Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story
Chimamanda Ngozi Adichie: တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်၏ အန္တရာယ်
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
အန္တရာယ်"လို့ခေါ်တဲ့
ကျွန်မ ပြောပြချင်ပါတယ်။
တက္ကသိုလ်မှာ ကြီးပြင်းတာပါ။
အသက် ၂ နှစ်မှာ စာစဖတ်တယ်လို့ပြောတယ်။
ကျွန်မ ထင်ပါတယ်။
အမေရိကန် ကလေးစာအုပ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ရေးတတ်သူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
အတိအကျ ပြန်ရေးတာပါ။
အသားဖြူဖြူ မျက်လုံးပြာပြာနဲ့။
မကြာမကြာပြောတယ်။
သာယာလဲဆိုတာပေါ့။
အပြင်ကို မရောက်ခဲ့ဖူးပါဘူး။
ကျွန်မတို့ သရက်သီးစားတယ်။
ရာသီအကြောင်း မပြောကြဘူး။
ချင်းဘီယာတွေ သောက်ပါတယ်။
ဇာတ်ကောင်တွေလည်း
မသိခဲ့တာကို ထားလိုက်ပါတော့။
အင်မတန်ဘဲ မြည်းကြည့်ချင်ပါတယ်။
တစ်ခုပါ။
ဘယ်လောက်တောင်
ဇာတ်ကောင်တွေကနိုင်ငံခြားကလေ။
ကျွန်မယုံကြည်လာပါတယ်။
အရာရာက ပြောင်းလဲသွားပါတယ်။
Camara Laye စာရေးဆရာတွေကြောင့်
အမြင်တွေလည်း ပြောင်းလဲလာခဲ့ပါတယ်။
ကောင်မလေးတွေလည်း
အကြောင်းအရာတွေကို စရေးခဲ့ပါတယ်။
ဗြိတိန်စာအုပ်တွေကိုလည်း ကြိုက်ပါတယ်။
နှိုးဆွပေးသလို
ခေါ်ဆောင်ပေးတယ်လေ။
တည်ရှိနိုင်တယ်ဆိုတာကို
ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်းဟာ
သိရှိခြင်းကနေ ကယ်တင်ခဲ့ပါတယ်။
Nigeria မိသားစုကနေလာတာပါ။
အိမ်တွင်း အစေခံ တစ်ယောက်ရှိပါတယ်။
အသစ်တစ်ယောက် ရောက်လာပါတယ်။
ကျွန်မ အမေပြောခဲ့တဲ့
အရမ်းဆင်းရဲတယ်ဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဆန်၊ အင်္ကျီဟောင်းတွေ ပေးလေ့ရှိပါတယ်။
မကုန်ဘူးဆိုရင် ကျွန်မ အမေက
မရှိဘူးဆိုတာ။" လို့ပြောတတ်ပါတယ်။
အင်မတန်ဘဲ သနားမိပါတယ်။
သူ့ရွာကို အလည်သွားတော့
ဆေးဆိုးထားတဲ့ ထန်းရွက်နဲ့
ခြင်းတောင်းလှလှလေးကို ပြခဲ့ပါတယ်။
ဒါမျိုးလုပ်နိုင်မယ်လို့
သူတို့ ဘယ်လောက်ဆင်းရဲလဲဆိုတာပါ။
သူတို့ကို ဆင်းရဲတာကလွဲရင်
မဖြစ်နိုင်တော့ပါဘူး။
သူတို့ရဲ့တစ်ပုဒ်တည်းသောပုံပြင်ပါ။
အမေရိကန် မှာ တက္ကသိုလ်တက်ဖို့
ဒီအကြောင်းကို စဉ်းစားမိပါတယ်။
ကျွန်မကြောင့် အံအားသင့်ခဲ့ပါတယ်။
ဘယ်ကနေသင်ခဲ့သလဲ ဆိုပြီး သူမ မေးပါတယ်။
မယုံနိုင် ဖြစ်သွားပါတယ်။
ဖွင့်ပြဖို့ သူမတောင်းဆိုပါတယ်။
Carey တိတ်ခွေဖွင့်ပြတော့
မသုံးတတ်ဘူးလို့လည်း ယူဆထားပါတယ်။
ကျွန်မကို သနားနေတာပါ။
တစ်ယောက်အနေနဲ့ ပင်ကို ရှိတဲ့ စိတ်ထားက
သနားမှုမျိုးပါ။
ပုံပြင်တစ်ပုဒ်တည်းသာ ကြားဖူးတာပါ။
တူနိုင်စရာ မရှိပါဘူး။
တခြားခံစားမှုတွေ မရှိပါဘူး။
ဆက်နွယ်မှုဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
လူတွေက ကျွန်မကို လှည့်ကြည့်တယ်။
ဘာမှမသိတာတော့ ထားလိုက်ပါတော့။
အသစ်ကိုလက်ခံလာတယ်
အဖြစ် မှတ်ယူပါတယ်။
ရည်ညွန်းတဲ့အခါ ကျွန်မ ဒေါသထွက်ပါတယ်။
နှစ်ရက်လောက်က ကျွန်မ Lagos မှ
"အိန္ဒိယ၊ အာဖရိကနှင့်
ရန်ပုံငွေအဖွဲ့အကြောင်း ကြေငြာတာပါ။
တစ်ယောက်အနေနဲ့ နှစ်အချို့နေပြီးနောက်
တုန့်ပြန်မှုကို စတင် နားလည်လာပါတယ်။
ရုပ်ပုံတွေကနေသာ သိခဲ့မယ်ဆိုရင်
လှပတဲ့ တိရစ္ဆာန်တွေ၊
ကြင်နာတဲ့ လူဖြူ
ရောက်ကယ်ဆယ်ဖို့ကို
နေရာတစ်ခုအဖြစ် မြင်မိမှာပါ။
မြင်မိသလို ရှုမြင်မိမှာပါ။
စာပေက လာတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
ရေကြောင်းခရီးရှည်သွားခဲ့တာကို
ကုန်သည် John Locke
တိရစ္ဆာန်"အဖြစ်ရည်ညွန်းပြီးနောက်
ခေါင်းမရှိတဲ့ လူတွေပါ။
သူတို့ရဲ့ ရင်သားမှာ ရှိတာပါ။"
စိတ်သန်ကို ချီးကျူးရပါမယ်။
အနောက်တိုင်းမှာ အာဖရိက
ကိုယ်စားပြုလိုက်တာပါ။
ကဗျာဆရာ Rudyard Kipling စကားအရ
ကျွန်မရဲ့ အခန်းဖော်က
ပုံပြင်ကို ကြားဖူးမြင်ခဲ့ဖူးမှာပါ။
ပါမောက္ခတစ်ယောက်လိုပေါ့။
နေရာတစ်ချို့မှာ လွဲနေတယ်ဆိုတာ
စစ်မှန်မှု မရှိဘူးဆိုတာတော့
ဘာလဲ ကျွန်မ မသိခဲ့ပါဘူး။
သူနဲ့တော်တော်တူတယ်လို့ပြောပါတယ်။
ပုံပြင် နဲ့ ပတ်သတ်ပြီး
မက္ကဆီကို ကို အလည်သွားခဲ့ပါတယ်။
နိုင်ငံရေးတွေက မတည်ငြိမ်ပါဘူး
အငြင်းပွားတာတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။
နိုင်ငံကူးပြောင်းတာတွေဟာ
လျှောက်ရင်း လူတွေအလုပ်သွားတာတွေ
ဆေးလိပ်သောက်တာတွေ
အံအားသင့်မှုကို မှတ်မိပါတယ်။
သတင်းမီဒီယာ ရဲ့
သိလိုက်ရပါတယ်။
အရာတစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်။
ပုံပြင်ကိုယုံစားခဲ့ပါတယ်။
အင်မတန်ရှက်မိပါတယ်။
ဖြစ်လာပါတယ်။
တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်ကို
ဒီစကားလုံးကို ကျွန်မ စဉ်းစားမိပါတယ်။
ကြီးမြတ်သော"လို့ ဘာသာပြန်လို့ရတယ်။
နိုင်ငံရေး ဝန်းကျင်မှာ
သတ်မှတ်ကြပါတယ်။
ပြောလဲဆိုတာတွေဟာ
ပုံပြင်ကို ပြောပြနိုင်ရုံသာမက
ဖြစ်အောင်လည်း လုပ်နိုင်ပါတယ်။
Mourid Barghouti ကရေးတာက
မြှားအကြောင်းနဲ့ ပုံပြင်ကို စပါ။
အကြောင်းမဟုတ်ဘူးပေါ့။
ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကို ရပါလိမ့်မယ်။
သိမ်းသွင်းမှုနဲ့ မစပါနဲ့။
ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကို ရပါလိမ့်မယ်။
Nigeria အမျိုးသားတွေက
အကြမ်းအတမ်းသမားဖြစ်နေတာ
ဝတ္ထုကိုဖတ်ပြီးကြောင်းရယ်
ရှက်စရာကြီးပါလို့ ပြောလိုက်ပါတယ်။
ပြောလိုက်တာပါ။
ဆိုရင် သူက အမေရိကန်လူအားလုံးကို
ဘယ်တော့မှ မတွေးထင်ပါဘူး။
ထက်တော်နေလို့မဟုတ်ပါဘူး။
စီးပွားရေး အာဏာကြောင့်ပါ။
Steinbeck ရယ်
စာပေကို ဖတ်ဖူးပါတယ်။
တစ်ပုဒ်တည်း ပုံပြင်ဆိုတာမရှိပါဘူး။
ကလေးဘဝကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့ ပါတယ်။
ရယ်စရာရွှင်စရာနဲ့ ပြည့်နှက်လို့ ။
ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။
ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုကို
လေယာဉ်ပျက်ကျလို့သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။
မီးသတ်ကားက ရေမရှိလို့ပါ။
လက်အောက် မှာ ကြီးပြင်းတာပါ။
အရေးမထားတဲ့အတွက်ကြောင့်
မိဘတွေ လစာမရကြပါဘူး။
ယိုဘူးလေး ပျောက်သွားတာမျိုး ကြုံဖူးပါတယ်
ကြောက်ရွံမှုတွေ ကျွန်မတို့ ဘဝကို
ကျွန်မကို သတ်မှတ်ပါတယ်။
ဆက်ဖော်ပြနေမယ်ဆိုရင်
ချိုးနှိမ်ရာရောက်ပြီး
ပုံပြင်တွေကို လျစ်လျူရှုရာရောက်ပါတယ်။
မှုသေ အမြင်တွေကို ဖန်တီးပါတယ်။
မမှန်ကန်တာမဟုတ်ပါဘူး။
ဖြစ်အောင်လုပ်ပါတယ်။
ကပ်ဘေးတွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေပါတယ်။
ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ မုဒိန်းမှုပါ။
အလုပ်လျှောက်တဲ့အကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။
ပုံပြင်တွေလည်းရှိပါတယ်။
ပြောဖို့လည်း အရေးကြီးပါတယ်။
လူတစ်ယောက်ကို နားလည်ဖို့
နားမလည်ဘဲနဲ့ ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
ခက်ခဲအောင်လုပ်ပါတယ်။
အသားပေးရာရောက်ပါတယ်။
အငြင်းပွားမှုကို US နဲ့ မက္ကဆီကို
Fide မိသားစုက ဆင်းရဲပေမဲ့
ရုပ်မြင်သံကြားသာ ရှိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
"ပုံပြင် ညီမျှမှု" လို့ ခေါ်ပါတယ်။
အကောင်အထည်ဖော်ပြီး
လူတွေက စာပေ မဖတ်ကြဘူးဆိုတာပါ။
စာဖတ်နိုင်တယ် စာဖတ်ကြလိမ့်မယ်
လွယ်လွယ်နဲ့ရအောင်လုပ်ပေးမယ်ဆိုရင်ပေါ့။
ထုတ်ဝေပြီး မကြာခင်မှာဘဲ
ရုပ်သံဌာနကို သွားရောက်ခဲ့ပါတယ်။
ကျွန်မဆီ လာပြီးတော့ ပြောပါတယ်။
အဆုံးသတ်ကို မကြိုက်ဘူး။
ဆက်ဖြစ်မယ့် အရာလေးပေါ့။.."
ဘာရေးရမယ်ဆိုတာ ဆက်ပြောပါတယ်။
ဘယ်လိုရေးဖို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
ရုပ်သံ တင်ဆက်နေတဲ့ ကျွန်မသူငယ်ချင်း
ဘာဖြစ်မလဲ။ သူမက ကျွန်မတို့
စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားသူ ဖြစ်ပါတယ်။
တစ်ပတ် Lagos ဆေးရုံမှာ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့
သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
တေးဂီတအကြောင်းကို သိခဲ့ရင် ဘာဖြစ်မလဲ။
Bob Marley ရယ် သူတို့ရဲ့
Pidgin လို Igbo လို
သီဆိုနေတာတွေပေါ့။
အမျိုးသမီးတိုင်း ပက်စ်ပို့
ခွင့်ပြုချက်ရယူဖို့ ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေကို
စိန်ခေါ်လိုက်တဲ့ အမျိုးသမီး
အခက်အခဲတွေကြား ရုပ်ရှင်တွေ
ဉာဏ်ရှိလူတွေပြည့်နေတဲ့
သိရင်ဘာဖြစ်မလဲ။
ကျော်ကြားလွန်းလို့
ထုတ်ကုန်ပြန်စားသုံးတဲ့
အကောင်းဆုံး ဥပမာ ဖြစ်နေတယ်လေ။
ကြီးလှတဲ့ဆံကျစ်သူကိုသိရင်ဘာဖြစ်မလဲ။
စီးပွားရေးကို စတင်သူလဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ရည်မှန်းချက်ဆက်ထိန်းထားတဲ့
လူတွေ အကြောင်းကော။
ပုံတွေ၊ ကျရှုံးနေတဲ့ အစိုးရတွေ။
စိတ်ဓာတ်ကြံခိုင်မှုကိုလည်း
စာရေးသင်တန်းပို့ချပါတယ်။
လူဘယ်လောက်တောင်များလဲ
ဘယ်လောက် စိတ်အားထက်သန်လဲဆိုတာ
Farafina Trust လို့ ခေါ်တဲ့
အဖွဲ့ကို စတင်ခဲ့ပါတယ်။
တွေရှိပါတယ်။
ကျောင်းစာကြည့်တိုက်တွေ အတွက်
စိတ်အားထက်သန်တဲ့ လူတွေအတွက်ပါ။
ပုံပြင်ကိုအသုံးပြုကြပါတယ်။
လူထုယဉ်ကျေးအောင်
ချိုးဖျက်နိုင်ပါတယ်။
ဂုဏ်သိက္ခာကို ပြန်ပြုပြင်နိုင်ပါတယ်။
Alice Walker က တောင်ပိုင်းကနေ
သူမရဲ့ ဆွေမျိုးအကြောင်းကို ရေးသားခဲ့ပါတယ်။
စွန့်ခွာခဲ့တဲ့ တောင်ပိုင်း
စာအုပ်လေး နဲ့ မိတ်ဆတ်ခဲ့ပါတယ်။
ပျော်ရွင်မှု ပြန်လည်ရရှိသွားပါတယ်။"
ပုံပြင်ကို စွန့်ပစ်တဲ့အခါ
တစ်ပုဒ်တည်းသော ပုံပြင်ဆိုတာမရှိဘူးလို့
ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - NovelistInspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.
Why you should listen
In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.
Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.
Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”
(Photo: Wani Olatunde)
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com