TED2006
Michael Shermer: Why people believe weird things
Maikëll Shermer për shkaqet pse njerëzit besojnë gjëra të çuditshme
Filmed:
Readability: 4.2
7,339,268 views
Pse arrijnë njerëzit të shquajnë Virgjëreshën Marije në një sanduiçe me djathë apo të dëgjojnë vargje satanike te kënga "Shkallë e Parajsës"? Përmes pamjeve dhe muzikës Majkëll Shermer tregon si e bindim ne veten të besojmë, duke anashkaluar faktet.
Michael Shermer - Skeptic
Michael Shermer debunks myths, superstitions and urban legends -- and explains why we believe them. Along with publishing Skeptic Magazine, he's author of Why People Believe Weird Things and The Mind of the Market. Full bio
Michael Shermer debunks myths, superstitions and urban legends -- and explains why we believe them. Along with publishing Skeptic Magazine, he's author of Why People Believe Weird Things and The Mind of the Market. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:24
I'm Michael Shermer,
director of the Skeptics Society,
director of the Skeptics Society,
0
0
2532
Tunjatjeta, unë jam Majkëll Shermer, drejtor i Shoqatës së Skeptikëve
botues i revistës Skeptiku
00:27
publisher of "Skeptic" magazine.
1
2556
1532
Ne hetojmë pretendimet për dukuri paranormale, pseudo-shkencore,
00:28
We investigate claims of the paranormal,
2
4112
1913
si çdo grup, kult, apo pretendim tjetër të skajshëm që të kap syri në zonën midis --
00:30
pseudo-science, fringe groups and cults,
and claims of all kinds between,
and claims of all kinds between,
3
6049
3682
00:34
science and pseudo-science
and non-science and junk science,
and non-science and junk science,
4
9755
2894
shkencës, pseudoshkencës, jo-shkencës dhe shkencës boshe,
shkencës vudu, shkencës patologjike, shkencës se keqe, anti-shkencës
00:37
voodoo science, pathological science,
bad science, non-science,
bad science, non-science,
5
12673
3303
00:40
and plain old non-sense.
6
16000
1887
the budallëqeve me brirë.
00:42
And unless you've been on Mars recently,
7
17911
1917
Dhe, nëse nuk keni qënë kohët e fundit për pushime në Mars,
00:44
you know there's a lot of that out there.
8
19852
2018
duhet ta dini që të tilla ka me bollëk në të katër anët.
00:46
Some people call us debunkers,
which is kind of a negative term.
which is kind of a negative term.
9
21894
3022
Ka njerëz që na quajnë çfallsifikues, emërtim me ngarkesë paksa të keqe.
00:49
But let's face it, there's a lot of bunk.
10
24940
2108
Megjithatë, për të qënë të hapur -- fallsifikime ka sa të duash,
dhe ne jemi si ato skuadrat speciale të forcave të policisë, që merren me spastrim.
00:51
We are like the bunko squads
of the police departments out there --
of the police departments out there --
11
27072
3453
00:55
well, we're sort of like
the Ralph Naders of bad ideas,
the Ralph Naders of bad ideas,
12
30549
3427
Me një fjalë, jemi pak a shumë si Ralf Nader të ideve të këqija --
00:58
(Laughter)
13
34000
1230
(Të qeshura)
-- në përpjekje për të zëvendësuar idetë e këqija me ide të mira.
01:00
trying to replace bad ideas
with good ideas.
with good ideas.
14
35254
2722
01:02
I'll show you an example of a bad idea.
15
38000
1863
Ja, po e nis me shembullin e një ideje të keqe.
01:04
I brought this with me,
16
39887
1158
E kam sjellë me vete.
01:05
this was given to us
by NBC Dateline to test.
by NBC Dateline to test.
17
41069
3907
Kjo këtu i është dërguar emisionit Dateline të NBC-së për provë.
01:09
It's produced by the Quadro
Corporation of West Virginia.
Corporation of West Virginia.
18
45000
3286
Quhet -- është prodhim i Korporatës Quadro në West Virginia.
Quhet Shkopi Kërkues Quadro 2000
01:13
It's called the Quadro 2000 Dowser Rod.
19
48310
2910
(Të qeshura)
01:16
(Laughter)
20
51244
1446
01:17
This was being sold to high-school
administrators for $900 apiece.
administrators for $900 apiece.
21
52714
5262
Ky shkop i shitet administratave të shkollave të mesme për 900 dollarë.
01:22
It's a piece of plastic with a Radio
Shack antenna attached to it.
Shack antenna attached to it.
22
58000
4327
Një copë plastike, me një antenë elektronike.
Mund ta përdorësh për të kërkuar ç'të duash, megjithëse ky
01:27
You could dowse for all sorts of things,
23
62351
1966
01:29
but this particular one was built
to dowse for marijuana
to dowse for marijuana
24
64341
3393
është ndërtuar për të gjetur marijuana në raftet e nxënësve.
01:32
in students' lockers.
25
67758
1218
01:33
(Laughter)
26
69000
2460
(Të qeshura)
Ja si punon -- ti ecën nëpër korridor dhe pret sa të
01:36
So the way it works
is you go down the hallway,
is you go down the hallway,
27
71484
3545
01:39
and you see if it tilts
toward a particular locker,
toward a particular locker,
28
75053
2999
fillojë të drejtohet nga ndonjë raft. Atëherë e hap raftin.
01:42
and then you open the locker.
29
78076
1444
Me një fjalë, pak a shumë kështu.
01:44
So it looks something like this.
30
79544
1577
Ja, ua tregoj unë.
01:45
I'll show you.
31
81145
1183
01:48
(Laughter)
32
83809
1167
(Të qeshura)
01:49
Well, it has kind of a right-leaning bias.
33
85000
3391
Jo, prit -- më duket se merr pak si shumë djathtas.
Megjithatë, shikoni -- ja, kjo është shkencë, pra do bëjmë eksperiment të kontrolluar.
01:53
Well, this is science,
so we'll do a controlled experiment.
so we'll do a controlled experiment.
34
88415
2805
Jam i bindur që do të shkojë andej.
01:56
It'll go this way for sure.
35
91244
1582
(Të qeshura)
01:57
(Laughter)
36
92850
3934
02:01
Sir, do you want to empty
your pockets, please, sir?
your pockets, please, sir?
37
96808
2526
Zotëri, ka mundësi t'i zbrazni pak xhepat. Ju lutem -- zotëri?
(Të qeshura)
02:04
(Laughter)
38
99358
1838
Pra, pyetja ishte kjo: A mund ta gjesh vërtet me këtë shkop marijuanën te raftet e studentëve?
02:06
So the question was, can it actually
find marijuana in students' lockers?
find marijuana in students' lockers?
39
101220
3457
Përgjigja është, nëse hapën një numër të mjaftueshëm raftesh -- po.
02:09
And the answer is,
if you open enough of them, yes.
if you open enough of them, yes.
40
104701
2598
(Të qeshura)
02:12
(Laughter)
41
107323
1023
(Duartrokitje)
02:13
(Applause)
42
108370
1606
02:14
But in science, we have to keep track
of the misses, not just the hits.
of the misses, not just the hits.
43
110000
3381
Por shkenca të detyron të llogaritësh jo vetëm sa herë qëllon në shenjë, por edhe sa herë del huq.
Dhe, ndoshta thelbi i bisedës së shkurtër që po bëj këtu, është
02:18
And that's probably the key lesson
to my short talk here:
to my short talk here:
44
113405
3266
02:21
This is how psychics work, astrologers,
tarot card readers and so on.
tarot card readers and so on.
45
116695
3734
se pikërisht këtë punë bëjnë fallxhorët, astrologët, lexuesit e letrave tarot, etj.
Njerëzit kapen pas rasteve kur qëllohet në shenjë, duke harruar të dalat huq.
02:25
People remember the hits
and forget the misses.
and forget the misses.
46
120453
2219
Ndërsa shkenca të detyron t'i mbash parasysh gjithë të dhënat,
02:27
In science, we keep the whole database,
47
122696
1895
dhe të shohësh a ndryshon numri i të qëlluarit në shenjë
02:29
and look to see if the number
of hits somehow stands out
of hits somehow stands out
48
124615
2661
nga numri që të jep rastësia.
02:32
from the total number
you'd expect by chance.
you'd expect by chance.
49
127300
2213
Për rastin në fjalë, ne bëmë provën përkatëse.
02:34
In this case, we tested it.
50
129537
1294
02:35
We had two opaque boxes:
51
130855
1492
Morëm dy kuti të mbyllura,
02:37
one with government-approved THC
marijuana, and one with nothing.
marijuana, and one with nothing.
52
132371
3634
njërën me THC Marijuana aprovuar nga qeveria, dhe tjetrën bosh.
Dhe ky aparat gjeti 50 përqind të rasteve --
02:40
And it got it 50 percent of the time --
53
136029
1881
02:42
(Laughter)
54
137934
1093
-- pikërisht aq sa pritet nga hedhja e monedhës kokë a pil.
02:43
which is exactly what you'd expect
with a coin-flip model.
with a coin-flip model.
55
139051
2925
02:46
So that's just a fun little example
here of the sorts of things we do.
here of the sorts of things we do.
56
142000
3991
Ja pra, një shembull zbavitës i gjërave me të cilave merremi.
"Skeptic" është botim tre-mujor.
02:50
"Skeptic" is the quarterly publication.
Each one has a particular theme.
Each one has a particular theme.
57
146015
3468
Në çdo numër ka një temë të caktuar; numri i fundit i kushtohet të ardhmes së inteligjencës.
02:54
This one is on the future of intelligence.
58
149507
2074
A po vijnë njerëzit duke u zgjuarsuar apo duke u budallepsur?
02:56
Are people getting smarter or dumber?
59
151605
1771
Për shkak të natyrës së punës që bëj, unë kam mendimin tim për këtë pikë.
02:58
I have an opinion of this myself
because of the business I'm in,
because of the business I'm in,
60
153400
3048
Megjithatë, faktet tregojnë se njerëzit po zgjuarsohen.
03:01
but in fact, people, it turns out,
are getting smarter.
are getting smarter.
61
156472
2667
Me një rritje të IQ me tre pikë për 10 vjet.
03:03
Three IQ points per 10 years, going up.
62
159163
2813
03:06
Sort of an interesting thing.
63
162000
1651
Tepër interesante.
03:08
With science, don't think of skepticism
as a thing, or science as a thing.
as a thing, or science as a thing.
64
163675
3547
Në shkencë, skepticizmi, ashtu si vetë shkenca nuk përfytyrohet si diçka, si gjë.
A është shkenca e pajtueshme me fenë?
03:12
Are science and religion compatible?
65
167246
1730
03:13
It's like, are science
and plumbing compatible?
and plumbing compatible?
66
169000
2231
Eshtë njëlloj si të thuash, a është shkenca e pajtueshme me hidraulikun?
Këto -- janë gjëra thjesht të ndryshme.
03:16
They're just two different things.
67
171255
1634
03:17
Science is not a thing. It's a verb.
68
172913
1739
Shkenca nuk është gjë. Ajo është folje.
03:19
It's a way of thinking about things.
69
174676
1722
Eshtë mënyrë e të parit të gjërave.
03:21
It's a way of looking for natural
explanations for all phenomena.
explanations for all phenomena.
70
176422
3070
Eshtë mënyra se si kërkon shpjegime të natyrshme për të gjitha dukuritë.
Domethonë, çfarë ka më shumë të ngjarë,
03:24
I mean, what's more likely:
71
179516
1350
03:25
that extraterrestrial intelligences
or multi-dimensional beings
or multi-dimensional beings
72
180890
3563
që qenie inteligjente jashtëtokësore ose shumëdimensionale të udhëtojnë
03:29
travel across vast distances
of interstellar space
of interstellar space
73
184477
2390
largësi të paimagjinueshme hapësire për të vizatuar rrathë në arat e drithit
03:31
to leave a crop circle in Farmer Bob's
field in Puckerbrush, Kansas
field in Puckerbrush, Kansas
74
186891
3180
të Fermerit Bob në Pukerbrush, Kanzas, me qëllim që të reklamojë skeptic.com, faqen tonë të internetit?
03:34
to promote skeptic.com, our web page?
75
190095
1810
Apo, ka më shumë mundësi që ndonjë lexues i Skeptik-ut ta ketë bërë këtë punë në Photoshop?
03:36
Or is it more likely that a reader
of "Skeptic" did this with Photoshop?
of "Skeptic" did this with Photoshop?
76
191929
4478
Sido që të jetë puna, ne e kemi për detyrë të pyesim --
03:41
And in all cases we have to ask --
77
196431
1650
(Të qeshura)
03:42
(Laughter)
78
198105
1824
03:44
What's the more likely explanation?
79
199953
2023
-- cili është shpjegimi më i logjikshëm?
03:46
Before we say something
is out of this world,
is out of this world,
80
202000
2167
Dhe para se të hidhemi e të themi që vjen nga jashtë toka,
duhet të sigurohemi që nuk i përket kësaj bote.
03:48
we should first make sure
that it's not in this world.
that it's not in this world.
81
204191
2664
Çfarë ka më tepër të ngjarë --
03:51
What's more likely:
82
206879
1151
që Arnoldin ta kenë ndihmuar jashtëtokësorët për t'u zgjedhur guvernator?
03:52
that Arnold had extraterrestrial help
in his run for the governorship,
in his run for the governorship,
83
208054
3326
Apo që këtë histori ta ketë sajuar "World Weekly News"?
03:56
or that the "World Weekly News"
makes stuff up?
makes stuff up?
84
211404
2498
03:58
(Laughter)
85
213926
1389
(Të qeshura)
Në një farë mënyre -- kjo temë shprehet bukur
04:00
The same theme is expressed nicely
here in this Sidney Harris cartoon.
here in this Sidney Harris cartoon.
86
215339
4662
te kjo karikaturë e Sidney Harris.
04:04
For those of you in the back,
it says here: "Then a miracle occurs.
it says here: "Then a miracle occurs.
87
220025
3215
Për ju që jeni larg dhe s'e dalloni dot -- lexohet: "Pastaj ndodh mrekullia.
04:08
I think you need to be more
explicit here in step two."
explicit here in step two."
88
223264
2712
Mendoj se duhet të jeni pak më i qartë këtu, te hapi i dytë."
04:10
This single slide completely dismantles
the intelligent design arguments.
the intelligent design arguments.
89
226000
4496
Vetëm kjo faqe do të mjaftonte t'i hidhte poshtë plotësisht argumentat e projektimit inteligjent.
Ato s'mbahen në gjë tjetër.
04:15
There's nothing more to it than that.
90
230520
1848
(Duartrokitje)
04:17
(Applause)
91
232392
1050
Mjafton të thuash ndodhi një mrekulli.
04:18
You can say a miracle occurs,
92
233466
1388
04:19
it's just that it doesn't explain
anything or offer anything.
anything or offer anything.
93
234878
2966
Puna është që kjo nuk shpjegon asgjë.
Nuk jep rrugëzgjidhje. S'ka asgjë që duhet ta provosh.
04:22
There's nothing to test.
94
237868
1150
Ky është kapaku që i venë bisedës kreacionistët e projektimit inteligjent.
04:23
It's the end of the conversation
for intelligent design creationists.
for intelligent design creationists.
95
239042
3448
Ndërkohë që -- është më se e vërtetë që shkencëtarët s'rrijnë pa na ngatërruar me ca fjalë të vështira
04:27
And it's true, scientists sometimes throw
terms out as linguistic place fillers --
terms out as linguistic place fillers --
96
242514
4886
nga ana gjuhësore -- energji e errët, ose materje e errët, e më the të thashë.
04:32
dark energy or dark matter,
something like that --
something like that --
97
247424
2348
Po e lemë kështu derisa të arrijmë ta kuptojmë.
04:34
until we figure out what it is,
we'll call it this.
we'll call it this.
98
249796
2460
Për shkencën, kjo s'është tjetër veçse hallka e parë e zinxhirit shkak pasojë.
04:37
It's the beginning of the causal
chain for science.
chain for science.
99
252280
2701
Ndërsa për kreacionistët projektues është fundi i zinxhirit.
04:39
For intelligent design creationists,
it's the end of the chain.
it's the end of the chain.
100
255005
4075
Kështuqë, përsëri na lejohet t'i kthehemi pyetjes -- kush është më e mundshme --
04:43
So again, we can ask this:
what's more likely?
what's more likely?
101
259104
2172
që UFOt të jenë anije jashtëtokësore; gabime në përcaktim, apo thjesht falsifikime?
04:46
Are UFOs alien spaceships, or perceptual
cognitive mistakes, or even fakes?
cognitive mistakes, or even fakes?
102
261300
4391
04:50
This is a UFO shot from my house
in Altadena, California,
in Altadena, California,
103
265715
3261
Ja një UFO e fotografuar nga shtëpia ime në Altadena, Kaliforni,
04:53
looking down over Pasadena.
104
269000
1976
me Pasadenën që shtrihet poshtë.
04:55
And if it looks a lot like a Buick
hubcap, it's because it is.
hubcap, it's because it is.
105
271000
3521
Po t'iu duket si kupë nga ato që iu vihet rrotave të makinës, mos u çudisni, se ashtu është.
04:59
You don't even need Photoshop
or high-tech equipment,
or high-tech equipment,
106
274545
2738
S'ka nevojë as për Photoshop, as për pajisje të teknologjisë së lartë,
as për kompjuter.
05:02
you don't need computers.
107
277307
1198
05:03
This was shot with a throwaway
Kodak Instamatic camera.
Kodak Instamatic camera.
108
278529
3447
Fotografia është marë me një kamera Kodak Instamatic, pasi është hedhur kupa.
05:06
You just have somebody off on the side
with a hubcap ready to go.
with a hubcap ready to go.
109
282000
3096
S'ke nevojë për asgjë tjetër veçse për dikë që të rrijë gati me kupën e rrotës në dorë.
Kamera është gati -- ja, kaq është.
05:09
Camera's ready -- that's it.
110
285120
1898
(Të qeshura)
05:11
(Laughter)
111
287042
1437
Pra, megjithëse ekziston mundësia që pjesa më e madhe të jenë falsifikime,
05:13
So, although it's possible
that most of these things are fake
that most of these things are fake
112
288503
3473
05:16
or illusions or so on,
and that some of them are real,
and that some of them are real,
113
292000
3714
ose iluzione, etj., ndërsa një pjesë e vogël të jenë të vërteta,
përsëri mbetet më tepër e mundshme që të jenë të gjitha falso, si puna e rretheve në drithë.
05:20
it's more likely that all of them
are fake, like the crop circles.
are fake, like the crop circles.
114
295738
3133
Duke folur më seriozisht tani, në shkencë ne kërkojmë ekujlibrin
05:23
On a more serious note, in all of science
we're looking for a balance
we're looking for a balance
115
298895
3381
midis të dhënave dhe teorisë.
05:27
between data and theory.
116
302300
1676
05:28
In the case of Galileo,
he had two problems
he had two problems
117
304000
3976
Në rastin e Galileos, kur i drejtoji teleskopin Saturnit,
05:32
when he turned his telescope to Saturn.
118
308000
2361
atij i dolën dy probleme.
E para, në atë kohë nuk kishte dale ende teorija e unazave planetare.
05:35
First of all, there was no
theory of planetary rings.
theory of planetary rings.
119
310385
3122
Dhe e dyta, të dhënat që ai kishte në atë kohë ishin të paqarta dhe të pamjaftueshme,
05:38
Second of all, his data
was grainy and fuzzy,
was grainy and fuzzy,
120
313531
2193
Prandaj s'e përcaktonte dot çfarë po shihte.
05:40
and he couldn't quite make out
what he was looking at.
what he was looking at.
121
315748
2528
Kështuqë shkruajti për atë që mendonte se kishte parë --
05:43
So he wrote that he had seen --
122
318300
1676
05:44
"I have observed that the furthest
planet has three bodies."
planet has three bodies."
123
320000
3507
"Vura re se planeti më i largët kishte tre trupa."
Ja, ky qe përfundimi ku arriti për çka pa.
05:48
And this is what he ended up
concluding that he saw.
concluding that he saw.
124
323531
2865
Pra, pa teori të unazave planetare dhe vetëm me ca të dhëna në vija të trasha,
05:51
So without a theory of planetary
rings and with only grainy data,
rings and with only grainy data,
125
326420
3556
05:54
you can't have a good theory.
126
330000
1918
është e pamundur të krijosh një teori të saktë.
05:56
It wasn't solved until 1655.
127
331942
1619
Kjo punë nuk u zgjidh deri në vitin 1655.
05:58
This is Christiaan Huygens's book
that catalogs all the mistakes
that catalogs all the mistakes
128
333585
3014
Ky është libri i Kristian Hygens, në të cilin ai klasifikon gjithë gabimet
06:01
people made trying to figure out
what was going on with Saturn.
what was going on with Saturn.
129
336623
2962
e bëra nga njerëzit në përpjekje për të kuptuar ç'ndodhte në Saturn.
Kjo s'mund të bëhej para tij -- Hygens kishte në dorë dy gjëra.
06:04
It wasn't till Huygens had two things:
130
339609
1856
Ai kishte një teori të qëndrueshme të unazave planetare dhe funksionimit të sistemit planetar.
06:06
He had a good theory of planetary rings
and how the solar system operated,
and how the solar system operated,
131
341489
4486
06:10
and he had better telescopic,
more fine-grain data
more fine-grain data
132
345999
2863
Kishte edhe të dhëna më të mira, më të detajuara teleskopike
06:13
in which he could figure out that
as the Earth is going around faster --
as the Earth is going around faster --
133
348886
3543
me të cilat mund të llogariste që, meqë Toka rrotullohej më shpejt --
sipas ligjeve të Keplerit -- më shpejt se sa Saturni, atëherë ne arrijmë ta kapim,
06:17
according to Kepler's Laws --
than Saturn, then we catch up with it.
than Saturn, then we catch up with it.
134
352453
3228
dhe t'i shohim unazat nga kënde të ndryshme shikimi.
06:20
And we see the angles of the rings
at different angles, there.
at different angles, there.
135
355705
3271
06:23
And that, in fact, turns out to be true.
136
359000
2220
Pra tani del se kjo është e vërteta.
Të pasurit të një teorie ka një problem të madh,
06:26
The problem with having a theory is that
it may be loaded with cognitive biases.
it may be loaded with cognitive biases.
137
361244
5297
problemin që teoria mund të jetë e mbushur me paragjykime të njohjes.
Prandaj edhe një nga problemet në shpjegimin e pyetjes se përse njerëzit besojnë gjëra të çuditshme
06:31
So one of the problems of explaining
why people believe weird things
why people believe weird things
138
366565
3267
është se ne kemi në kokë gjëra në nivele më të thjeshta.
06:34
is that we have things, on a simple level,
139
369856
2068
Ndaj edhe unë po kaloj te disa prej tyre që janë më serioze.
06:36
and then I'll go to more serious ones.
140
371948
1828
Si për shembull te prirja jonë e lindur për të parë fytyra.
06:38
Like, we have a tendency to see faces.
141
373800
1876
Ja një fytyrë në Mars --
06:40
This is the face on Mars.
142
375700
1776
në vitin 1976, NASA u pati presion të madh për të fotografuar
06:42
In 1976, where there was a whole movement
to get NASA to photograph that area
to get NASA to photograph that area
143
377500
4512
pikërisht këtë zonë të Marsit, sepse njerëzit ishin të bindur
06:46
because people thought this was monumental
architecture made by Martians.
architecture made by Martians.
144
382036
3916
se kjo ishte arkitekturë monumentale e krijuar nga Marsianët.
Mirëpo, siç doli më vonë -- ja një foto e marrë nga më afër në vitin 2001.
06:50
Here's the close-up of it from 2001.
145
385976
2771
06:53
If you squint, you can still see the face.
146
388771
2460
Po t'i picërrosh sytë, me siguri që do ta shohësh fytyrën edhe këtu.
Por kur picërron sytë s'bën gjë tjetër veçse e kthen këtë foto
06:56
And when you're squinting,
147
391255
1302
06:57
you're turning that from fine-grain
to coarse-grain,
to coarse-grain,
148
392581
3023
nga të detajuar në diçka në vija të trasha.
Pra, s'bën gjë tjetër veçse zvogëlon cilësinë e të dhënave.
07:00
so you're reducing
the quality of your data.
the quality of your data.
149
395628
2287
Edhe po të mos iu thosha unë çfarë të kërkoni, ju përsëri do ta shihnit fytyrën,
07:02
And if I didn't tell you what to look for,
you'd still see the face,
you'd still see the face,
150
397939
3229
sepse ne jemi të programuar nga evolucioni për të parë fytyra.
07:05
because we're programmed
by evolution to see faces.
by evolution to see faces.
151
401192
2429
Për ne fytyrat janë shumë të rëndësishme nga ana shoqërore.
07:08
Faces are important for us socially.
152
403645
2151
Sidomos fytyrat e lumtura.
07:10
And of course, happy faces,
faces of all kinds are easy to see.
faces of all kinds are easy to see.
153
405820
3468
Nuk është e vështirë të shohësh fytyra të gjithfarëllojshme.
(Të qeshura)
07:14
You see the happy face on Mars, there.
154
409312
1896
Këtu mund të shihni një fytyrë të lumtur në Mars.
07:16
(Laughter)
155
411232
1151
Po të ishin bretkoca, astronautët do të dallonin aty edhe Bretkun Kermit.
07:17
If astronomers were frogs,
perhaps they'd see Kermit the Frog.
perhaps they'd see Kermit the Frog.
156
412407
2913
E dalloni këtu?
07:20
Do you see him there? Little froggy legs.
157
415344
1953
Me ato këmbkat e vogla prej bretkoce.
07:22
Or if geologists were elephants?
158
417688
2195
Ose, po të ishin gjeologët elefantë.
07:25
Religious iconography.
159
420736
3240
Ikonografi fetare.
07:28
(Laughter)
160
424000
2801
(Të qeshura)
Zbuluar nga një bukëpjekës nga Tenesi në 1996.
07:31
Discovered by a Tennessee baker in 1996.
161
426825
2151
07:33
He charged five bucks a head
to come see the nun bun
to come see the nun bun
162
429000
2477
Që kërkonte pesë dollarë për kokë që të të linte ta shihje simiten murgeshë
deri sa avokati i Nënë Terezës i dërgoi një urdhër që të hiqte dorë nga ajo punë.
07:36
till he got a cease-and-desist
from Mother Teresa's lawyer.
from Mother Teresa's lawyer.
163
431501
3713
Ja edhe Zonja Jonë e Guadalupës dhe Zonja Jonë e Uatsonville, një çikë më poshtë.
07:40
Here's Our Lady of Guadalupe and Our
Lady of Watsonville, just down the street,
Lady of Watsonville, just down the street,
164
435238
3738
07:43
or is it up the street from here?
165
439000
1604
Apo duket një çikë më larg që aty?
07:45
Tree bark is particularly good
because it's nice and grainy, branchy,
because it's nice and grainy, branchy,
166
440628
3348
Lëkurët e druve janë veçanërisht të përshtatshme, sepse duken bukur, me përmbajtje, me degë,
07:48
black-and-white splotchy and you can
get the pattern-seeking --
get the pattern-seeking --
167
444000
3000
bardh-e-zi, dhe s'e ke fare të vështirë ta gjesh figurën që kërkon --
njerëzit janë kafshë që kërkojnë figura.
07:51
humans are pattern-seeking animals.
168
447024
1952
07:53
Here's the Virgin Mary on the side
of a glass window in Sao Paulo.
of a glass window in Sao Paulo.
169
449000
3563
Ja edhe Virgjëresha Marije në një qelq dritareje në Sao Paulo.
Ndërsa këtu kemi Virgjëreshën Marije të çfaqur në një copë sanduiçi me djathë --
07:57
Here's when the Virgin Mary made
her appearance on a cheese sandwich --
her appearance on a cheese sandwich --
170
452587
3414
të cilën pata rastin ta mbaj në dorë në një kazino të Las Vegasit,
08:00
which I got to actually
hold in a Las Vegas casino --
hold in a Las Vegas casino --
171
456025
2490
kuptohet, meqë jemi në Amerikë.
08:03
of course, this being America.
172
458539
1537
(Të qeshura)
08:04
(Laughter)
173
460100
1525
08:06
This casino paid $28,500
on eBay for the cheese sandwich.
on eBay for the cheese sandwich.
174
461649
4327
Kjo kazino ka paguar 28 500 dollarë në eBay për copën e sanduiçit me djathë.
08:10
(Laughter)
175
466000
1976
(Të qeshura)
08:12
But who does it really look like?
The Virgin Mary?
The Virgin Mary?
176
468000
2381
Po me kë ngjan më shumë, me Virgjëreshën Marije?
(Të qeshura)
08:15
(Laughter)
177
470405
1979
Me ato buzë të spërdredhura, në modën e viteve 1940-të.
08:17
It has that sort of
puckered lips, 1940s-era look.
puckered lips, 1940s-era look.
178
472408
3865
Virgjëresha Marije në Kliaruater, Florida.
08:21
Virgin Mary in Clearwater, Florida.
179
476297
1679
08:22
I actually went to see this one.
180
478000
1976
Shkova vetë ta shihja me sytë e mi.
08:24
There was a lot of people there.
181
480000
1834
Rreth e rrotull gjithë ai milet -- me zemrat e mbushura plot besim --
08:26
The faithful come in their wheelchairs
and crutches, and so on.
and crutches, and so on.
182
481858
4652
me karroca, paterica, e më the të thashë.
Ndërsa ne hymë brenda, për ta hetuar.
08:31
We went down and investigated.
183
486534
1861
Sa për t'iu dhënë idenë e përmasave -- ja ku jemi, Daukins, unë dhe Randi i Magjishëm,
08:33
Just to give you a size, that's Dawkins,
me and The Amazing Randi,
me and The Amazing Randi,
184
488419
3173
ngjitur me këtë imazh dy kate e gjysmë të lartë.
08:36
next to this two,
two and a half story-sized image.
two and a half story-sized image.
185
491616
2413
Qirinj pa fund, me mijra qirinj që njerëzit kishin ndezur për ta nderuar imazhin.
08:38
All these candles, thousands of candles
people had lit in tribute to this.
people had lit in tribute to this.
186
494053
3502
Atëherë shkuam nga pas për të parë ç'bëhej,
08:42
So we walked around the backside,
to see what was going on.
to see what was going on.
187
497579
2805
dhe na doli se mjafton të kesh në dorë një zorrë uji dhe një palmë
08:45
It turns out wherever there's
a sprinkler head and a palm tree,
a sprinkler head and a palm tree,
188
500408
3331
dhe e arrin atë që do.
08:48
you get the effect.
189
503763
1213
08:49
Here's the Virgin Mary on the backside,
which they started to wipe off.
which they started to wipe off.
190
505000
3381
Ja Virgjëresha Marije nga prapa, që sapo kishin filluar ta fshinin.
Me sa duket s'lejohet më shumë se një mrekulli për ndërtesë.
08:53
I guess you can only have
one miracle per building.
one miracle per building.
191
508405
2571
08:55
(Laughter)
192
511000
3333
(Të qeshura)
Nga ana tjetër, a është vërtet mrekulli e Marijes, apo mrekulli e Marxhit?
08:59
So is it really a miracle of Mary,
or is it a miracle of Marge?
or is it a miracle of Marge?
193
514357
3679
(Të qeshura)
09:02
(Laughter)
194
518060
1001
Atëherë po vazhdoj drejt mbylljes me një shembull tjetër
09:03
And now I'm going to finish up
with another example of this,
with another example of this,
195
519085
3603
veçse kësaj rradhe me zë -- iluzione zanore.
09:07
with auditory illusions.
196
522712
2777
E keni parë filmin "Zhurma e bardhë"
09:10
There's this film, "White Noise,"
with Michael Keaton,
with Michael Keaton,
197
525513
2526
me Majkëll Kitën, ku të vdekurit flasin dhe përgjigjen kur iu flasin?
09:12
about the dead talking back to us.
198
528063
2534
Me që ra fjala, e gjithë kjo puna e të folurit me të vdekurit s'është ndonjë gjë e madhe.
09:15
By the way, the whole business of talking
to the dead is not that big a deal.
to the dead is not that big a deal.
199
530621
3665
Me se duket, mund ta bëjë kushdo.
09:19
Anybody can do it, turns out.
200
534310
1485
Vetëm se kur vjen puna t'i bësh të vdekurit të përgjigjen, ngatërrohen gjërat.
09:20
It's getting the dead to talk
back that's the really hard part.
back that's the really hard part.
201
535819
3088
(Të qeshura)
09:23
(Laughter)
202
538931
1098
Në rastin në fjalë pretendohet se mesazhet e tyre fshihen pas dukurive elektronike.
09:24
In this case, supposedly, these messages
are hidden in electronic phenomena.
are hidden in electronic phenomena.
203
540053
3782
09:28
There's a ReverseSpeech.com web page
where I downloaded this stuff.
where I downloaded this stuff.
204
543859
3285
Këtë e kam shkarkuar nga një faqe interneti, ReverseSpeech.com.
Ja se si tingëllon kur e dëgjon së mbari -- ky është nga shembujt më të njohur.
09:31
This is the most famous one
of all of these.
of all of these.
205
547168
3151
Ja versioni së mbari i një kënge shumë të dëgjuar.
09:35
Here's the forward version
of the very famous song.
of the very famous song.
206
550343
2801
09:37
(Music with lyrics)
207
553168
1071
09:39
If there's a bustle in your hedgerow
don't be alarmed now.
don't be alarmed now.
208
554263
5158
09:44
It's just a spring clean
for the May Queen.
for the May Queen.
209
560089
3795
09:50
Yes, there are two paths you
can go by, but in the long run,
can go by, but in the long run,
210
565764
4987
09:56
There's still time to change
the road you're on
the road you're on
211
571870
3564
Oh, mund të rrish ta dëgjosh gjithë ditën pa u mërzitur, apo jo?
10:03
Couldn't you just listen to that all day?
212
578733
2611
(Të qeshura)
Mirë, atëherë. Ja dhe varjanti mbrapsht.
10:06
All right, here it is backwards,
213
581368
1607
10:07
and see if you can hear the hidden
messages that are supposedly in there.
messages that are supposedly in there.
214
582999
4030
Përpiquni të dëgjoni mesazhin që fshihet pas fjalëve mbrapsh.
10:12
(Music with unintelligible lyrics)
215
587513
6778
10:26
(Lyrics) Satan!
216
601450
1294
10:27
(Unintelligible lyrics continue)
217
602768
6477
Kapët gjë?
10:41
What did you get?
Audience: Satan!
Audience: Satan!
218
616934
1620
(Dëgjuesit: Satan).
10:43
Satan. OK, at least we got "Satan".
219
618578
1712
Majkël Shermer: Satan? Mirë, të paktën kapëm Satanain.
10:45
Now, I'll prime the auditory
part of your brain
part of your brain
220
620314
2302
Tani, më lejoni që t'ua parapërgatis pjesën dëgjuese të trurit.
10:47
to tell you what you're supposed
to hear, and then hear it again.
to hear, and then hear it again.
221
622640
3437
duke iu treguar për çfarë duhet të dëgjoni, dhe pastaj do ta dëgjoni prapë.
10:50
(Music with lyrics)
222
626101
3801
11:17
(Music ends)
223
652673
1086
(Të qeshura)
11:18
(Laughter)
224
653783
1207
(Duartrokitje)
11:19
(Applause)
225
655014
6389
Po t'ua tregoj unë, s'iu shpëton dot.
11:26
You can't miss it
when I tell you what's there.
when I tell you what's there.
226
661427
2549
11:28
(Laughter)
227
664000
3250
(Të qeshura)
Mirë, tani po e mbyll me një tregim të shkurtër pozitiv
11:32
I'm going to just end
with a positive, nice little story.
with a positive, nice little story.
228
667274
4035
për -- Skeptikët është një organizatë edukative jo-fitimprurëse.
11:36
The Skeptics is a nonprofit
educational organization.
educational organization.
229
671333
2845
Ne kërkojmë vazhdimisht gjëra të vogla, të mira që bëjnë njerëzit.
11:39
We're always looking for little
good things that people do.
good things that people do.
230
674202
2820
Eshtë një këngëtare shumë e njohur e muzikës pop në Angli.
11:41
And in England, there's a pop singer.
231
677046
2009
Shumë e mirë -- një nga këngëtaret më popullore në Angli sot, Kejti Melua
11:43
One of the top popular singers
in England today, Katie Melua.
in England today, Katie Melua.
232
679079
3745
Ajo ka shkruar një këngë shumë të bukur,
11:47
And she wrote a beautiful song.
233
682848
1528
Një ndër pesë këngët më të kërkuara të 2005, titulluar "Nëntë milion biçikleta në Pekin".
11:49
It was in the top five in 2005, called,
"Nine Million Bicycles in Beijing."
"Nine Million Bicycles in Beijing."
234
684400
5576
11:54
It's a love story -- she's sort
of the Norah Jones of the UK --
of the Norah Jones of the UK --
235
690000
3096
Këngë dashurie -- Kejti është si Norah Xhons për Mbretërinë e Bashkuar --
për një djalë që ajo e do aq shumë,
11:57
about how she much loves her guy,
236
693120
1621
11:59
and compared to nine million
bicycles, and so forth.
bicycles, and so forth.
237
694765
2476
sa e krahason me nëntë milion biçikleta, etj.
Dhe aty mund të gjesh këto vargje.
12:02
And she has this one passage here.
238
697265
2225
12:04
(Music)
239
699514
1036
"Jemi 12 miliardë vjet dritë larg kufirit"
12:05
(Lyrics) We are 12 billion
light-years from the edge
light-years from the edge
240
700574
5771
"Sipas mendjes sime"
12:11
That's a guess,
241
706369
2325
"Sepse këtë s'e thotë dot njeri me siguri"
12:13
No one can ever say it's true,
242
708718
3711
"Por unë di që do të vij drejt e te ti".
12:17
But I know that I will always be with you.
243
712453
4603
Shumë bukur.
12:22
Michael Shermer: Well, that's nice.
At least she got it close.
At least she got it close.
244
717731
2965
Të paktën i afrohet disi të vërtetës.
Në Amerikë do të përkthehej, "Jemi 6,000 vjet dritë larg kufirit".
12:25
In America it'd be,
"We're 6,000 light years from the edge."
"We're 6,000 light years from the edge."
245
720720
2923
(Të qeshura)
12:28
(Laughter)
246
723667
1036
Megjithatë, miku im Simon Singh, shkencëtar i fizikës bërthamore, që tani është edukator shkencor,
12:29
But my friend, Simon Singh, the particle
physicist now turned science educator,
physicist now turned science educator,
247
724727
3769
dhe që ka shkruar, ndër të tjera edhe librin "Big-bang",
12:33
who wrote the book
"The Big Bang," and so on,
"The Big Bang," and so on,
248
728520
2127
s'lë rast pa shfrytëzuar për të propaganduar shkencën e saktë.
12:35
uses every chance he gets
to promote good science.
to promote good science.
249
730671
2405
Prandaj edhe shkruajti një artikull opinioni për këngën e Kejtit në "The Guardian",
12:37
And so he wrote an op-ed piece
in "The Guardian" about Katie's song,
in "The Guardian" about Katie's song,
250
733100
3286
ku thoshte se, ç'është e vërteta, ne e dimë saktësisht sa larg nga kufiri jemi.
12:41
in which he said, well, we know exactly
how far from the edge.
how far from the edge.
251
736410
5036
Saktësisht, largësia është 12 -- është 13.7 miliardë vjet dritë larg kufirit, dhe jo me hamendje
12:46
You know, it's 13.7 billion light years,
and it's not a guess.
and it's not a guess.
252
741470
3818
por diçka që dihet brenda caqeve të caktuara të gabimit.
12:50
We know within precise
error bars how close it is.
error bars how close it is.
253
745312
4264
Pra mund të themi që, megjithëse nuk është absolutisht e vërtetë, është fare pranë të vërtetës.
12:54
So we can say, although not absolutely
true, it's pretty close to being true.
true, it's pretty close to being true.
254
749600
3810
Për t'i dhënë hakun, Kejti e telefonoi fill pas botimit të artikullit,
12:58
And, to his credit, Katie called him up
after this op-ed piece came out, and said,
after this op-ed piece came out, and said,
255
753434
4739
dhe i tha: "Më ke bërë me turp.
13:02
"I'm so embarrassed.
I was in the astronomy club.
I was in the astronomy club.
256
758197
2371
Unë kam qënë anëtare e klubit të astronomisë, dhe duhet ta dija më saktë."
13:05
I should've known better."
257
760592
1278
Pas kësaj, ajo e rishkroi këngën.
13:06
And she re-cut the song.
258
761894
1222
Dhe unë po e mbyll me varjantin e ri të saj:
13:07
So I will end with the new version.
259
763140
1848
"Jemi 13.7 miliardë vjet dritë"
13:09
(Music with lyrics)
260
765012
1264
13:11
We are 13.7 billion light years
261
766300
2421
" larg kufirit të universit që na kap syri"
13:13
from the edge of the observable universe.
262
768745
3491
"Kjo është një përllogaritje mjaft e mirë brenda caqeve të caktuara të gabimit"
13:17
That's a good estimate
with well-defined error bars.
with well-defined error bars.
263
772260
3769
"Dhe me informacionin që kemi në dorë".
13:20
And with the available information,
264
776053
3152
"Mund të parashikoj që do të jem gjithmonë me ty."
13:24
I predict that I will always be with you.
265
779229
4343
(Duartrokitje)
13:28
(Laughter)
266
783596
1157
Bukur, e?
13:29
How cool is that?
267
784777
1168
(Duartrokitje)
13:30
(Applause)
268
785969
2031
ABOUT THE SPEAKER
Michael Shermer - SkepticMichael Shermer debunks myths, superstitions and urban legends -- and explains why we believe them. Along with publishing Skeptic Magazine, he's author of Why People Believe Weird Things and The Mind of the Market.
Why you should listen
As founder and publisher of Skeptic Magazine, Michael Shermer has exposed fallacies behind intelligent design, 9/11 conspiracies, the low-carb craze, alien sightings and other popular beliefs and paranoias. But it's not about debunking for debunking's sake. Shermer defends the notion that we can understand our world better only by matching good theory with good science.
Shermer's work offers cognitive context for our often misguided beliefs: In the absence of sound science, incomplete information can powerfully combine with the power of suggestion (helping us hear Satanic lyrics when "Stairway to Heaven" plays backwards, for example). In fact, a common thread that runs through beliefs of all sorts, he says, is our tendency to convince ourselves: We overvalue the shreds of evidence that support our preferred outcome, and ignore the facts we aren't looking for.
He writes a monthly column for Scientific American, and is an adjunct at Claremont Graduate University and Chapman University. His latest book is The Believing Brain: From Ghosts and Gods to Politics and Conspiracies—How We Construct Beliefs and Reinforce Them as Truths. He is also the author of The Mind of the Market, on evolutionary economics, Why Darwin Matters: Evolution and the Case Against Intelligent Design, and The Science of Good and Evil. And his next book is titled The Moral Arc of Science.
Michael Shermer | Speaker | TED.com