TED2011
Daniel Tammet: Different ways of knowing
Daniel Tammet: De verschillende manieren van weten.
Filmed:
Readability: 3.3
2,246,769 views
Daniel Tammet heeft taalkundige, numerieke en visuele synesthesie -- wat betekent dat zijn kijk op woorden, getallen en kleuren met elkaar verweven zijn in een nieuwe manier van waarnemen en begrijpen van de wereld. De schrijver van "Geboren op een Blauwe Dag," Tammet deelt zijn kunst en zijn passie voor talen in dit kijkje op zijn prachtige brein.
Daniel Tammet - Linguist, educator
Daniel Tammet is the author of "Born on a Blue Day," about his life with high-functioning autistic savant syndrome. He runs the language-learning site Optimnem, and his new book is "Embracing the Wide Sky: A Tour Across the Horizons of the Mind." Full bio
Daniel Tammet is the author of "Born on a Blue Day," about his life with high-functioning autistic savant syndrome. He runs the language-learning site Optimnem, and his new book is "Embracing the Wide Sky: A Tour Across the Horizons of the Mind." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm a savant,
0
0
2000
Ik ben een savant,
00:17
or more precisely,
1
2000
2000
of eigenlijk beter,
00:19
a high-functioning
2
4000
2000
een hoogfunctionerende
00:21
autistic savant.
3
6000
2000
autistische savant.
00:23
It's a rare condition.
4
8000
2000
Het is een zeldzame eigenschap.
00:25
And rarer still when accompanied,
5
10000
3000
Nog zeldzamer wanneer het gepaard gaat,
00:28
as in my case,
6
13000
2000
zoals in mijn geval,
00:30
by self-awareness
7
15000
2000
met zelfbewustzijn
00:32
and a mastery of language.
8
17000
3000
en een meesterschap van taal.
00:35
Very often when I meet someone
9
20000
3000
Heel vaak wanneer ik iemand ontmoet
00:38
and they learn this about me,
10
23000
2000
en zij dit over mij te weten komen,
00:40
there's a certain kind of awkwardness.
11
25000
3000
is er een soort van ongemak.
00:43
I can see it in their eyes.
12
28000
3000
Ik kan dat aan hun ogen zien.
00:46
They want to ask me something.
13
31000
3000
Ze willen mij iets vragen.
00:49
And in the end, quite often,
14
34000
2000
Uiteindelijk
00:51
the urge is stronger than they are
15
36000
3000
is de behoefte vaak sterker dan henzelf
00:54
and they blurt it out:
16
39000
2000
en gooien ze het eruit:
00:56
"If I give you my date of birth,
17
41000
2000
"Als ik je mijn geboortedatum geef,
00:58
can you tell me what day of the week I was born on?"
18
43000
2000
kun je mij dan vertellen welke dag van de week ik geboren ben?
01:00
(Laughter)
19
45000
3000
(Gelach)
01:03
Or they mention cube roots
20
48000
3000
Of ze noemen derdemachtswortels
01:06
or ask me to recite a long number or long text.
21
51000
4000
of ze vragen mij een lang getal of lange tekst op te zeggen.
01:10
I hope you'll forgive me
22
55000
2000
Ik hoop dat jullie mij vergeven
01:12
if I don't perform
23
57000
3000
als ik dat vandaag niet doe,
01:15
a kind of one-man savant show for you today.
24
60000
4000
zo'n one-man savant show.
01:19
I'm going to talk instead
25
64000
3000
Ik ga in plaats daarvan praten
01:22
about something
26
67000
2000
over iets
01:24
far more interesting
27
69000
2000
veel interessanter
01:26
than dates of birth or cube roots --
28
71000
3000
dan geboortedata en derdemachtswortels --
01:29
a little deeper
29
74000
2000
ietsje dieper
01:31
and a lot closer, to my mind, than work.
30
76000
3000
en volgens mij veel dichterbij dan werk.
01:34
I want to talk to you briefly
31
79000
2000
Ik wil heel in het kort met jullie
01:36
about perception.
32
81000
3000
over waarneming praten.
01:39
When he was writing the plays and the short stories
33
84000
3000
Toen hij toneelstukken en korte verhalen schreef
01:42
that would make his name,
34
87000
2000
die hem beroemd zouden maken,
01:44
Anton Chekhov kept a notebook
35
89000
3000
hield Anton Tsjechov een aantekeningenboek bij
01:47
in which he noted down
36
92000
2000
waarin hij zijn
01:49
his observations
37
94000
2000
observaties schreef
01:51
of the world around him --
38
96000
2000
over de wereld om hem heen --
01:53
little details
39
98000
2000
kleine details
01:55
that other people seem to miss.
40
100000
3000
die andere mensen schenen te missen.
01:58
Every time I read Chekhov
41
103000
3000
Elke keer wanneer ik Tsjechov lees
02:01
and his unique vision of human life,
42
106000
4000
en zijn bijzondere visie over het menselijk leven,
02:05
I'm reminded of why I too
43
110000
2000
herinnert het mij aan waarom ook ik
02:07
became a writer.
44
112000
2000
schrijver werd.
02:09
In my books,
45
114000
2000
In mijn boeken,
02:11
I explore the nature of perception
46
116000
2000
onderzoek ik de aard van de waarneming
02:13
and how different kinds of perceiving
47
118000
3000
en hoe verschillende soorten waarneming
02:16
create different kinds of knowing
48
121000
2000
verschillende soorten van weten
02:18
and understanding.
49
123000
3000
en begrip creëren.
02:23
Here are three questions
50
128000
2000
Hier zijn drie vragen
02:25
drawn from my work.
51
130000
2000
uit mijn werk.
02:27
Rather than try to figure them out,
52
132000
2000
In plaats van ze op te lossen,
02:29
I'm going to ask you to consider for a moment
53
134000
3000
ga ik jullie vragen even een moment
02:32
the intuitions
54
137000
2000
de intuïties
02:34
and the gut instincts
55
139000
2000
en het onderbuikgevoel te overwegen
02:36
that are going through your head and your heart
56
141000
2000
die door jullie hoofd en hart gaan
02:38
as you look at them.
57
143000
3000
wanneer jullie ernaar kijken.
02:41
For example, the calculation:
58
146000
3000
Bijvoorbeeld, de berekening.
02:44
can you feel where on the number line
59
149000
2000
Kunnen jullie voelen waar op de getallenlijn
02:46
the solution is likely to fall?
60
151000
3000
de oplossing waarschijnlijk ligt?
02:49
Or look at the foreign word and the sounds:
61
154000
3000
Of kijk naar het buitenlandse woord en het geluid.
02:52
can you get a sense of the range of meanings
62
157000
2000
Kunnen jullie een voorgevoel van mogelijke betekenissen
02:54
that it's pointing you towards?
63
159000
3000
waarnaar ze jullie verwijzen, te pakken krijgen?
02:57
And in terms of the line of poetry,
64
162000
3000
Als we het hebben over de regels van de poëzie,
03:00
why does the poet use the word hare
65
165000
2000
waarom gebruikt de poëet het woord haas
03:02
rather than rabbit?
66
167000
3000
in plaats van konijn?
03:06
I'm asking you to do this
67
171000
2000
Ik vraag je om dit te doen
03:08
because I believe our personal perceptions, you see,
68
173000
4000
omdat ik geloof dat onze persoonlijke waarnemingen
03:12
are at the heart
69
177000
2000
het hart zijn
03:14
of how we acquire knowledge.
70
179000
2000
van hoe wij kennis vergaren.
03:16
Aesthetic judgments,
71
181000
2000
Eerder esthetische beoordelingen
03:18
rather than abstract reasoning,
72
183000
3000
dan abstracte redenering
03:21
guide and shape the process
73
186000
2000
begeleiden en vormen het proces
03:23
by which we all come to know
74
188000
3000
waarbij we allemaal te weten komen
03:26
what we know.
75
191000
2000
wat we weten.
03:28
I'm an extreme example of this.
76
193000
3000
Ik ben een extreem voorbeeld hiervan.
03:31
My worlds of words and numbers
77
196000
3000
Mijn wereld van woorden en getallen
03:34
blur with color, emotion
78
199000
2000
vermengen zich met kleuren, emoties
03:36
and personality.
79
201000
2000
en persoonlijkheid.
03:38
As Juan said,
80
203000
2000
Zoals Juan zei,
03:40
it's the condition that scientists call synesthesia,
81
205000
3000
het is een aandoening die wetenschappers synesthesie noemen,
03:43
an unusual cross-talk
82
208000
2000
een ongewone verbinding
03:45
between the senses.
83
210000
3000
tussen de zintuigen.
03:51
Here are the numbers one to 12
84
216000
2000
Hier zijn de getallen een tot 12
03:53
as I see them --
85
218000
2000
zoals ik ze zie --
03:55
every number with its own shape and character.
86
220000
4000
ieder getal met zijn eigen vorm en karakter.
03:59
One is a flash of white light.
87
224000
2000
Een is een wit flitslicht.
04:01
Six is a tiny and very sad black hole.
88
226000
5000
Zes is een klein en erg verdrietig zwart gat.
04:06
The sketches are in black and white here,
89
231000
3000
De tekeningen zijn hier in zwart en wit
04:09
but in my mind they have colors.
90
234000
2000
maar in mijn gedachten hebben ze kleuren.
04:11
Three is green.
91
236000
2000
Drie is groen.
04:13
Four is blue.
92
238000
2000
Vier is blauw.
04:15
Five is yellow.
93
240000
3000
Vijf is geel.
04:20
I paint as well.
94
245000
2000
Ik schilder ook.
04:22
And here is one of my paintings.
95
247000
3000
Hier is een van mijn schilderijen.
04:25
It's a multiplication of two prime numbers.
96
250000
4000
Het is een optelsom van twee priemgetallen.
04:29
Three-dimensional shapes
97
254000
2000
Driedimensionale vormen
04:31
and the space they create in the middle
98
256000
3000
en de ruimte die zij in het midden maken
04:34
creates a new shape,
99
259000
2000
creëert een nieuwe vorm,
04:36
the answer to the sum.
100
261000
3000
het antwoord op de som.
04:39
What about bigger numbers?
101
264000
2000
Hoe zit het met grotere getallen?
04:41
Well you can't get much bigger than Pi,
102
266000
4000
Je kunt het niet veel groter dan Pi krijgen,
04:45
the mathematical constant.
103
270000
2000
de mathematische constante.
04:47
It's an infinite number --
104
272000
2000
Het is een oneindig getal --
04:49
literally goes on forever.
105
274000
2000
letterlijk tot in het oneindige.
04:51
In this painting that I made
106
276000
2000
Op dit schilderij dat ik maakte
04:53
of the first 20 decimals of Pi,
107
278000
4000
van de eerste 20 decimalen van Pi,
04:57
I take the colors
108
282000
2000
neem ik de kleuren
04:59
and the emotions and the textures
109
284000
3000
en de emoties en de texturen
05:02
and I pull them all together
110
287000
2000
en breng ze allemaal bij elkaar
05:04
into a kind of rolling numerical landscape.
111
289000
5000
in een soort van rollend numeriek landschap.
05:09
But it's not only numbers that I see in colors.
112
294000
3000
Het zijn niet alleen de getallen die ik in kleuren zie.
05:12
Words too, for me,
113
297000
2000
Woorden hebben voor mij ook
05:14
have colors and emotions
114
299000
2000
kleuren en emoties
05:16
and textures.
115
301000
2000
en texturen.
05:18
And this is an opening phrase
116
303000
2000
Dit is een openingszin
05:20
from the novel "Lolita."
117
305000
2000
van de roman "Lolita."
05:22
And Nabokov was himself synesthetic.
118
307000
4000
Nabokov was zelf een synestheet.
05:26
And you can see here
119
311000
2000
Hier kunnen jullie zien
05:28
how my perception of the sound L
120
313000
3000
hoe mijn waarneming van het geluid L
05:31
helps the alliteration
121
316000
2000
de alliteratie helpt
05:33
to jump right out.
122
318000
3000
om eruit te springen.
05:36
Another example:
123
321000
2000
Een ander voorbeeld:
05:38
a little bit more mathematical.
124
323000
2000
een klein beetje meer wiskundig.
05:40
And I wonder if some of you will notice
125
325000
2000
Ik vraag mij af of sommige van jullie
05:42
the construction of the sentence
126
327000
2000
de constructie van de zin
05:44
from "The Great Gatsby."
127
329000
3000
uit de "The Great Gatsby" opmerken.
05:48
There is a procession of syllables --
128
333000
3000
Er is een opeenvolging van lettergrepen--
05:51
wheat, one;
129
336000
2000
wheat [tarwe], een;
05:53
prairies, two;
130
338000
2000
prairies; twee;
05:55
lost Swede towns, three --
131
340000
3000
lost Swede towns [verloren Zweedse steden], drie --
05:58
one, two, three.
132
343000
2000
een, twee, drie.
06:00
And this effect is very pleasant on the mind,
133
345000
4000
Dit effect is zeer aangenaam voor de geest,
06:04
and it helps the sentence
134
349000
2000
en het helpt om de zin
06:06
to feel right.
135
351000
3000
te waarderen.
06:09
Let's go back to the questions
136
354000
2000
Laten we teruggaan naar de vragen
06:11
I posed you a moment ago.
137
356000
3000
die ik jullie even tevoren stelde.
06:14
64 multiplied by 75.
138
359000
3000
64 maal 75.
06:17
If some of you play chess,
139
362000
3000
Als sommige van jullie schaak spelen,
06:20
you'll know that 64
140
365000
2000
zullen jullie weten dat 64
06:22
is a square number,
141
367000
3000
een kwadraatsgetal is,
06:25
and that's why chessboards,
142
370000
2000
en dat daarom schaakborden,
06:27
eight by eight,
143
372000
2000
acht bij acht,
06:29
have 64 squares.
144
374000
3000
64 vierkanten hebben.
06:32
So that gives us a form
145
377000
2000
Dat geeft ons een vorm
06:34
that we can picture, that we can perceive.
146
379000
3000
die we ons kunnen voorstellen, die we kunnen begrijpen.
06:37
What about 75?
147
382000
3000
Maar wat doen we met 75?
06:40
Well if 100,
148
385000
2000
Als 100,
06:42
if we think of 100 as being like a square,
149
387000
3000
als we denken aan 100 als een vierkant,
06:45
75 would look like this.
150
390000
3000
zou 75 er zo uitzien.
06:48
So what we need to do now
151
393000
2000
Wat we nu moeten doen
06:50
is put those two pictures
152
395000
2000
is deze twee plaatjes
06:52
together in our mind --
153
397000
2000
samenbrengen in onze gedachten --
06:54
something like this.
154
399000
3000
zoiets als dit.
06:57
64 becomes 6,400.
155
402000
4000
64 wordt 6.400.
07:01
And in the right-hand corner,
156
406000
4000
En in de rechterhoek,
07:05
you don't have to calculate anything.
157
410000
2000
hoef je helemaal niets te berekenen.
07:07
Four across, four up and down --
158
412000
2000
Vier kruislings, vier naar boven en naar beneden --
07:09
it's 16.
159
414000
3000
Het is 16.
07:12
So what the sum is actually asking you to do
160
417000
2000
Wat de som jullie eigenlijk vraagt om te doen
07:14
is 16,
161
419000
2000
is 16,
07:16
16, 16.
162
421000
3000
16, 16.
07:19
That's a lot easier
163
424000
2000
Dat is een stuk eenvoudiger
07:21
than the way that the school taught you to do math, I'm sure.
164
426000
3000
dan hoe de school jullie wiskunde leerde, dat weet ik zeker.
07:24
It's 16, 16, 16, 48,
165
429000
2000
Het is 16, 16, 16, 48,
07:26
4,800 --
166
431000
2000
4.800,--
07:28
4,800,
167
433000
2000
4.800,
07:30
the answer to the sum.
168
435000
3000
het antwoord op de som.
07:33
Easy when you know how.
169
438000
2000
Eenvoudig als je maar weet hoe.
07:35
(Laughter)
170
440000
3000
(gelach)
07:38
The second question was an Icelandic word.
171
443000
3000
De tweede vraag was een IJslands woord.
07:41
I'm assuming there are not many people here
172
446000
3000
Ik neem aan dat er weinig mensen hier zijn
07:44
who speak Icelandic.
173
449000
2000
die IJslands spreken.
07:46
So let me narrow the choices down to two.
174
451000
3000
Laat me de keuzes beperken tot twee.
07:51
Hnugginn:
175
456000
2000
Hnugginn:
07:53
is it a happy word,
176
458000
2000
is het een vrolijk woord,
07:55
or a sad word?
177
460000
2000
of een droevig woord?
07:57
What do you say?
178
462000
2000
Wat zeggen jullie?
08:00
Okay.
179
465000
2000
Okay.
08:02
Some people say it's happy.
180
467000
2000
Sommige mensen zeggen dat het vrolijk is.
08:04
Most people, a majority of people,
181
469000
2000
De meeste mensen, de meerderheid van de mensen,
08:06
say sad.
182
471000
2000
zeggen droevig.
08:08
And it actually means sad.
183
473000
4000
En het betekent eigenlijk droevig.
08:12
(Laughter)
184
477000
3000
(gelach)
08:15
Why do, statistically,
185
480000
3000
Waarom zeggen, statistisch gezien,
08:18
a majority of people
186
483000
2000
de meerderheid van de mensen
08:20
say that a word is sad, in this case,
187
485000
2000
dat een woord droevig is, in dit geval,
08:22
heavy in other cases?
188
487000
3000
of zwaar in andere gevallen?
08:25
In my theory, language evolves in such a way
189
490000
3000
In mijn theorie, ontwikkelen talen zich op zo'n manier
08:28
that sounds match,
190
493000
2000
dat de klank matcht,
08:30
correspond with, the subjective,
191
495000
3000
correspondeert met de subjectieve,
08:33
with the personal,
192
498000
2000
met de persoonlijke
08:35
intuitive experience
193
500000
2000
intuïtieve ervaring
08:37
of the listener.
194
502000
2000
van de luisteraar.
08:40
Let's have a look at the third question.
195
505000
3000
Laten we naar de derde vraag kijken.
08:44
It's a line from a poem by John Keats.
196
509000
3000
Het is een zin van het gedicht door John Keats.
08:47
Words, like numbers,
197
512000
3000
Woorden, zoals getallen,
08:50
express fundamental relationships
198
515000
3000
drukken fundamentele relaties uit
08:53
between objects
199
518000
2000
tussen objecten
08:55
and events and forces
200
520000
2000
en gebeurtenissen en krachten
08:57
that constitute our world.
201
522000
2000
die onze wereld vormen.
08:59
It stands to reason that we, existing in this world,
202
524000
3000
Het is plausibel dat we, omdat we in deze wereld leven,
09:02
should in the course of our lives
203
527000
2000
in de loop van ons leven
09:04
absorb intuitively those relationships.
204
529000
3000
intuïtief deze relaties absorberen.
09:07
And poets, like other artists,
205
532000
3000
Poëten, zoals andere artiesten,
09:10
play with those intuitive understandings.
206
535000
3000
spelen met deze intuïtieve begrippen.
09:13
In the case of hare,
207
538000
3000
In het geval van de haas,
09:16
it's an ambiguous sound in English.
208
541000
2000
het is een tweeslachtig woord in het Engels.
09:18
It can also mean the fibers that grow from a head.
209
543000
3000
Het kan ook de vezels die op ons hoofd groeien, betekenen.
09:21
And if we think of that --
210
546000
2000
Als we denken dat --
09:23
let me put the picture up --
211
548000
2000
ik toon de tekening even --
09:25
the fibers represent vulnerability.
212
550000
3000
De vezels staan voor kwetsbaarheid,
09:29
They yield to the slightest movement
213
554000
3000
zij geven toe aan de lichtste beweging
09:32
or motion or emotion.
214
557000
3000
of aan emotie.
09:35
So what you have is an atmosphere
215
560000
4000
Er ontstaat een atmosfeer
09:39
of vulnerability and tension.
216
564000
2000
van kwetsbaarheid en spanning.
09:41
The hare itself, the animal --
217
566000
2000
De haas zelf, het dier --
09:43
not a cat, not a dog, a hare --
218
568000
3000
niet een kat, geen hond, een haas --
09:46
why a hare?
219
571000
2000
waarom een haas?
09:48
Because think of the picture --
220
573000
2000
Omdat, denk aan de tekening,
09:50
not the word, the picture.
221
575000
2000
niet het woord, de tekening.
09:52
The overlong ears,
222
577000
2000
De lange oren,
09:54
the overlarge feet,
223
579000
2000
de oversized voeten
09:56
helps us to picture, to feel intuitively,
224
581000
3000
helpen ons te zien, intuïtief te voelen
09:59
what it means to limp
225
584000
3000
wat het betekent om te hopsen
10:02
and to tremble.
226
587000
3000
en te trillen.
10:05
So in these few minutes,
227
590000
2000
In deze paar minuten,
10:07
I hope I've been able to share
228
592000
2000
hoop ik dat ik in staat ben geweest om
10:09
a little bit of my vision of things
229
594000
3000
een klein beetje van mijn visie over dingen te delen,
10:12
and to show you
230
597000
3000
en jullie te laten zien
10:15
that words can have colors and emotions,
231
600000
3000
dat woorden, kleuren en emoties kunnen hebben,
10:18
numbers, shapes and personalities.
232
603000
3000
getallen, vormen en persoonlijkheden.
10:21
The world is richer,
233
606000
2000
De wereld is rijker,
10:23
vaster
234
608000
2000
groter
10:25
than it too often seems to be.
235
610000
3000
dan ze maar al te vaak lijkt.
10:28
I hope that I've given you the desire
236
613000
3000
Ik hoop dat ik jullie het verlangen heb gegeven
10:31
to learn to see the world with new eyes.
237
616000
3000
de wereld met nieuwe ogen te leren zien.
10:34
Thank you.
238
619000
2000
Dank jullie wel.
10:36
(Applause)
239
621000
11000
(applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Daniel Tammet - Linguist, educatorDaniel Tammet is the author of "Born on a Blue Day," about his life with high-functioning autistic savant syndrome. He runs the language-learning site Optimnem, and his new book is "Embracing the Wide Sky: A Tour Across the Horizons of the Mind."
Why you should listen
Daniel Tammet is a writer, linguist and educator. He is the creator of Optimnem, a website that has provided language learning instruction to thousands around the globe. His 2006 memoir Born on a Blue Day describes his life with high-functioning autistic savant syndrome; his new book, Embracing the Wide Sky: A Tour Across the Horizons of the Mind, is a personal and scientific exploration of how the brain works and the differences and similarities between savant and non-savant minds.
Tammet set a European record on March 14, 2004, when he recited the mathematical constant pi (3.141...) to 22,514 decimal places from memory in a time of 5 hours, 9 minutes.
Daniel Tammet | Speaker | TED.com