TEDGlobal 2009
Chimamanda Ngozi Adichie: The danger of a single story
Чимаманда Адичи: опасноста од еднострана приказна
Filmed:
Readability: 4.1
21,248,547 views
Животите и културите ни се создадени од повеќе испреплетени приказни. Писателката Чимаманда Адичи ни ја раскажува приказната како си го пронашла автентичниот културолошки глас -- и предупредува дека ако чуеме само една страна од приказната за еден човек или земја, ризикуваме да настане големо недоразбирање. Текстот го преведоа студентите од четврта година од Катедрата за англиски јазик и книжевност при Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ - Скопје во декември 2010 г.
Chimamanda Ngozi Adichie - Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature. Full bio
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'm a storyteller.
0
0
2000
Јас сум раскажувач на приказни.
00:14
And I would like to tell you a few personal stories
1
2000
3000
И би сакала да ви раскажам неколку лични приказни
00:17
about what I like to call "the danger of the single story."
2
5000
5000
за она што го нарекувам „опасност од еднострана приказна“.
00:22
I grew up on a university campus in eastern Nigeria.
3
10000
4000
Израснав во универзитетски кампус во источна Нигерија.
00:26
My mother says that I started reading at the age of two,
4
14000
3000
Мајка ми вели дека сум почнала да читам на две години,
00:29
although I think four is probably close to the truth.
5
17000
5000
иако мислам дека поверојатно е дека сум имала четири.
00:34
So I was an early reader, and what I read
6
22000
2000
Значи, читам уште од мала.
00:36
were British and American children's books.
7
24000
3000
А читав американски и британски книги за деца.
00:39
I was also an early writer,
8
27000
3000
И пишував од мала.
00:42
and when I began to write, at about the age of seven,
9
30000
4000
Отприлика на седум години почнав да пишувам приказни со молив
00:46
stories in pencil with crayon illustrations
10
34000
2000
што ги илустрирав со боички
00:48
that my poor mother was obligated to read,
11
36000
3000
и кои мојата сирота мајка мораше да ги чита.
00:51
I wrote exactly the kinds of stories I was reading:
12
39000
4000
Приказните што ги пишував беа исти како оние што ги читав.
00:55
All my characters were white and blue-eyed,
13
43000
5000
Сите ликови беа бели и со сини очи.
01:00
they played in the snow,
14
48000
2000
Си играа во снегот.
01:02
they ate apples,
15
50000
2000
Јадеа јаболка.
01:04
and they talked a lot about the weather,
16
52000
2000
(Смеа)
01:06
how lovely it was
17
54000
2000
Постојано коментираа за времето,
01:08
that the sun had come out.
18
56000
2000
колку е убаво што конечно е сончево.
01:10
(Laughter)
19
58000
2000
(Смеа)
01:12
Now, this despite the fact that I lived in Nigeria.
20
60000
3000
Зборуваа вака и покрај тоа што живеев во Нигерија.
01:15
I had never been outside Nigeria.
21
63000
4000
Никогаш немав излезено од Нигерија.
01:19
We didn't have snow, we ate mangoes,
22
67000
3000
Немавме снег. Јадевме манго.
01:22
and we never talked about the weather,
23
70000
2000
И никогаш не зборувавме за времето,
01:24
because there was no need to.
24
72000
2000
бидејќи немаше потреба.
01:26
My characters also drank a lot of ginger beer
25
74000
3000
Моите ликови пиеја пиво од ѓумбир,
01:29
because the characters in the British books I read
26
77000
2000
затоа што ликовите од британските книги што ги читав
01:31
drank ginger beer.
27
79000
2000
пиеја пиво од ѓумбир.
01:33
Never mind that I had no idea what ginger beer was.
28
81000
3000
Не беше важно што немав поим што е тоа пиво од ѓумбир.
01:36
(Laughter)
29
84000
1000
(Смеа)
01:37
And for many years afterwards, I would have a desperate desire
30
85000
3000
И многу години потоа, душа давав
01:40
to taste ginger beer.
31
88000
2000
да пробам пиво од ѓумбир.
01:42
But that is another story.
32
90000
2000
Ама тоа е друга приказна.
01:44
What this demonstrates, I think,
33
92000
2000
Според мене, од ова се гледа
01:46
is how impressionable and vulnerable we are
34
94000
3000
колку длабок впечаток
01:49
in the face of a story,
35
97000
2000
ни оставаат приказните и колку ни влијаат,
01:51
particularly as children.
36
99000
2000
особено како деца.
01:53
Because all I had read were books
37
101000
2000
Во сите книги што ги читав
01:55
in which characters were foreign,
38
103000
2000
имаше странски ликови,
01:57
I had become convinced that books
39
105000
2000
па бев убедена дека книгите сами по себе
01:59
by their very nature had to have foreigners in them
40
107000
3000
мора да имаат странски ликови
02:02
and had to be about things with which
41
110000
2000
и да се за нешта
02:04
I could not personally identify.
42
112000
3000
што ми се туѓи.
02:07
Things changed when I discovered African books.
43
115000
4000
Сѐ се смени кога ги открив африканските книги.
02:11
There weren't many of them available, and they weren't
44
119000
2000
Ги немаше многу.
02:13
quite as easy to find as the foreign books.
45
121000
2000
А и многу потешко се наоѓаа од странските.
02:15
But because of writers like Chinua Achebe and Camara Laye
46
123000
4000
Но, поради писатели како Чинуа Ачебе и Камара Лае
02:19
I went through a mental shift in my perception
47
127000
2000
книжевноста почнав да ја гледам
02:21
of literature.
48
129000
2000
со други очи.
02:23
I realized that people like me,
49
131000
2000
Сфатив дека и сличните на мене,
02:25
girls with skin the color of chocolate,
50
133000
2000
девојките со чоколаден тен
02:27
whose kinky hair could not form ponytails,
51
135000
3000
и со пуцвал коса што не може да се врзе во репче,
02:30
could also exist in literature.
52
138000
2000
можат да бидат во приказните.
02:32
I started to write about things I recognized.
53
140000
4000
Така почнав да пишувам за нешта што ми се блиски.
02:36
Now, I loved those American and British books I read.
54
144000
4000
Ги обожавав американските и британските книги што ги читав.
02:40
They stirred my imagination. They opened up new worlds for me.
55
148000
4000
Ми ја разбранува фантазијата. Ми ги прошируваа видиците.
02:44
But the unintended consequence
56
152000
2000
Но, исто така, поради нив не знаев
02:46
was that I did not know that people like me
57
154000
2000
и дека во литературата,
02:48
could exist in literature.
58
156000
2000
постојат и луѓе како мене.
02:50
So what the discovery of African writers did for me was this:
59
158000
4000
Откако ги открив африканските писатели,
02:54
It saved me from having a single story
60
162000
3000
се спасив од опасноста да имам еднострана приказна
02:57
of what books are.
61
165000
2000
за тоа како треба да изгледаат книгите.
02:59
I come from a conventional, middle-class Nigerian family.
62
167000
3000
Потекнувам од просечно нигериско семејство од средната класа.
03:02
My father was a professor.
63
170000
2000
Татко ми беше професор.
03:04
My mother was an administrator.
64
172000
3000
Мајка ми беше службеничка.
03:07
And so we had, as was the norm,
65
175000
3000
Како и сите други,
03:10
live-in domestic help, who would often come from nearby rural villages.
66
178000
5000
имавме куќна послуга, обично луѓе од околните села.
03:15
So the year I turned eight we got a new house boy.
67
183000
4000
Кога наполнив осум години, дојде уште едно момче во послугата.
03:19
His name was Fide.
68
187000
2000
Се викаше Фиде.
03:21
The only thing my mother told us about him
69
189000
3000
За него мајка ми ни кажа
03:24
was that his family was very poor.
70
192000
3000
само дека е од многу сиромашно семејство.
03:27
My mother sent yams and rice,
71
195000
2000
Мајка ми им праќаше компири и ориз,
03:29
and our old clothes, to his family.
72
197000
3000
како и износената облека.
03:32
And when I didn't finish my dinner my mother would say,
73
200000
2000
И кога немаше да ја дојадам вечерата, мајка ми ќе речеше,
03:34
"Finish your food! Don't you know? People like Fide's family have nothing."
74
202000
5000
„Дојади! Знаеш дека луѓе како семејството на Фиде немаат леб да јадат“.
03:39
So I felt enormous pity for Fide's family.
75
207000
4000
Затоа, многу ми беше жал за семејството на Фиде.
03:43
Then one Saturday we went to his village to visit,
76
211000
3000
Една сабота отидовме кај него в село.
03:46
and his mother showed us a beautifully patterned basket
77
214000
4000
Мајка му ни покажа кошничка од обоена рафија
03:50
made of dyed raffia that his brother had made.
78
218000
3000
со интересна плетка, што брат му ја изработил.
03:53
I was startled.
79
221000
2000
Бев вчудоневидена.
03:55
It had not occurred to me that anybody in his family
80
223000
3000
Ни на крај памет не ми беше
03:58
could actually make something.
81
226000
3000
дека некој од неговото семејство може да направи било што.
04:01
All I had heard about them was how poor they were,
82
229000
3000
Единствено што слушав за нив е дека биле многу сиромашни,
04:04
so that it had become impossible for me to see them
83
232000
2000
па не можев да ги гледам
04:06
as anything else but poor.
84
234000
3000
никако поинаку.
04:09
Their poverty was my single story of them.
85
237000
4000
Нивната сиромаштија беше мојата еднострана приказна за нив.
04:13
Years later, I thought about this when I left Nigeria
86
241000
2000
Години подоцна, размислував за ова
04:15
to go to university in the United States.
87
243000
3000
кога заминав од Нигерија на студии во САД.
04:18
I was 19.
88
246000
2000
Имав деветнаесет години.
04:20
My American roommate was shocked by me.
89
248000
4000
Ја шокирав цимерката, што беше Американка.
04:24
She asked where I had learned to speak English so well,
90
252000
3000
Ме праша каде сум научила англиски толку добро
04:27
and was confused when I said that Nigeria
91
255000
2000
и се збуни кога ѝ кажав дека по некоја случајност
04:29
happened to have English as its official language.
92
257000
5000
англискиот е официјален јазик на Нигерија.
04:34
She asked if she could listen to what she called my "tribal music,"
93
262000
4000
Побара да ѝ пуштам “племенска музика”, како што ја нарекуваше,
04:38
and was consequently very disappointed
94
266000
2000
и се разочара
04:40
when I produced my tape of Mariah Carey.
95
268000
2000
кога ја извадив касетата од Мараја Кери.
04:42
(Laughter)
96
270000
3000
(Смеа)
04:45
She assumed that I did not know how
97
273000
2000
Мислеше дека не знам
04:47
to use a stove.
98
275000
3000
да уклучам шпорет.
04:50
What struck me was this: She had felt sorry for me
99
278000
2000
Ме погоди тоа што ме сожалувала
04:52
even before she saw me.
100
280000
2000
уште пред да ме види.
04:54
Her default position toward me, as an African,
101
282000
4000
Кон мене, како Африканка,
04:58
was a kind of patronizing, well-meaning pity.
102
286000
4000
покажуваше еден вид снисходливо, добронамерно сожалување.
05:02
My roommate had a single story of Africa:
103
290000
3000
Цимерка ми имаше еднострана приказна за Африка.
05:05
a single story of catastrophe.
104
293000
3000
Еднострана приказна за катастрофа.
05:08
In this single story there was no possibility
105
296000
2000
Во оваа еднострана приказна немаше шанси
05:10
of Africans being similar to her in any way,
106
298000
4000
Африканците да имаат некаква сличност со неа.
05:14
no possibility of feelings more complex than pity,
107
302000
3000
Немаше шанси за нешто повеќе од сожалување.
05:17
no possibility of a connection as human equals.
108
305000
4000
Немаше шанси да бидеме еднакви како луѓе.
05:21
I must say that before I went to the U.S. I didn't
109
309000
2000
Мора да признаам дека пред да заминам за САД
05:23
consciously identify as African.
110
311000
3000
свесно не се идентификував како Африканка.
05:26
But in the U.S. whenever Africa came up people turned to me.
111
314000
3000
Но, кога и да се споменеше Африка таму, луѓето ми се обраќаа,
05:29
Never mind that I knew nothing about places like Namibia.
112
317000
4000
без разлика што не знаев ништо за места како Намибија.
05:33
But I did come to embrace this new identity,
113
321000
2000
Сепак, на крајот го прифатив овој нов идентитет
05:35
and in many ways I think of myself now as African.
114
323000
3000
и сега се сметам за Африканка поради многу причини.
05:38
Although I still get quite irritable when
115
326000
2000
Сепак, многу се нервирам
05:40
Africa is referred to as a country,
116
328000
2000
кога Африка ја нарекуваат држава.
05:42
the most recent example being my otherwise wonderful flight
117
330000
4000
Последен пример за ова е летот од Лагос пред два дена
05:46
from Lagos two days ago, in which
118
334000
2000
кој цело време беше пријатен,
05:48
there was an announcement on the Virgin flight
119
336000
2000
освен кога од авиокомпанијата Вирџин нѐ известија
05:50
about the charity work in "India, Africa and other countries."
120
338000
5000
за хуманитарната работа во „Индија, Африка и други држави“.
05:55
(Laughter)
121
343000
1000
(Смеа)
05:56
So after I had spent some years in the U.S. as an African,
122
344000
4000
По неколку години поминати во САД како Африканка,
06:00
I began to understand my roommate's response to me.
123
348000
4000
почнав да ѝ ги разбирам реакциите на цимерката.
06:04
If I had not grown up in Nigeria, and if all I knew about Africa
124
352000
3000
Да не пораснев во Нигерија и ако за Африка знаев само
06:07
were from popular images,
125
355000
2000
од општоприфатената слика,
06:09
I too would think that Africa was a place of
126
357000
3000
тогаш и јас ќе мислев дека Африка
06:12
beautiful landscapes, beautiful animals,
127
360000
4000
е земја на преубави пејзажи, преубави животни
06:16
and incomprehensible people,
128
364000
2000
и неразбирливи луѓе,
06:18
fighting senseless wars, dying of poverty and AIDS,
129
366000
3000
кои водат бесмислени војни, умираат од сиромаштија и сида,
06:21
unable to speak for themselves
130
369000
3000
немаат право на свое мислење
06:24
and waiting to be saved
131
372000
2000
и чекаат да ги спаси
06:26
by a kind, white foreigner.
132
374000
3000
некој љубезен бел странец.
06:29
I would see Africans in the same way that I,
133
377000
2000
Тогаш би ги доживувала Африканците на ист начин
06:31
as a child, had seen Fide's family.
134
379000
4000
како што го доживував семејството на Фиде кога бев мала.
06:35
This single story of Africa ultimately comes, I think, from Western literature.
135
383000
4000
Според мене, единостраната приказна за Африка потекнува од западната литература.
06:39
Now, here is a quote from
136
387000
2000
Еве еден цитат
06:41
the writing of a London merchant called John Locke,
137
389000
3000
од делата на Џон Лок, трговец од Лондон,
06:44
who sailed to west Africa in 1561
138
392000
3000
кој отпловил во западна Африка во 1561 година
06:47
and kept a fascinating account of his voyage.
139
395000
5000
и фантастично го опишал своето патување.
06:52
After referring to the black Africans
140
400000
2000
Откако црните Африканци ги опишува
06:54
as "beasts who have no houses,"
141
402000
2000
како „ѕверови без куќи“,
06:56
he writes, "They are also people without heads,
142
404000
4000
вели „Тие се и луѓе без глави,
07:00
having their mouth and eyes in their breasts."
143
408000
5000
со устата и очите на градите“.
07:05
Now, I've laughed every time I've read this.
144
413000
2000
Кога и да го прочитам ова, се смеам.
07:07
And one must admire the imagination of John Locke.
145
415000
4000
Фантазијата на Џон Лок е за восхит.
07:11
But what is important about his writing is that
146
419000
2000
Но, неговите дела се важни
07:13
it represents the beginning
147
421000
2000
зашто го означуваат почетокот
07:15
of a tradition of telling African stories in the West:
148
423000
3000
на традицијата на раскажување приказни за Африка на Западот,
07:18
A tradition of Sub-Saharan Africa as a place of negatives,
149
426000
3000
во која супсахарска Африка е место на негативности,
07:21
of difference, of darkness,
150
429000
2000
на разлики, на мрак,
07:23
of people who, in the words of the wonderful poet
151
431000
4000
на луѓе кои се, како што вели прекрасниот поет
07:27
Rudyard Kipling,
152
435000
2000
Радјард Киплинг,
07:29
are "half devil, half child."
153
437000
3000
„пола ѓаволи, пола деца“.
07:32
And so I began to realize that my American roommate
154
440000
3000
Така, почнав да сфаќам дека цимерката од Америка
07:35
must have throughout her life
155
443000
2000
сигурно слушнала и видела
07:37
seen and heard different versions
156
445000
2000
само различни верзии
07:39
of this single story,
157
447000
2000
на оваа еднострана приказна,
07:41
as had a professor,
158
449000
2000
исто како и еден професор
07:43
who once told me that my novel was not "authentically African."
159
451000
5000
кој еднаш ми рече дека мојот роман не бил „автентично африкански“.
07:48
Now, I was quite willing to contend that there were a number of things
160
456000
2000
Искрено, спремна бев да признаам дека многу работи во романот
07:50
wrong with the novel,
161
458000
2000
не чинеа
07:52
that it had failed in a number of places,
162
460000
4000
и дека во многу погледи тој беше неуспешен.
07:56
but I had not quite imagined that it had failed
163
464000
2000
Но, ни на крај памет не ми падна дека не сум успеала
07:58
at achieving something called African authenticity.
164
466000
3000
да доловам нешто наречено „африканска автентичност“.
08:01
In fact I did not know what
165
469000
2000
Всушност, не ни знаев
08:03
African authenticity was.
166
471000
3000
што е африканска автентичност.
08:06
The professor told me that my characters
167
474000
2000
Професорот ми кажа дека моите ликови
08:08
were too much like him,
168
476000
2000
премногу личат на него,
08:10
an educated and middle-class man.
169
478000
2000
образован човек од средната класа.
08:12
My characters drove cars.
170
480000
2000
Моите ликови возеа коли
08:14
They were not starving.
171
482000
3000
и не гладуваа.
08:17
Therefore they were not authentically African.
172
485000
4000
Затоа, тие не беа автентични Африканци.
08:21
But I must quickly add that I too am just as guilty
173
489000
3000
Но, веднаш да ви кажам дека и јас сум исто толку виновна
08:24
in the question of the single story.
174
492000
3000
во однос на едностраната приказна.
08:27
A few years ago, I visited Mexico from the U.S.
175
495000
4000
Пред неколку години, од САД го посетив Мексико.
08:31
The political climate in the U.S. at the time was tense,
176
499000
2000
Тогаш политичката клима во САД беше напната.
08:33
and there were debates going on about immigration.
177
501000
4000
Се дебатираше за имиграцијата.
08:37
And, as often happens in America,
178
505000
2000
И како што често се случува во САД,
08:39
immigration became synonymous with Mexicans.
179
507000
3000
имиграцијата стана синоним за Мексиканец.
08:42
There were endless stories of Mexicans
180
510000
2000
Се ширеа безброј приказни
08:44
as people who were
181
512000
2000
дека Мексиканците
08:46
fleecing the healthcare system,
182
514000
2000
го дерат здравството,
08:48
sneaking across the border,
183
516000
2000
минуваат граница на црно,
08:50
being arrested at the border, that sort of thing.
184
518000
4000
ги апсат на граница, такви работи.
08:54
I remember walking around on my first day in Guadalajara,
185
522000
4000
Се сеќавам на првиот ден во Гвадалахара.
08:58
watching the people going to work,
186
526000
2000
Се шетав, ги гледав луѓето како одат на работа,
09:00
rolling up tortillas in the marketplace,
187
528000
2000
виткаат тортиљи на пазар,
09:02
smoking, laughing.
188
530000
3000
пушат, се смеат.
09:05
I remember first feeling slight surprise.
189
533000
3000
Се сеќавам дека отпрвин се подизненадив.
09:08
And then I was overwhelmed with shame.
190
536000
3000
А потоа, пропаднав во земја.
09:11
I realized that I had been so immersed
191
539000
3000
Сфатив дека медиумскиот приказ
09:14
in the media coverage of Mexicans
192
542000
2000
на Мексиканците толку многу ми влијаел
09:16
that they had become one thing in my mind,
193
544000
2000
што ги гледав
09:18
the abject immigrant.
194
546000
3000
само како бедни имигранти.
09:21
I had bought into the single story of Mexicans
195
549000
2000
Наседнав на едностраната приказна за Мексиканците
09:23
and I could not have been more ashamed of myself.
196
551000
3000
и умрев од срам.
09:26
So that is how to create a single story,
197
554000
2000
Ете така се создава еднострана приказна;
09:28
show a people as one thing,
198
556000
3000
ако постојано претставувате само една особина на народот,
09:31
as only one thing,
199
559000
2000
само една,
09:33
over and over again,
200
561000
2000
без престан,
09:35
and that is what they become.
201
563000
3000
тогаш само по тоа и ги препознаваме.
09:38
It is impossible to talk about the single story
202
566000
2000
Невозможно е да се зборува за еднострана приказна
09:40
without talking about power.
203
568000
3000
без да се зборува за моќ.
09:43
There is a word, an Igbo word,
204
571000
2000
Кога и да помислам
09:45
that I think about whenever I think about
205
573000
2000
на структурите на моќ во светот,
09:47
the power structures of the world, and it is "nkali."
206
575000
3000
ми текнува на зборот „нкали“, од јазикот Игбо.
09:50
It's a noun that loosely translates
207
578000
2000
Тоа е именка што во слободен превод
09:52
to "to be greater than another."
208
580000
3000
значи „да се биде поголем од другиот“.
09:55
Like our economic and political worlds,
209
583000
3000
Принципот „нкали“
09:58
stories too are defined
210
586000
2000
не ги одредува само економијата и политиката,
10:00
by the principle of nkali:
211
588000
3000
туку и приказните.
10:03
How they are told, who tells them,
212
591000
2000
Од моќта зависи како се раскажани,
10:05
when they're told, how many stories are told,
213
593000
3000
кој ги раскажува, кога ги раскажува
10:08
are really dependent on power.
214
596000
4000
и колку приказни раскажува.
10:12
Power is the ability not just to tell the story of another person,
215
600000
3000
Кога имате моќ, не само што можете на другите да им раскажете приказна за еден човек,
10:15
but to make it the definitive story of that person.
216
603000
4000
туку приказната да ја претставите и како единствената приказна за тој човек.
10:19
The Palestinian poet Mourid Barghouti writes
217
607000
2000
Палестинскиот поет Моурид Бархоти пишува
10:21
that if you want to dispossess a people,
218
609000
3000
дека ако сакате да негирате еден народ,
10:24
the simplest way to do it is to tell their story
219
612000
3000
најлесно е да ја започнете приказната
10:27
and to start with, "secondly."
220
615000
3000
со „и како второ “.
10:30
Start the story with the arrows of the Native Americans,
221
618000
4000
Наместо со пристигнувањето на Британците,
10:34
and not with the arrival of the British,
222
622000
3000
почнете ја приказната со стрелите на домородците од Америка,
10:37
and you have an entirely different story.
223
625000
3000
и имате сосем поинаква приказна.
10:40
Start the story with
224
628000
2000
Почнете ја приказната
10:42
the failure of the African state,
225
630000
2000
со пропаѓањето на африканската држава,
10:44
and not with the colonial creation of the African state,
226
632000
4000
а не со создавањето на африканската држава со колонизација,
10:48
and you have an entirely different story.
227
636000
4000
и имате сосема поинаква приказна.
10:52
I recently spoke at a university where
228
640000
2000
Неодамна говорев на еден универзитет,
10:54
a student told me that it was
229
642000
2000
каде еден студент ми рече
10:56
such a shame
230
644000
2000
дека е огромна штета
10:58
that Nigerian men were physical abusers
231
646000
3000
што Нигеријците се насилници,
11:01
like the father character in my novel.
232
649000
3000
како ликот на таткото во мојот роман.
11:04
I told him that I had just read a novel
233
652000
2000
Му реков дека само што го прочитав романот
11:06
called American Psycho --
234
654000
2000
„Американски психопат“
11:08
(Laughter)
235
656000
2000
(Смеа)
11:10
-- and that it was such a shame
236
658000
2000
и дека е жалосно
11:12
that young Americans were serial murderers.
237
660000
3000
што младите Американци се сериски убијци.
11:15
(Laughter)
238
663000
4000
(Смеа)
11:19
(Applause)
239
667000
6000
(Аплауз)
11:25
Now, obviously I said this in a fit of mild irritation.
240
673000
3000
Секако, бев благо изреволтирана кога го реков тоа.
11:28
(Laughter)
241
676000
2000
(Смеа)
11:30
But it would never have occurred to me to think
242
678000
2000
Никогаш не би ми паднало на памет
11:32
that just because I had read a novel
243
680000
2000
дека сите Американци се сериски убијци
11:34
in which a character was a serial killer
244
682000
2000
само зашто сум прочитала роман
11:36
that he was somehow representative
245
684000
2000
во кој еден од ликовите
11:38
of all Americans.
246
686000
2000
бил сериски убиец.
11:40
This is not because I am a better person than that student,
247
688000
3000
Значи, не дека сум подобра од тој студент,
11:43
but because of America's cultural and economic power,
248
691000
3000
туку заради културната и економската моќ на Америка
11:46
I had many stories of America.
249
694000
2000
имав пристап до многу приказни за Америка.
11:48
I had read Tyler and Updike and Steinbeck and Gaitskill.
250
696000
4000
Ги имам прочитано Тајлер, Апдајк, Стајнбек и Гејтскил.
11:52
I did not have a single story of America.
251
700000
3000
Немав само еднострана приказна за Америка.
11:55
When I learned, some years ago, that writers were expected
252
703000
3000
Кога дознав пред неколку години дека писателите
11:58
to have had really unhappy childhoods
253
706000
4000
требало да имаат мошне тешко детство
12:02
to be successful,
254
710000
2000
за да бидат успешни,
12:04
I began to think about how I could invent
255
712000
2000
ми падна на ум дека можам да измислам
12:06
horrible things my parents had done to me.
256
714000
2000
триста работи што ми ги направиле моите родители.
12:08
(Laughter)
257
716000
2000
(Смеа)
12:10
But the truth is that I had a very happy childhood,
258
718000
4000
Што е за право, имав среќно детство,
12:14
full of laughter and love, in a very close-knit family.
259
722000
3000
исполнето со смеа и љубов, и во семејството бевме многу блиски.
12:17
But I also had grandfathers who died in refugee camps.
260
725000
4000
Но имав и дедовци кои умреле во кампови за бегалци.
12:21
My cousin Polle died because he could not get adequate healthcare.
261
729000
4000
Братучед ми Поли умре зашто не доби соодветна здравствена нега.
12:25
One of my closest friends, Okoloma, died in a plane crash
262
733000
3000
Една блиска другарка, Околома, загина во авионска несреќа
12:28
because our fire trucks did not have water.
263
736000
3000
бидејќи немало вода во противпожарните камиони.
12:31
I grew up under repressive military governments
264
739000
3000
Пораснав во време на репресивен воен режим
12:34
that devalued education,
265
742000
2000
што не го ценеше образованието,
12:36
so that sometimes my parents were not paid their salaries.
266
744000
3000
па се случуваше моите да не добијат плата.
12:39
And so, as a child, I saw jam disappear from the breakfast table,
267
747000
4000
Така, како дете, почна да снемува мармалад за доручек,
12:43
then margarine disappeared,
268
751000
2000
па снема и маргарин,
12:45
then bread became too expensive,
269
753000
3000
па лебот поскапе,
12:48
then milk became rationed.
270
756000
3000
па се чекаше ред за млеко.
12:51
And most of all, a kind of normalized political fear
271
759000
3000
Како капак на сѐ, бевме присилени да го прифатиме
12:54
invaded our lives.
272
762000
4000
наметнатиот страв од властите.
12:58
All of these stories make me who I am.
273
766000
2000
Сиве овие приказни ме дефинираат.
13:00
But to insist on only these negative stories
274
768000
4000
Но, ако се фокусирам само на негативните приказни,
13:04
is to flatten my experience
275
772000
3000
го гледам животното искуство само дводимензионално
13:07
and to overlook the many other stories
276
775000
2000
и ги прескокнувам многуте други приказни
13:09
that formed me.
277
777000
2000
што ме оформија.
13:11
The single story creates stereotypes,
278
779000
3000
Со едностраната приказна се создаваат стереотипи.
13:14
and the problem with stereotypes
279
782000
3000
Не дека стереотипите
13:17
is not that they are untrue,
280
785000
2000
не се вистинити,
13:19
but that they are incomplete.
281
787000
2000
туку се нецелосни.
13:21
They make one story become the only story.
282
789000
4000
Една приказна ја претставуваат како единствената приказна.
13:25
Of course, Africa is a continent full of catastrophes:
283
793000
2000
Секако, Африка е континент преплавен со несреќи.
13:27
There are immense ones, such as the horrific rapes in Congo
284
795000
4000
Некои се страшни, како ѕверските силувања во Конго.
13:31
and depressing ones, such as the fact that
285
799000
2000
Некои се очајни, како што во Нигерија
13:33
5,000 people apply for one job vacancy in Nigeria.
286
801000
5000
за едно работно место се пријавуваат 5000 луѓе.
13:38
But there are other stories that are not about catastrophe,
287
806000
3000
Но, има и други приказни што не се за несреќи.
13:41
and it is very important, it is just as important, to talk about them.
288
809000
4000
Како и негативните приказни, навистина е важно да ги раскажуваме и овие добри приказни.
13:45
I've always felt that it is impossible
289
813000
2000
Цел живот верувам дека не е можно
13:47
to engage properly with a place or a person
290
815000
3000
човек вистински да се поврзе со едно место или личност
13:50
without engaging with all of the stories of that place and that person.
291
818000
4000
без претходно да се поврзе со сите приказни за тоа место и таа личност.
13:54
The consequence of the single story
292
822000
3000
Едностраната приказна има една последица :
13:57
is this: It robs people of dignity.
293
825000
3000
го лишува човека од достоинството.
14:00
It makes our recognition of our equal humanity difficult.
294
828000
4000
Тешко согледуваме дека сите сме еднакви.
14:04
It emphasizes how we are different
295
832000
3000
Ги истакнува нашите разлики,
14:07
rather than how we are similar.
296
835000
2000
а не нашите сличности.
14:09
So what if before my Mexican trip
297
837000
2000
Што ако пред да одам во Мексико ги следев
14:11
I had followed the immigration debate from both sides,
298
839000
4000
и американската и мексиканската страна
14:15
the U.S. and the Mexican?
299
843000
2000
на дебатата за имиграција?
14:17
What if my mother had told us that Fide's family was poor
300
845000
4000
Што ако мајка ми ни имаше кажано дека семејството на Фиде е сиромашно
14:21
and hardworking?
301
849000
2000
и трудољубиво?
14:23
What if we had an African television network
302
851000
2000
Што ако имавме африканска национална телевизија
14:25
that broadcast diverse African stories all over the world?
303
853000
4000
која емитува најразлични африкански приказни низ целиот свет?
14:29
What the Nigerian writer Chinua Achebe calls
304
857000
2000
Она што нигерискиот писател Чинуа Ачебе
14:31
"a balance of stories."
305
859000
3000
го нарекува „рамнотежа на приказни“.
14:34
What if my roommate knew about my Nigerian publisher,
306
862000
3000
Што ако цимерка ми знаеше за мојот нигериски издавач,
14:37
Mukta Bakaray,
307
865000
2000
Мукта Бакарај,
14:39
a remarkable man who left his job in a bank
308
867000
2000
неверојатен човек кој си даде отказ во банката
14:41
to follow his dream and start a publishing house?
309
869000
3000
за да си го оствари сонот и да отвори издавачка куќа?
14:44
Now, the conventional wisdom was that Nigerians don't read literature.
310
872000
4000
Општото мислење беше дека Нигеријците не читаат литература.
14:48
He disagreed. He felt
311
876000
2000
Тој не се сложуваше. Според него,
14:50
that people who could read, would read,
312
878000
2000
луѓето кои знаат да читаат би читале
14:52
if you made literature affordable and available to them.
313
880000
4000
доколку литературата им е поевтина и подостапна.
14:56
Shortly after he published my first novel
314
884000
3000
Откако тој го објави мојот прв роман,
14:59
I went to a TV station in Lagos to do an interview,
315
887000
3000
за кратко време бев на интервју во една телевизија во Лaгос.
15:02
and a woman who worked there as a messenger came up to me and said,
316
890000
3000
Една жена која таму работеше како курир, ми пријде и ми рече:
15:05
"I really liked your novel. I didn't like the ending.
317
893000
3000
„Многу ми се допадна книгата, но не ми се допадна крајот.
15:08
Now you must write a sequel, and this is what will happen ..."
318
896000
3000
Напиши втор дел, и вака да биде...“
15:11
(Laughter)
319
899000
3000
(Смеа)
15:14
And she went on to tell me what to write in the sequel.
320
902000
3000
И продолжи да ми кажува што да напишам во вториот дел.
15:17
I was not only charmed, I was very moved.
321
905000
3000
Ме восхити, но и ме трогна.
15:20
Here was a woman, part of the ordinary masses of Nigerians,
322
908000
3000
Пред мене стоеше жена, од широките народни маси во Нигерија
15:23
who were not supposed to be readers.
323
911000
3000
што наводно не читаат.
15:26
She had not only read the book, but she had taken ownership of it
324
914000
2000
Но таа не само што ја имаше прочитано книгата,
15:28
and felt justified in telling me
325
916000
3000
туку ја чувствуваше како своја и си зеде за право
15:31
what to write in the sequel.
326
919000
2000
да ми каже што да напишам во вториот дел.
15:33
Now, what if my roommate knew about my friend Fumi Onda,
327
921000
4000
Што ако цимерка ми знаеше за другарка ми Фуми Онда,
15:37
a fearless woman who hosts a TV show in Lagos,
328
925000
3000
бестрашна жена која води ТВ емисија во Лагос,
15:40
and is determined to tell the stories that we prefer to forget?
329
928000
3000
и е решена да ги раскаже приказните што ги избегнуваме?
15:43
What if my roommate knew about the heart procedure
330
931000
4000
Што ако цимерка ми знаеше за операцијата на срце
15:47
that was performed in the Lagos hospital last week?
331
935000
3000
што ја изведоа минатата недела во болницата во Лагос?
15:50
What if my roommate knew about contemporary Nigerian music,
332
938000
4000
Што ако цимерка ми знаеше за современата нигериска музика?
15:54
talented people singing in English and Pidgin,
333
942000
3000
Талентирани луѓе кои пеат на англиски и на пиџин,
15:57
and Igbo and Yoruba and Ijo,
334
945000
2000
на игбо, на јоруба и на иџо,
15:59
mixing influences from Jay-Z to Fela
335
947000
4000
со најразлични влијанија, од Џеј-Зи до Фела,
16:03
to Bob Marley to their grandfathers.
336
951000
3000
Боб Марли и нивните дедовци?
16:06
What if my roommate knew about the female lawyer
337
954000
2000
Што ако цимерка ми ја знаеше адвокатката
16:08
who recently went to court in Nigeria
338
956000
2000
која неодамна отиде во суд во Нигерија
16:10
to challenge a ridiculous law
339
958000
2000
за да оспори еден апсурден закон
16:12
that required women to get their husband's consent
340
960000
3000
со кој на жените им се забранува да ги обноват пасошите
16:15
before renewing their passports?
341
963000
3000
без претходна дозвола од мажот?
16:18
What if my roommate knew about Nollywood,
342
966000
3000
Што ако цимерка ми знаеше за Ноливуд,
16:21
full of innovative people making films despite great technical odds,
343
969000
4000
град полн со креативни луѓе кои снимаат филмови и покрај техничките тешкотии?
16:25
films so popular
344
973000
2000
Овие филмови се толку популарни
16:27
that they really are the best example
345
975000
2000
што се најдобар пример
16:29
of Nigerians consuming what they produce?
346
977000
3000
за тоа како Нигеријците го трошат она што го произведуваат.
16:32
What if my roommate knew about my wonderfully ambitious hair braider,
347
980000
3000
Што ако цимерка ми знаеше за мојата амбициозна фризерка,
16:35
who has just started her own business selling hair extensions?
348
983000
4000
која само што започна бизнис со надградба на коса?
16:39
Or about the millions of other Nigerians
349
987000
2000
Или за милиони други Нигеријци
16:41
who start businesses and sometimes fail,
350
989000
2000
кои почнуваат бизнис, понекогаш не успеваат,
16:43
but continue to nurse ambition?
351
991000
4000
ама и понатаму се амбициозни?
16:47
Every time I am home I am confronted with
352
995000
2000
Кога и да сум дома се соочувам
16:49
the usual sources of irritation for most Nigerians:
353
997000
3000
со она што секојдневно ги нервира повеќето Нигеријци:
16:52
our failed infrastructure, our failed government,
354
1000000
3000
пропаднатата инфраструктура, пропаднатата власт.
16:55
but also by the incredible resilience of people who
355
1003000
3000
Но се соочувам и со неверојатно истрајни луѓе
16:58
thrive despite the government,
356
1006000
3000
кои успеваат и покрај власта,
17:01
rather than because of it.
357
1009000
2000
а не поради неа.
17:03
I teach writing workshops in Lagos every summer,
358
1011000
3000
Секое лето во Лагос водам работилници по пишување.
17:06
and it is amazing to me how many people apply,
359
1014000
3000
И ме зачудува колку многу луѓе се пријавуваат,
17:09
how many people are eager to write,
360
1017000
3000
колку многу луѓе се желни да пишуваат,
17:12
to tell stories.
361
1020000
2000
да раскажуваат приказни.
17:14
My Nigerian publisher and I have just started a non-profit
362
1022000
3000
Со нигерискиот издавач основавме непрофитна организација,
17:17
called Farafina Trust,
363
1025000
2000
„Фондација Фарафина“.
17:19
and we have big dreams of building libraries
364
1027000
3000
И имаме визија да изградиме библиотеки
17:22
and refurbishing libraries that already exist
365
1030000
2000
и да ги реновираме постоечките,
17:24
and providing books for state schools
366
1032000
3000
да набавиме книги за државните училишта,
17:27
that don't have anything in their libraries,
367
1035000
2000
што имаат речиси празни библиотеки,
17:29
and also of organizing lots and lots of workshops,
368
1037000
2000
и да организираме уште повеќе работилници,
17:31
in reading and writing,
369
1039000
2000
за читање и пишување,
17:33
for all the people who are eager to tell our many stories.
370
1041000
3000
за сите кои се желни да ги раскажат нашите бројни приказни.
17:36
Stories matter.
371
1044000
2000
Приказните се битни.
17:38
Many stories matter.
372
1046000
2000
Важно е да се има многу приказни.
17:40
Stories have been used to dispossess and to malign,
373
1048000
4000
Сведоци сме за приказни што се користеа за омаловажување и оцрнување.
17:44
but stories can also be used to empower and to humanize.
374
1052000
4000
Но, исто така, приказните можат да се користат и за охрабрување и сочувствување.
17:48
Stories can break the dignity of a people,
375
1056000
3000
Со приказните можете да му го скршите достоинството на еден народ.
17:51
but stories can also repair that broken dignity.
376
1059000
5000
Но, со приказните може и да се врати тоа достоинство.
17:56
The American writer Alice Walker wrote this
377
1064000
2000
Американската писателка Алис Вокер
17:58
about her Southern relatives
378
1066000
2000
вака ги опишува роднините од југот
18:00
who had moved to the North.
379
1068000
2000
кои се преселиле на север.
18:02
She introduced them to a book about
380
1070000
2000
Им дала книга за животот на југот
18:04
the Southern life that they had left behind:
381
1072000
3000
кој го оставиле зад себе.
18:07
"They sat around, reading the book themselves,
382
1075000
4000
„Испоседнати, ја читаа книгата,
18:11
listening to me read the book, and a kind of paradise was regained."
383
1079000
6000
ме слушаа кога им ја читав, и повторно како да придобија еден вид рај“.
18:17
I would like to end with this thought:
384
1085000
3000
Би завршила со една мисла:
18:20
That when we reject the single story,
385
1088000
3000
Кога ја отфрламе едностраната приказна,
18:23
when we realize that there is never a single story
386
1091000
3000
кога сфаќаме дека никогаш не постои само еднострана приказна
18:26
about any place,
387
1094000
2000
за едно место,
18:28
we regain a kind of paradise.
388
1096000
2000
повторно сме го придобиле рајот.
18:30
Thank you.
389
1098000
2000
Ви благодарам.
18:32
(Applause)
390
1100000
8000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - NovelistInspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.
Why you should listen
In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.
Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.
Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”
(Photo: Wani Olatunde)
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com