Cesar Harada: How I teach kids to love science
سیزار هارادا: چۆن منداڵان فێردەکەم زانستیان خۆش بوێت
TED Senior Fellow Cesar Harada aims to harness the forces of nature as he invents innovative remedies for man-made problems like oil spills and radioactive leaks. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
my parents would tell me,
دایک و باوکم پێیان دەوتم،
but you have to clean up after yourself."
بەڵام پێویستە دواتر خۆت پاکیکەیتەوە."
to all these wonderful places,
ئەم شوێنە سەرسوڕهێنەرانە،
to protect us from the ugly truth.
بۆ پاراستنمان لە ڕاستییە تاڵەکە.
that adults make a mess,
گەورەکان پیس و پۆخڵی زۆر دەنێنەوە و
at cleaning up after themselves.
at the Hong Kong Harbour School.
دەکەم لە خوێندنگەی هاربۆری هۆنگ کۆنگ.
and stumble upon piles of trash.
کەناردەریاکەدا و دنیایە پیسی دەبینن.
we clean up the beaches --
کەنارئاوەکان پاک دەکەینەوە --
and if he is, I did not give it to him.
بشیخواتەوە من نەمداوە پێی.
of the oceans have plastic in them.
زەریاکان پلاستیکیان تێدایە.
and those big nets,
ئەو تۆڕە گەورانەدا بووین، و
that we look at under a microscope,
مایکرۆسکۆپدا سەیریان دەکەین و
سەر نەخشەیەک.
it's very expensive,
زۆر گرانیشە، و
to take those big boats out.
زۆر مەترسیدارە.
لە ٦ بۆ ١٥ ساڵە،
of inventing a better way.
ڕێگایەکی باشتر دابهێنین.
Hong Kong classroom into a workshop.
هۆنگ کۆنگ کرد بە وەرشەیەک.
this small workbench,
مێزی کاری بچووکیش،
so even really short kids can participate.
تەنانەت مناڵەکانیش بتوانن بەشدار بن.
are awesome and safe.
هێزیان پێیە سەرسوڕهێنەر و سەلامەتیشن.
to the size we find it in the ocean,
بۆ قەبارەی ئەوەی لە زەریادا دەیدۆزینەوە،
because it breaks down.
of my students run wild.
بە تەواوی ئازاد بێت. و
the best of each kid's idea
باشترین بیرۆکەی هەر مناڵێک کۆکەمەوە و
that hopefully would work.
کە هیوادارم سەر بگرێت. و
that instead of collecting plastic bits,
هەوڵدان بۆ کۆکردنەوەی پارچە پلاستیک،
of the plastic with a robot --
وەردەگرین بە ڕۆبۆتێک --
we do what we call "rapid prototyping."
دەڵێین دروستکردنی نمونەی یەکەم بەخێرایی
when we're hacking it.
نانی نیوەڕۆدایە کاتێک درووستی دەکەین.
into plumbing fixtures
بە بەلۆعەی ئاوەوە و
that will be slowly moving through water
دەبەستین کە بەهێواشی بە ئاودا دەڕوات و
that we have there --
that we get in the robot.
کە دەستمان دەکەوێت.
floating slowly through the sensor,
پلاستیکەکان بەهێواشی سەر ئاو دەکەون، و
will process this image,
سەر ڕۆبۆتەکە و
of how much plastic there is in the water.
بۆ ئەوەی چەندێک پلاستیک لە ئاوەکەدایە.
this invention step by step
تۆمارکردووە
called Instructables,
پێی دەوترێت ئینسترەکتابڵس،
would make it even better.
باشتریشی بکەین.
was that the students saw a local problem,
خوێندکارەکان هەر کێشەیەکی ناوخۆییان دەبینی
to immediately address it.
دەدا بەدەمییەوە بچن.
are hyperconnected kids.
ئامێری هەڵگرتوی ئینتەرنێت زۆر بەکاردەهێنن
they watch the Internet,
سەیری ئینتەرنێت دەکەن، و
cleaning up an oil spill bare-handed,
ساڵبووبێ، بەدەست نەوتی ڕژاو پاکدەکاتەوە
largest mangrove forest in Bangladesh.
دارستانی مانگرۆڤی بەنگلادیشە.
this is the water they bathe in,
ئاوەکەیە کە خۆیانی پێدەشۆن،
this is the place where they live.
ئەو شوێنەی تێیدا دەژین.
the mud is brown and oil is brown,
قوڕەکە قاوەییە و نەوتەکەش قاوەییە،
تێکەڵبێت،
what's in the water.
that's rather simple,
کە کەمێک سادەیە،
لە ئاوەکەدایە.
of a spectrometer,
سپێکترۆمیتەرمان دروستکرد، و
through different substances
لە ماددە جیاوازەکان
ڕووناکی سپی،
identify what's in the water.
چی لە ئاوەکەدایە.
پێچایەوە و
a local problem,
کێشەیەکی ناوخۆیی،
and their sense of being creative
هەستی خۆیان بەکارهێنا بۆ داهێنەربوون
by doing the second experiments,
ئەنجامدانی تاقیکردنەوەکانی دووەم، و
and it's also closer to my heart.
هەروەها نزیکتریش لە دڵم.
there was a massive earthquake in Japan.
زەمینلەرزەیەکی بەهێزبوو لە ژاپۆن.
several giant waves --
شەپۆلی ئاوی بەهێزی بزواند --
on the eastern coast of Japan.
لەسەر کەنارئاوی خۆرهەڵاتی ژاپۆن.
died in an instant.
لە چەند ساتێکدا مردن.
power plant of Fukushima,
فوکوشیماش گەیاند،
تەنیا بە ئاوەکە.
into the Pacific Ocean.
بۆناو زەریای هێمن.
has traces of contamination of cesium-137.
پیسبوونی هەیە بە ماددەی سیسیەم-١٣٧.
you can measure Fukushima everywhere.
لە هەر کوێیەکا بێت دەتوانی فوکوشیما بپێویت.
it can look like most of the radioactivity
دەکرێت لەوە بچێت زۆربەی تیشکە زیانبەخشەکان
from the Japanese coast,
it looks like it's safe, it's blue.
زۆربەی لەوە ئەچێ سەلامەت بێت، شینە.
more complicated than this.
every year since the accident,
چووم بۆ فوکوشیما، و
and with other scientists,
لەگەڵ زاناکانی تریشدا،
the parents wouldn't allow that to happen.
دایک و باوکیان ڕێگەیان بەوە نەئەیا.
to "Mission Control" --
دەنارد بۆ "کۆنترۆڵی کارەکان"--
the work seriously, but they really did
کارەکە ناکەن، بەڵام بەگرنگییەوە کردیان
with radioactivity their whole life.
لەگەڵ تیشکی زیانبەخشا بژین.
we collected that day,
باسکردن کە ئەوڕۆژە کۆمانکردنەوە، و
we should be going next --
a very rough topographical map
ڕووکەشیمان دروستکرد
the nuclear power plant.
ئێستگە ئەتۆمییەکە.
real-time data for radioactivity,
زانیاری دروستی چالاکیە تیشکییەکان، و
to simulate the rainfall.
بارینی باران. و
that the radioactive dust
چالاکییە تیشکییەکان
into the river system,
ناو ڕووبارەکانەوە، و
we organized this expedition,
ئەم گەڕانەمان ڕێکخست،
to the nuclear power plant.
وێستگە ئەتۆمییەکەوە.
from the nuclear power plant,
لە وێستگە ئەتۆمییەکە، و
we've invented and built.
کە دامان هێنا و دروستمانکرد.
to hundreds of small bags
سەدان جانتای بچووکدا
of the seabed radioactivity,
بنی دەریاکەمان بنیاتنا،
where the fish will reproduce,
ماسیەکان زاوزێ دەکەن، و
and of your favorite sushi.
سووشییە خوازراوەکەتانمان باشتر کردبێت.
to a remote problem to a global problem.
کێشەیەکی دەرەکی و کێشەیەکی جیهانی.
to work at these different scales,
لەسەر ئەم ئاستە جیایانە کار بکەین،
open-source technologies.
it's been increasingly frustrating
تا دەهات دەکەوتینە دڵەڕاوکێوە
the damage that we have done.
چەندێک زیانمان گەیاندووە.
to try to solve the problems.
کێشەکانمان چارەسەر نەکردووە. و
if we should just take a leap
بازێک بدەین و
to do all these things.
بۆ ئەوەی ئەم کارانە بکەین.
started to feel a little bit small,
کەمێک بچووک بێت،
site in Hong Kong,
دۆزییەوە لە هۆنگ کۆنگ، و
the largest mega-space
کارکردنی گەورەتر
and environmental impact.
کۆمەڵایەتی و ژینگەییەکان.
with wood, metal, chemistry,
کانزا، کیمیا،
pretty much everything there.
لەوێ بنیاتی بنێین.
adults and kids can play together.
پێکەوە یاری لێبکەن.
kids' dreams can come true,
مناڵەکانی لێ بێتە دی،
questions such as,
with renewable energy?
بە وزەیەک بێت نوێبکرێتەوە؟
of the aging population
خەڵکی بەساڵاچوو باشتر بکەین
into cool, electric vehicles?
بۆ ئوتومبێلی کارەبایی سەرسوڕهێنەر؟
are horrible, horrible legacies,
زۆر زۆر ترسناکن،
that we can leave our children is lies.
مناڵەکانمانی بەجێبهێڵین درۆیە.
to shield the kids from the ugly truth
لە مناڵان بشارینەوە
to invent the solutions.
ئەوانە بۆ داهێنان بۆ چارەسەرەکان
خەون بینەرەکان --
the environment and people,
do something about it.
ABOUT THE SPEAKER
Cesar Harada - Inventor, environmentalist, educatorTED Senior Fellow Cesar Harada aims to harness the forces of nature as he invents innovative remedies for man-made problems like oil spills and radioactive leaks.
Why you should listen
Cesar Harada believes that ocean currents, the wind and other naturally occuring phenomenon can provide unique inspiration and novel solutions to mankind’s worst disasters, like oil spills and radioactive leaks. A French-Japanese inventor and TED senior fellow, he is the creator of Protei, a revolutionary sailing technology -- featuring a front rudder, flexible hull and open-soure hardware -- that allows for efficient clean up of both oil and plastics from the sea. Currently based in London, Harada recently traveled to Japan and is designing Protei to measure radioactivity along the country's coast.
The general coordinator of the future International Ocean Station, Harada teaches at Goldsmiths University London. A former project leader at MIT, he graduated form the Royal College of Arts Design Interactions in London and worked at the Southampton University Hydrodynamics laboratory on wave energy. Harada has also studied animantion, and his films and installations have been seen at festivals and events across the world, from the United States to Japan.
Cesar Harada | Speaker | TED.com