TEDGlobal 2014
Alison Killing: There’s a better way to die, and architecture can help
ئالیسۆن کیڵینگ: ڕێگەیەکی باشتر هەیە بۆ مردن
Filmed:
Readability: 3.9
1,316,847 views
لەم کورتە باسە هاندەرەدا، تەلارساز ئالیسۆن کیڵینگ، لەو بینایانە دەدوێ کە مردن و مەرگ تێیاندا ڕوودەدات، گۆرستانەکان، نەخۆشخانەکان و ماڵەکان. شێوازی مردنمان لە گۆڕاندایە، هەروەها شێوازی درووستکردنی بیناکان بۆ مردن لە گۆڕاندان ... باسێکی سەرنجڕاکێشە لەبارەی دیمەنی شاراوەی شارەکانمان، هەوەها ژیانمان.
Alison Killing - Architect
An architect and urban designer, Alison Killing uses journalism, filmmaking and exhibitions to help people better understand the built environment. Full bio
An architect and urban designer, Alison Killing uses journalism, filmmaking and exhibitions to help people better understand the built environment. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like to tell you a story
about death and architecture.
about death and architecture.
0
810
4031
حەز دەکەم چیرۆکێکتان بۆ بگێڕمەوە سەبارەت
بە مەرگ و تەلارسازی.
بە مەرگ و تەلارسازی.
00:16
A hundred years ago, we tended to die
of infectious diseases like pneumonia,
of infectious diseases like pneumonia,
1
4841
4630
سەد ساڵێک لەمەوبەر، زیاتر بە دەرد
دەمردین. بۆ نموونە هەوکردنی سی،
دەمردین. بۆ نموونە هەوکردنی سی،
00:21
that, if they took hold,
would take us away quite quickly.
would take us away quite quickly.
2
9471
3297
گەر دەردەکان بەردەوام بوونایە، ئەوا بە
زوویی لەناودەچووین.
زوویی لەناودەچووین.
00:24
We tended to die at home,
in our own beds, looked after by family,
in our own beds, looked after by family,
3
12768
3734
لە ماڵەوە دەمردین، لە پێخەفەکانماندا،
لە ناو خێزانەکانمان،
لە ناو خێزانەکانمان،
00:28
although that was the default option
4
16502
1792
هەرچەندە ئەوە هەڵبژێرێکی ناچاری بوو
00:30
because a lot of people
lacked access to medical care.
lacked access to medical care.
5
18294
2590
چوون زۆربەی خەڵکی پێویستیان بە
چاودێری پزیشکی بوو.
چاودێری پزیشکی بوو.
00:33
And then in the 20th century
a lot of things changed.
a lot of things changed.
6
21614
2779
دواتر لەسەدەی بیستدا زۆر شت گۆڕان.
00:36
We developed new medicines like penicillin
7
24393
2097
دەرمانی نوێمان پەرەپێدا وەک پەنسیلین
00:38
so we could treat
those infectious diseases.
those infectious diseases.
8
26490
2485
و توانیمان دژی نەخۆشییە درمەکان
بەکاریان بهێنین.
بەکاریان بهێنین.
00:40
New medical technologies
like x-ray machines were invented.
like x-ray machines were invented.
9
28975
3274
ئامێری تەکنەلۆجیای نوێی پزیشکی داهێنرا
وەک تیشک.
وەک تیشک.
00:44
And because they were
so big and expensive,
so big and expensive,
10
32249
2252
لەبەر ئەوەی گەورە و گران بوون،
00:46
we needed large, centralized
buildings to keep them in,
buildings to keep them in,
11
34501
3018
پێویستمان بە بینای گەورە بوو بۆ ئەو
ئامێرانە،
ئامێرانە،
00:49
and they became our modern hospitals.
12
37519
2299
دواتر بوون بە نەخۆشخانە مۆدێرنەکانمان.
00:51
After the Second World War,
13
39818
1423
لە دوای جەنگی جیهانی دووەم،
00:53
a lot of countries set up
universal healthcare systems
universal healthcare systems
14
41241
2640
چەند وڵاتێک سیستەمی
تەندرووستی جیهانیان پەرەپێدا
تەندرووستی جیهانیان پەرەپێدا
00:55
so that everyone who needed
treatment could get it.
treatment could get it.
15
43881
2647
تا هەموو کەس
بەکاری بهێنێت.
بەکاری بهێنێت.
00:58
The result was that lifespans extended
from about 45 at the start of the century
from about 45 at the start of the century
16
46528
4249
ئەنجامیش ئەوەبوو کاتی ژیان زیادی کرد بۆ ٤٥
لە سەرەتای سەدەدا
لە سەرەتای سەدەدا
01:02
to almost double that today.
17
50777
2183
بۆ ئەمڕۆ کە دوو هێندەیە.
01:04
The 20th century was this time of huge
optimism about what science could offer,
optimism about what science could offer,
18
52960
4098
سەدەی بیستەم کاتی گەشبینیەکی گەورە بوو
لە بارەی بەدەستهێنانەکانی زانستەوە،
لە بارەی بەدەستهێنانەکانی زانستەوە،
01:09
but with all of the focus on life,
death was forgotten,
death was forgotten,
19
57058
3727
بەڵام کاتێک هەموو تەرکیزەکان لەسەر
ژیان بوون، مردن لەیاد چووەوە،
ژیان بوون، مردن لەیاد چووەوە،
01:12
even as our approach to death
changed dramatically.
changed dramatically.
20
60785
2405
تەنانەت نزیکبوونەوەمان لە مردن
زۆر دراماتیکی گۆڕا.
زۆر دراماتیکی گۆڕا.
01:15
Now, I'm an architect,
21
63580
1203
ئێستا، من تەلارسازێکم،
01:16
and for the past year and a half
I've been looking at these changes
I've been looking at these changes
22
64783
3242
ساڵ و نیوێکە لەم گۆڕانکاریانە دەکۆڵمەوە
01:20
and at what they mean for architecture
related to death and dying.
related to death and dying.
23
68025
3154
و چ مانایەک دەدەن بۆ تەلارسازی
لەبارەی مەرگ و مردنەوە.
لەبارەی مەرگ و مردنەوە.
01:23
We now tend to die
of cancer and heart disease,
of cancer and heart disease,
24
71179
3233
ئێمە ئێستا زیاتر بە شێرپەنجە و نەخۆشی
دڵ دەمرین،
دڵ دەمرین،
01:26
and what that means is that many of us
will have a long period of chronic illness
will have a long period of chronic illness
25
74412
3996
واتە زۆر لە ئێمە ماوەیەکی زۆرە
نەخۆشییە درێژخایەنەکانمان هەیە
نەخۆشییە درێژخایەنەکانمان هەیە
01:30
at the end of our lives.
26
78408
1974
لە کۆتای ژیانماندا.
01:32
During that period,
27
80382
1113
لەو ماوەیەدا
01:33
we'll likely spend a lot of time
in hospitals and hospices and care homes.
in hospitals and hospices and care homes.
28
81495
5063
کاتێکی زۆر لە نەخۆشخانە و خان و
ماڵە چاودێریەکان بەسەر دەبەین،
ماڵە چاودێریەکان بەسەر دەبەین،
01:38
Now, we've all been in a modern hospital.
29
86558
2206
پێش ئەوەی بێینە ناو نەخۆشخانە
مۆدێرنەکانمانەوە.
مۆدێرنەکانمانەوە.
01:40
You know those fluorescent lights
and the endless corridors
and the endless corridors
30
88764
3390
ئەزانن ئەو ڕووناکییە فلۆریانە و
مەڕمەڕە بێکۆتاکان
مەڕمەڕە بێکۆتاکان
01:44
and those rows of uncomfortable chairs.
31
92154
3018
و ئەو ڕیزە کورسیە ناخۆشانە.
01:47
Hospital architecture
has earned its bad reputation.
has earned its bad reputation.
32
95172
3762
تەلارسازی نەخۆشخانە ناوبانگێکی خراپی
بەدەست هێناوە.
بەدەست هێناوە.
01:50
But the surprising thing is,
it wasn't always like this.
it wasn't always like this.
33
98934
3157
بەڵام شتە سەرسوڕهێنەرەکە ئەوەیە کە،
پێشتر نەخۆشخانەکان وانەبوون.
پێشتر نەخۆشخانەکان وانەبوون.
01:54
This is L'Ospedale degli Innocenti,
built in 1419 by Brunelleschi,
built in 1419 by Brunelleschi,
34
102091
4334
ئەمە L'Ospedale degli Innocenti ە ،
ساڵی ١٤١٩ لەلایەن بورنولاسکی درووست کراوە
ساڵی ١٤١٩ لەلایەن بورنولاسکی درووست کراوە
01:58
who was one of the most famous
and influential architects of his time.
and influential architects of his time.
35
106425
3747
یەکێک لە ناودارترین و کاریگەردارترین
تەلارسازی سەردەمی خۆی بووە.
تەلارسازی سەردەمی خۆی بووە.
02:02
And when I look at this building
and then think about hospitals today,
and then think about hospitals today,
36
110172
3343
کاتێ لەم بینایە دەڕوانم و بیر لە
نەخۆشخانەکانی ئەوڕۆ دەکەمەوە،
نەخۆشخانەکانی ئەوڕۆ دەکەمەوە،
02:05
what amazes me is
this building's ambition.
this building's ambition.
37
113515
3088
ئەوەی سەرسامم دەکات بەرزویستی بیناکەیە.
02:08
It's just a really great building.
38
116603
1649
بەڕاستی بینایەکی مەزنە.
02:10
It has these courtyards in the middle
39
118252
1834
ئەم کراوانەی هەیە لە ناوڕاستدا
02:12
so that all of the rooms
have daylight and fresh air,
have daylight and fresh air,
40
120086
2533
تا هەموو ژوورەکان ڕووناکی خۆر و
هەوای نوێیان هەبێت،
هەوای نوێیان هەبێت،
02:14
and the rooms are big
and they have high ceilings,
and they have high ceilings,
41
122619
2413
ژوورەکان گەورەن و بنمیچی بەرزیان هەیە،
02:17
so they just feel
more comfortable to be in.
more comfortable to be in.
42
125032
2484
و نەخۆشەکانی زیاتر هەست بە ئارامی
دەکەن.
دەکەن.
02:19
And it's also beautiful.
43
127516
1765
جوانیشە.
02:21
Somehow, we've forgotten
that that's even possible for a hospital.
that that's even possible for a hospital.
44
129281
3831
بە ڕێگەیەک، ئێمە بیرمان چووەوە کە
ئەمە شیاوە بۆ نەخۆشخانە.
ئەمە شیاوە بۆ نەخۆشخانە.
02:25
Now, if we want better buildings
for dying, then we have to talk about it,
for dying, then we have to talk about it,
45
133112
4023
گەر بینای باشترمان بوێت کە تێیدا بمرین،
دەبێت لەبارەیەوە بدوێین،
دەبێت لەبارەیەوە بدوێین،
02:29
but because we find the subject
of death uncomfortable,
of death uncomfortable,
46
137135
2571
چوونکە دەزانین بابەتی مەرگێکی نائارام،
02:31
we don't talk about it,
47
139706
1440
لەسەری نادوێین،
02:33
and we don't question how we
as a society approach death.
as a society approach death.
48
141146
3312
و پرسیار ناکەین ئێمە وەک کۆمەڵ چەندێک
لە مەرگ نزیکبووینەتەوە.
لە مەرگ نزیکبووینەتەوە.
02:36
One of the things that surprised me
most in my research, though,
most in my research, though,
49
144458
3174
یەکێک لە شتەکان کە زۆر سەرنجی
ڕاکێشام لە توێژینەوەکەمدا،
ڕاکێشام لە توێژینەوەکەمدا،
02:39
is how changeable attitudes actually are.
50
147632
2685
چۆنیەتی گۆڕانی ڕاستەقینەی بارودۆخکە بوو.
02:42
This is the first crematorium in the U.K.,
51
150317
2392
ئەمە یەکەمین سوتێگەبوو لە بەریتانیا،
02:44
which was built in Woking in the 1870s.
52
152709
2809
کە لە ساڵی ١٨٧٠ دا درووستکرا.
02:47
And when this was first built,
there were protests in the local village.
there were protests in the local village.
53
155518
3407
کە بۆ یەکەم جار بنیاتنرا
دووچاری ناڕەزایی گوندنشینەکان بوو.
دووچاری ناڕەزایی گوندنشینەکان بوو.
02:50
Cremation wasn't socially acceptable,
and 99.8 percent of people got buried.
and 99.8 percent of people got buried.
54
158925
4883
سوتێنگە لەدیدی کۆمەڵەوە پەسەند نەبوو،
لەسەدا ٩٩.٨ ی خەڵکی دەنێژران.
لەسەدا ٩٩.٨ ی خەڵکی دەنێژران.
02:55
And yet, only a hundred years later,
three quarters of us get cremated.
three quarters of us get cremated.
55
163808
3776
تەنها سەد ساڵ دواتر، سێ چارەکی ئێمە
دوای مردن دەسوتێنرێین.
دوای مردن دەسوتێنرێین.
02:59
People are actually really open
to changing things
to changing things
56
167584
2527
خەڵکی کراوەن بۆ قبوڵکردنی گۆڕینی شتەکان
03:02
if they're given the chance
to talk about them.
to talk about them.
57
170111
2401
گەر چانسێکیان پێبدرێت لە بەرەیانەوە بدوێن.
03:04
So this conversation
about death and architecture
about death and architecture
58
172512
3323
جا ئەم وتووێژە دەربارەی مەرگ و
تەلارسازیەوە
تەلارسازیەوە
03:07
was what I wanted to start
when I did my first exhibition on it
when I did my first exhibition on it
59
175835
3159
ئەوەبوو کە دەستم پێی کرد کاتێک یەکەمین
پێشەنگام لەسەری کرد.
پێشەنگام لەسەری کرد.
03:10
in Venice in June,
which was called "Death in Venice."
which was called "Death in Venice."
60
178994
3226
لە ڤێنس، لە حوزەیراندا، لە ژێر ناونیشانی
''مەرگ لە ڤێنس.''
''مەرگ لە ڤێنس.''
03:14
It was designed to be quite playful
61
182220
3274
وا دیزاین کرابوو تەواو ئاسوودەبێت
03:17
so that people would
literally engage with it.
literally engage with it.
62
185494
2198
تا خەڵکی وردە وردە ڕادەکێشران بۆی.
03:19
This is one of our exhibits,
which is an interactive map of London
which is an interactive map of London
63
187692
3255
ئەمە یەکیکە لە پیشاندراوەکان، کە نەخشەیەکی
دوولایەنەی لەندەنە
دوولایەنەی لەندەنە
03:22
that shows just how much
of the real estate in the city
of the real estate in the city
64
190947
2675
ئەوە پیشاندەدات چەندێک خانووبەرە
هەیە لە شارەکەدا
هەیە لە شارەکەدا
03:25
is given over to death and dying,
65
193622
1879
وازهێنراوە لە مەرگ و مردن،
03:27
and as you wave your hand across the map,
66
195501
2369
و کە دەستت لەسەر نەخشەکە دەجوڵێنیت،
03:29
the name of that piece of real estate,
the building or cemetery, is revealed.
the building or cemetery, is revealed.
67
197870
4829
ناوی خانووبەرە ڕاستەقینەکان،
بیناکان و گۆڕستانەکان پیشاندراون .
بیناکان و گۆڕستانەکان پیشاندراون .
03:34
Another of our exhibits
was a series of postcards
was a series of postcards
68
202699
2508
و یەکێکی دی لە پیشاندراوەکان زنجیرەیەک
پۆستکاردبوون
پۆستکاردبوون
03:37
that people could take away with them.
69
205207
1997
کە خەڵکی دەیانتوانی لەگەڵ خۆیان بیبەن.
03:39
And they showed people's homes
and hospitals
and hospitals
70
207204
2461
و ماڵی خەڵکی و نەخۆشخانەکان پیشاندرابوون
03:41
and cemeteries and mortuaries,
71
209665
2415
و گۆڕستانەکان و مردوخانەکان،
03:44
and they tell the story
of the different spaces
of the different spaces
72
212080
2461
و چیرۆکی بۆشایی جیاواز دەڵێن
03:46
that we pass through
on either side of death.
on either side of death.
73
214541
2833
ئەمە ئەوەیە کە پێیدا تێپەردەبین
لە لایەکی مەرگدا.
لە لایەکی مەرگدا.
03:49
We wanted to show
that where we die
that where we die
74
217374
2345
ویستمان ئەوە پیشانبدەین ئەو شوێنەی
لێی دەمرین
لێی دەمرین
03:51
is a key part of how we die.
75
219719
3251
کلیلێکە بۆ ئەوەی کە چۆن دەمرین.
03:54
Now, the strangest thing was the way
that visitors reacted to the exhibition,
that visitors reacted to the exhibition,
76
222970
4783
نامۆترین شت بریتیبوو لەو کاردانەوەی
سەردانکەرەکان بۆ پێشەنگاکە،
سەردانکەرەکان بۆ پێشەنگاکە،
03:59
especially the audio-visual works.
77
227753
2368
بەتایبەت کارە دەنگ و وێنەکان.
04:02
We had people dancing
and running and jumping
and running and jumping
78
230121
3692
خەڵک هەبوو سەمایان دەکرد و
ڕایاندەکرد و بازیان دەدا
ڕایاندەکرد و بازیان دەدا
04:05
as they tried to activate
the exhibits in different ways,
the exhibits in different ways,
79
233813
2995
هەوڵیان دەدا پێشەنگاکە چالاک بکەن
لە ڕێی جیاوازەوە،
لە ڕێی جیاوازەوە،
04:08
and at a certain point
they would kind of stop
they would kind of stop
80
236808
2444
و لە خاڵێکی دیاریکراودا، دەوەستان
04:11
and remember that they were in
an exhibition about death,
an exhibition about death,
81
239252
2734
و بریان دەکەوتەوە لە پێشەنگایەکن
،دەربارەی مەرگ
،دەربارەی مەرگ
04:13
and that maybe that's not
how you're supposed to act.
how you're supposed to act.
82
241986
2624
ڕەنگە ئەمە مامەڵەیەکی باش نەبێت.
04:16
But actually, I would question
whether there is one way
whether there is one way
83
244610
2647
بەڵام لە ڕاستیدا دەپرسم
تەنها ڕێگەیەک هەیە
تەنها ڕێگەیەک هەیە
04:19
that you're supposed to act around death,
84
247257
2275
تا لەلای مەرگ پەیڕەوی بکەین؟
04:21
and if there's not, I'd ask you to think
about what you think a good death is,
about what you think a good death is,
85
249532
4551
گەر نییە، داوا دەکەم بیر بکەنەوە دەربارەی
ئەوەی مردنی باش چییە،
ئەوەی مردنی باش چییە،
04:26
and what you think that architecture
that supports a good death might be like,
that supports a good death might be like,
86
254083
3669
و بیردەکەنەوەتان چۆنە کە تەلارسازی پشتگیری
مردنێکی باش بکات،
مردنێکی باش بکات،
04:29
and mightn't it be a little less like this
and a little more like this?
and a little more like this?
87
257752
4728
لەوە ناچێت لەمە کەمتر بێت و
لەمەش زۆرتر بێت؟
لەمەش زۆرتر بێت؟
04:34
Thank you.
88
262480
2214
سوپاس بۆ ئێوە
04:36
(Applause)
89
264694
2020
چەپڵەڕێزان.
ABOUT THE SPEAKER
Alison Killing - ArchitectAn architect and urban designer, Alison Killing uses journalism, filmmaking and exhibitions to help people better understand the built environment.
Why you should listen
Alison Killing is an architect and urban designer working to engage people with their built environment, via design of buildings and urban strategies, film making, exhibitions and events. She explores the relationship between death and modern architecture, looking at how cities are rebuilt after disaster.
Recent projects include Death in the City (and its first iteration, Death in Venice, which was shown as an independent event during the opening week of the Venice Architecture Biennale), a touring exhibition about death and modern architecture; work with the International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies on better rebuilding after disaster and how to integrate relevant urban design tools into humanitarian response; and a study of financial models for arts and community projects temporarily using vacant buildings to help these projects become self-sustaining.
Alison Killing | Speaker | TED.com