingekscytujący.
377
968000
4000
powód dla którego ekonomia behawioralna jest interesująca i ekscytująca.
16:28
Are we SupermanSuperman? Or are we HomerHomer SimpsonSimpson?
378
972000
2000
Jesteśmy Supermenem czy raczej Homer'em Simpson'em?
16:30
When it comespochodzi to buildingbudynek the physicalfizyczny worldświat,
379
974000
4000
Gdy przychodzi do budowania fizycznego świata,
16:34
we kinduprzejmy of understandzrozumieć our limitationsograniczenia.
380
978000
2000
zdajemy się rozumieć nasze ograniczenia.
16:36
We buildbudować stepskroki. And we buildbudować these things
381
980000
2000
Budujemy schody i te rzeczy które
16:38
that not everybodywszyscy can use obviouslyoczywiście.
382
982000
3000
nie każdy wie jak obsługiwać.
16:41
(LaughterŚmiech)
383
985000
1000
(Śmiech)
16:42
We understandzrozumieć our limitationsograniczenia,
384
986000
2000
Rozumiemy nasze ograniczenia.
16:44
and we buildbudować around it.
385
988000
2000
I budujemy dookoła nich.
16:46
But for some reasonpowód when it comespochodzi to the mentalpsychiczny worldświat,
386
990000
2000
Ale z jakiegoś powodu jak przychodzi do świata umysłu,
16:48
when we designprojekt things like healthcareopieka zdrowotna and retirementprzejścia na emeryturę and stockmarketsstockmarkets,
387
992000
4000
kiedy planujemy: służbę zdrowia, emerytury czy giełdę,
16:52
we somehowjakoś forgetzapomnieć the ideapomysł that we are limitedograniczony.
388
996000
2000
w jakiś sposób zapominamy o ograniczeniach.
16:54
I think that if we understoodzrozumiany our cognitivepoznawczy limitationsograniczenia
389
998000
3000
Myślę, że jeśli zrozumiemy nasze ograniczenia poznawcze
16:57
in the samepodobnie way that we understandzrozumieć our physicalfizyczny limitationsograniczenia,
390
1001000
2000
tak samo jak zrozumieliśmy te fizyczne,
16:59
even thoughchociaż they don't staregapić się us in the facetwarz in the samepodobnie way,
391
1003000
2000
mimo że nie są one tak samo jasne,
17:01
we could designprojekt a better worldświat.
392
1005000
3000
to moglibyśmy zaprojektować lepszy świat.
17:04
And that, I think, is the hopenadzieja of this thing.
393
1008000
2000
I myślę że właśnie to jest nadzieją.
17:06
Thank you very much.
394
1010000
2000
Dziękuję bardzo.
17:08
(ApplauseAplauz)
395
1012000
8000
(Brawa)
Translated by Magdalena Jakubowska
Reviewed by Marcin Kasiak

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Dan Ariely - Behavioral economist
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why.

Why you should listen

Dan Ariely is a professor of psychology and behavioral economics at Duke University and a founding member of the Center for Advanced Hindsight. He is the author of the bestsellers Predictably IrrationalThe Upside of Irrationality, and The Honest Truth About Dishonesty -- as well as the TED Book Payoff: The Hidden Logic that Shapes Our Motivations.

Through his research and his (often amusing and unorthodox) experiments, he questions the forces that influence human behavior and the irrational ways in which we often all behave.

More profile about the speaker
Dan Ariely | Speaker | TED.com