ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.

Why you should listen

In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.

Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.

Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”

(Photo: Wani Olatunde) 

More profile about the speaker
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story

Chimamanda Ngozi Adichie: တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်၏ အန္တရာယ်

Filmed:
21,248,547 views

ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ဘဝ၊ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေဟာ ထပ်တူညီနေတဲ့ ပုံပြင်လေးတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတာပါ။ ဝတ္ထုရေးဆရာ Chimamanda Adichie က သူမရဲ့ စစ်မှန်တဲ့ ဓလေ့ထုံးတမ်း အမြင်ကို ဘယ်လိုရှာတွေ့ခဲ့လဲကို ပြောပါတယ်။ ပြီးရင် ကျွန်ုပ်တို့သာ လူတစ်ယောက် ဒါမှမဟုတ် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကိုသာ ကြားဖူးမယ်ဆိုရင် ကျွန်ုပ်တို့တွေဟာ ကြီးမားတဲ့ နားလည်လွဲမှုနဲ့ ရင်ဆိုင်ရပါလိမ့်မယ်။
- Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I'm a storyteller.
0
0
2000
ကျွန်မက ပုံပြင်ပြောသူ တစ်ယောက်ပါ။
00:14
And I would like to tell you a few personal stories
1
2000
3000
အခု ရှင်တို့ကို "တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်၏
အန္တရာယ်"လို့ခေါ်တဲ့
00:17
about what I like to call "the danger of the single story."
2
5000
5000
ကိုယ်ရေး ပုံပြင်တွေကို
ကျွန်မ ပြောပြချင်ပါတယ်။
00:22
I grew up on a university campus in eastern Nigeria.
3
10000
4000
ကျွန်မက အရှေ့ Nigeria ရဲ့
တက္ကသိုလ်မှာ ကြီးပြင်းတာပါ။
00:26
My mother says that I started reading at the age of two,
4
14000
3000
ကျွန်မ အမေကတော့ ကျွန်မက
အသက် ၂ နှစ်မှာ စာစဖတ်တယ်လို့ပြောတယ်။
00:29
although I think four is probably close to the truth.
5
17000
5000
ဒါပေမဲ့ ၄ နှစ်က ပိုမှန်မယ်လို့
ကျွန်မ ထင်ပါတယ်။
ကျွန်မက စာကို စောပြီး ဖတ်တတ်လာသူပါ။
00:34
So I was an early reader, and what I read
6
22000
2000
ကျွန်မ ဖတ်တာတွေကတော့ ဗြိတိန်နဲ့
အမေရိကန် ကလေးစာအုပ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။
00:36
were British and American children's books.
7
24000
3000
00:39
I was also an early writer,
8
27000
3000
ကျွန်မက စာကို စောပြီး
ရေးတတ်သူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
00:42
and when I began to write, at about the age of seven,
9
30000
4000
၇ နှစ်လောက်မှာ ကျွန်မ ခဲတံရယ်
ရောင်စုံတွေနဲ့ ခြယ်သထားပြီး
00:46
stories in pencil with crayon illustrations
10
34000
2000
ကျွန်မ သနားစရာ အမေကို ဖတ်ခိုင်းတဲ့
00:48
that my poor mother was obligated to read,
11
36000
3000
ပုံပြင်တွေ စရေးတော့
00:51
I wrote exactly the kinds of stories I was reading:
12
39000
4000
ကျွန်မ ဖတ်နေခဲ့တဲ့ ပုံပြင်တွေကိုဘဲ
အတိအကျ ပြန်ရေးတာပါ။
00:55
All my characters were white and blue-eyed,
13
43000
5000
ဇာတ်ကောင်တွေ အားလုံးက
အသားဖြူဖြူ မျက်လုံးပြာပြာနဲ့။
01:00
they played in the snow,
14
48000
2000
သူတို့က နှင်းထဲမှာ ကစားတယ်။
01:02
they ate apples,
15
50000
2000
သူတို့ ပန်းသီးတွေ စားတယ်။
01:04
and they talked a lot about the weather,
16
52000
2000
(ရယ်သံများ)
01:06
how lovely it was
17
54000
2000
ပြီးရင် သူတို့က ရာသီအကြောင်း
မကြာမကြာပြောတယ်။
01:08
that the sun had come out.
18
56000
2000
နေထွက်လာတာ ဘယ်လောက်တောင်
သာယာလဲဆိုတာပေါ့။
01:10
(Laughter)
19
58000
2000
(ရယ်သံများ)
01:12
Now, this despite the fact that I lived in Nigeria.
20
60000
3000
ကျွန်မ Nigeria မှာနေတယ် ဆိုပေမဲ့ လည်း
01:15
I had never been outside Nigeria.
21
63000
4000
အရင်တုန်းက Nigeria
အပြင်ကို မရောက်ခဲ့ဖူးပါဘူး။
01:19
We didn't have snow, we ate mangoes,
22
67000
3000
ကျွန်မတို့ဆီမှာ နှင်းမကျဘူး။
ကျွန်မတို့ သရက်သီးစားတယ်။
01:22
and we never talked about the weather,
23
70000
2000
ပြီးရင် ကျွန်မတို့ ဘယ်တော့မှ
ရာသီအကြောင်း မပြောကြဘူး။
01:24
because there was no need to.
24
72000
2000
အကြောင်းက ပြောစရာမလိုလို့လေ။
01:26
My characters also drank a lot of ginger beer
25
74000
3000
ကျွန်မ ဇာတ်ကောင်တွေက
ချင်းဘီယာတွေ သောက်ပါတယ်။
01:29
because the characters in the British books I read
26
77000
2000
ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဗြိတိန် စာအုပ်ထဲက
ဇာတ်ကောင်တွေလည်း
01:31
drank ginger beer.
27
79000
2000
သောက်လို့လေ။
01:33
Never mind that I had no idea what ginger beer was.
28
81000
3000
ချင်းဘီယာ ဘာလဲဆိုတာ ကျွန်မ
မသိခဲ့တာကို ထားလိုက်ပါတော့။
01:36
(Laughter)
29
84000
1000
(ရယ်သံများ)
01:37
And for many years afterwards, I would have a desperate desire
30
85000
3000
နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာပြီးနောက်
ကျွန်မ ဂျင်းဘီယာ အရသာကို
အင်မတန်ဘဲ မြည်းကြည့်ချင်ပါတယ်။
01:40
to taste ginger beer.
31
88000
2000
01:42
But that is another story.
32
90000
2000
ဒါပေမဲ့ ဒါက နောက်အကြောင်းအရာ
တစ်ခုပါ။
01:44
What this demonstrates, I think,
33
92000
2000
ကျွန်မထင်တာက ဒါက
01:46
is how impressionable and vulnerable we are
34
94000
3000
ကျွန်မတို့တွေ ပုံပြင်နဲ့ပတ်သတ်လာရင်
ဘယ်လောက်တောင်
01:49
in the face of a story,
35
97000
2000
ယုံကြည်လွယ်တာကို ပြသလိုက်ပါတယ်။
01:51
particularly as children.
36
99000
2000
အထူးသဖြင့် ကလေးဘဝမှာပေါ့။
01:53
Because all I had read were books
37
101000
2000
ဘာလို့လဲဆို ဖတ်သမျှ ပုံပြင်တွေထဲက
ဇာတ်ကောင်တွေကနိုင်ငံခြားကလေ။
01:55
in which characters were foreign,
38
103000
2000
01:57
I had become convinced that books
39
105000
2000
စာအုပ်တွေဟာ သူတို့ သဘောသဘာဝအရ
01:59
by their very nature had to have foreigners in them
40
107000
3000
နိုင်ငံခြားသားတွေပါရမယ် ကျွန်မ ကိုယ်တိုင်
02:02
and had to be about things with which
41
110000
2000
မခွဲခြားနိုင်တဲ့အရာတွေ ပါရမယ်ဆိုပြီး
ကျွန်မယုံကြည်လာပါတယ်။
02:04
I could not personally identify.
42
112000
3000
02:07
Things changed when I discovered African books.
43
115000
4000
အာဖရိက စာအုပ်တွေ ကျွန်မ ဖတ်ပြီးနောက်
အရာရာက ပြောင်းလဲသွားပါတယ်။
02:11
There weren't many of them available, and they weren't
44
119000
2000
အဲစာအုပ်တွေက သိပ်လဲမရှိသလို
02:13
quite as easy to find as the foreign books.
45
121000
2000
နိုင်ငံခြားစာအုပ်လို အရာ ရှာဖို့မလွယ်ဘူးလေ။
02:15
But because of writers like Chinua Achebe and Camara Laye
46
123000
4000
ဒါပေမဲ့ Chinua Achebe နဲ့
Camara Laye စာရေးဆရာတွေကြောင့်
02:19
I went through a mental shift in my perception
47
127000
2000
ကျွန်မရဲ့ စာပေနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့
အမြင်တွေလည်း ပြောင်းလဲလာခဲ့ပါတယ်။
02:21
of literature.
48
129000
2000
02:23
I realized that people like me,
49
131000
2000
ကျွန်မ သိလိုက်တာက ကျွန်မလို လူတွေ
02:25
girls with skin the color of chocolate,
50
133000
2000
ချောကလက်ရောင် အသားရေ
02:27
whose kinky hair could not form ponytails,
51
135000
3000
စည်းလို့မရအောင် လိမ်ကောက်နေတဲ့ ဆံပင်နဲ့
ကောင်မလေးတွေလည်း
02:30
could also exist in literature.
52
138000
2000
စာပေထဲမှာ တည်ရှိနိုင်တယ်ဆိုတာကိုပေါ့။
02:32
I started to write about things I recognized.
53
140000
4000
ဒါကြောင့် ကျွန်မ မှတ်မိတဲ့
အကြောင်းအရာတွေကို စရေးခဲ့ပါတယ်။
02:36
Now, I loved those American and British books I read.
54
144000
4000
ကျွန်မ အမေရိကန် နဲ့
ဗြိတိန်စာအုပ်တွေကိုလည်း ကြိုက်ပါတယ်။
02:40
They stirred my imagination. They opened up new worlds for me.
55
148000
4000
ဒါတွေက ကျွန်မရဲ့စိတ်ကူးကို
နှိုးဆွပေးသလို
ကျွန်မကို ကမ္ဘာအသစ်ဆီ
ခေါ်ဆောင်ပေးတယ်လေ။
02:44
But the unintended consequence
56
152000
2000
ဒါပေမဲ့ မရည်ရွယ်ထားတဲ့ နောက်ဆက်တွဲကတော့
02:46
was that I did not know that people like me
57
154000
2000
ကျွန်မလို လူတွေ စာပေထဲမှာ
တည်ရှိနိုင်တယ်ဆိုတာကို
02:48
could exist in literature.
58
156000
2000
မသိရှိခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
02:50
So what the discovery of African writers did for me was this:
59
158000
4000
ဒါကြောင့် အာဖရိက စာရေးဆရာတွေကို
ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်းဟာ
02:54
It saved me from having a single story
60
162000
3000
ကျွန်မကို တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်ကိုသာ
သိရှိခြင်းကနေ ကယ်တင်ခဲ့ပါတယ်။
02:57
of what books are.
61
165000
2000
02:59
I come from a conventional, middle-class Nigerian family.
62
167000
3000
ကျွန်မက သာမန် အလယ်တန်းစား
Nigeria မိသားစုကနေလာတာပါ။
03:02
My father was a professor.
63
170000
2000
ကျွန်မ အဖေကတော့ ပါမောက္ခ။
03:04
My mother was an administrator.
64
172000
3000
ကျွန်မ အမေကတော့ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးပါ။
03:07
And so we had, as was the norm,
65
175000
3000
အစဉ်အလာအတိုင်းပေါ့
03:10
live-in domestic help, who would often come from nearby rural villages.
66
178000
5000
ကျွန်မတို့ မှာ အနီးအနားရွာက လာနေတဲ့
အိမ်တွင်း အစေခံ တစ်ယောက်ရှိပါတယ်။
03:15
So the year I turned eight we got a new house boy.
67
183000
4000
ကျွန်မ အသက် ၈ နှစ်ပြည့်တော့ ကောင်လေး
အသစ်တစ်ယောက် ရောက်လာပါတယ်။
03:19
His name was Fide.
68
187000
2000
သူကတော့ Fide ပါ။
03:21
The only thing my mother told us about him
69
189000
3000
သူမိသားစုနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး
ကျွန်မ အမေပြောခဲ့တဲ့
03:24
was that his family was very poor.
70
192000
3000
အရာတစ်ခုက သူတို့က
အရမ်းဆင်းရဲတယ်ဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။
03:27
My mother sent yams and rice,
71
195000
2000
အမေက သူတို့မိသားစုကိုမျောက်ဥ၊
ဆန်၊ အင်္ကျီဟောင်းတွေ ပေးလေ့ရှိပါတယ်။
03:29
and our old clothes, to his family.
72
197000
3000
03:32
And when I didn't finish my dinner my mother would say,
73
200000
2000
တကယ်လို့ ကျွန်မက ညနေစာကို
မကုန်ဘူးဆိုရင် ကျွန်မ အမေက
03:34
"Finish your food! Don't you know? People like Fide's family have nothing."
74
202000
5000
"ကုန်အောင်စား၊ မင်းမသိဘူးလား။
Fide တို့လိုမိသားစုကဘာမှ
မရှိဘူးဆိုတာ။" လို့ပြောတတ်ပါတယ်။
03:39
So I felt enormous pity for Fide's family.
75
207000
4000
ဒါကြောင့် ကျွန်မ Fide မိသားစု အပေါ်
အင်မတန်ဘဲ သနားမိပါတယ်။
03:43
Then one Saturday we went to his village to visit,
76
211000
3000
စနေနေ့တစ်နေ့မှာတော့ ကျွန်မတို့
သူ့ရွာကို အလည်သွားတော့
03:46
and his mother showed us a beautifully patterned basket
77
214000
4000
သူ့အမေက ကျွန်မတို့ကို
ဆေးဆိုးထားတဲ့ ထန်းရွက်နဲ့
03:50
made of dyed raffia that his brother had made.
78
218000
3000
သူ့အစ်ကို ရက်လုပ်ထားတဲ့
ခြင်းတောင်းလှလှလေးကို ပြခဲ့ပါတယ်။
03:53
I was startled.
79
221000
2000
ကျွန်မ အလွန်ပဲ အံအားသင့်ခဲ့ပါတယ်။
03:55
It had not occurred to me that anybody in his family
80
223000
3000
သူ့မိသားစုထဲက တစ်ယောက်ယောက်က
ဒါမျိုးလုပ်နိုင်မယ်လို့
03:58
could actually make something.
81
226000
3000
ကျွန်မ မသိထားခဲ့ဘူးလေ။
04:01
All I had heard about them was how poor they were,
82
229000
3000
ကျွန်မ ကြားသိရသမျှကတော့
သူတို့ ဘယ်လောက်ဆင်းရဲလဲဆိုတာပါ။
04:04
so that it had become impossible for me to see them
83
232000
2000
ဒါကြောင့် ကျွန်မအတွက်
သူတို့ကို ဆင်းရဲတာကလွဲရင်
04:06
as anything else but poor.
84
234000
3000
တခြားအရာအဖြစ် မြင်ဖို့ဆိုတာ
မဖြစ်နိုင်တော့ပါဘူး။
04:09
Their poverty was my single story of them.
85
237000
4000
သူတို့ရဲ့ဆင်းရဲမှုဟာ ကျွန်မအတွက်
သူတို့ရဲ့တစ်ပုဒ်တည်းသောပုံပြင်ပါ။
04:13
Years later, I thought about this when I left Nigeria
86
241000
2000
နှစ်အနည်းငယ်ပြီးနောက်
အမေရိကန် မှာ တက္ကသိုလ်တက်ဖို့
04:15
to go to university in the United States.
87
243000
3000
Nigeria ကိုထွက်ခွာတော့
ဒီအကြောင်းကို စဉ်းစားမိပါတယ်။
04:18
I was 19.
88
246000
2000
အဲတုန်းက ကျွန်မက ၁၉နှစ်ပါ။
04:20
My American roommate was shocked by me.
89
248000
4000
ကျွန်မရဲ့ အမေရိကန် အခန်းဖော်က
ကျွန်မကြောင့် အံအားသင့်ခဲ့ပါတယ်။
04:24
She asked where I had learned to speak English so well,
90
252000
3000
ကျွန်မ အင်္ဂလိပ်စာ ဒီလောက်ပြောတတ်အောင်
ဘယ်ကနေသင်ခဲ့သလဲ ဆိုပြီး သူမ မေးပါတယ်။
04:27
and was confused when I said that Nigeria
91
255000
2000
ကျွန်မက Nigeria မှာ အင်္ဂလိပ်စာက
04:29
happened to have English as its official language.
92
257000
5000
ရုံးသုံးစကား ဖြစ်တယ်လို့ပြောတော့ သူမ
မယုံနိုင် ဖြစ်သွားပါတယ်။
ကျွန်မရဲ့ တိုင်းရင်း သီချင်းကို
ဖွင့်ပြဖို့ သူမတောင်းဆိုပါတယ်။
04:34
She asked if she could listen to what she called my "tribal music,"
93
262000
4000
04:38
and was consequently very disappointed
94
266000
2000
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ Mariah
Carey တိတ်ခွေဖွင့်ပြတော့
04:40
when I produced my tape of Mariah Carey.
95
268000
2000
သူမ တော်တော်စိတ်ပျက်သွားပါတယ်။
04:42
(Laughter)
96
270000
3000
(ရယ်သံများ)
04:45
She assumed that I did not know how
97
273000
2000
သူမက ကျွန်မ ဟာ မီးဖို
မသုံးတတ်ဘူးလို့လည်း ယူဆထားပါတယ်။
04:47
to use a stove.
98
275000
3000
ကျွန်မ ပိုအံအားသင့်ခဲ့တာက
04:50
What struck me was this: She had felt sorry for me
99
278000
2000
သူမက ကျွန်မကို မမြင်ခင်ကတည်းက
ကျွန်မကို သနားနေတာပါ။
04:52
even before she saw me.
100
280000
2000
04:54
Her default position toward me, as an African,
101
282000
4000
သူမ ကျွန်မအပေါ် အာဖရိကလူ
တစ်ယောက်အနေနဲ့ ပင်ကို ရှိတဲ့ စိတ်ထားက
04:58
was a kind of patronizing, well-meaning pity.
102
286000
4000
နှိမ်ချတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့
သနားမှုမျိုးပါ။
05:02
My roommate had a single story of Africa:
103
290000
3000
ကျွန်မ အခန်းဖော်က အာဖရိက
ပုံပြင်တစ်ပုဒ်တည်းသာ ကြားဖူးတာပါ။
05:05
a single story of catastrophe.
104
293000
3000
ကံဆိုးမိုးမှောင်ကျတဲ့ ပုံပြင်လေးပေါ့။
05:08
In this single story there was no possibility
105
296000
2000
ဒီပုံပြင်လေးထဲမှာ
အာဖရိကလူတွေ သူမနဲ့
တူနိုင်စရာ မရှိပါဘူး။
05:10
of Africans being similar to her in any way,
106
298000
4000
05:14
no possibility of feelings more complex than pity,
107
302000
3000
သနားစရာကလွဲ၍
တခြားခံစားမှုတွေ မရှိပါဘူး။
05:17
no possibility of a connection as human equals.
108
305000
4000
အခွင့်အရေးညီမျှတဲ့ လူသားအဖြစ်
ဆက်နွယ်မှုဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
05:21
I must say that before I went to the U.S. I didn't
109
309000
2000
ကျွန်မ ဝန်ခံရမယ် အမေရိကန်ကို မရောက်ခင်က
05:23
consciously identify as African.
110
311000
3000
ကျွန်မကိုယ့်ကို အာဖရိကလူအဖြစ် မခံယူပါဘူး။
05:26
But in the U.S. whenever Africa came up people turned to me.
111
314000
3000
ဒါပေမဲ့ အာဖရိက အကြောင်းပေါ်လာတိုင်း
လူတွေက ကျွန်မကို လှည့်ကြည့်တယ်။
05:29
Never mind that I knew nothing about places like Namibia.
112
317000
4000
Namibia လို နေရာအကြောင်း
ဘာမှမသိတာတော့ ထားလိုက်ပါတော့။
05:33
But I did come to embrace this new identity,
113
321000
2000
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မဒီသတ်မှတ်ချက်
အသစ်ကိုလက်ခံလာတယ်
05:35
and in many ways I think of myself now as African.
114
323000
3000
ကျွန်မကိုယ့်ကိုအာဖရိကသူ
အဖြစ် မှတ်ယူပါတယ်။
05:38
Although I still get quite irritable when
115
326000
2000
ဒါပေမဲ့လည်း အာဖရိကကို နိုင်ငံအဖြစ်
ရည်ညွန်းတဲ့အခါ ကျွန်မ ဒေါသထွက်ပါတယ်။
05:40
Africa is referred to as a country,
116
328000
2000
05:42
the most recent example being my otherwise wonderful flight
117
330000
4000
မကြာခင်လေး လွန်ခဲ့တဲ့
နှစ်ရက်လောက်က ကျွန်မ Lagos မှ
05:46
from Lagos two days ago, in which
118
334000
2000
အပြန်လေကြောင်းခရီးလေး
Virgin လေကြောင်းလိုင်းမှာ
"အိန္ဒိယ၊ အာဖရိကနှင့်
05:48
there was an announcement on the Virgin flight
119
336000
2000
05:50
about the charity work in "India, Africa and other countries."
120
338000
5000
အခြားသောနိုင်ငံများ"မှ
ရန်ပုံငွေအဖွဲ့အကြောင်း ကြေငြာတာပါ။
05:55
(Laughter)
121
343000
1000
(ရယ်သံများ)
05:56
So after I had spent some years in the U.S. as an African,
122
344000
4000
အမေရိကန်မှာ အာဖရိကသူ
တစ်ယောက်အနေနဲ့ နှစ်အချို့နေပြီးနောက်
06:00
I began to understand my roommate's response to me.
123
348000
4000
ကျွန်မ အခန်းဖော်ရဲ့ ကျွန်မအပေါ်
တုန့်ပြန်မှုကို စတင် နားလည်လာပါတယ်။
06:04
If I had not grown up in Nigeria, and if all I knew about Africa
124
352000
3000
ကျွန်မသာ Nigeria မှာ ကြီးပြင်းတာမဟုတ်ဘူး
ကျွန်မသာ အာဖရိကကို ကျော်ကြားတဲ့
ရုပ်ပုံတွေကနေသာ သိခဲ့မယ်ဆိုရင်
06:07
were from popular images,
125
355000
2000
06:09
I too would think that Africa was a place of
126
357000
3000
ကျွန်မလည်း အာဖရိကက လှပတဲ့ ရှုခင်း၊
လှပတဲ့ တိရစ္ဆာန်တွေ၊
06:12
beautiful landscapes, beautiful animals,
127
360000
4000
နားမလည်နိုင်တဲ့၊
06:16
and incomprehensible people,
128
364000
2000
အဓိပ္ပါယ်မဲ့ စစ်ပွဲတွေတိုက်နေတဲ့၊
06:18
fighting senseless wars, dying of poverty and AIDS,
129
366000
3000
ဆင်းရဲမွေတေမှု AIDS ကြောင့်သေနေတဲ့
06:21
unable to speak for themselves
130
369000
3000
ကိုယ့်ကိုအတွက် စကားမပြောနိုင်ဘဲ
ကြင်နာတဲ့ လူဖြူ
06:24
and waiting to be saved
131
372000
2000
နိုင်ငံခြားတစ်ယောက်လာ
ရောက်ကယ်ဆယ်ဖို့ကို
စောင့်မျှော်နေတဲ့ လူတွေ ရှိနေတဲ့
နေရာတစ်ခုအဖြစ် မြင်မိမှာပါ။
06:26
by a kind, white foreigner.
132
374000
3000
ကျွန်မ အာဖရိကသားတွေကို ငယ်ငယ်တုန်းက
06:29
I would see Africans in the same way that I,
133
377000
2000
06:31
as a child, had seen Fide's family.
134
379000
4000
Fide မိသားစုကို
မြင်မိသလို ရှုမြင်မိမှာပါ။
06:35
This single story of Africa ultimately comes, I think, from Western literature.
135
383000
4000
ဒီရဲ့ တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်က အနောက်တိုင်း
စာပေက လာတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
06:39
Now, here is a quote from
136
387000
2000
ဒါကတော့ အနောက်အာဖရိကကို ၁၅၆၁ တုန်းက
06:41
the writing of a London merchant called John Locke,
137
389000
3000
ရွက်လွင့်သွားခဲ့ပြီး
ရေကြောင်းခရီးရှည်သွားခဲ့တာကို
06:44
who sailed to west Africa in 1561
138
392000
3000
မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့ လန်ဒန်
ကုန်သည် John Locke
06:47
and kept a fascinating account of his voyage.
139
395000
5000
ရေးထားတဲ့ စာတစ်ကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။
06:52
After referring to the black Africans
140
400000
2000
လူမည်း အာဖရိကသားတွေကို "အိုးမဲ့ အိမ်မဲ့
တိရစ္ဆာန်"အဖြစ်ရည်ညွန်းပြီးနောက်
06:54
as "beasts who have no houses,"
141
402000
2000
06:56
he writes, "They are also people without heads,
142
404000
4000
သူက ဆက်ရေးပါတယ်။ "သူတို့တွေက
ခေါင်းမရှိတဲ့ လူတွေပါ။
07:00
having their mouth and eyes in their breasts."
143
408000
5000
သူတို့ရဲ့ ပါးစပ်နဲ့ မျက်လုံးတွေက
သူတို့ရဲ့ ရင်သားမှာ ရှိတာပါ။"
07:05
Now, I've laughed every time I've read this.
144
413000
2000
ကျွန်မ ဒီစာကို ဖတ်မိတိုင်း ရယ်ပါတယ်။
07:07
And one must admire the imagination of John Locke.
145
415000
4000
John Locke ရဲ့ စိတ်ကူး
စိတ်သန်ကို ချီးကျူးရပါမယ်။
07:11
But what is important about his writing is that
146
419000
2000
ဒါပေမဲ့ သူ့အရေးနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး
07:13
it represents the beginning
147
421000
2000
အရေးကြီးတာက
အနောက်တိုင်းမှာ အာဖရိက
07:15
of a tradition of telling African stories in the West:
148
423000
3000
ပုံပြင်ပြောတဲ့ ဓလေ့အစကို
ကိုယ်စားပြုလိုက်တာပါ။
07:18
A tradition of Sub-Saharan Africa as a place of negatives,
149
426000
3000
မကောင်းမှုတွေ၊ ခြားနားမှု၊ အမှောင်ထု၊
ကဗျာဆရာ Rudyard Kipling စကားအရ
07:21
of difference, of darkness,
150
429000
2000
မကောင်းဆိုးဝါးတစ်ပိုင်း
07:23
of people who, in the words of the wonderful poet
151
431000
4000
ကလေးတစ်ပိုင်း ဖြစ်နေတဲ့ လူတွေရှိနေတဲ့
07:27
Rudyard Kipling,
152
435000
2000
07:29
are "half devil, half child."
153
437000
3000
Sub-Saharan နေရာလေးရဲ့ ဓလေ့လေးပေါ့။
07:32
And so I began to realize that my American roommate
154
440000
3000
ဒါကြောင့် ကျွန်မ သိလိုက်တာက
ကျွန်မရဲ့ အခန်းဖော်က
07:35
must have throughout her life
155
443000
2000
သူမ ဘဝတစ်လျှောက်
07:37
seen and heard different versions
156
445000
2000
မျိုးစုံသော တစ်ပုဒ်တည်း
ပုံပြင်ကို ကြားဖူးမြင်ခဲ့ဖူးမှာပါ။
07:39
of this single story,
157
447000
2000
07:41
as had a professor,
158
449000
2000
ကျွန်မ ဝတ္ထုကို "အာဖရိက
07:43
who once told me that my novel was not "authentically African."
159
451000
5000
မစစ်မှန်ဘူး"လို့ ပြောခဲ့တဲ့
ပါမောက္ခတစ်ယောက်လိုပေါ့။
အခု ကျွန်မရဲ့ ဝတ္ထုနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး
07:48
Now, I was quite willing to contend that there were a number of things
160
456000
2000
တစ်ခုခုမှားနေတယ်
နေရာတစ်ချို့မှာ လွဲနေတယ်ဆိုတာ
07:50
wrong with the novel,
161
458000
2000
07:52
that it had failed in a number of places,
162
460000
4000
ကျွန်မ ဝန်ခံ ပြောဖို့ အသင့်ပါဘဲ။
07:56
but I had not quite imagined that it had failed
163
464000
2000
ဒါပေမဲ့ အာဖရိက
စစ်မှန်မှု မရှိဘူးဆိုတာတော့
07:58
at achieving something called African authenticity.
164
466000
3000
ကျွန်မ မစဉ်းစားမိခဲ့ပါဘူး။
08:01
In fact I did not know what
165
469000
2000
တကယ်တော့ အာဖရိက စစ်မှန်မှု ဆိုတာ
ဘာလဲ ကျွန်မ မသိခဲ့ပါဘူး။
08:03
African authenticity was.
166
471000
3000
08:06
The professor told me that my characters
167
474000
2000
ပါမောက္ခက ကျွန်မရဲ့ဇာတ်ဆောင်တွေက
သူနဲ့တော်တော်တူတယ်လို့ပြောပါတယ်။
08:08
were too much like him,
168
476000
2000
08:10
an educated and middle-class man.
169
478000
2000
ပညာတတ် အလယ်တန်းစား လူတစ်ယောက်ပေါ့။
08:12
My characters drove cars.
170
480000
2000
ကျွန်မ ဇာတ်ဆောင်တွေက ကားမောင်းတယ်။
08:14
They were not starving.
171
482000
3000
ငတ်မွတ် ခေါင်းပါးနေတာလည်း မဟုတ်ဘူးလေ။
08:17
Therefore they were not authentically African.
172
485000
4000
ဒါကြောင့် သူတို့က အာဖရိက မစစ်မှန်ဘူးပေါ့။
08:21
But I must quickly add that I too am just as guilty
173
489000
3000
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ဒီ တစ်ပုဒ်တည်းသော
ပုံပြင် နဲ့ ပတ်သတ်ပြီး
08:24
in the question of the single story.
174
492000
3000
အပြစ်မကင်းတာကိုလည်း ဝန်ခံရပါမယ်။
08:27
A few years ago, I visited Mexico from the U.S.
175
495000
4000
အရင်နှစ်အနည်းငယ်တုန်းက ကျွန်မ
မက္ကဆီကို ကို အလည်သွားခဲ့ပါတယ်။
08:31
The political climate in the U.S. at the time was tense,
176
499000
2000
အဲတုန်းက အမေရိကန်က
နိုင်ငံရေးတွေက မတည်ငြိမ်ပါဘူး
08:33
and there were debates going on about immigration.
177
501000
4000
နိုင်ငံကူးပြောင်းတာနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး
အငြင်းပွားတာတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။
08:37
And, as often happens in America,
178
505000
2000
အမေရိကန်မှာ ဖြစ်ပျက်နေသလိုပါဘဲ
08:39
immigration became synonymous with Mexicans.
179
507000
3000
မက္ကဆီကို လူတွေနဲ့
နိုင်ငံကူးပြောင်းတာတွေဟာ
တစ်ထပ်တည်း ဖြစ်လာပါတယ်။
08:42
There were endless stories of Mexicans
180
510000
2000
မက္ကဆီကိုလူတွေ ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုကနေ
08:44
as people who were
181
512000
2000
အမြတ်ထုတ်တာတွေ နယ်နိမိတ်ကို ခိုးဖြတ်တာတွေ
08:46
fleecing the healthcare system,
182
514000
2000
08:48
sneaking across the border,
183
516000
2000
နယ်နိမိတ်မှာ ဖမ်းခံရတာတွေ စတဲ့
08:50
being arrested at the border, that sort of thing.
184
518000
4000
ပုံပြင်တွေအများကြီးရှိပါတယ်။
08:54
I remember walking around on my first day in Guadalajara,
185
522000
4000
Guadalajara မှာ ပထမတစ်ရက် လမ်းပတ်
လျှောက်ရင်း လူတွေအလုပ်သွားတာတွေ
08:58
watching the people going to work,
186
526000
2000
tortilla မုန့်လုပ်တာတွေ
ဆေးလိပ်သောက်တာတွေ
09:00
rolling up tortillas in the marketplace,
187
528000
2000
ရယ်မောနေတာတွေ
09:02
smoking, laughing.
188
530000
3000
ကြည့်တာကို ပြန်သတိရပါတယ်။
09:05
I remember first feeling slight surprise.
189
533000
3000
ကျွန်မ ပထမအကြိမ်
အံအားသင့်မှုကို မှတ်မိပါတယ်။
09:08
And then I was overwhelmed with shame.
190
536000
3000
ပြီးရင် ကျွန်မ အင်မတန်ရှက်မိပါတယ်။
09:11
I realized that I had been so immersed
191
539000
3000
ကျွန်မ ဟာ မက္ကဆီကို နဲ့ပတ်သတ်ပြီး
သတင်းမီဒီယာ ရဲ့
တင်ပြမှုကို ယုံစားမိနေတာကို
သိလိုက်ရပါတယ်။
09:14
in the media coverage of Mexicans
192
542000
2000
09:16
that they had become one thing in my mind,
193
544000
2000
ကျွန်မ အတွေးထဲမှာ သူတို့က
အရာတစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်။
09:18
the abject immigrant.
194
546000
3000
သနားစရာ နိုင်ငံကူးပြောင်းသူတွေပေါ့။
မက္ကဆီကန်တွေရဲ့၁ပုဒ်တည်း
ပုံပြင်ကိုယုံစားခဲ့ပါတယ်။
09:21
I had bought into the single story of Mexicans
195
549000
2000
09:23
and I could not have been more ashamed of myself.
196
551000
3000
ဒါကြောင့်လည်း ကျွန်မ
အင်မတန်ရှက်မိပါတယ်။
09:26
So that is how to create a single story,
197
554000
2000
တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်ကို ဖန်တီးချင်ရင်
09:28
show a people as one thing,
198
556000
3000
လူတွေကို အရာတစ်ခုတည်း အဖြစ်သာ ပြသပါ။
09:31
as only one thing,
199
559000
2000
အရာတစ်ခုတည်းလေးပေါ့။
09:33
over and over again,
200
561000
2000
ထပ်ခါ ထပ်ခါ ပြသပါ။
09:35
and that is what they become.
201
563000
3000
ဒါနဲ့ပဲ သူတို့က အဲဒါတွေ
ဖြစ်လာပါတယ်။
အာဏာအကြောင်းမပြောဘဲ
တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်ကို
09:38
It is impossible to talk about the single story
202
566000
2000
09:40
without talking about power.
203
568000
3000
ပြောဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
09:43
There is a word, an Igbo word,
204
571000
2000
Igbo စကားလုံးလေး တစ်လုံးလေးရှိပါတယ်။
09:45
that I think about whenever I think about
205
573000
2000
ကမ္ဘာတစ်ဝန်း အာဏာအကြောင်း တွေးမိတိုင်း
ဒီစကားလုံးကို ကျွန်မ စဉ်းစားမိပါတယ်။
09:47
the power structures of the world, and it is "nkali."
206
575000
3000
အဲဒါကတော့ "nkali"ပါ။
09:50
It's a noun that loosely translates
207
578000
2000
ဒါက နာမ်ဖြစ်ပြီး "အခြားသောအရာထက်
ကြီးမြတ်သော"လို့ ဘာသာပြန်လို့ရတယ်။
09:52
to "to be greater than another."
208
580000
3000
09:55
Like our economic and political worlds,
209
583000
3000
ကျွန်မတို့ရဲ့ စီးပွားရေး၊
နိုင်ငံရေး ဝန်းကျင်မှာ
09:58
stories too are defined
210
586000
2000
ပုံပြင်တွေကို "nkali" နိယာမနဲ့
သတ်မှတ်ကြပါတယ်။
10:00
by the principle of nkali:
211
588000
3000
10:03
How they are told, who tells them,
212
591000
2000
သူတို့ကို ဘယ်လိုပြောလဲ၊ ဘယ်သူကပြောလဲ၊
10:05
when they're told, how many stories are told,
213
593000
3000
ဘယ်အချိန်ပြောလဲ၊ ဘယ်နှပုဒ်လောက်
ပြောလဲဆိုတာတွေဟာ
10:08
are really dependent on power.
214
596000
4000
အာဏာအပေါ် မှုတည်ပါတယ်။
10:12
Power is the ability not just to tell the story of another person,
215
600000
3000
အာဏာက လူတစ်ယောက်ရဲ့
ပုံပြင်ကို ပြောပြနိုင်ရုံသာမက
10:15
but to make it the definitive story of that person.
216
603000
4000
အဲဒီ ပုံပြင်ကို နောက်ဆုံးပုံပြင်
ဖြစ်အောင်လည်း လုပ်နိုင်ပါတယ်။
10:19
The Palestinian poet Mourid Barghouti writes
217
607000
2000
ပါလက်စတိုင်းကဗျာဆရာ
Mourid Barghouti ကရေးတာက
10:21
that if you want to dispossess a people,
218
609000
3000
သင်က လူတစ်စု ကို လှည့်စားချင်ရင်
10:24
the simplest way to do it is to tell their story
219
612000
3000
အလွယ်ဆုံးနည်းက သူတို့ကို ပုံပြင်ပြောပါ။
10:27
and to start with, "secondly."
220
615000
3000
ဒါပေမဲ့ ဒုတိယအကြိမ်နဲ့ စပါ။
10:30
Start the story with the arrows of the Native Americans,
221
618000
4000
မူလ အမေရိကလူတွေ ရဲ့
မြှားအကြောင်းနဲ့ ပုံပြင်ကို စပါ။
10:34
and not with the arrival of the British,
222
622000
3000
ဗြိတိလျှတွေ ရောက်လာတဲ့
အကြောင်းမဟုတ်ဘူးပေါ့။
10:37
and you have an entirely different story.
223
625000
3000
ဒါဆို ရှင်က လုံးဝကွဲပြားတဲ့
ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကို ရပါလိမ့်မယ်။
10:40
Start the story with
224
628000
2000
အာဖရိက ကျရှုံးမှုအကြောင်းနဲ့ စပါ။
10:42
the failure of the African state,
225
630000
2000
10:44
and not with the colonial creation of the African state,
226
632000
4000
အာဖရိကကို ကိုလိုနီအဖြစ်
သိမ်းသွင်းမှုနဲ့ မစပါနဲ့။
10:48
and you have an entirely different story.
227
636000
4000
သင်က နောက်လုံးဝ ကွဲပြားတဲ့
ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကို ရပါလိမ့်မယ်။
10:52
I recently spoke at a university where
228
640000
2000
ကျွန်မ တက္ကသိုလ်တစ်ခုမှာ ဟောပြောတုန်း
10:54
a student told me that it was
229
642000
2000
ကျောင်းသားတစ်ယောက်က ကျွန်မကို
Nigeria အမျိုးသားတွေက
10:56
such a shame
230
644000
2000
ကျွန်မ ဝတ္ထုထဲက အဖေလို
အကြမ်းအတမ်းသမားဖြစ်နေတာ
10:58
that Nigerian men were physical abusers
231
646000
3000
ရှက်စရာကောင်းတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
11:01
like the father character in my novel.
232
649000
3000
11:04
I told him that I had just read a novel
233
652000
2000
ကျွန်မကလည်း သူကို American Psycho
ဝတ္ထုကိုဖတ်ပြီးကြောင်းရယ်
11:06
called American Psycho --
234
654000
2000
11:08
(Laughter)
235
656000
2000
(ရယ်သံများ)
11:10
-- and that it was such a shame
236
658000
2000
ပြီးရင် အမေရိကန်လူငယ်တွေက
11:12
that young Americans were serial murderers.
237
660000
3000
ဆက်တိုက် လူသတ်သမား ဖြစ်နေကြတာ
ရှက်စရာကြီးပါလို့ ပြောလိုက်ပါတယ်။
11:15
(Laughter)
238
663000
4000
(ရယ်သံများ)
11:19
(Applause)
239
667000
6000
(လက်ခုပ်သံများ)
11:25
Now, obviously I said this in a fit of mild irritation.
240
673000
3000
အဲဒါကို ကျွန်မ စိတ်ဆိုးဆိုးနဲ့
ပြောလိုက်တာပါ။
11:28
(Laughter)
241
676000
2000
(ရယ်သံများ)
11:30
But it would never have occurred to me to think
242
678000
2000
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ဝတ္ထုတစ်ပုဒ်ဖတ်တိုင်း
11:32
that just because I had read a novel
243
680000
2000
အဲထဲက ဇာတ်ဆောင်ကလူသတ်သမား
ဆိုရင် သူက အမေရိကန်လူအားလုံးကို
11:34
in which a character was a serial killer
244
682000
2000
11:36
that he was somehow representative
245
684000
2000
ကိုယ်စားပြုတယ်လို့ ကျွန်မ
ဘယ်တော့မှ မတွေးထင်ပါဘူး။
11:38
of all Americans.
246
686000
2000
11:40
This is not because I am a better person than that student,
247
688000
3000
အဲဒါကလည်း ကျွန်မ ကအဲဒီကျောင်းသား
ထက်တော်နေလို့မဟုတ်ပါဘူး။
11:43
but because of America's cultural and economic power,
248
691000
3000
ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ ဓလေ့ထုံးတမ်း
စီးပွားရေး အာဏာကြောင့်ပါ။
11:46
I had many stories of America.
249
694000
2000
ကျွန်မ အမေရိကန်ပုံပြင်အများကြီး ဖတ်ဖူးပါတယ်။
11:48
I had read Tyler and Updike and Steinbeck and Gaitskill.
250
696000
4000
Tyler ရယ် Updike ရယ်
Steinbeck ရယ်
Gaitskil ရယ် စတာတွေရဲ့
စာပေကို ဖတ်ဖူးပါတယ်။
11:52
I did not have a single story of America.
251
700000
3000
ကျွန်မမှာ အမေရိကန်ရဲ့
တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်ဆိုတာမရှိပါဘူး။
11:55
When I learned, some years ago, that writers were expected
252
703000
3000
နှစ်အနည်းငယ်အကြာက အောင်မြင်ဖို့
မပျော်တဲ့ကလေးဘဝပိုင်ဆိုင်
11:58
to have had really unhappy childhoods
253
706000
4000
ရမယ်လို့ မှတ်သားလိုက်ရတဲ့ အခါ
ကျွန်မ စဉ်းစားလိုက်ပါတယ်။
12:02
to be successful,
254
710000
2000
12:04
I began to think about how I could invent
255
712000
2000
ကျွန်မ မိဘတွေ ကျွန်မကို ဘယ်လို
ညှင်းပန်းခဲ့လဲဆိုတာကို ဖန်တီးဖို့လေ။
12:06
horrible things my parents had done to me.
256
714000
2000
12:08
(Laughter)
257
716000
2000
(ရယ်သံများ)
12:10
But the truth is that I had a very happy childhood,
258
718000
4000
တကယ်တော့ ကျွန်မ ပျော်ရွှင်တဲ့
ကလေးဘဝကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့ ပါတယ်။
12:14
full of laughter and love, in a very close-knit family.
259
722000
3000
စည်းလုံးတဲ့ မိသားစုကြီးမှာ
ရယ်စရာရွှင်စရာနဲ့ ပြည့်နှက်လို့ ။
12:17
But I also had grandfathers who died in refugee camps.
260
725000
4000
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ဘိုးဘွားတွေက
ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။
ကျွန်မ မောင်ဝမ်းကွဲ လုံလောက်တဲ့
ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုကို
12:21
My cousin Polle died because he could not get adequate healthcare.
261
729000
4000
မရခဲ့လို့ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။
12:25
One of my closest friends, Okoloma, died in a plane crash
262
733000
3000
ကျွန်မ သူငယ်ချင်း Okoloma က
လေယာဉ်ပျက်ကျလို့သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။
12:28
because our fire trucks did not have water.
263
736000
3000
အကြောင်းက ကျွန်မတို့
မီးသတ်ကားက ရေမရှိလို့ပါ။
12:31
I grew up under repressive military governments
264
739000
3000
ကျွန်မက ဖိနှိပ်တဲ့ စစ်အစိုးရ
လက်အောက် မှာ ကြီးပြင်းတာပါ။
12:34
that devalued education,
265
742000
2000
သူတို့က ပညာရေးကို
အရေးမထားတဲ့အတွက်ကြောင့်
12:36
so that sometimes my parents were not paid their salaries.
266
744000
3000
တစ်ခါတစ်လေ ကျွန်မ
မိဘတွေ လစာမရကြပါဘူး။
12:39
And so, as a child, I saw jam disappear from the breakfast table,
267
747000
4000
ဒါကြောင့် ငယ်ငယ်တုန်းက မနက်စာစားပွဲကနေ
ယိုဘူးလေး ပျောက်သွားတာမျိုး ကြုံဖူးပါတယ်
12:43
then margarine disappeared,
268
751000
2000
ပြီးရင် ထောပတ် ပျောက်ကွယ်သွားတယ်
12:45
then bread became too expensive,
269
753000
3000
ပြီးရင် ပေါင်မုန့်တွေက စျေးကြီးလာတယ်
12:48
then milk became rationed.
270
756000
3000
ပြီးရင် နွားနို့တွေကို ချွေတာလာရတယ်။
12:51
And most of all, a kind of normalized political fear
271
759000
3000
အဆိုးဆုံးကတော့ နိုင်ငံရေး
ကြောက်ရွံမှုတွေ ကျွန်မတို့ ဘဝကို
12:54
invaded our lives.
272
762000
4000
ထိုးဖောက်ခဲ့ပါတယ်။
ဒီ ပုံပြင်တွေအားလုံး
ကျွန်မကို သတ်မှတ်ပါတယ်။
12:58
All of these stories make me who I am.
273
766000
2000
13:00
But to insist on only these negative stories
274
768000
4000
ဒါပေမဲ့ မကောင်းတဲ့ ပုံပြင်တွေကိုဘဲ
ဆက်ဖော်ပြနေမယ်ဆိုရင်
13:04
is to flatten my experience
275
772000
3000
ကျွန်မရဲ့ အတွေ့အကြုံကို
ချိုးနှိမ်ရာရောက်ပြီး
13:07
and to overlook the many other stories
276
775000
2000
ကျွန်မကို ဖွဲ့စည်းခဲ့တဲ့ တစ်ခြားသော
ပုံပြင်တွေကို လျစ်လျူရှုရာရောက်ပါတယ်။
13:09
that formed me.
277
777000
2000
13:11
The single story creates stereotypes,
278
779000
3000
တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်တွေက
မှုသေ အမြင်တွေကို ဖန်တီးပါတယ်။
13:14
and the problem with stereotypes
279
782000
3000
မှုသေ အမြင်ရဲ့ ပြဿနာက
မမှန်ကန်တာမဟုတ်ပါဘူး။
13:17
is not that they are untrue,
280
785000
2000
13:19
but that they are incomplete.
281
787000
2000
သူတို့က မပြည့်စုံတာပါ။
13:21
They make one story become the only story.
282
789000
4000
သူတို့က ပုံပြင်ကိုတစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်
ဖြစ်အောင်လုပ်ပါတယ်။
13:25
Of course, Africa is a continent full of catastrophes:
283
793000
2000
သေချာတာက အာဖရိတိုက်ဟာ
ကပ်ဘေးတွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေပါတယ်။
13:27
There are immense ones, such as the horrific rapes in Congo
284
795000
4000
ကြီးမားလှတဲ့ တစ်ခုကတော့ကွန်ဂိုမှာ
ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ မုဒိန်းမှုပါ။
13:31
and depressing ones, such as the fact that
285
799000
2000
စိတ်ဓာတ်ကျစရာကောင်းတဲ့ တစ်ခုကတော့
လူအယောက် ၅၀၀၀ အလုပ်တစ်ခုရဖို့
အလုပ်လျှောက်တဲ့အကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။
13:33
5,000 people apply for one job vacancy in Nigeria.
286
801000
5000
13:38
But there are other stories that are not about catastrophe,
287
806000
3000
ကပ်ဘေးအကြောင်းမဟုတ်တဲ့ အခြားသော
ပုံပြင်တွေလည်းရှိပါတယ်။
13:41
and it is very important, it is just as important, to talk about them.
288
809000
4000
အဲဒါတွေလည်း အရေးပါသလို အဲပုံပြင်တွေကို
ပြောဖို့လည်း အရေးကြီးပါတယ်။
13:45
I've always felt that it is impossible
289
813000
2000
ကျွန်မ အမြဲစဉ်းစားမိတာက
13:47
to engage properly with a place or a person
290
815000
3000
နေရာတစ်ခု ဒါမှမဟုတ်
လူတစ်ယောက်ကို နားလည်ဖို့
13:50
without engaging with all of the stories of that place and that person.
291
818000
4000
သူရဲ့ ကိုယ်စီ ပုံပြင်ကို
နားမလည်ဘဲနဲ့ ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
13:54
The consequence of the single story
292
822000
3000
တစ်ပုဒ်တည်း​သော ပုံပြင်ရဲ့ ရလဒ်က ဒီလိုပါ။
13:57
is this: It robs people of dignity.
293
825000
3000
လူတွေရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ချိုးနှိမ်ပါတယ်။
14:00
It makes our recognition of our equal humanity difficult.
294
828000
4000
လူသားတွေတူညီမှု အသိအမှတ်ပြုတဲ့နေရာမှာ
ခက်ခဲအောင်လုပ်ပါတယ်။
14:04
It emphasizes how we are different
295
832000
3000
ကျွန်မ တို့ ဘယ်လိုတူညီသလဲဆိုထက်
ကျွန်မတို့ ဘယ်လိုခြားနားလဲဆိုတာကို
အသားပေးရာရောက်ပါတယ်။
14:07
rather than how we are similar.
296
835000
2000
14:09
So what if before my Mexican trip
297
837000
2000
မက္ကဆီကို ခရီးစဉ်မတိုင်ခင်လေး ကျွန်မသာ
14:11
I had followed the immigration debate from both sides,
298
839000
4000
နိုင်ငံကူးပြောင်းတာနဲ့
အငြင်းပွားမှုကို US နဲ့ မက္ကဆီကို
14:15
the U.S. and the Mexican?
299
843000
2000
နှစ်ဖက်စလုံးကနေ လိုက်ခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
14:17
What if my mother had told us that Fide's family was poor
300
845000
4000
ကျွန်မ အမေသာ ကျွန်မတို့ကို
Fide မိသားစုက ဆင်းရဲပေမဲ့
အလုပ်ကြိုးစားတယ်ဆိုတာ
14:21
and hardworking?
301
849000
2000
ပြောခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
14:23
What if we had an African television network
302
851000
2000
ကျွန်မတို့သာ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာရှိတဲ့
14:25
that broadcast diverse African stories all over the world?
303
853000
4000
အာဖရိက အကြောင်းအစုံကို ထုတ်လွင့်ပေးတဲ့
ရုပ်မြင်သံကြားသာ ရှိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
14:29
What the Nigerian writer Chinua Achebe calls
304
857000
2000
ဒါကို Nigeria စာရေးဆရာက
"ပုံပြင် ညီမျှမှု" လို့ ခေါ်ပါတယ်။
14:31
"a balance of stories."
305
859000
3000
ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ အိပ်မက်ကို
အကောင်အထည်ဖော်ပြီး
14:34
What if my roommate knew about my Nigerian publisher,
306
862000
3000
ပုံနှိပ်တိုက်ဖွင့်ဖို့
14:37
Mukta Bakaray,
307
865000
2000
ဘဏ်အလုပ်ကနေ
14:39
a remarkable man who left his job in a bank
308
867000
2000
နှုတ်ထွက်ခဲ့တဲ့ Nigeria စာပေထုတ်ဝေသူ
14:41
to follow his dream and start a publishing house?
309
869000
3000
Muhtar Bakare ကိုသာ သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
14:44
Now, the conventional wisdom was that Nigerians don't read literature.
310
872000
4000
အခု လူတွေယုံကြည်ကြတာက Nigeria
လူတွေက စာပေ မဖတ်ကြဘူးဆိုတာပါ။
သူကတော့ သဘောမတူပါဘူး။
14:48
He disagreed. He felt
311
876000
2000
သူထင်တာက လူတွေက
စာဖတ်နိုင်တယ် စာဖတ်ကြလိမ့်မယ်
14:50
that people who could read, would read,
312
878000
2000
14:52
if you made literature affordable and available to them.
313
880000
4000
စာပေတွေကို လူတွေတက်နိုင်အောင်
လွယ်လွယ်နဲ့ရအောင်လုပ်ပေးမယ်ဆိုရင်ပေါ့။
14:56
Shortly after he published my first novel
314
884000
3000
ကျွန်မရဲ့ ပထမဆုံးဝတ္ထု
ထုတ်ဝေပြီး မကြာခင်မှာဘဲ
14:59
I went to a TV station in Lagos to do an interview,
315
887000
3000
အင်တာဗျူးဖြေဖို့ Lagos က
ရုပ်သံဌာနကို သွားရောက်ခဲ့ပါတယ်။
15:02
and a woman who worked there as a messenger came up to me and said,
316
890000
3000
ပြီးတော့ သတင်းပေးပို့သူ အမျိုးသမီးက
ကျွန်မဆီ လာပြီးတော့ ပြောပါတယ်။
15:05
"I really liked your novel. I didn't like the ending.
317
893000
3000
"မင်း ဝတ္ထုကို ငါ တကယ် ကြိုက်တယ်။
အဆုံးသတ်ကို မကြိုက်ဘူး။
15:08
Now you must write a sequel, and this is what will happen ..."
318
896000
3000
မင်း နောက်ဆက်တွဲရေးရမယ်။ ဒါကတော့
ဆက်ဖြစ်မယ့် အရာလေးပေါ့။.."
15:11
(Laughter)
319
899000
3000
(ရယ်သံများ)
15:14
And she went on to tell me what to write in the sequel.
320
902000
3000
သူမ ကျွန်မကို နောက်ဆက်တွဲမှာ
ဘာရေးရမယ်ဆိုတာ ဆက်ပြောပါတယ်။
15:17
I was not only charmed, I was very moved.
321
905000
3000
ကျွန်မ ကျေနပ်ရုံ တင်မက ကြည်နူးမိပါတယ်။
15:20
Here was a woman, part of the ordinary masses of Nigerians,
322
908000
3000
သူမကတော့ စာမဖတ်တတ်ဘူးလို့ ထင်ခံရတဲ့ Nigeria
15:23
who were not supposed to be readers.
323
911000
3000
သာမန်လူအုပ်ထဲမှ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ပါ။
သူမက စာအုပ်ဖတ်ရုံတင်မက
15:26
She had not only read the book, but she had taken ownership of it
324
914000
2000
စာအုပ်မှုပိုင်ခွင့်ကိုပါ ရယူပြီး
15:28
and felt justified in telling me
325
916000
3000
ကျွန်မကို နောက်ဆက်တွဲကို
ဘယ်လိုရေးဖို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
15:31
what to write in the sequel.
326
919000
2000
15:33
Now, what if my roommate knew about my friend Fumi Onda,
327
921000
4000
ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ Lagos မှာ
ရုပ်သံ တင်ဆက်နေတဲ့ ကျွန်မသူငယ်ချင်း
Fumi Onda အကြောင်းကို သိခဲ့ရင်
ဘာဖြစ်မလဲ။ သူမက ကျွန်မတို့
15:37
a fearless woman who hosts a TV show in Lagos,
328
925000
3000
15:40
and is determined to tell the stories that we prefer to forget?
329
928000
3000
မေ့လေ့ရှိတဲ့ ပုံပြင်ကို ပြောဖို့
စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားသူ ဖြစ်ပါတယ်။
15:43
What if my roommate knew about the heart procedure
330
931000
4000
ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ ပြီးခဲ့တဲ့
တစ်ပတ် Lagos ဆေးရုံမှာ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့
15:47
that was performed in the Lagos hospital last week?
331
935000
3000
နှလုံးခွဲစိတ်မှု အကြောင်းကို
သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
15:50
What if my roommate knew about contemporary Nigerian music,
332
938000
4000
ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ Nigeria ခေတ်သစ်
တေးဂီတအကြောင်းကို သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
15:54
talented people singing in English and Pidgin,
333
942000
3000
လူတော်တွေက Jay-Z ရယ် Fela ရယ်
Bob Marley ရယ် သူတို့ရဲ့
15:57
and Igbo and Yoruba and Ijo,
334
945000
2000
ဘိုးဘေးဘီဘင်က လွှမ်းမိုးမှုတွေကို
15:59
mixing influences from Jay-Z to Fela
335
947000
4000
ပေါင်းစပ်ပြီး English လို
Pidgin လို Igbo လို
16:03
to Bob Marley to their grandfathers.
336
951000
3000
Yoruba လို ပြီးရင် Ijo လို
သီဆိုနေတာတွေပေါ့။
16:06
What if my roommate knew about the female lawyer
337
954000
2000
ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ
အမျိုးသမီးတိုင်း ပက်စ်ပို့
16:08
who recently went to court in Nigeria
338
956000
2000
သက်တမ်းမတိုးခင် ခင်ပွန်းဆီ
ခွင့်ပြုချက်ရယူဖို့ ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေကို
16:10
to challenge a ridiculous law
339
958000
2000
16:12
that required women to get their husband's consent
340
960000
3000
Nigeria တရားရုံမှာ
စိန်ခေါ်လိုက်တဲ့ အမျိုးသမီး
16:15
before renewing their passports?
341
963000
3000
ရှေ့နေ တစ်ယောက်အကြောင်းသိရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
16:18
What if my roommate knew about Nollywood,
342
966000
3000
ကျွန်မ အခန်းဖော်သာ နည်းပညာ
အခက်အခဲတွေကြား ရုပ်ရှင်တွေ
16:21
full of innovative people making films despite great technical odds,
343
969000
4000
ဖန်တီးနေတဲ့ ထိုးထွင်း
ဉာဏ်ရှိလူတွေပြည့်နေတဲ့
Nollywood အကြောင်းကို
သိရင်ဘာဖြစ်မလဲ။
16:25
films so popular
344
973000
2000
ရုပ်ရှင်တွေက
ကျော်ကြားလွန်းလို့
16:27
that they really are the best example
345
975000
2000
Nigeria လူတွေသူတို့
ထုတ်ကုန်ပြန်စားသုံးတဲ့
16:29
of Nigerians consuming what they produce?
346
977000
3000
အကြောင်းကို ပြသနေတဲ့
အကောင်းဆုံး ဥပမာ ဖြစ်နေတယ်လေ။
16:32
What if my roommate knew about my wonderfully ambitious hair braider,
347
980000
3000
အခန်းဖော်သာ ကျွန်မရဲ့ရည်မှန်းချက်
ကြီးလှတဲ့ဆံကျစ်သူကိုသိရင်ဘာဖြစ်မလဲ။
16:35
who has just started her own business selling hair extensions?
348
983000
4000
သူမက ဆံပင်တုရောင်းတဲ့ ကိုယ်ပိုင်
စီးပွားရေးကို စတင်သူလဲ ဖြစ်ပါတယ်။
16:39
Or about the millions of other Nigerians
349
987000
2000
ဒါမဟုတ် စီးပွားရေးလုပ်တယ် တစ်ခါတစ်လေ
ရှုံးတယ် ဒါပေမဲ့လည်း
ရည်မှန်းချက်ဆက်ထိန်းထားတဲ့
16:41
who start businesses and sometimes fail,
350
989000
2000
16:43
but continue to nurse ambition?
351
991000
4000
သန်းပေါင်းများစွာသော Nigeria
လူတွေ အကြောင်းကော။
16:47
Every time I am home I am confronted with
352
995000
2000
ကျွန်မ အိမ်မှာ ရှိတိုင်း Nigeria လူထုကို
16:49
the usual sources of irritation for most Nigerians:
353
997000
3000
ဒေါသထွက်စေတဲ့ အရာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရပါတယ်။
16:52
our failed infrastructure, our failed government,
354
1000000
3000
ကျွန်မတို့ရဲ့ကျရှုံးနေတဲ့ ဖွဲ့စည်း
ပုံတွေ၊ ကျရှုံးနေတဲ့ အစိုးရတွေ။
16:55
but also by the incredible resilience of people who
355
1003000
3000
ဒါတင်မက အစိုးရ ကျရှုံးနေပေမဲ့လည်း
စိတ်ပျက်အားလျော့မဲ့အစား လူထုတွေရဲ့
စိတ်ဓာတ်ကြံခိုင်မှုကိုလည်း
16:58
thrive despite the government,
356
1006000
3000
17:01
rather than because of it.
357
1009000
2000
မြင်တွေ့ရပါတယ်။
17:03
I teach writing workshops in Lagos every summer,
358
1011000
3000
ကျွန်မ Lagos မှာ နွေရာသီတိုင်း
စာရေးသင်တန်းပို့ချပါတယ်။
17:06
and it is amazing to me how many people apply,
359
1014000
3000
လာရောက်လျှောက်ထားတဲ့
လူဘယ်လောက်တောင်များလဲ
17:09
how many people are eager to write,
360
1017000
3000
လူတွေ စာရေးပြီး ပုံပြင်ပြောဖို့
ဘယ်လောက် စိတ်အားထက်သန်လဲဆိုတာ
17:12
to tell stories.
361
1020000
2000
မြင်ရတော့ ကျွန်မ အံအားသင့်ရပါတယ်။
17:14
My Nigerian publisher and I have just started a non-profit
362
1022000
3000
Nigeria စာပေထုတ်ဝေသူ နဲ့ ကျွန်မတို့
Farafina Trust လို့ ခေါ်တဲ့
17:17
called Farafina Trust,
363
1025000
2000
ကိုယ်ကျိုးမဖက်
အဖွဲ့ကို စတင်ခဲ့ပါတယ်။
17:19
and we have big dreams of building libraries
364
1027000
3000
ကျွန်မတို့မှာရည်မှန်းချက်ကြီး
တွေရှိပါတယ်။
စာကြည့်တိုက် ဆောက်ဖို့၊
17:22
and refurbishing libraries that already exist
365
1030000
2000
စာကြည့်တိုက်တွေကို ပြန်လည် ပြုပြင်ဖို့၊
17:24
and providing books for state schools
366
1032000
3000
ဘာမှ မရှိသေးတဲ့
ကျောင်းစာကြည့်တိုက်တွေ အတွက်
17:27
that don't have anything in their libraries,
367
1035000
2000
စာအုပ်တွေထောက်ပံ့ပေးဖို့၊ ပြီးရင်
17:29
and also of organizing lots and lots of workshops,
368
1037000
2000
စာရေးခြင်း စာဖတ်ခြင်း နဲ့ ပတ်သတ်ပြီး
17:31
in reading and writing,
369
1039000
2000
သင်တန်းတွေ ဖွင့်လှစ်ဖို့ပေါ့။
17:33
for all the people who are eager to tell our many stories.
370
1041000
3000
ကျွန်မတို့ ပုံပြင်တွေကို ပြောပြဖို့
စိတ်အားထက်သန်တဲ့ လူတွေအတွက်ပါ။
17:36
Stories matter.
371
1044000
2000
ပုံပြင်တွေက အရေးပါပါတယ်။
17:38
Many stories matter.
372
1046000
2000
များစွာသော ပုံပြင်တွေက အရေးပါပါတယ်။
17:40
Stories have been used to dispossess and to malign,
373
1048000
4000
သူများကို ရှင်းထုတ်ဖို့၊အပုပ်ချဖို့
ပုံပြင်ကိုအသုံးပြုကြပါတယ်။
17:44
but stories can also be used to empower and to humanize.
374
1052000
4000
ဒါပေမဲ့လည်း ပုံပြင်တွေနဲ့
လူထုယဉ်ကျေးအောင်
စိတ်အားထက်သန်အောင် လုပ်လို့ရပါတယ်။
17:48
Stories can break the dignity of a people,
375
1056000
3000
ပုံပြင်တွေက ဂုဏ်သိက္ခာကို
ချိုးဖျက်နိုင်ပါတယ်။
17:51
but stories can also repair that broken dignity.
376
1059000
5000
ဒါပေမဲ့လည်း ပုံပြင်တွေက ကျိုးပဲ့သွားတဲ့
ဂုဏ်သိက္ခာကို ပြန်ပြုပြင်နိုင်ပါတယ်။
17:56
The American writer Alice Walker wrote this
377
1064000
2000
အမေရိကန် စာရေးဆရာ
Alice Walker က တောင်ပိုင်းကနေ
17:58
about her Southern relatives
378
1066000
2000
မြောက်ပိုင်းကို ရွှေ့ပြောင်းသွားတဲ့
သူမရဲ့ ဆွေမျိုးအကြောင်းကို ရေးသားခဲ့ပါတယ်။
18:00
who had moved to the North.
379
1068000
2000
18:02
She introduced them to a book about
380
1070000
2000
သူမ သူတို့ကို သူတို့
စွန့်ခွာခဲ့တဲ့ တောင်ပိုင်း
18:04
the Southern life that they had left behind:
381
1072000
3000
ဘဝလေး အကြောင်းရေးထားတဲ့
စာအုပ်လေး နဲ့ မိတ်ဆတ်ခဲ့ပါတယ်။
18:07
"They sat around, reading the book themselves,
382
1075000
4000
"သူတို့က ပတ်လည် ထိုင်ကြတယ်။ စာအုပ်ဖတ်ရင်း
18:11
listening to me read the book, and a kind of paradise was regained."
383
1079000
6000
တစ်ဖက်က ကျွန်မ စာအုပ်ဖတ်ပြတာကို
နားထောင်ရင်းနဲ့ပေါ့။ ပြီးရင်
ပျော်ရွင်မှု ပြန်လည်ရရှိသွားပါတယ်။"
18:17
I would like to end with this thought:
384
1085000
3000
ကျွန်မ ဒီအတွေးလေးနဲ့ အဆုံးသတ်ချင်ပါတယ်။
18:20
That when we reject the single story,
385
1088000
3000
ကျွန်မတို့ တစ်ပုဒ်တည်းသော
ပုံပြင်ကို စွန့်ပစ်တဲ့အခါ
18:23
when we realize that there is never a single story
386
1091000
3000
ကျွန်မတို့ ဘယ်နေရာဘဲဖြစ်ဖြစ်
တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်ဆိုတာမရှိဘူးလို့
18:26
about any place,
387
1094000
2000
သိရှိလာတဲ့အခါ ကျွန်မတို့
18:28
we regain a kind of paradise.
388
1096000
2000
ပျော်ရွှင်မှု ပြန်လည် ရရှိပါတယ်။
18:30
Thank you.
389
1098000
2000
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
(လက်ခုပ်သံများ)
18:32
(Applause)
390
1100000
8000
Translated by Aung Min
Reviewed by sann tint

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.

Why you should listen

In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.

Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.

Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”

(Photo: Wani Olatunde) 

More profile about the speaker
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee